بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:چارقد گیلانی.jpg|جایگزین=چارقد گیلانی|بندانگشتی|زنان چارقد به سر گیلانی]] | |||
'''<big>چارقد</big>'''؛ نوعی پوشش برای سر بانوان. | '''<big>چارقد</big>'''؛ نوعی پوشش برای سر بانوان. | ||
| خط ۷: | خط ۸: | ||
پیشینۀ استفاده ار چارقد در میان ایرانیان، به دوران صفویه برمی‌گردد و کاربرد آن در دوران قاجار همراه با شلیته و شلوار بوده است.<ref>[https://abadis.ir/fatofa/%DA%86%D8%A7%D8%B1%D9%82%D8%AF/ دانشنامه آزاد فارسی، ذیل واژه چارقد، وب‌سایت آبادیس.]</ref> سرپوش اکثر زنان در دوره قاجار تا قبل از سفر ناصرالدین شاه به فرنگ، چارقد بوده است. زنان در آن دوره در خانه و خارج خانه از چارقد استفاده می‌کردند.<ref> [https://www.cgie.org.ir/fa/article/225276/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9 بلوکباشی و دیگران، «پوشاک»، وب‌سایت دائره‌المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> پارچۀ چارقد در آن زمان از جمله وسایل جهیزیه بوده است. ازجمله چارقدهای رایج در اندرونی ناصرالدین شاه، چارقد قالبی بوده که سر چارقد را با نشاسته قالب می‌گرفتند و بهترین نوع آن آفتابگردانی خوانده می‌شده است. زنان رجال بزرگ در آن دوره بر چارقد خود گل‌سینه‌های یاقوت و الماس نصب می‌کردند.<ref>[https://abadis.ir/fatofa/%DA%86%D8%A7%D8%B1%D9%82%D8%AF/ دانشنامه آزاد فارسی، ذیل واژه چارقد، وب‌سایت آبادیس.]</ref> | پیشینۀ استفاده ار چارقد در میان ایرانیان، به دوران صفویه برمی‌گردد و کاربرد آن در دوران قاجار همراه با شلیته و شلوار بوده است.<ref>[https://abadis.ir/fatofa/%DA%86%D8%A7%D8%B1%D9%82%D8%AF/ دانشنامه آزاد فارسی، ذیل واژه چارقد، وب‌سایت آبادیس.]</ref> سرپوش اکثر زنان در دوره قاجار تا قبل از سفر ناصرالدین شاه به فرنگ، چارقد بوده است. زنان در آن دوره در خانه و خارج خانه از چارقد استفاده می‌کردند.<ref> [https://www.cgie.org.ir/fa/article/225276/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9 بلوکباشی و دیگران، «پوشاک»، وب‌سایت دائره‌المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> پارچۀ چارقد در آن زمان از جمله وسایل جهیزیه بوده است. ازجمله چارقدهای رایج در اندرونی ناصرالدین شاه، چارقد قالبی بوده که سر چارقد را با نشاسته قالب می‌گرفتند و بهترین نوع آن آفتابگردانی خوانده می‌شده است. زنان رجال بزرگ در آن دوره بر چارقد خود گل‌سینه‌های یاقوت و الماس نصب می‌کردند.<ref>[https://abadis.ir/fatofa/%DA%86%D8%A7%D8%B1%D9%82%D8%AF/ دانشنامه آزاد فارسی، ذیل واژه چارقد، وب‌سایت آبادیس.]</ref> | ||
==جنس و طرح چارقد== | ==جنس و طرح چارقد== | ||
چارقد زنان در دوره قاجار از جنس چیت و حریر در رنگ‌های سفید، صورتی، ارغوانی و با طرح‌های ساده و یا گلدار بوده است.<ref> [https://www.cgie.org.ir/fa/article/238275/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%85 افتخار و ابراهیمی، «ابریشم»، وب‌سایت دائره‌المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> برخی از گزارش‌های تاریخی جنس چارقد در دوره قاجار را ابریشم یا نخ و در زمستان ترمه توصیف کرده‌اند.<ref> [https://www.cgie.org.ir/fa/article/238275/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%85 | [[پرونده:چارقد یک زن اشرافی قاجار با گیره جواهر.jpg|جایگزین=چارقد|بندانگشتی|چارقد یک زن اشرافی قاجار با گیره جواهر]] | ||
چارقد زنان در دوره قاجار از جنس چیت و حریر در رنگ‌های سفید، صورتی، ارغوانی و با طرح‌های ساده و یا گلدار بوده است.<ref> [https://www.cgie.org.ir/fa/article/238275/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%85 افتخار و ابراهیمی، «ابریشم»، وب‌سایت دائره‌المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> برخی از گزارش‌های تاریخی جنس چارقد در دوره قاجار را ابریشم یا نخ و در زمستان ترمه توصیف کرده‌اند.<ref> [https://www.cgie.org.ir/fa/article/238275/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%85 افتخار و ابراهیمی، «ابریشم»، وب‌سایت دائره‌المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> زنان درباری برای تزئین چارقدهای خود از نصب الماس و یاقوت بر روی آن استفاده می‌کردند.<ref> - [https://www.cgie.org.ir/fa/article/238275/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%85 افتخار و ابراهیمی، «ابریشم»، وب‌سایت دائره‌المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> در میان بیشتر اقوام ایرانی جنس و طرح چارقد نازک، طرح‌دار، شاد در رنگ های روشن و گلدار است. <ref>[https://www.razavi.news/fa/news/38487/%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4-%D9%85%D8%AD%D9%84%DB%8C-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AA%DB%8C-%DA%AF «حجاب به روایت پوشش محلی اقوام ایران»، خبرگزاری رضوی.]</ref> | |||
==چارقد در بین اقوام ایرانی== | ==چارقد در بین اقوام ایرانی== | ||
استفاده چارقد از دیرباز در میان زنان ایرانی به‌عنوان پوشش سر مرسوم بوده است و در میان اقوام مختلف ایرانی، طرح و رنگ خاص خود را داشته است.<ref> [https://womenstudy.ihcs.ac.ir/article_23_27cc824780fb07e010462a9543fbab0b.pdf ملاابراهیمی و دیگران، «حجاب در ایران باستان»، 1389ش، ص112-125.]</ref> در این میان قوم ترکمن از چارقد به‌عنوان پوشش یکپارچه برای بدن زنان استفاده می‌کنند که به روسری ترکمن نیز معروف است. چارقد در قوم لر معروف به گُلوَنی است که روسری نازک و رنگی است.<ref>[https://www.razavi.news/fa/news/38487/%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4-%D9%85%D8%AD%D9%84%DB%8C-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AA%DB%8C-%DA%AF «حجاب به روایت پوشش محلی اقوام ایران»، خبرگزاری رضوی.]</ref> سربند محلی زنان در بین اقوام ترک چارقد یا یایلیق است که بیشتر اوقات وسط آن مشکی با حاشیۀ قرمز است. یایلیق‌ها چارقدهای بزرگ برای زنان مسن هستند و چارقد کمی کوچک‌تر برای دختران جوان استفاده می‌شود. در استان کهگیلویه و بویر‌احمر نیز چارقد سرپوش محلی زنان است که شبیه روسری ترکمن‌ها است با این تفاوت که طول و عرض بیشتری دارد و برای پوشیدن تا می‌شود و سپس روی آن کلاه و تور از پشت بسته می‌شود.<ref>[https://www.razavi.news/fa/news/38487/%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4-%D9%85%D8%AD%D9%84%DB%8C-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AA%DB%8C- «حجاب به روایت پوشش محلی اقوام ایران»، خبرگزاری رضوی.]</ref> همچنین چارقد با زمینۀ روشن و نقش‌های برگرفته از طبیعت جزء پوشش مشترک محلی زنان کرمانج است.<ref> [https://www.razavi.news/fa/news/38487/%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4-%D9%85%D8%AD%D9%84%DB%8C-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AA%DB%8C- - «حجاب به روایت پوشش محلی اقوام ایران»، خبرگزاری رضوی.]</ref> | استفاده چارقد از دیرباز در میان زنان ایرانی به‌عنوان پوشش سر مرسوم بوده است و در میان اقوام مختلف ایرانی، طرح و رنگ خاص خود را داشته است.<ref> [https://womenstudy.ihcs.ac.ir/article_23_27cc824780fb07e010462a9543fbab0b.pdf ملاابراهیمی و دیگران، «حجاب در ایران باستان»، 1389ش، ص112-125.]</ref> در این میان قوم ترکمن از چارقد به‌عنوان پوشش یکپارچه برای بدن زنان استفاده می‌کنند که به روسری ترکمن نیز معروف است. چارقد در قوم لر معروف به گُلوَنی است که روسری نازک و رنگی است.<ref>[https://www.razavi.news/fa/news/38487/%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4-%D9%85%D8%AD%D9%84%DB%8C-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AA%DB%8C-%DA%AF «حجاب به روایت پوشش محلی اقوام ایران»، خبرگزاری رضوی.]</ref> سربند محلی زنان در بین اقوام ترک چارقد یا یایلیق است که بیشتر اوقات وسط آن مشکی با حاشیۀ قرمز است. یایلیق‌ها چارقدهای بزرگ برای زنان مسن هستند و چارقد کمی کوچک‌تر برای دختران جوان استفاده می‌شود. در استان کهگیلویه و بویر‌احمر نیز چارقد سرپوش محلی زنان است که شبیه روسری ترکمن‌ها است با این تفاوت که طول و عرض بیشتری دارد و برای پوشیدن تا می‌شود و سپس روی آن کلاه و تور از پشت بسته می‌شود.<ref>[https://www.razavi.news/fa/news/38487/%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4-%D9%85%D8%AD%D9%84%DB%8C-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AA%DB%8C- «حجاب به روایت پوشش محلی اقوام ایران»، خبرگزاری رضوی.]</ref> همچنین چارقد با زمینۀ روشن و نقش‌های برگرفته از طبیعت جزء پوشش مشترک محلی زنان کرمانج است.<ref> [https://www.razavi.news/fa/news/38487/%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4-%D9%85%D8%AD%D9%84%DB%8C-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AA%DB%8C- - «حجاب به روایت پوشش محلی اقوام ایران»، خبرگزاری رضوی.]</ref> | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۷: | ||
==چارقد در ادبیات فارسی== | ==چارقد در ادبیات فارسی== | ||
استفاده از تعبیر «چارقد» در منظومۀ اشعار «کارنامه زندان» ملک‌الشعرای بهار در وصف پاسبان دیده می-شود: | استفاده از تعبیر «چارقد» در منظومۀ اشعار «کارنامه زندان» ملک‌الشعرای بهار در وصف پاسبان دیده می-شود: | ||
* روز روشن میانه برزن | *روز روشن میانه برزن | ||
* چارقد برکشیدن از سر زن.<ref> [https://ganjoor.net/bahar/manzoomebk/karnamez/sh81 بهار، «منظومه¬ها»، کارنامه زندان، بخش 81، بیت 6، وب¬سایت گنجور.]</ref> | *چارقد برکشیدن از سر زن.<ref> [https://ganjoor.net/bahar/manzoomebk/karnamez/sh81 بهار، «منظومه¬ها»، کارنامه زندان، بخش 81، بیت 6، وب¬سایت گنجور.]</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* افتخار، فریبا و ابراهیمی، محسن، «ابریشم»، وب‌سایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 17 آبان 1401ش. | *افتخار، فریبا و ابراهیمی، محسن، «ابریشم»، وب‌سایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 17 آبان 1401ش. | ||
* بلوکباشی و دیگران، «پوشاک»، وب‌سایت مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 17آبان 1401ش. | *بلوکباشی و دیگران، «پوشاک»، وب‌سایت مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 17آبان 1401ش. | ||
* «حجاب به روایت پوشش محلی اقوام ایران»، خبرگزاری رضوی، تاریخ بازدید: 17 دی 1397ش. | *«حجاب به روایت پوشش محلی اقوام ایران»، خبرگزاری رضوی، تاریخ بازدید: 17 دی 1397ش. | ||
* دانشنامۀ آزاد فارسی، وب‌سایت آبادیس، تاریخ بازدید: 17 آبان 1401ش. | *دانشنامۀ آزاد فارسی، وب‌سایت آبادیس، تاریخ بازدید: 17 آبان 1401ش. | ||
* دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت آبادیس، تاریخ بازدید: 17 آبان 1401ش. | *دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت آبادیس، تاریخ بازدید: 17 آبان 1401ش. | ||
* شهیدی، سید جعفر، «حجاب در قرآن»، وب‌سایت دائره‌المعارف بزرگ اسلامی. | *شهیدی، سید جعفر، «حجاب در قرآن»، وب‌سایت دائره‌المعارف بزرگ اسلامی. | ||
* گلپایگانی، محمدرضا، مجمع المسائل، قم، دارالقرآن الکریم، چاپ دوم، 1409ش. | *گلپایگانی، محمدرضا، مجمع المسائل، قم، دارالقرآن الکریم، چاپ دوم، 1409ش. | ||
* محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامۀ قرآن و حدیث، تهران، دارالحدیث، چاپ اول، 1390ش. | *محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامۀ قرآن و حدیث، تهران، دارالحدیث، چاپ اول، 1390ش. | ||
* مطهری، مرتضی، مسئله حجاب، تهران، صدرا، چاپ هفتادونهم، 1387ش. | *مطهری، مرتضی، مسئله حجاب، تهران، صدرا، چاپ هفتادونهم، 1387ش. | ||
* معین، محمد، فرهنگ فارسی، سایت آبادیس، تاریخ بازدید: 17 آبان 1401ش. | *معین، محمد، فرهنگ فارسی، سایت آبادیس، تاریخ بازدید: 17 آبان 1401ش. | ||
* ملاابراهیمی عزت و دیگران، «حجاب در ایران باستان»، پژوهش‌نامه زنان پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال اول، ش 2، 1389ش. | *ملاابراهیمی عزت و دیگران، «حجاب در ایران باستان»، پژوهش‌نامه زنان پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال اول، ش 2، 1389ش. | ||
[[رده: ویکی‌رز]] | [[رده: ویکی‌رز]] | ||
