لباس زنان کرد ایلام: تفاوت میان نسخه‌ها

لباس زنان ایلامی تلفیقی از لباس کردی و لری است که این لباس‌ها اغلب به گروه سِنی و موقعیت اجتماعی آن‌ها بستگی دارد و معرف شخصیت و منزلت آن‌ها است. قدمت پوشش زنان کرد ایلامی، به پنج هزار سال قبل از میلاد می‌رسد.

==تنوع لباس زنان ایلامی==

==انواع پوشش سر==

پوشش سر زنان ایلامی ریشه در دوران گذشته تمدن عیلام دارد و نسبت به سایر مناطق کردنشین از تنوع بیشتری برخوردار است.<ref> [https://www.ilna.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7-15/831449-%D8%AD%D9%81%D8%B8-%D8%A7%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AA-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4-%D8%B3%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%BA%D8%B1%D8%A «حفظ اصالت پوشش سر در بین زنان غرب ایران/ نقش زن در حکومت و مذهب عیلام باستان»، خبرگزاری کار ایران.]</ref>  استفاده از سرپوش نزد زنان ایلامی با توجه به اعتقادات مذهبی، ضروری و از نظر زیبایی، موقعیت اقتصادی زن حائز اهمیت است. استفاده از این سرپوش‌ها تقریباً در تمام نقاط این استان یکسان است و این شباهت ریشه در وحدت فرهنگی مردم این خطه دارد:<ref>[https://journals.dte.ir/article_55032.html محمدی‌سیف، «تنوع پوشاک ایلامی نشان هویت قوم کرد است»، سامانة مدیریت نشریات دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم.]</ref>  

این نوع سرپوش، مشکی، از جنس مخمل و سه‌گوش بوده که دو‌گوشه آن بلند و کمی باریک است. حاشیه هبر دارای منگوله‌های سیاه‌رنگ است که هنگام بستن به دور سر، منگوله‌ها در چند ردیف، اطراف و جلوی سر را زینت می‌دهند. پیش از بستن هبر، ابتدا گلونی و سپس هبر را به دور سر می‌بندند.<ref>مجیدی، بررسی تطبیقی پوشاک و زیورآلات کردی مناطق کردنشین ایران، 1389ش، ص84.</ref>  

===گُلوَنی===  

===تاکاری===  

نوعی سرپوش زنانه از جنس حریر یا نخ، بزرگ، مربع‌شکل و ضخیم‌تر از گلونی است. زمینه تاکاری سیاه و دارای خطوط باریک به‌شکل رگه‌های نازک قرمز تیره و یا سبز و نیز دارای ریسه در حاشیه آن است. این سرپوش وقتی که به دور سر بسته می‌شود، حجم بزرگی را روی سر ایجاد می‌کند که مقدار اضافه آن در پشت سر آویزان است. این نوع سرپوش بیشتر در مناطق آسمان‌آباد و هلیلان در شهرستان‌های شیروان چرداول و ایوان استفاده می‌شود.<ref>مجیدی، بررسی تطبیقی پوشاک و زیورآلات کردی مناطق کردنشین ایران، 1389ش، ص83.</ref>  

نوعی سرپوش از جنس ابریشم که زنان عشایر و روستایی به دور سر می‌بندند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/387477/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%82%D9%88%D9%85-%DA%A9%D9%8F%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85 محمدی‌سیف و یارمحمد توسکی، «پوشاک سنتی زنان قوم کرد ایلام»، 1396ش، ص118.]</ref>  

===کساری===  

===لَچِک===  

از سربندهای مشترک بین زنان و مردان در ابعاد و اندازه‌های مختلف است و بیشتر در بین ایلات و عشایر رواج دارد. لچک‌ها از پارچه‌های نخی و گل‌دار به‌رنگ‌های روشن و تیره تهیه می‌شوند.<ref> [https://ensani.ir/fa/article/387477/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%82%D9%88%D9%85-%DA%A9%D9%8F%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85 محمدی‌سیف و یارمحمد توسکی، «پوشاک سنتی زنان قوم کرد ایلام»، 1396ش، ص123.]</ref>  یک گوشه لچک را پشت کلاه سنجاق می‌زنند، دو گوشه دیگر آن را زیر گلو رد کرده و در بالای کلاه یا پشت گردن گره می‌زنند؛ به‌طوریکه قسمت مهم لچک روی شانه چپ می‌افتد.<ref>بهنام، لباس کردها، 1339ش، ص9.</ref>  

نوعی بالاپوش از جنس مخمل، در رنگ‌های شاد و روشن، بدون آستین است. در سوخمه حداکثر تزیینات به‌کار رفته و انواع آویز‌های نقره‌ای و سکه‌های قلاب‌دار در جلو و پشت لباس کار شده است. در گذشته دختران و زنان جوان این نوع لباس را در مراسم‌ها می‌پوشیدند و زنان مسن از آن استفاده نمی‌کردند. سوخمه در بیشتر نقاط استان به‌جز قسمت‌های جنوب دهلران و بخش‌هایی از مهران رواج داشته و امروزه نیز بانوان ایلامی در نگهداری و نحوۀ دوخت آن تلاش می‌کنند.<ref>مجیدی، بررسی تطبیقی پوشاک و زیورآلات کردی مناطق کردنشین ایران، 1389ش، ص86.</ref>  

===خفتان===  

لباس محلی زنان استان ایلام که شبیه سوخمه است. جنس پارچه خفتان از مخمل، دارای دوخت‌های زیگزاگ و همچنین نوارهای زری روی لبه‌های لباس است.<ref>درخشنده، ایل من ایلام (بررسی جامع تاریخ، جغرافیا، تمدن و فرهنگ استان ایلام)، 1390ش، ص294.</ref>  در طرفین این لباس دو جیب دارد و علاوه بر زربفت‌های مختلف، از سکه‌های نقره‌ای قدیمی در همه قسمت‌های آن استفاده می‌شود. همچنین این لباس دارای بال‌های کوتاهی است که این بال‌ها مزین به زربفت‌های گوناگون است و زیر بغل هر کدام از بال‌ها محفظه‌ای دارد که هنگام پوشیدن لباس در زیر دو بال، تلطیف هوا ایجاد می‌شود و باعث می‌شود که زیر بغل عرق نکند. خفتان بیشتر در جشن‌ها و مراسم‌های رسمی و محلی استفاده می‌شود.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/387477/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%82%D9%88%D9%85-%DA%A9%D9%8F%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85 محمدی‌سیف و یارمحمد توسکی، «پوشاک سنتی زنان قوم کرد ایلام»، 1396ش، ص129.]</ref>

در گذشته بالاپوش بیشتر زنان ایلامی به‌ویژه در نواحی شمالی و مرکزی بوده که به‌دلیل استفاده فراوان از نوارهای زربافت از زیبایی‌ خاصی برخوردار بود. جنس کمرچین از مخمل، به رنگ‌های مختلف، آستین‌بلند، جلوباز، دارای جیب با دهانه کج در طرفین و کمربندی از جنس خود است. میزان تزیینات کمرچین بستگی به موقعیت مالی زن دارد و استفاده از رنگ‌های مشکی و سورمه‌ای در سنین کهنسالی کاربرد دارد. استفاده از کمرچین در بین زنان ایلامی تا حدودی منسوخ شده و فقط در برخی از مناطق این استان توسط پیرزنان در فصل سرما پوشیده می‌شود.<ref>مجیدی، بررسی تطبیقی پوشاک و زیورآلات کردی مناطق کردنشین ایران، 1389ش، ص85 و 86.</ref>  

===شِوال===  

لباسی است بلند مخصوص چوپانان و بعضی از افراد عشایر که از کرک و پشم تهیه می‌شود و فاقد هرگونه تزیینات است. شکل فرنجی به‌صورت بال‌دار با بال ایستاده یا بال مالیده یا حتی بدون بال است که بدن را در تابستان‌ها خنک و در زمستان‌ها گرم نگه می‌دارد.<ref>درخشنده، ایل من ایلام (بررسی جامع تاریخ، جغرافیا، تمدن و فرهنگ استان ایلام)، 1390ش، ص298.</ref>  در صورتیکه رئیس قبیله فرد عادل و توانایی بود، مردم فرنجی بدون بال و زمانی که رئیس قبیله لیاقت اداره جامعه را نداشت، مردم به نشانه اعتراض، فرنجی گوش‌دار می‌پوشیدند تا فرد دیگری را جایگزین او کنند. از فواید دیگر فرنجی گوش‌دار می‌توان به سهولت در حمل، جلوگیری از افتادن اسلحه از شانه و خاصیت ضد گلوله‌ای در هنگام خیس بودن فرنجی اشاره کرد. امروزه استفاده از فرنجی در بین زنان به‌ندرت و فقط در مناطق دور‌افتاده روستایی و عشایری به‌کار می‌رود و جزء پوشاک مشترک بین زنان و مردان است.<ref> [https://ensani.ir/fa/article/387477/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%82%D9%88%D9%85-%DA%A9%D9%8F%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85 محمدی‌سیف و یارمحمد توسکی، «پوشاک سنتی زنان قوم کرد ایلام»، 1396ش، ص130 و 131.]</ref>  

===کُله‌بال===  

==پاپوش‌های زنان ایلام==

===کلاش===