لینک داخلی دستار |
|||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
از انواع سرپوش در این دوره می‌توان به کلاه و [[دستار]]<ref> [https://civilica.com/doc/1114414/ عرب صادق آبادی و اشعاری، «بررسی خصوصیات و ویژگی‌های پوشاک دوران تیموری با تأکید بر منابع تصویر (نگارگری تیموری)»، 1399ش، ص6.]</ref> و کلاه‌های مخروطی اشاره کرد که در کلاه‌های مخروطی خطوطی از اطراف به مرکز کشیده شده و استفاده از کلاه‌های پوستی گران‌بها نیز میان ثروتمندان مشاهده شده است؛<ref> شهنشاهی، تاریخچه پوشش سر در ایران، 1374ش، ص120ـ126.</ref> اما رایج‌ترین نوع پوشش سر در این دوره کلاهی نمدی است که پارچه‌ای به‌صورت دستار دور آن پیچیده شده است و پری به‌منظور زیبایی در جلوی آن قرار می‌گیرد.<ref> [https://civilica.com/doc/1114414/ عرب صادق آبادی و اشعاری، «بررسی خصوصیات و ویژگی‌های پوشاک دوران تیموری با تأکید بر منابع تصویر (نگارگری تیموری)»، 1399ش، ص6.]</ref> | از انواع سرپوش در این دوره می‌توان به کلاه و [[دستار]]<ref> [https://civilica.com/doc/1114414/ عرب صادق آبادی و اشعاری، «بررسی خصوصیات و ویژگی‌های پوشاک دوران تیموری با تأکید بر منابع تصویر (نگارگری تیموری)»، 1399ش، ص6.]</ref> و کلاه‌های مخروطی اشاره کرد که در کلاه‌های مخروطی خطوطی از اطراف به مرکز کشیده شده و استفاده از کلاه‌های پوستی گران‌بها نیز میان ثروتمندان مشاهده شده است؛<ref> شهنشاهی، تاریخچه پوشش سر در ایران، 1374ش، ص120ـ126.</ref> اما رایج‌ترین نوع پوشش سر در این دوره کلاهی نمدی است که پارچه‌ای به‌صورت دستار دور آن پیچیده شده است و پری به‌منظور زیبایی در جلوی آن قرار می‌گیرد.<ref> [https://civilica.com/doc/1114414/ عرب صادق آبادی و اشعاری، «بررسی خصوصیات و ویژگی‌های پوشاک دوران تیموری با تأکید بر منابع تصویر (نگارگری تیموری)»، 1399ش، ص6.]</ref> | ||
==تن‌پوش== | ==تن‌پوش== | ||
پوشاک مردان در این دوره، شامل قبا و پیراهن بود که قبا با آستین بلند و یا آستینی تا آرنج دوخته می‌شد و آن را روی پیراهن می‌پوشیدند<ref> رنج‌دوست، تاریخ لباس ایران، 1388ش، ص127. </ref> و پیراهن، جامه‌ای بود که قد آن تا روی زانو می‌رسد و یقه آن برگردان نداشت و ساده بود.<ref> شاردن، سفرنامه، 1374ش، ص799.</ref> | پوشاک مردان در این دوره، شامل [[قبا]] و پیراهن بود که قبا با آستین بلند و یا آستینی تا آرنج دوخته می‌شد و آن را روی پیراهن می‌پوشیدند<ref> رنج‌دوست، تاریخ لباس ایران، 1388ش، ص127. </ref> و پیراهن، جامه‌ای بود که قد آن تا روی زانو می‌رسد و یقه آن برگردان نداشت و ساده بود.<ref> شاردن، سفرنامه، 1374ش، ص799.</ref> | ||
==پای‌پوش== | ==پای‌پوش== | ||
طبق نگاره‌های دورۀ تیموری انواع پای‌پوش مردان، شامل پای‌پوش بدون ساق، نیم‌ساق و ساق‌بلند است. در نگاره‌ای پای‌پوش نیم‌ساقی مشاهده شده است که دارای بندینک‌هایی در قسمت جلو و برش‌هایی زاویه‌دار در طرفین کفش است که نشان از نوآوری در طراحی کفش در این دوره است و همچنین در نگاره دیگری پای‌پوش بدون ساق و بند‌دار مشاهده شده است. طبق نگاره‌های این دوره، بیشتر پای‌پوش‌های این دوره به دو نوع بدون‌ساق و نیم‌ساق و همچنین ساق‌بلند و پاشنه‌دار تقسیم می‌شوند. <ref> [https://www.magiran.com/paper/704794 دادور و پور‌کاظمی، «پای‌پوش ایرانیان در نگاره‌های دوران ایلخانی، تیموری و صفوی»، 1388ش، ص28 و 30.]</ref> | طبق نگاره‌های دورۀ تیموری انواع [[پای پوش اقوام ایرانی|پای‌پوش]] مردان، شامل پای‌پوش بدون ساق، نیم‌ساق و ساق‌بلند است. در نگاره‌ای پای‌پوش نیم‌ساقی مشاهده شده است که دارای بندینک‌هایی در قسمت جلو و برش‌هایی زاویه‌دار در طرفین کفش است که نشان از نوآوری در طراحی کفش در این دوره است و همچنین در نگاره دیگری پای‌پوش بدون ساق و بند‌دار مشاهده شده است. طبق نگاره‌های این دوره، بیشتر پای‌پوش‌های این دوره به دو نوع بدون‌ساق و نیم‌ساق و همچنین ساق‌بلند و پاشنه‌دار تقسیم می‌شوند. <ref> [https://www.magiran.com/paper/704794 دادور و پور‌کاظمی، «پای‌پوش ایرانیان در نگاره‌های دوران ایلخانی، تیموری و صفوی»، 1388ش، ص28 و 30.]</ref> | ||
==پاتابه یا مچ‌پیچ== | ==پاتابه یا مچ‌پیچ== | ||
در کنار جوراب و کفش پوشش دیگری برای پا به اسم پاتابه یا مچ‌پیچ دیده شده است که صرفاً ساق پا را می‌پوشاند و کاربرد آن بیشتر در فصل‌های سرد سال بود.<ref> [https://www.magiran.com/paper/704794 دادور و پور‌کاظمی، «پای‌پوش ایرانیان در نگاره‌های دوران ایلخانی، تیموری و صفوی»، 1388ش، ص33.]</ref> | در کنار جوراب و کفش پوشش دیگری برای پا به اسم پاتابه یا مچ‌پیچ دیده شده است که صرفاً ساق پا را می‌پوشاند و کاربرد آن بیشتر در فصل‌های سرد سال بود.<ref> [https://www.magiran.com/paper/704794 دادور و پور‌کاظمی، «پای‌پوش ایرانیان در نگاره‌های دوران ایلخانی، تیموری و صفوی»، 1388ش، ص33.]</ref> | ||
==پوشاک زنان== | ==پوشاک زنان== | ||
سرپوش؛ به‌طور کلی سرپوش‌های متنوعی برای زنان در این دوره وجود داشت که شامل لچک یا روسری، عرقچین، دستار، مقنعه و چادر بوده است. در سرپوش‌ها به‌منظور زینت از تاج‌های مروارید نشان و مزین به پرهای رنگی استفاده می‌شد.<ref> [https://journals.ut.ac.ir/article_56025_0.html انصاری یکتا و احمدی پیام، «بررسی تطبیقی پوشش زنان تصویر شده در شاهنامه بایسنقری و شاه طهماسبی»، 1393ش، ص538.]</ref> | سرپوش؛ به‌طور کلی سرپوش‌های متنوعی برای زنان در این دوره وجود داشت که شامل لچک یا روسری، عرقچین، دستار، [[مقنعه]] و [[چادر رنگی|چادر]] بوده است. در سرپوش‌ها به‌منظور زینت از تاج‌های مروارید نشان و مزین به پرهای رنگی استفاده می‌شد.<ref> [https://journals.ut.ac.ir/article_56025_0.html انصاری یکتا و احمدی پیام، «بررسی تطبیقی پوشش زنان تصویر شده در شاهنامه بایسنقری و شاه طهماسبی»، 1393ش، ص538.]</ref> | ||
'''عرقچین'''؛ نوعی کلاه که از جنس نخ است و این کلاه را زیر سرپوش‌های دیگر می‌پوشیدند تا عرق سر را بگیرد و گاهی جنس این کلاه از چرم، پارچه و یا ابریشم‌دوزی بود.<ref> کمپانی، فرهنگ و اصطلاحات پارچه و پوشاک در ایران، 1391ش، ص94.</ref> معمولاً دو طرف این کلاه را رشته‌ای از دانه‌های قیمتی که از زیر چانه عبور می‌کرد، متصل می‌کردند.<ref> ضیاءپور، پوشاک ایرانیان از چهارده قرن پیش تا آغاز دوره شاهنشاهی پهلوی، 1347ش، ص154.</ref> | '''عرقچین'''؛ نوعی کلاه که از جنس نخ است و این کلاه را زیر سرپوش‌های دیگر می‌پوشیدند تا عرق سر را بگیرد و گاهی جنس این کلاه از چرم، پارچه و یا ابریشم‌دوزی بود.<ref> کمپانی، فرهنگ و اصطلاحات پارچه و پوشاک در ایران، 1391ش، ص94.</ref> معمولاً دو طرف این کلاه را رشته‌ای از دانه‌های قیمتی که از زیر چانه عبور می‌کرد، متصل می‌کردند.<ref> ضیاءپور، پوشاک ایرانیان از چهارده قرن پیش تا آغاز دوره شاهنشاهی پهلوی، 1347ش، ص154.</ref> | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
'''مقنعه'''؛ سرپوش مستطیل‌شکلی که یک زاویه آن به‌صورت نیم‌دایره بریده شده و شانه‌ها و سینه‌ها را می‌پوشاند.<ref> [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/281232/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86 شیرازی، «پوشاک زنانه در دوران تیموریان»، 1370ش، ص194.]</ref> زنان درباری روی مقنعه تاج به سر می‌گذاشتند و گاهی برای تزيين آن از مروارید و جواهرات استفاده می‌کردند.<ref> قاری یزدی، دیوان البسه، 1303ش، ص197.</ref> | '''مقنعه'''؛ سرپوش مستطیل‌شکلی که یک زاویه آن به‌صورت نیم‌دایره بریده شده و شانه‌ها و سینه‌ها را می‌پوشاند.<ref> [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/281232/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86 شیرازی، «پوشاک زنانه در دوران تیموریان»، 1370ش، ص194.]</ref> زنان درباری روی مقنعه تاج به سر می‌گذاشتند و گاهی برای تزيين آن از مروارید و جواهرات استفاده می‌کردند.<ref> قاری یزدی، دیوان البسه، 1303ش، ص197.</ref> | ||
'''[[دستار]] یا عمامه'''؛ زنان نیز گاهی از دستار‌های ساده استفاده می‌کردند.<ref> متین، پوشاک در ایران زمین، 1383ش، ص45.</ref> | '''[[دستار]] یا [[عمامه]]'''؛ زنان نیز گاهی از دستار‌های ساده استفاده می‌کردند.<ref> متین، پوشاک در ایران زمین، 1383ش، ص45.</ref> | ||
'''چادر'''؛ نوعی از پوشش سر در این دوره چادر بلندی بود که قد آن تا مچ پای بانوان می‌رسید.<ref> [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/281232/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86 شیرازی، «پوشاک زنانه در دوران تیموریان»، 1370ش، ص196.]</ref> در این دوره چادر‌ها معمولاً به رنگ سفید یا سیاه بودند. با مقایسه نگاره‌های این دوره می‌توان دریافت که پوشش زنان در مکان‌های عمومی متفاوت از محفل‌های خصوصی بوده؛ زنان در حرم سلطان حسن بایقرا بدون سرپوش بودند؛ اما در مکان‌های عمومی لباس آنها پارچه سفیدی بود که سر تا پای‌شان را می‌پوشاند و همچنین نقابی از موی اسب بر چهره داشتند.<ref> کلاویخو، سفرنامه کلاویخو، 1344ش، ص162 و 259.</ref> | '''چادر'''؛ نوعی از پوشش سر در این دوره چادر بلندی بود که قد آن تا مچ پای بانوان می‌رسید.<ref> [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/281232/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86 شیرازی، «پوشاک زنانه در دوران تیموریان»، 1370ش، ص196.]</ref> در این دوره چادر‌ها معمولاً به رنگ سفید یا سیاه بودند. با مقایسه نگاره‌های این دوره می‌توان دریافت که پوشش زنان در مکان‌های عمومی متفاوت از محفل‌های خصوصی بوده؛ زنان در حرم سلطان حسن بایقرا بدون [[سرپوش دوران هخامنشی|سرپوش]] بودند؛ اما در مکان‌های عمومی لباس آنها پارچه سفیدی بود که سر تا پای‌شان را می‌پوشاند و همچنین نقابی از موی اسب بر چهره داشتند.<ref> کلاویخو، سفرنامه کلاویخو، 1344ش، ص162 و 259.</ref> | ||
==تن‌پوش== | ==تن‌پوش== | ||
پوشاک زنان در این دوره عموماً آزاد و گشاد بود که از چند لایۀ رنگی تشکیل می‌شد که این لایه‌ها، شامل قبا، پیراهن، عبا و ردا بودند. این تن‌پوش‌ها هم در د. نوع جلوبسته و نوع جلو‌باز وجود داشت که قد آن تا روی زانو و یا زیر زانو می‌رسید. از دیگر ویژگی‌های پوشاک آنها، پوشیدن لایه‌های رنگی روی یکدیگر بود و طوری تنظیم شده بود که لایه رویی دارای یقه‌ای باز بود تا لایه‌های زیرین را به نمایش بگذارد.<ref> [https://journals.ut.ac.ir/article_56025_0.html انصاری یکتا و احمدی پیام، «بررسی تطبیقی پوشش زنان تصویر شده در شاهنامه بایسنقری و شاه طهماسبی»، 1393ش، ص451 و 538.]</ref> | پوشاک زنان در این دوره عموماً آزاد و گشاد بود که از چند لایۀ رنگی تشکیل می‌شد که این لایه‌ها، شامل قبا، پیراهن، عبا و ردا بودند. این تن‌پوش‌ها هم در د. نوع جلوبسته و نوع جلو‌باز وجود داشت که قد آن تا روی زانو و یا زیر زانو می‌رسید. از دیگر ویژگی‌های پوشاک آنها، پوشیدن لایه‌های رنگی روی یکدیگر بود و طوری تنظیم شده بود که لایه رویی دارای یقه‌ای باز بود تا لایه‌های زیرین را به نمایش بگذارد.<ref> [https://journals.ut.ac.ir/article_56025_0.html انصاری یکتا و احمدی پیام، «بررسی تطبیقی پوشش زنان تصویر شده در شاهنامه بایسنقری و شاه طهماسبی»، 1393ش، ص451 و 538.]</ref> | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
'''کلاه‌خود'''؛ کلاهی آهنی و فولادی که روی سر قرار می‌گرفت و یک نوع آن به اسم طاس، گرد و به‌اندازه سر انسان بود و پرچمی کوچک برای مشخص‌شدن سپاه روی آن قرار می‌گرفت<ref> ذکاء، ارتش شاهنشاهی ایران از کورش تا پهلوی، 1350ش، ص190.</ref> و نوع دیگر از حلقه‌های فولادی ساخته شده که گوش‌ها و پشت گردن را نیز می‌پوشاند.<ref> غیبی، هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی، 1385ش، ص453.</ref> | '''کلاه‌خود'''؛ کلاهی آهنی و فولادی که روی سر قرار می‌گرفت و یک نوع آن به اسم طاس، گرد و به‌اندازه سر انسان بود و پرچمی کوچک برای مشخص‌شدن سپاه روی آن قرار می‌گرفت<ref> ذکاء، ارتش شاهنشاهی ایران از کورش تا پهلوی، 1350ش، ص190.</ref> و نوع دیگر از حلقه‌های فولادی ساخته شده که گوش‌ها و پشت گردن را نیز می‌پوشاند.<ref> غیبی، هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی، 1385ش، ص453.</ref> | ||
'''زه‌گیر'''؛ انگشتری از سنگ‌های عقیق، مرمر، یشم و یا شاخ بود که در انگشت شست قرار می‌گرفت به این دلیل که بتوانند زه کمان را بدون آسیب رسیدن به دست بکشند.<ref> غیبی، هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی، 1385ش، ص455.</ref> | '''زه‌گیر'''؛ [[انگشتر عقیق|انگشتری]] از سنگ‌های عقیق، مرمر، یشم و یا شاخ بود که در انگشت شست قرار می‌گرفت به این دلیل که بتوانند زه کمان را بدون آسیب رسیدن به دست بکشند.<ref> غیبی، هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی، 1385ش، ص455.</ref> | ||
'''کمربند'''؛ روی زره، کمربندی چرمی و گاهی یراق بسته می‌شد و روی آن قلاب‌های فولادی که مانند قوطی‌های کوچک است، قرار می‌دادند که می‌توانستند درون قوطی قرآنی کوچک قرار دهند. افزار‌های گرم مانند کارد را از کمربند آویزان کرده و شالی روی کمر می‌بستند و خنجر‌ها را روی آن قرار می‌دادند.<ref> ذکاء، ارتش شاهنشاهی ایران از کوروش تا پهلوی، 1350ش، ص192.</ref> | '''کمربند'''؛ روی زره، کمربندی چرمی و گاهی یراق بسته می‌شد و روی آن قلاب‌های فولادی که مانند قوطی‌های کوچک است، قرار می‌دادند که می‌توانستند درون قوطی قرآنی کوچک قرار دهند. افزار‌های گرم مانند کارد را از کمربند آویزان کرده و شالی روی کمر می‌بستند و خنجر‌ها را روی آن قرار می‌دادند.<ref> ذکاء، ارتش شاهنشاهی ایران از کوروش تا پهلوی، 1350ش، ص192.</ref> | ||
