پوشاک کلیمیان: تفاوت میان نسخه‌ها

'''<big>پوشاک کلیمیان</big>'''؛ تن‌پوش مردان و زنان یهودی در منطقهٔ کردستان ایران و عراق.

کلیمیان کردستان ایران و عراق با پوشاک خود هویت فرهنگی و مذهبی‌شان را به تصویر می‌کشند؛ زنان با پیراهن‌های بلند و رنگارنگ و مردان با لباس‌های بلند و شلوارهای گشاد، سنت‌ها و پایبندی دینی را به نمایش می‌گذارند. این لباس‌ها که ریشه در آموزه‌های کتاب مقدس و قوانین هلاخا دارند، تنها کاربرد روزمره ندارند و نمادی از ایمان و تعلق به جامعه محسوب می‌شوند. حجاب زنان از منظر آیین یهود، نه‌تنها نشانه عفت، بلکه سپر معنوی برای تقویت ایمان و تقوا است. پوشش‌های مذهبی مردان و زنان مانند طلیت، کیپا و طفیلین، احترام به خدا و پایبندی به آیین‌ها را جلوه می‌دهند.

کلیمیان کردستان ایران و عراق که بخشی از جامعه یهودیان این منطقه را تشکیل می‌دهند، پوشاکی را می‌پوشند که بازتابی از هویت فرهنگی غنی و تأثیرات منطقه‌ای آنان است. زنان با پیراهن‌های بلند و رنگارنگ، جلیقه‌ها و روسری‌های تزئین‌شده، جلوه‌ای از هنر و سنت را به نمایش می‌گذارند.<ref>[http://www.iranjewish.com/Essay/Essay_46_bina_18Pooshak_kord.htm میرعبدالله لواسانی، «نگرشی بر مردم‌شناسی پوشاک کردهای کلیمی ایران و عراق»، وب‌سایت انجمن کلیمیان تهران.]</ref>

در مقابل، مردان با پیراهن‌های بلند، شلوارهای گشاد و کلاه، پایبندی مذهبی و هویت قومی خود را حفظ می‌کنند. این پوشش، ترکیبی از عناصر بومی و آداب یهودی است و داستان زندگی و فرهنگ این جامعه را در دل کردستان روایت می‌کند.<ref>[https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/2473ed09d2e084d419d1fce7ce2696c4 داوودی، «تحلیل مردم‌شناختی پوشاک نزد گروه‌های قومی ارامنه، زرتشتی، کلیمی، آشوری و مسلمانان از کشف حجاب تا زمان حاضر در تهران»، 1390ش، ص99 و 100.]</ref>

== ویژگی‌های کلی پوشاک کلیمیان ==

== اهمیت حجاب در فرهنگ و هویت کلیمیان ==

== جایگاه پوشاک کلیمیان در باورهای دینی و سنتی ==

در دین یهود، لباس فقط یک پوشش معمولی نیست؛ بلکه بیانگر پایبندی به سنت‌ها است. این لباس‌ها در طول تاریخ، نمادهای مذهبی و اجتماعی را به‌همراه داشته‌است. به‌عنوان نمونه، زنان یهودی متأهل با پوشاندن موهای‌شان و پوشیدن لباس‌های بلند و پوشیده، بر رعایت حجاب و پرهیز از [[خودنمایی در فضای مجازی|خودنمایی]] تأکید می‌کنند. این موضوع در متون دینی و سنت‌های یهودی نیز مهم شمرده شده‌است. لباس در یهودیت، نمادی از تعهد به سنت‌ها، حفظ هویت دینی و اجتماعی و همچنین ترویج پاکدامنی و تقواست.<ref>[https://kiantp.com/blog/5/ancient-jewish-clothing-85#:~:text=پوشاک%20یهودیان%20باستان%20فراتر%20از%20پوشش،%20بازتابی، بخش%20از%20پوشش%20آنان%20معنایی%20نمادین%20داشت «بررسی پوشاک یهودیان باستان، بازتاب هویت دینی، فرهنگی و نمادین در لباس»، وب‌سایت کیان.]</ref>

* '''شلوار''': شلوار زنان کردستان عراق گشاد و بلند است که زیر تمام تن‌پوش‌ها قرار می‌گیرد و لباس زنان یهودی را کامل می‌کند.<ref>[http://www.iranjewish.com/Essay/Essay_46_bina_18Pooshak_kord.htm میرعبدالله لواسانی، «نگرشی بر مردم‌شناسی پوشاک کردهای کلیمی ایران و عراق»، وب‌سایت انجمن کلیمیان تهران.]</ref>

* '''شلوار''': شلوار زنان کرد یهود «شَروالَه» نام دارد. این شلوار گشاد زیر دامن پوشیده می‌شود.<ref>[http://www.iranjewish.com/Essay/Essay_46_bina_18Pooshak_kord.htm میرعبدالله لواسانی، «نگرشی بر مردم‌شناسی پوشاک کردهای کلیمی ایران و عراق»، وب‌سایت انجمن کلیمیان تهران.]</ref>

== تن‌پوش‌های مردان کلیمی کردستان ==

=== الف) کردستان عراق ===

=== ب) کردستان ایران ===

حاخام، بالاترین مقام مذهبی یهودیان است که در تهران زندگی می‌کند. لباس خاخام شامل کت‌وشلوار مشکی، کفش مشکی، پیراهن سفید و کلاه شاپو است که از دویست سال پیش بین یهودیان رایج شده بود.<ref>[https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/2473ed09d2e084d419d1fce7ce2696c4 داوودی، «تحلیل مردم‌شناختی پوشاک نزد گروه‌های قومی ارامنه، زرتشتی، کلیمی، آشوری و مسلمانان از کشف حجاب تا زمان حاضر در تهران»، 1390ش، ص100.]</ref>

== تفاوت پوشش زنان مجرد و متأهل ==

پوشش دختران مجرد با متأهل‌ها متفاوت است. زنان متأهل بعد از ازدواج باید روسری بپوشند. آستین لباس آنان هم باید تاحدی بلند باشد که مچ دست را بپوشاند. همچنین زنان باید از دامن‌های بلند که تا روی قوزک پا را می‌پوشاند، استفاده کنند. دختران مجرد امکان استفاده از دامن‌های کوتاه، تا زیر زانو و لباس‌هایی با آستین‌های کوتاه را دارند.<ref>[https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/2473ed09d2e084d419d1fce7ce2696c4 داوودی، «تحلیل مردم‌شناختی پوشاک نزد گروه‌های قومی ارامنه، زرتشتی، کلیمی، آشوری و مسلمانان از کشف حجاب تا زمان حاضر در تهران»، 1390ش، ص101]

== اهمیت پوشش سر زنان و مردان کلیمی ==

در آیین یهود، سرپوش تنها یک پوشش ساده نیست، بلکه نشانی از ایمان و معنویت به‌شمار می‌آید. مردان و زنان با پوشاندن سر، فروتنی و احترام خود را در برابر خداوند ابراز می‌کنند و همزمان بر ارزش‌هایی چون حفظ حریم شخصی، پاکدامنی و وفاداری در پیوندهای خانوادگی تأکید می‌ورزند.<ref>[https://hejabkhorshid.com/hijab-in-judaism/ اکبری، «حجاب در دین یهود (از قوانین حجاب تا پوشش زنان در طول تاریخ و عصر حاضر)»، وب‌سایت مقنعه خورشید.]</ref>

== جنس و رنگ پوشاک کلیمیان ==

پوشاک مردان عمدتاً از پشم گوسفند دستباف (آمرَه) تهیه می‌شود. در مراسم‌های خاص مانند عروسی و جشن‌ها، از کت و شلوارهایی با حاشیه‌دوزی از جنس موهر دستباف (مَرئَز) استفاده می‌شود. مواد اولیه برای لباس‌های گران‌بهای زنان و کودکان، ابریشم طبیعی است که از درخت بلوط به دست می‌آید. در گذشته، لباس‌های روزمرهٔ زنان از نخ بافته می‌شد، اما پس از جنگ جهانی دوم، جایگزینی الیاف مصنوعی با الیاف طبیعی مشاهده شد. از لحاظ رنگ‌بندی، زنان جوان معمولاً رنگ‌های روشن، به‌ویژه سبز و بنفش را انتخاب می‌کردند، در حالی که زنان مسن‌تر بیشتر به استفاده از رنگ سیاه تمایل داشتند.<ref>[http://www.iranjewish.com/Essay/Essay_46_bina_18Pooshak_kord.htm میرعبدالله لواسانی، «نگرشی بر مردم‌شناسی پوشاک کردهای کلیمی ایران و عراق»، وب‌سایت انجمن کلیمیان تهران.]</ref>

== پوشاک کلیمیان در مناسبت‌های مذهبی و اجتماعی ==

در آیین یهود، پوشش جنبه‌های مهمی از هویت دینی و اجتماعی را نشان می‌دهد. در رویدادهای اجتماعی نیز، لباس‌ها معمولاً متناسب با شأن مجلس، با رعایت اصول وقار انتخاب می‌شوند:

=== پوشاک مذهبی کلیمیان ===

=== لباس مراسم عزا ===

یهودیان محدودیتی در نوع پوشش و رنگ لباس (مشکی) ندارند. اگر صاحب عزا پدر یا مادر متوفی باشد، باید لباس خود را از یقه تا روی قلب به‌صورت اریب چاک دهد. اگر صاحب عزا برادر، شوهر یا فرزند متوفی باشد این چاک از یقه تا سمت راست لباس لحاظ می‌شود. چاک لباس‌ها تا هفت روز روی لباس صاحبان عزا باقی می‌ماند و زنان به‌لحاظ پوشش باید آن را با سنجاق ببندند.<ref>[https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/2473ed09d2e084d419d1fce7ce2696c4 داوودی، «تحلیل مردم‌شناختی پوشاک نزد گروه‌های قومی ارامنه، زرتشتی، کلیمی، آشوری و مسلمانان از کشف حجاب تا زمان حاضر در تهران»، 1390ش، ص101.]</ref>

=== لباس عروس و داماد ===

== تغییرات تاریخی در پوشاک کلیمیان ==

تن‌پوش‌های مردان و زنان کلیمی در طول ادوار تاریخی، تغییرات چشمگیری داشته‌است:

=== دورهٔ شاه‌عباس دوم ===

در دورهٔ شاه‌عباس، زنان و مردان یهودی از پوشیدن جوراب منع شده بودند و به جای آن از کفش‌های راحت استفاده می‌کردند. زنان یهود، بی‌حجابی را نشانه‌ای از گمراهی و فساد اخلاقی می‌دانستند، به‌همین دلیل صورت و بدن خود را با چادری دورنگ می‌پوشاندند؛ از طرفی، مردان یهودی نیز ملزم به پوشیدن بالاپوش‌های سبز یا قرمز بودند و به جای شال، طنابی را به دور کمر خود می‌بستند. نکته قابل توجه این بود که پوشیدن عبا در این دوره برای مردان ممنوع بود و تنها اجازه داشتند آن را با دست حمل کنند.<ref>متین، پوشاک ایرانیان، 1383ش، ص5.</ref>

=== دورهٔ قاجار ===

در این دوره، پوشاک مردان کلیمی شامل پیراهن‌هایی بدون یقه و آستین بود که به آن «پیراهن‌شلوار» گفته می‌شد. بالاپوش اصلی آنان [[قبا]] به‌شمار می‌رفت و شلواری بر تن می‌کردند که قد آن تا بالای قوزک پا می‌رسید و با بندی که در جلو بسته می‌شد، محکم می‌شد. بر روی این شلوار، قبایی بلند تا زیر زانو پوشیده می‌شد و زیر قبا نیز کتی کوتاه و آستین‌دار به نام «آرخالق» به کار می‌بردند. روی تمام این لباس‌ها، بالاپوشی به نام «کُلیجه» که در پشت چین‌دار بود و گاهی با آستر خز پوشیده می‌شد، استفاده می‌کردند و سپس [[عبا]] می‌پوشیدند. استفاده از جوراب برای مردان فقط در زمستان رایج بود. کفش‌های‌شان نیز گیوه دست‌دوز با کف چرمی بود.<ref>سرشار، فرزندان استر، (مجموعه مقالاتی دربارهٔ تاریخ و زندگی یهودیان در ایران)، 1384ش، ص182.</ref>

در دوره قاجار، زنان کلیمی پوشاکی شامل شلوارکی گشاد (تنبان)، دامنی پف‌دار (شلیته)، نیم‌تنه‌ای چسبان (آرخالق) و پیراهنی بلند با آستین‌های بلند بر تن می‌کردند.<ref>[https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/2473ed09d2e084d419d1fce7ce2696c4 داوودی، «تحلیل مردم‌شناختی پوشاک نزد گروه‌های قومی ارامنه، زرتشتی، کلیمی، آشوری و مسلمانان از کشف حجاب تا زمان حاضر در تهران»، 1390ش، ص98.]</ref>

=== دورهٔ پهلوی ===

در حال حاضر، استفاده از لباس‌هایی با پارچه‌های زربفت و رنگ قرمز در میان کلیمیان ممنوع است؛ چرا که بت‌پرستان از این رنگ برای کفش‌های خود استفاده می‌کردند. علاوه بر این، در تورات تأکید شده که مردان نباید پوشش زنان را داشته باشند و زنان نیز نباید پوشش مردان را تقلید کنند.<ref>[https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/2473ed09d2e084d419d1fce7ce2696c4 داوودی، «تحلیل مردم‌شناختی پوشاک نزد گروه‌های قومی ارامنه، زرتشتی، کلیمی، آشوری و مسلمانان از کشف حجاب تا زمان حاضر در تهران»، 1390ش، ص98 و 99.]</ref>

== منابع ==