پرش به محتوا

ازدواج موقت: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از ویکی‌رز
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
صفحه‌ای تازه حاوی «<big>'''ازدواج موقت'''</big>، ازدواج شرعی در موارد خاص با مدت معیّن و تعهدات کمتر از ازدواج دائم. ازدواج موقت یا متعه در فقه شیعه و قانون مدنی ایران نهاد قانونی و شرعی است که به­صورت عقدی با مدت و مهر معین میان زن و مرد برقرار می­شود و برخلاف ازدواج دا...» ایجاد کرد
 
بارگذاری
 
خط ۳: خط ۳:
ازدواج موقت یا متعه در فقه شیعه و قانون مدنی ایران نهاد قانونی و شرعی است که به­صورت عقدی با مدت و مهر معین میان زن و مرد برقرار می­شود و برخلاف ازدواج دائم پس از اتمام مدت خودبه­خود و بدون نیاز به طلاق منقضی می­شود. در ازدواج موقت، زن حق نفقه و ارث ندارد؛ مگر آنکه این موارد در ضمن عقد شرط شود. ارکان اصلی آن صیغه، مدت، مَهر و شرایط صحت بلوغ، عقل و رضایت است. این ازدواج برای پاسخگویی به نیازهای اجتماعی و جلوگیری از روابط نامشروع در اضطرار است؛ اما چالش­هایی مانند بی­ثباتی عاطفی و دشواری ثبت رسمی دارد. قوانین ایران آن را به رسمیت شناخته، ولی ثبت آن همیشه الزامی نیست.
ازدواج موقت یا متعه در فقه شیعه و قانون مدنی ایران نهاد قانونی و شرعی است که به­صورت عقدی با مدت و مهر معین میان زن و مرد برقرار می­شود و برخلاف ازدواج دائم پس از اتمام مدت خودبه­خود و بدون نیاز به طلاق منقضی می­شود. در ازدواج موقت، زن حق نفقه و ارث ندارد؛ مگر آنکه این موارد در ضمن عقد شرط شود. ارکان اصلی آن صیغه، مدت، مَهر و شرایط صحت بلوغ، عقل و رضایت است. این ازدواج برای پاسخگویی به نیازهای اجتماعی و جلوگیری از روابط نامشروع در اضطرار است؛ اما چالش­هایی مانند بی­ثباتی عاطفی و دشواری ثبت رسمی دارد. قوانین ایران آن را به رسمیت شناخته، ولی ثبت آن همیشه الزامی نیست.


== تعریف ازدواج موقت ==
==تعریف ازدواج موقت==


عقد موقت، یکی از عقود شرعی<ref>- [https://lib.eshia.ir/11177/2/308 خمینی، تحریرالوسیله، 1358ش، ج2، ص308]؛ [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد 1075الی 1077 قانون مدنی؛ مواد 1095 الی 1098 قانون مدنی و ماده­ 1152 قانون مدنی].</ref> و قانونی در فقه امامیه و قانون مدنی ایران است که میان زن و مردی که مانعی برای نکاح ندارند،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد قانون مدنی 1045 الی 1061] ؛ [https://lib.eshia.ir/11177/2/309 خمینی، تحریرالوسیله، 1358ش، ج2، ص309.]</ref> با تعیین مدت مشخص<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی]؛ [https://lib.eshia.ir/11177/2/309 خمینی، تحریرالوسیله، 1358ش، ج2، ص309.]</ref> و مهریه معین<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۰۷۶ قانون مدنی]؛ [https://lib.eshia.ir/11177/2/308 خمینی، تحریرالوسیله، 1358ش، ج2، ص308.]</ref> برقرار می‌شود.<ref>- [https://lib.eshia.ir/86875/1/469 مشکینی، مصطلحات الفقه، 1434ق، ص469]؛ مؤسسه دایرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۳۹۹.</ref> در متون فقهی و روایی واژه­های «متعة»<ref>- [https://lib.eshia.ir/11177/2/258 خمینی، تحریرالوسیله، 1358ش، ج2، ص258]؛ [https://lib.eshia.ir/86875/1/469 مشکینی، مصطلحات الفقه، 1434ق، ص469].</ref>، «نکاح متعه»<ref>- مسلم ابن حجاج، صحیح مسلم، 1412ق، ج5، ص18.</ref>، «متعه زنان»<ref>- مجلسی، مرآۀ العقول فی شرح اخبار آل الرسول، 1363ش، ج1، ص273.</ref> و «نکاح منقطع»<ref>- [https://lib.eshia.ir/11176/2/310/%D9%88%DB%8C%D9%82%D8%A7%D9%84 خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق، ج2، ص310].</ref> معادل ازدواج موقت به‌کار رفته­است. ازدواج موقت منطبق بر مذهب جعفری - مذهب رسمی ایران - بوده و از ویژگی­های منحصر به فرد قوانین نظام خانواده در این کشور است، امتیازی که قوانین سایر کشورها از آن بی‌بهره‌اند.<ref>- صفایی، مختصر حقوق خانواده، 1384ش، ص2.</ref>  
عقد موقت، یکی از عقود شرعی<ref>- [https://lib.eshia.ir/11177/2/308 خمینی، تحریرالوسیله، 1358ش، ج2، ص308]؛ [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد 1075الی 1077 قانون مدنی؛ مواد 1095 الی 1098 قانون مدنی و ماده­ 1152 قانون مدنی].</ref> و قانونی در فقه امامیه و قانون مدنی ایران است که میان زن و مردی که مانعی برای نکاح ندارند،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد قانون مدنی 1045 الی 1061] ؛ [https://lib.eshia.ir/11177/2/309 خمینی، تحریرالوسیله، 1358ش، ج2، ص309.]</ref> با تعیین مدت مشخص<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی]؛ [https://lib.eshia.ir/11177/2/309 خمینی، تحریرالوسیله، 1358ش، ج2، ص309.]</ref> و مهریه معین<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۰۷۶ قانون مدنی]؛ [https://lib.eshia.ir/11177/2/308 خمینی، تحریرالوسیله، 1358ش، ج2، ص308.]</ref> برقرار می‌شود.<ref>- [https://lib.eshia.ir/86875/1/469 مشکینی، مصطلحات الفقه، 1434ق، ص469]؛ مؤسسه دایرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۳۹۹.</ref> در متون فقهی و روایی واژه­های «متعة»<ref>- [https://lib.eshia.ir/11177/2/258 خمینی، تحریرالوسیله، 1358ش، ج2، ص258]؛ [https://lib.eshia.ir/86875/1/469 مشکینی، مصطلحات الفقه، 1434ق، ص469].</ref>، «نکاح متعه»<ref>- مسلم ابن حجاج، صحیح مسلم، 1412ق، ج5، ص18.</ref>، «متعه زنان»<ref>- مجلسی، مرآۀ العقول فی شرح اخبار آل الرسول، 1363ش، ج1، ص273.</ref> و «نکاح منقطع»<ref>- [https://lib.eshia.ir/11176/2/310/%D9%88%DB%8C%D9%82%D8%A7%D9%84 خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق، ج2، ص310].</ref> معادل ازدواج موقت به‌کار رفته­است. ازدواج موقت منطبق بر مذهب جعفری - مذهب رسمی ایران - بوده و از ویژگی­های منحصر به فرد قوانین نظام خانواده در این کشور است، امتیازی که قوانین سایر کشورها از آن بی‌بهره‌اند.<ref>- صفایی، مختصر حقوق خانواده، 1384ش، ص2.</ref>  


== پیشینه تاریخی ازدواج موقت ==
==پیشینه تاریخی ازدواج موقت==


براساس مطالعات جامعه­شناختی و تاریخی، ازدواج موقت یا اشکال مشابهی از همسری موقت، پیش از اسلام در برخی فرهنگ­های عربی و حتی ایران باستان وجود داشته است و اسلام با اعمال مقررات جدید، آن را ضابطه­مند کرد.<ref>- [https://qjss.atu.ac.ir/article_8977.html زمانی مقدم، «مطالعۀ جامعه‌شناختی نهاد ازدواج موقت در تاریخ اجتماعی ایران (از ایران باستان تا پایان قاجاریه)» 1397ش، ص139.]</ref>  
براساس مطالعات جامعه­‌شناختی و تاریخی، ازدواج موقت یا اشکال مشابهی از همسری موقت، پیش از اسلام در برخی فرهنگ‌­های عربی و حتی ایران باستان وجود داشته است و اسلام با اعمال مقررات جدید، آن را ضابطه­‌مند کرد.<ref>- [https://qjss.atu.ac.ir/article_8977.html زمانی مقدم، «مطالعۀ جامعه‌شناختی نهاد ازدواج موقت در تاریخ اجتماعی ایران (از ایران باستان تا پایان قاجاریه)» 1397ش، ص139.]</ref>  


== تطورات تاریخی ازدواج موقت ==
==تطورات تاریخی ازدواج موقت==


مطالعات تاریخی نشان می‌دهد که ازدواج موقت در طول زمان، چهار دوره مشخص را پشت سر گذاشته است:
مطالعات تاریخی نشان می‌دهد که ازدواج موقت در طول زمان، چهار دوره مشخص را پشت سر گذاشته است:


=== آغاز تشریع در عصر رسول ===
===آغاز تشریع در عصر رسول===


ازدواج موقت در زمان پیامبر اسلام مشروع و رایج بود. صحابه و عموم مسلمانان در زمان پیامبر و خلافت ابوبکر آن را انجام می­دادند و احکامش نزد همگان پذیرفته شده بود.<ref>- قرطبی، تفسیر القرطبی، ۱۳۸۴ق، ج۵، ص۱۳۲؛ سبحانی، متعة النساء فی الکتاب و السنة، ۱۴۲۳ق، ص۱۵؛ [https://qjss.atu.ac.ir/article_8977.html زمانی مقدم، «مطالعه­ جامعه­شناختی نهاد ازدواج موقت در تاریخ اجتماعی ایران (از ایران باستان تا پایان قاجاریه)»، 1397ش، ص139.]</ref>
ازدواج موقت در زمان پیامبر اسلام مشروع و رایج بود. صحابه و عموم مسلمانان در زمان پیامبر و خلافت ابوبکر آن را انجام می­دادند و احکامش نزد همگان پذیرفته شده بود.<ref>- قرطبی، تفسیر القرطبی، ۱۳۸۴ق، ج۵، ص۱۳۲؛ سبحانی، متعة النساء فی الکتاب و السنة، ۱۴۲۳ق، ص۱۵؛ [https://qjss.atu.ac.ir/article_8977.html زمانی مقدم، «مطالعه­ جامعه­شناختی نهاد ازدواج موقت در تاریخ اجتماعی ایران (از ایران باستان تا پایان قاجاریه)»، 1397ش، ص139.]</ref>


=== خلافت خلیفه دوم ===
===خلافت خلیفه دوم===


بر اساس منابع تاریخی،<ref>- موسوی اصفهانی، شیعه و تصحیح، بی­تا، ص124.</ref> عمر بن خطاب ازدواج موقت را نه به‌دلیل نسخ آیه قرآنی،<ref>- جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۴۱، ص۳۳۳-۳۳۴؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۷؛ احمد ابن عیسی، رأب الصدع، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۸۷۶-۸۷۷؛ نعمان مغربی، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۲۹؛ جمعی از نویسندگان، موسوعة الفقه الاباضی، ۱۴۳۸ق، ج۷، ص۳۵۳-۳۵۴.</ref> بلکه با تکیه بر ملاحظات اجتماعی و حکومتی ممنوع اعلام کرد<ref>- موسوی اصفهانی، شیعه و تصحیح، بی­تا، ص124.</ref> و برای کسانی که مرتکب آن می‌شدند، مجازات سنگینی تعیین کرد.<ref>- جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۴۱، ص۳۳۳-۳۳۴؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۷؛ احمد بن عیسی، رأب الصدع، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۸۷۶-۸۷۷.</ref>
بر اساس منابع تاریخی،<ref>- موسوی اصفهانی، شیعه و تصحیح، بی­تا، ص124.</ref> عمر بن خطاب ازدواج موقت را نه به‌دلیل نسخ آیه قرآنی،<ref>- جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۴۱، ص۳۳۳-۳۳۴؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۷؛ احمد ابن عیسی، رأب الصدع، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۸۷۶-۸۷۷؛ نعمان مغربی، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۲۹؛ جمعی از نویسندگان، موسوعة الفقه الاباضی، ۱۴۳۸ق، ج۷، ص۳۵۳-۳۵۴.</ref> بلکه با تکیه بر ملاحظات اجتماعی و حکومتی ممنوع اعلام کرد<ref>- موسوی اصفهانی، شیعه و تصحیح، بی­تا، ص124.</ref> و برای کسانی که مرتکب آن می‌شدند، مجازات سنگینی تعیین کرد.<ref>- جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۴۱، ص۳۳۳-۳۳۴؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۷؛ احمد بن عیسی، رأب الصدع، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۸۷۶-۸۷۷.</ref>


=== استمرار در فقه امامیه و کمرنگ شدن میان اهل‌سنت ===
===استمرار در فقه امامیه و کمرنگ شدن میان اهل‌سنت===


شیعیان مبنی بر اجماع فقهای امامیه<ref>- شهید ثانی، الروضة الفقهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۰۳</ref> همواره ازدواج موقت را مشروع و از احکام مسلّم اسلامی و تحریم آن را بدعت می­دانستند.<ref>- شهید ثانی، الروضة الفقهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۰۳.</ref>
شیعیان مبنی بر اجماع فقهای امامیه<ref>- شهید ثانی، الروضة الفقهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۰۳</ref> همواره ازدواج موقت را مشروع و از احکام مسلّم اسلامی و تحریم آن را بدعت می­دانستند.<ref>- شهید ثانی، الروضة الفقهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۰۳.</ref>


=== دوران معاصر در ایران ===
===دوران معاصر در ایران===


با گسترش مذهب شیعه در ایران، ازدواج موقت جایگاه شرعی و حقوقی خود را حفظ کرد و از دوره صفویه به بعد بار دیگر رسمیت یافت؛ جایگاهی که در قانون مدنی معاصر نیز تثبیت شده است.<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد ۱۰۷۵ تا ۱۰۷۷ قانون مدنی].</ref>  
با گسترش مذهب شیعه در ایران، ازدواج موقت جایگاه شرعی و حقوقی خود را حفظ کرد و از دوره صفویه به بعد بار دیگر رسمیت یافت؛ جایگاهی که در قانون مدنی معاصر نیز تثبیت شده است.<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد ۱۰۷۵ تا ۱۰۷۷ قانون مدنی].</ref>  


== مبانی فقهی و حقوقی ازدواج موقت ==
==مبانی فقهی و حقوقی ازدواج موقت==


ازدواج موقت نزد فقهای امامیه مشروع است؛<ref>- شهید ثانی، الروضة الفقهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۰۳؛ شهید ثانی، الروضة الفقهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۰۳.</ref> اما اهل سنت<ref>- جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۴۱، ص۳۳۳-۳۳۴؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۷.</ref>، زیدیه<ref>- احمد بن عیسی، رأب الصدع، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۸۷۶-۸۷۷.</ref>، اسماعیلیه<ref>- نعمان مغربی، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۲۹.</ref> و اباضیه<ref>- جمعی از نویسندگان، موسوعة الفقه الاباضی، ۱۴۳۸ق، ج۷، ص۳۵۳-۳۵۴.</ref> آن را جایز نمی­دانند و به تحریم<ref>- آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۷.</ref> یا نسخ ازدواج موقت پس از پیامبر<ref>- به جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۴۱، ص۳۳۳-۳۳۴؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۷؛ احمد بن عیسی، رأب الصدع، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۸۷۶-۸۷۷؛ نعمان مغربی، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۲۹؛ جمعی از نویسندگان، موسوعة الفقه الاباضی، ۱۴۳۸ق، ج۷، ص۳۵۳-۳۵۴؛ برای نمونه نگاه کنید به جصاص، احکام القرآن، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۵۲؛ ماوردی، الحاوی الکبیر، ۱۴۱۹ق، ج۹، ص۳۲۸؛ سرخسی، المبسوط، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۲۷.</ref> استناد می­کنند، برخی نیز آن را محدود به ضرورت دانسته­اند.<ref>- ابن‌عاشور، التحریر و التنویر، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۸۹.</ref> امامیه برای جایز بودن ازدواج موقت به آیۀ ۲۴ نساء<ref>- فاضل مقداد، کنز العرفان فی فقه القرآن، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۱۴۹-۱۵۳؛ سبزواری، مهذب الاحکام، دار التفسیر، 1413ق، ج۲۵، ص۷۹-۸۰؛ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۱۰.</ref>و روایات متواتر،<ref>- سبزواری، مهذب الاحکام، دار التفسیر، 1413ق، ج۲۵، ص۷۹؛ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۱۵؛ بحرانی، البرهان، 1415 ق، ج2، ص58؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۵۳.</ref> استناد می­کنند و با تکیه بر لزوم نسخ قرآن به قرآن یا روایات متواتر، نسخ آن را نپذیرفته‌اند.<ref>- مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۲۹۷.</ref>
ازدواج موقت نزد فقهای امامیه مشروع است؛<ref>- شهید ثانی، الروضة الفقهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۰۳؛ شهید ثانی، الروضة الفقهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۰۳.</ref> اما اهل سنت<ref>- جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۴۱، ص۳۳۳-۳۳۴؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۷.</ref>، زیدیه<ref>- احمد بن عیسی، رأب الصدع، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۸۷۶-۸۷۷.</ref>، اسماعیلیه<ref>- نعمان مغربی، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۲۹.</ref> و اباضیه<ref>- جمعی از نویسندگان، موسوعة الفقه الاباضی، ۱۴۳۸ق، ج۷، ص۳۵۳-۳۵۴.</ref> آن را جایز نمی­دانند و به تحریم<ref>- آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۷.</ref> یا نسخ ازدواج موقت پس از پیامبر<ref>- به جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۴۱، ص۳۳۳-۳۳۴؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۷؛ احمد بن عیسی، رأب الصدع، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۸۷۶-۸۷۷؛ نعمان مغربی، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۲۹؛ جمعی از نویسندگان، موسوعة الفقه الاباضی، ۱۴۳۸ق، ج۷، ص۳۵۳-۳۵۴؛ برای نمونه نگاه کنید به جصاص، احکام القرآن، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۵۲؛ ماوردی، الحاوی الکبیر، ۱۴۱۹ق، ج۹، ص۳۲۸؛ سرخسی، المبسوط، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۲۷.</ref> استناد می­کنند، برخی نیز آن را محدود به ضرورت دانسته­اند.<ref>- ابن‌عاشور، التحریر و التنویر، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۸۹.</ref> امامیه برای جایز بودن ازدواج موقت به آیۀ ۲۴ نساء<ref>- فاضل مقداد، کنز العرفان فی فقه القرآن، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۱۴۹-۱۵۳؛ سبزواری، مهذب الاحکام، دار التفسیر، 1413ق، ج۲۵، ص۷۹-۸۰؛ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۱۰.</ref>و روایات متواتر،<ref>- سبزواری، مهذب الاحکام، دار التفسیر، 1413ق، ج۲۵، ص۷۹؛ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۱۵؛ بحرانی، البرهان، 1415 ق، ج2، ص58؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۵۳.</ref> استناد می­کنند و با تکیه بر لزوم نسخ قرآن به قرآن یا روایات متواتر، نسخ آن را نپذیرفته‌اند.<ref>- مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۲۹۷.</ref>


=== ارکان و شروط صحت ازدواج موقت ===
===ارکان و شروط صحت ازدواج موقت===


ازدواج موقت چهار رکن دارد: صیغه، زوجین، مهر و تعیین مدت.
'''ازدواج موقت چهار رکن دارد: صیغه، زوجین، مهر و تعیین مدت.'''


* صیغه: ازدواج موقت همانند عقد دائم با ایجاب و قبول صحیح منعقد می­شود.<ref>- [http://lib.eshia.ir/10088/30/154/%D9%88%D8%A3%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B8 نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362ش، ج3، ص154].</ref>  
*صیغه: ازدواج موقت همانند عقد دائم با ایجاب و قبول صحیح منعقد می­شود.<ref>- [http://lib.eshia.ir/10088/30/154/%D9%88%D8%A3%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B8 نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362ش، ج3، ص154].</ref>
* زوجین: مرد مسلمان می­تواند با زن مسلمان و اهل کتاب ازدواج کند؛ ولی زن مسلمان با غیرکتابی نمی­تواند.<ref>- [http://lib.eshia.ir/10088/30/27/السادس نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362ش، ج۳۰، ص۲۷-۲۸]؛ [https://lib.eshia.ir/11176/2/310 خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق، ج۲،ص310.]</ref> احکام نکاح دائم (مانند منع جمع بین دو خواهر)<ref>- [https://lib.eshia.ir/11176/2/310/یتمتّع خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق، ج۲، ص۳۱۰.]</ref> در آن جاری است. ازدواج با زن مومن و عفیف مستحب است.<ref>- [http://lib.eshia.ir/10088/30/157/کل نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362ش، ج۳۰، ص۱۵۷-۱۶۰]</ref>  
*زوجین: مرد مسلمان می­تواند با زن مسلمان و اهل کتاب ازدواج کند؛ ولی زن مسلمان با غیرکتابی نمی­تواند.<ref>- [http://lib.eshia.ir/10088/30/27/السادس نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362ش، ج۳۰، ص۲۷-۲۸]؛ [https://lib.eshia.ir/11176/2/310 خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق، ج۲،ص310.]</ref> احکام نکاح دائم (مانند منع جمع بین دو خواهر)<ref>- [https://lib.eshia.ir/11176/2/310/یتمتّع خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق، ج۲، ص۳۱۰.]</ref> در آن جاری است. ازدواج با زن مومن و عفیف مستحب است.<ref>- [http://lib.eshia.ir/10088/30/157/کل نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362ش، ج۳۰، ص۱۵۷-۱۶۰]</ref>
* مهر: تعیین آن شرط صحت عقد بوده،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1095 قانون مدنی]؛ [http://lib.eshia.ir/10088/30/162/وأما نجفی جواهری، جواهر الکلام،1362، ج۳۰، ص۱۶۲].</ref> و مهریه باید مالیت داشته و مشخص باشد.<ref>- [https://lib.eshia.ir/11176/2/310/ذکر خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق، ص۳۱۰]</ref> زن در زمان انعقاد عقد مالک مهر می­شود؛ اما استقرار آن به دخول و تمکین وابسته است.<ref>- [http://lib.eshia.ir/10088/30/164/کیف نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362ش، ج۳۰، ص۱۶۴و167-168].</ref> درصورت بخشش مدت پیش از دخول، زن تنها نصف مهر را مالک می­شود.<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1097 قانون مدنی].</ref> نشوز زن موجب کسر مهر به همان میزان است.<ref>- [https://lib.eshia.ir/11176/2/311/المتمتّعة خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق،، ج۲، ص۳۱۱.]</ref>
*مهر: تعیین آن شرط صحت عقد بوده،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1095 قانون مدنی]؛ [http://lib.eshia.ir/10088/30/162/وأما نجفی جواهری، جواهر الکلام،1362، ج۳۰، ص۱۶۲].</ref> و مهریه باید مالیت داشته و مشخص باشد.<ref>- [https://lib.eshia.ir/11176/2/310/ذکر خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق، ص۳۱۰]</ref> زن در زمان انعقاد عقد مالک مهر می­شود؛ اما استقرار آن به دخول و تمکین وابسته است.<ref>- [http://lib.eshia.ir/10088/30/164/کیف نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362ش، ج۳۰، ص۱۶۴و167-168].</ref> درصورت بخشش مدت پیش از دخول، زن تنها نصف مهر را مالک می­شود.<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1097 قانون مدنی].</ref> نشوز زن موجب کسر مهر به همان میزان است.<ref>- [https://lib.eshia.ir/11176/2/311/المتمتّعة خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق،، ج۲، ص۳۱۱.]</ref>
* مدت: در ازدواج موقت باید معیّن و بدون ابهام باشد.<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1076 قانون مدنی]؛ [https://lib.eshia.ir/10088/30/176/%D8%AD%D8%A7%D9%84 نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362ش، ج30، ص 176].</ref> اگر مدت عقد ذکر نشود عقد باطل است،<ref>- کاتوزیان، ناصر، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، ۱۳۸۲ش، ص۶۶۵.</ref> و اگر محدود نباشد عقد دائم محسوب می­شود.<ref>- کاتوزیان، ناصر، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، ۱۳۸۲ش، ص۶۶۵؛ [https://lib.eshia.ir/11176/2/311/وتقدیر خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق، ج۲، ص۳۱۱].</ref>
*مدت: در ازدواج موقت باید معیّن و بدون ابهام باشد.<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1076 قانون مدنی]؛ [https://lib.eshia.ir/10088/30/176/%D8%AD%D8%A7%D9%84 نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362ش، ج30، ص 176].</ref> اگر مدت عقد ذکر نشود عقد باطل است،<ref>- کاتوزیان، ناصر، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، ۱۳۸۲ش، ص۶۶۵.</ref> و اگر محدود نباشد عقد دائم محسوب می­شود.<ref>- کاتوزیان، ناصر، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، ۱۳۸۲ش، ص۶۶۵؛ [https://lib.eshia.ir/11176/2/311/وتقدیر خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق، ج۲، ص۳۱۱].</ref>


شرایط عمومی صحت ازدواج موقت، عبارت است از:
'''شرایط عمومی صحت ازدواج موقت، عبارت است از:'''


* بلوغ،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1041 قانون مدنی].</ref>عقل،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۰۶۴ قانون مدنی].</ref> اختیار<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۹۱ قانون مدنی].</ref> و قصد انشاء:<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1062 قانون مدنی].</ref> زوجین باید بالغ، عاقل و مختار باشند و حتماً قصد انعقاد عقد داشته باشند.
*بلوغ،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1041 قانون مدنی].</ref>عقل،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۰۶۴ قانون مدنی].</ref> اختیار<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۹۱ قانون مدنی].</ref> و قصد انشاء:<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1062 قانون مدنی].</ref> زوجین باید بالغ، عاقل و مختار باشند و حتماً قصد انعقاد عقد داشته باشند.
* نبودن موانع نکاح: محرمیت نسبی یا سببی، زن شوهردار و زنی که در عده است، از موانع قانونی برای انعقاد ازدواج موقت محسوب می‌شوند.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد 1045-1061 قانون مدنی].</ref>
*نبودن موانع نکاح: محرمیت نسبی یا سببی، زن شوهردار و زنی که در عده است، از موانع قانونی برای انعقاد ازدواج موقت محسوب می‌شوند.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد 1045-1061 قانون مدنی].</ref>
* رضایت و عدم اکراه و اجبار:<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1070 قانون مدنی].</ref> در ازدواج موقت، رضایت کامل و اراده طرفین الزامی است.
*رضایت و عدم اکراه و اجبار:<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1070 قانون مدنی].</ref> در ازدواج موقت، رضایت کامل و اراده طرفین الزامی است.
* اذن ولی برای دختر باکره: اکثر فقهای معاصر معتقدند اذن ولی برای دختر باکره در ازدواج موقت الزامی است.<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۰۴۳ قانون مدنی].</ref>
*اذن ولی برای دختر باکره: اکثر فقهای معاصر معتقدند اذن ولی برای دختر باکره در ازدواج موقت الزامی است.<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۰۴۳ قانون مدنی].</ref>


شرایط اختصاصی صحت ازدواج موقت نیز عبارت است از:
'''شرایط اختصاصی صحت ازدواج موقت نیز عبارت است از:'''


* مدت: در این نوع ازدواج، مدت باید معین باشد و عدم تعیین آن موجب بطلان عقد است. <ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1095 قانون مدنی].</ref>
*مدت: در این نوع ازدواج، مدت باید معین باشد و عدم تعیین آن موجب بطلان عقد است. <ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1095 قانون مدنی].</ref>
* مهریه: در ازدواج موقت، تعیین مهریه به‌صورت مشخص و معین ضروری است و در صورت عدم تعیین، عقد باطل می‌شود.<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1076 قانون مدنی].</ref> برخلاف عقد دائم، ابهام در مَهر نیز موجب بطلان عقد موقت است.<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۰۹۵ قانون مدنی].</ref>
*مهریه: در ازدواج موقت، تعیین مهریه به‌صورت مشخص و معین ضروری است و در صورت عدم تعیین، عقد باطل می‌شود.<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1076 قانون مدنی].</ref> برخلاف عقد دائم، ابهام در مَهر نیز موجب بطلان عقد موقت است.<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۰۹۵ قانون مدنی].</ref>


== آثار حقوقی ازدواج موقت ==
==آثار حقوقی ازدواج موقت==


* '''ارث''': در عقد موقت، زن و مرد فقط از طریق وصیت می‌توانند برای یکدیگر ارث بگذارند.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد ۸۴۳ و940 قانون مدنی].</ref>
*'''ارث''': در عقد موقت، زن و مرد فقط از طریق وصیت می‌توانند برای یکدیگر ارث بگذارند.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد ۸۴۳ و940 قانون مدنی].</ref>
* '''نفقه''': زن در متعه حق نفقه ندارد مگر با توافق،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۱۱۳ قانون مدنی]؛ محقق داماد، نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، 1388ش،ج1،ص195؛ [https://lib.eshia.ir/11177/2/335 خمینی، تحریرالوسیله، 1258ش، ج2، ص335.]</ref>یا درصورت بارداری.<ref>- بند 14، ماده 4 از لایحه اصلاحی قانون حمایت خانواده از سوی قوه قضاییه، ذیل عنوان «نفقۀ اقارب»</ref>
*'''نفقه''': زن در متعه حق نفقه ندارد مگر با توافق،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۱۱۳ قانون مدنی]؛ محقق داماد، نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، 1388ش،ج1،ص195؛ [https://lib.eshia.ir/11177/2/335 خمینی، تحریرالوسیله، 1258ش، ج2، ص335.]</ref>یا درصورت بارداری.<ref>- بند 14، ماده 4 از لایحه اصلاحی قانون حمایت خانواده از سوی قوه قضاییه، ذیل عنوان «نفقۀ اقارب»</ref>
* '''فرزندان''': فرزندان حاصل از ازدواج موقت، تمام حقوق فرزندان عقد دائم را دارند؛<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1158 قانون مدنی]؛ انعام،151؛ [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی]؛ مریم،2 ؛ نمل،16؛ ماده ۹۰۷ قانون مدنی؛ [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد 1180 و 1181 قانون مدنی]؛ [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد ۱۱۶۸، ۱۱۶۹، ۱۱۷۰، ۱۱۷۱، ۱۱۷۲، ۱۱۷۳، ۱۱۷۶] و همچنین [https://www.google.com/search?client=firefox-b-d&q=%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86+%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA+%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87&mstk=AUtExfAoW8vJaHXcRc5Ol4S8DzyugkVuRO-fmYNFxJLX_KB_KzRJ78ZieSWfzasKwuW4bfGnu5t1fklX86frF-8mbqiKajWSJ86BFuDq9dNsIvAtHWCBeOhl1NObZOzXM2Xc7nwgwrr3YlDue6sKRvO3lOc6K_a8Y9dgq5qqLIuqlHmyT2mxFdItib1Ti5yI5-_8MTdQxoQH_5wXhMPZrLOzKegRZXjfR7r4sbbciv9a7uMoMkn7XrvQo5hPFN8gssVqK-kNuEyuqNtHga189sOL06pk105vaJoozg1EhlOuvcgufg&csui=3&ved=2ahUKEwjlp-_H7OOOAxW6RfEDHfuGE8cQgK4QegQIABAF قانون حمایت خانواده] (مواد ۴۰، ۴۳ و ۵۴)؛ [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد 1173، 1174، 1178 و1158 قانون مدنی].</ref> و ثبت ازدواج موقت در صورت بارداری الزامی است.<ref>- ماده 21 قانون حمایت از خانواده مصوب 1391.</ref>
*'''فرزندان''': فرزندان حاصل از ازدواج موقت، تمام حقوق فرزندان عقد دائم را دارند؛<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1158 قانون مدنی]؛ انعام،151؛ [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی]؛ مریم،2 ؛ نمل،16؛ ماده ۹۰۷ قانون مدنی؛ [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد 1180 و 1181 قانون مدنی]؛ [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد ۱۱۶۸، ۱۱۶۹، ۱۱۷۰، ۱۱۷۱، ۱۱۷۲، ۱۱۷۳، ۱۱۷۶] و همچنین [https://www.google.com/search?client=firefox-b-d&q=%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86+%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA+%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87&mstk=AUtExfAoW8vJaHXcRc5Ol4S8DzyugkVuRO-fmYNFxJLX_KB_KzRJ78ZieSWfzasKwuW4bfGnu5t1fklX86frF-8mbqiKajWSJ86BFuDq9dNsIvAtHWCBeOhl1NObZOzXM2Xc7nwgwrr3YlDue6sKRvO3lOc6K_a8Y9dgq5qqLIuqlHmyT2mxFdItib1Ti5yI5-_8MTdQxoQH_5wXhMPZrLOzKegRZXjfR7r4sbbciv9a7uMoMkn7XrvQo5hPFN8gssVqK-kNuEyuqNtHga189sOL06pk105vaJoozg1EhlOuvcgufg&csui=3&ved=2ahUKEwjlp-_H7OOOAxW6RfEDHfuGE8cQgK4QegQIABAF قانون حمایت خانواده] (مواد ۴۰، ۴۳ و ۵۴)؛ [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد 1173، 1174، 1178 و1158 قانون مدنی].</ref> و ثبت ازدواج موقت در صورت بارداری الزامی است.<ref>- ماده 21 قانون حمایت از خانواده مصوب 1391.</ref>
* '''پایان عقد''': در ازدواج موقت طلاق مطرح نیست و این ازدواج با پایان مدت تعیین‌شده یا بخشش مدت توسط مرد پایان می‌یابد.<ref>- [http://lib.eshia.ir/10088/30/188/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%B3 نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362 ش، ج30، ص188].</ref> تبدیل ازدواج موقت به دائم یا تمدید آن قبل از پایان مدت یا بخشش آن توسط مرد، صحیح نیست.<ref>- [https://lib.eshia.ir/10088/30/202/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D8%B9 نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362 ش، ج30، ص201].</ref>
*'''پایان عقد''': در ازدواج موقت طلاق مطرح نیست و این ازدواج با پایان مدت تعیین‌شده یا بخشش مدت توسط مرد پایان می‌یابد.<ref>- [http://lib.eshia.ir/10088/30/188/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%B3 نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362 ش، ج30، ص188].</ref> تبدیل ازدواج موقت به دائم یا تمدید آن قبل از پایان مدت یا بخشش آن توسط مرد، صحیح نیست.<ref>- [https://lib.eshia.ir/10088/30/202/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D8%B9 نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362 ش، ج30، ص201].</ref>


== تفاوت­ها و شباهت­های ازدواج موقت با دائم ==
==تفاوت­ها و شباهت­های ازدواج موقت با دائم==


* '''عزل''': عزل<ref>- بیرون ریختن مایۀ منی از رحم زن؛ الزاوی، ترتیب القاموس المحیط علی طریقل المصباح المنیر و اساس البلاغه، 1399 ش، ص217؛ طوسی، المبسوط فی فقه الامامیه، 1387ق، ص266-267.</ref> نزد همسر آزاد و دائم تنها با رضایت او<ref>- علامه حلی، مختلف الشیعة، 1418ق، ج۷، ص۳۰۲؛ [http://lib.eshia.ir/10088/29/111/المسألة نجفی جوااهری، جواهر الکلام، 1362ش، ج۲۹، ص۱۱۱ - ۱۱۲.]</ref> و درمورد همسر موقت یا کنیز بدون اجازۀ او جایز است.<ref>- مطهری، مجموعه آثار، قم، بی‌تا، ص73.</ref>
*'''عزل''': عزل<ref>- بیرون ریختن مایۀ منی از رحم زن؛ الزاوی، ترتیب القاموس المحیط علی طریقل المصباح المنیر و اساس البلاغه، 1399 ش، ص217؛ طوسی، المبسوط فی فقه الامامیه، 1387ق، ص266-267.</ref> نزد همسر آزاد و دائم تنها با رضایت او<ref>- علامه حلی، مختلف الشیعة، 1418ق، ج۷، ص۳۰۲؛ [http://lib.eshia.ir/10088/29/111/المسألة نجفی جوااهری، جواهر الکلام، 1362ش، ج۲۹، ص۱۱۱ - ۱۱۲.]</ref> و درمورد همسر موقت یا کنیز بدون اجازۀ او جایز است.<ref>- مطهری، مجموعه آثار، قم، بی‌تا، ص73.</ref>
* '''نفی ولد''': درصورت انکار نسب توسط پدر در ازدواج موقت نیازی به لعان نیست؛<ref>- [https://lib.eshia.ir/11176/2/312/13 خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق، ج۲، ص۳۱۲].</ref>و اثبات نسب فرزند به عهدۀ زن است.<ref>- [https://makaremshirazi.net/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&catid=529&mid=263177 مکارم شیرازی، «نفی ولد در صورت مواقعه در عقد موقت»، پایگاه اطلاع­رسانی دفتر حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی].</ref>
*'''نفی ولد''': درصورت انکار نسب توسط پدر در ازدواج موقت نیازی به لعان نیست؛<ref>- [https://lib.eshia.ir/11176/2/312/13 خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق، ج۲، ص۳۱۲].</ref>و اثبات نسب فرزند به عهدۀ زن است.<ref>- [https://makaremshirazi.net/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&catid=529&mid=263177 مکارم شیرازی، «نفی ولد در صورت مواقعه در عقد موقت»، پایگاه اطلاع­رسانی دفتر حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی].</ref>
* '''پایان ازدواج''': پایان ازدواج دائم با فوت، فسخ<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد ۱۱۰۱، ۱۱۲۰ تا ۱۱۲۸ و ۱۱۳۱ قانون مدنی]</ref>یا طلاق<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۱۲۰ قانون مدنی]</ref> است. در ازدواج موقت طلاق وجود ندارد،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۱۳۹ قانون مدنی]</ref>و زوجیت از طریق فسخ،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 بر اساس ماده ۱۱۲۰ قانون مدنی]</ref> فوت و اتمام یا بخشیدن مدت اتفاق می­افتد.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 - ماده ۱۱۳۹ قانون مدنی]</ref>
*'''پایان ازدواج''': پایان ازدواج دائم با فوت، فسخ<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد ۱۱۰۱، ۱۱۲۰ تا ۱۱۲۸ و ۱۱۳۱ قانون مدنی]</ref>یا طلاق<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۱۲۰ قانون مدنی]</ref> است. در ازدواج موقت طلاق وجود ندارد،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۱۳۹ قانون مدنی]</ref>و زوجیت از طریق فسخ،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 بر اساس ماده ۱۱۲۰ قانون مدنی]</ref> فوت و اتمام یا بخشیدن مدت اتفاق می­افتد.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 - ماده ۱۱۳۹ قانون مدنی]</ref>
* '''عده''': عده<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۱۵۰ قانون مدنی]</ref> در ازدواج موقت<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1152 قانون مدنی]</ref> دو پاکی از حیض و در ازدواج دائم<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1151 قانون مدنی]</ref> سه پاکی است. در هر دو ازدواج عدۀ زن باردار و عدۀ وفات شوهر<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1054 قانون مدنی]</ref> یکسان است.
*'''عده''': عده<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۱۵۰ قانون مدنی]</ref> در ازدواج موقت<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1152 قانون مدنی]</ref> دو پاکی از حیض و در ازدواج دائم<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1151 قانون مدنی]</ref> سه پاکی است. در هر دو ازدواج عدۀ زن باردار و عدۀ وفات شوهر<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1054 قانون مدنی]</ref> یکسان است.


== کارکردهای ازدواج موقت ==
==کارکردهای ازدواج موقت==


=== پاسخ مشروع به نیاز جنسی در موارد خاص ===
===پاسخ مشروع به نیاز جنسی در موارد خاص===


اسلام برای نیاز جنسی، تشکیل خانواده و حفظ نسل، اصل را بر ازدواج دائم می­داند،<ref>- [http://lib.eshia.ir/10088/30/152 نجفی جواهری، جواهرالکلام، 1362ش، ج30، ص152.]</ref> و ازدواج موقت تنها در موارد ضرورت مجاز است.<ref>- [https://sanad.iau.ir/journal/jzvj/Article/1175503 صالحی، «بررسی ازدواج موقت مردان متأهل و آثار آن بر روابط زوجین»، 1400ش، ص103.]</ref> ازدواج موقت در کنترل غرایز جنسی، جلوگیری از زنا و صیانت جامعه از فحشا کارکرد مثبت دارد.<ref>- محقق داماد، بررسی فقهی حقوق خانواده-نکاح و انحلال آن، بی‌تا، ص211.</ref>  
اسلام برای نیاز جنسی، تشکیل خانواده و حفظ نسل، اصل را بر ازدواج دائم می­داند،<ref>- [http://lib.eshia.ir/10088/30/152 نجفی جواهری، جواهرالکلام، 1362ش، ج30، ص152.]</ref> و ازدواج موقت تنها در موارد ضرورت مجاز است.<ref>- [https://sanad.iau.ir/journal/jzvj/Article/1175503 صالحی، «بررسی ازدواج موقت مردان متأهل و آثار آن بر روابط زوجین»، 1400ش، ص103.]</ref> ازدواج موقت در کنترل غرایز جنسی، جلوگیری از زنا و صیانت جامعه از فحشا کارکرد مثبت دارد.<ref>- محقق داماد، بررسی فقهی حقوق خانواده-نکاح و انحلال آن، بی‌تا، ص211.</ref>  


=== پیشگیری از اختلاط نسل و سامان­دهی روابط ===
===پیشگیری از اختلاط نسل و سامان­دهی روابط===


بر خلاف روابط بی­چارچوب جنسی، ازدواج موقت زن را ملزم به رعایت عده می­کند،<ref>- [https://davoudabadi.ir/page/9215648/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87-1152-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C ماده 1152 قانون مدنی]؛ [http://www.parsquran.com/data/showall.php?sura=4&ayat=24&user=far&lang=far نسا،24].</ref>رعایت عده موجب جلوگیری از هم­باشی بی­ضابطه، مقید شدن افراد در چارچوب­ قاعده­مند<ref>- محقق داماد، بررسی فقهی حقوق خانواده-نکاح و انحلال آن، بی‌تا، ص213.</ref>  و حفظ طهارت نسل خواهد شد.<ref>- شهید ثانی، مسالک الافهام، 1413ق، ج9، ص213</ref>  
بر خلاف روابط بی­چارچوب جنسی، ازدواج موقت زن را ملزم به رعایت عده می­کند،<ref>- [https://davoudabadi.ir/page/9215648/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87-1152-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C ماده 1152 قانون مدنی]؛ [http://www.parsquran.com/data/showall.php?sura=4&ayat=24&user=far&lang=far نسا،24].</ref>رعایت عده موجب جلوگیری از هم­باشی بی­ضابطه، مقید شدن افراد در چارچوب­ قاعده­مند<ref>- محقق داماد، بررسی فقهی حقوق خانواده-نکاح و انحلال آن، بی‌تا، ص213.</ref>  و حفظ طهارت نسل خواهد شد.<ref>- شهید ثانی، مسالک الافهام، 1413ق، ج9، ص213</ref>  


=== حمایت و ایجاد مسئولیت در قبال فرزندان احتمالی ===
===حمایت و ایجاد مسئولیت در قبال فرزندان احتمالی===


فرزندان متولد از ازدواج موقت مشروع و ملحق به زوجین و دارای تمام حقوق فرزندی هستند.<ref>- [https://wikihoghoogh.net/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B1%DB%B5%DB%B8_%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C ماده ۱۱۵۸ قانون مدنی]</ref>
فرزندان متولد از ازدواج موقت مشروع و ملحق به زوجین و دارای تمام حقوق فرزندی هستند.<ref>- [https://wikihoghoogh.net/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B1%DB%B5%DB%B8_%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C ماده ۱۱۵۸ قانون مدنی]</ref>


=== انعطاف نسبی در تعهدات زوجین نسبت به یکدیگر ===
===انعطاف نسبی در تعهدات زوجین نسبت به یکدیگر===


در ازدواج موقت، زن و مرد می‌توانند درباره برخی موارد مانند مدت ازدواج<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۰۷۶ قانون مدنی]</ref> و حق نفقه زن با یکدیگر توافق کنند؛<ref>- -[https://davoudabadi.ir/page/7098412/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87-1113-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C ماده 1113 قانون مدنی]</ref>  امری که برای افراد با شرایط خاص مفید است.
در ازدواج موقت، زن و مرد می‌توانند درباره برخی موارد مانند مدت ازدواج<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۰۷۶ قانون مدنی]</ref> و حق نفقه زن با یکدیگر توافق کنند؛<ref>- -[https://davoudabadi.ir/page/7098412/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87-1113-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C ماده 1113 قانون مدنی]</ref>  امری که برای افراد با شرایط خاص مفید است.


=== تقویت کرامت انسانی در روابط جنسی ===
===تقویت کرامت انسانی در روابط جنسی===


در ازدواج موقت، بر خلاف روابط آزاد، افراد نسبت به حقوق یکدیگر متعهد می­شوند.<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1075 قانون مدنی]؛ [https://davoudabadi.ir/page/8172046/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87-1103-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C ماده 1103 قانون مدنی].</ref>تعیین مهریه<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۰۹۵ قانون مدنی]</ref>و مدت،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۰۷۶ قانون مدنی]</ref> فضای سالم و ضابطه­مند حقوقی_اخلاقی در روابط جنسی حکم­فرما می­کند؛ که موجب حفظ کرامت انسانی است.<ref>- [https://hawzah.net/fa/Article/View/113240/%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC_%D9%85%D9%88%D9%82%D8%AA_%D9%88_%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%AA_%D8%B2%D9%86 «ازدواج موقت و کرامت زن»، پایگاه اطلاع­رسانی حوزه.]</ref>
در ازدواج موقت، بر خلاف روابط آزاد، افراد نسبت به حقوق یکدیگر متعهد می­شوند.<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1075 قانون مدنی]؛ [https://davoudabadi.ir/page/8172046/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87-1103-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C ماده 1103 قانون مدنی].</ref>تعیین مهریه<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۰۹۵ قانون مدنی]</ref>و مدت،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۰۷۶ قانون مدنی]</ref> فضای سالم و ضابطه­مند حقوقی_اخلاقی در روابط جنسی حکم­فرما می­کند؛ که موجب حفظ کرامت انسانی است.<ref>- [https://hawzah.net/fa/Article/View/113240/%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC_%D9%85%D9%88%D9%82%D8%AA_%D9%88_%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%AA_%D8%B2%D9%86 «ازدواج موقت و کرامت زن»، پایگاه اطلاع­رسانی حوزه.]</ref>


=== نقش حمایتی نسبت به زنان بی‌همسر یا بیوه ===
===نقش حمایتی نسبت به زنان بی‌همسر یا بیوه===


برای زنان، نیاز جنسی جنبه فرعی دارد و آن‌ها بیشتر به منظور تأمین نیازهای عاطفی و احساس امنیت به ازدواج موقت روی می‌آورند؛<ref>- [https://journal.manaviyat.ir/article_202532.html ثمنی و دیگران، «امکان سنجی ضابطه­مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه­های سبک­زندگی اسلامی»،1402]ش، ص68.</ref> لذا می­تواند پشتوانۀ مالی، عاطفی و اجتماعی موقت برای زنان بیوه یا بی­همسر فراهم کند.<ref>- [https://journal.manaviyat.ir/article_202532.html ثمنی و دیگران، «امکان سنجی ضابطه­مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه­های سبک­زندگی اسلامی»،1402]ش، ص69.</ref>
برای زنان، نیاز جنسی جنبه فرعی دارد و آن‌ها بیشتر به منظور تأمین نیازهای عاطفی و احساس امنیت به ازدواج موقت روی می‌آورند؛<ref>- [https://journal.manaviyat.ir/article_202532.html ثمنی و دیگران، «امکان سنجی ضابطه­مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه­های سبک­زندگی اسلامی»،1402]ش، ص68.</ref> لذا می­تواند پشتوانۀ مالی، عاطفی و اجتماعی موقت برای زنان بیوه یا بی­همسر فراهم کند.<ref>- [https://journal.manaviyat.ir/article_202532.html ثمنی و دیگران، «امکان سنجی ضابطه­مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه­های سبک­زندگی اسلامی»،1402]ش، ص69.</ref>


=== جلوگیری از انحرافات اخلاقی و جرایم جنسی ===
===جلوگیری از انحرافات اخلاقی و جرایم جنسی===


ازدواج موقت با وضع محدودیت­های قانونی و شرعی در روابط جنسی، امیال جنسی را در مسیر مشروع و امن هدایت کرده و از بروز رفتارهایی مانند خودارضایی، روابط نامشروع و سوءاستفاده جنسی جلوگیری می­کند<ref>- [https://feqh.semnan.ac.ir/article_5419.html الهی و دیگران، «سیاست جنائی پیشگیرانه ناظر بر جرائم جنسی در فقه اسلامی»، 1399ش، 1400ش، ص.62.]</ref> و به حفظ سلامت روانی، کاهش جرایم جنسی و پیشگیری از انحرافات جنسی کمک می‌کند.<ref>- جورکویه، «سیاست جنایی اسلام در جرایم جنسی»، 1388ش، ص98.</ref>  
ازدواج موقت با وضع محدودیت­های قانونی و شرعی در روابط جنسی، امیال جنسی را در مسیر مشروع و امن هدایت کرده و از بروز رفتارهایی مانند خودارضایی، روابط نامشروع و سوءاستفاده جنسی جلوگیری می­کند<ref>- [https://feqh.semnan.ac.ir/article_5419.html الهی و دیگران، «سیاست جنائی پیشگیرانه ناظر بر جرائم جنسی در فقه اسلامی»، 1399ش، 1400ش، ص.62.]</ref> و به حفظ سلامت روانی، کاهش جرایم جنسی و پیشگیری از انحرافات جنسی کمک می‌کند.<ref>- جورکویه، «سیاست جنایی اسلام در جرایم جنسی»، 1388ش، ص98.</ref>  


== چالش‌های ازدواج موقت ==
==چالش‌های ازدواج موقت==


=== محدود بودن موارد الزام به ثبت ===
===محدود بودن موارد الزام به ثبت===


ثبت ازدواج موقت الزام عمومی ندارد؛<ref>- [https://davoudabadi.ir/page/6731859/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87-21-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-1391 ماده 21 قانون حمایت خانواده مصوب 1391]</ref> لذا اثبات زوجیت در صورت انکار و خودداری مرد از ثبت دشوار می­شود.<ref>- [https://edalatsara.com/rules/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87-49 ماده 49 قانون حمایت از خانواده] مصوب 1391</ref>
ثبت ازدواج موقت الزام عمومی ندارد؛<ref>- [https://davoudabadi.ir/page/6731859/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87-21-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-1391 ماده 21 قانون حمایت خانواده مصوب 1391]</ref> لذا اثبات زوجیت در صورت انکار و خودداری مرد از ثبت دشوار می­شود.<ref>- [https://edalatsara.com/rules/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87-49 ماده 49 قانون حمایت از خانواده] مصوب 1391</ref>


=== ناپایداری عواطف و تعادل روانی ناشی از پیوند موقت برای زنان ===
===ناپایداری عواطف و تعادل روانی ناشی از پیوند موقت برای زنان===


علی­رغم اینکه ازدواج موقت در مواردی نیازهای مشروع عاطفی و جنسی را تأمین می­کند، اما بواسطۀ محدودیت زمان و تعهدات،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۰۷۶ قانون مدنی]</ref> موجب چالش‌های عاطفی،<ref>-[https://sanad.iau.ir/journal/jzvj/Article/1175503 صالحی، «بررسی ازدواج موقت مردان متأهل و آثار آن بر روابط زوجین»، 1400ش، ص101].</ref> استرس، افسردگی و احساس انزوا و ناامنی روانی (به­ویژه در دختران مجرد) می‌شود.<ref>- [https://journal.manaviyat.ir/article_202532.html ثمنی و همکاران، «امکان سنجی ضابطه­مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه­های سبک­زندگی اسلامی»،1402]ش، ص81..</ref>  
علی­رغم اینکه ازدواج موقت در مواردی نیازهای مشروع عاطفی و جنسی را تأمین می­کند، اما بواسطۀ محدودیت زمان و تعهدات،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۰۷۶ قانون مدنی]</ref> موجب چالش‌های عاطفی،<ref>-[https://sanad.iau.ir/journal/jzvj/Article/1175503 صالحی، «بررسی ازدواج موقت مردان متأهل و آثار آن بر روابط زوجین»، 1400ش، ص101].</ref> استرس، افسردگی و احساس انزوا و ناامنی روانی (به­ویژه در دختران مجرد) می‌شود.<ref>- [https://journal.manaviyat.ir/article_202532.html ثمنی و همکاران، «امکان سنجی ضابطه­مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه­های سبک­زندگی اسلامی»،1402]ش، ص81..</ref>  


=== استفادۀ عمومی و بی­توجهی به محدودبودن موارد استفاده ===
===استفادۀ عمومی و بی­توجهی به محدودبودن موارد استفاده===


ازدواج موقت با هدف حفظ کرامت انسان، سلامت اخلاقی و جنسی جامعه و جلوگیری از سوءاستفاده از زن، تنها در شرایط اضطراری مجاز است<ref>- [https://ensani.ir/fa/article/86623/%D9%85%D8%B1%D8%B2%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D9%85%D9%88%D9%82%D8%AA میرخانی، «مرزشناسی در ازدواج موقت»، مطالعات راهبردی زنان، 11379ش، شماره9].</ref> و رواج بی‌ضابطه آن خطر سوءاستفاده هوسرانان را افزایش می‌دهد.<ref>- [https://ensani.ir/fa/article/86623/%D9%85%D8%B1%D8%B2%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D9%85%D9%88%D9%82%D8%AA میرخانی، «مرزشناسی در ازدواج موقت»، مطالعات راهبردی زنان،1379ش، شماره 9.]</ref>
ازدواج موقت با هدف حفظ کرامت انسان، سلامت اخلاقی و جنسی جامعه و جلوگیری از سوءاستفاده از زن، تنها در شرایط اضطراری مجاز است<ref>- [https://ensani.ir/fa/article/86623/%D9%85%D8%B1%D8%B2%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D9%85%D9%88%D9%82%D8%AA میرخانی، «مرزشناسی در ازدواج موقت»، مطالعات راهبردی زنان، 11379ش، شماره9].</ref> و رواج بی‌ضابطه آن خطر سوءاستفاده هوسرانان را افزایش می‌دهد.<ref>- [https://ensani.ir/fa/article/86623/%D9%85%D8%B1%D8%B2%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D9%85%D9%88%D9%82%D8%AA میرخانی، «مرزشناسی در ازدواج موقت»، مطالعات راهبردی زنان،1379ش، شماره 9.]</ref>


=== کاهش شانس تشکیل خانواده در قالب ازدواج دائم ===
===کاهش شانس تشکیل خانواده در قالب ازدواج دائم===


کاهش مسئولیت‌پذیری برخی مردان<ref>- [https://ensani.ir/fa/article/86623/%D9%85%D8%B1%D8%B2%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D9%85%D9%88%D9%82%D8%AA میرخانی، «مرزشناسی در ازدواج موقت»، مطالعات راهبردی زنان،1379ش، شماره 9.]</ref>  و محدودیت‌های مالی کمتر در ازدواج موقت، آنها را به پرهیز از ازدواج دائم و گرایش به تنوع‌طلبی سوق می‌دهد.<ref>- [https://jwdp.ut.ac.ir/article_54532.html کلانتری و دیگران، «مطالعه کیفی شرایط و زمینه­های شکل­گیری ازدواج موقت زنان»، 1394ش، ص518-519].</ref> تجربه‌های جنسی متنوع نیز تمایل مردان به تعهد بلندمدت در ازدواج دائم را کاهش می‌دهد.<ref>- [https://ssoss.ui.ac.ir/article_23736.html قنبری برزیان و دیگران، «تاملی بر روابط جنسی پیش از ازدواج بر گرایش به ازدواج مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه اصفهان». 1397ش،ص41؛ حسینی، روان‌شناسی خانواده اسلامی، 1395ش، ص35.]</ref> این عوامل همراه با رواج شهوت‌رانی<ref>- [https://journal.manaviyat.ir/article_202532.html ثمنی و همکاران، «امکان سنجی ضابطه­مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه­های سبک­زندگی اسلامی»، 1402ش، ص82.]</ref> و افزایش سن ازدواج، شکل‌گیری خانواده‌های پایدار را به تأخیر می‌اندازد. <ref>- [https://ssoss.ui.ac.ir/article_23736.html قنبری برزیان و همکاران، «تاملی بر روابط جنسی پیش از ازدواج بر گرایش به ازدواج مورد مطالعه:دانشجویان دانشگاه اصفهان». 1398ش، ص36.]</ref> در نتیجه، زنانی که تجربه ارتباط جنسی و عاطفی دارند، اغلب با تمایل کمتر مردان برای ازدواج دائم مواجه می‌شوند<ref>- [https://ensani.ir/fa/article/86623/%D9%85%D8%B1%D8%B2%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D9%85%D9%88%D9%82%D8%AA میرخانی، «مرزشناسی در ازدواج موقت»، مطالعات راهبردی زنان،1379ش، شماره 9.]</ref> و شانس آن‌ها برای ازدواج کاهش می‌یابد. <ref>- [https://journal.manaviyat.ir/article_202532.html ثمنی و دیگران، «امکان سنجی ضابطه­مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه­های سبک­زندگی اسلامی»، شماره 17، ص68.]</ref>
کاهش مسئولیت‌پذیری برخی مردان<ref>- [https://ensani.ir/fa/article/86623/%D9%85%D8%B1%D8%B2%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D9%85%D9%88%D9%82%D8%AA میرخانی، «مرزشناسی در ازدواج موقت»، مطالعات راهبردی زنان،1379ش، شماره 9.]</ref>  و محدودیت‌های مالی کمتر در ازدواج موقت، آنها را به پرهیز از ازدواج دائم و گرایش به تنوع‌طلبی سوق می‌دهد.<ref>- [https://jwdp.ut.ac.ir/article_54532.html کلانتری و دیگران، «مطالعه کیفی شرایط و زمینه­های شکل­گیری ازدواج موقت زنان»، 1394ش، ص518-519].</ref> تجربه‌های جنسی متنوع نیز تمایل مردان به تعهد بلندمدت در ازدواج دائم را کاهش می‌دهد.<ref>- [https://ssoss.ui.ac.ir/article_23736.html قنبری برزیان و دیگران، «تاملی بر روابط جنسی پیش از ازدواج بر گرایش به ازدواج مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه اصفهان». 1397ش،ص41؛ حسینی، روان‌شناسی خانواده اسلامی، 1395ش، ص35.]</ref> این عوامل همراه با رواج شهوت‌رانی<ref>- [https://journal.manaviyat.ir/article_202532.html ثمنی و همکاران، «امکان سنجی ضابطه­مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه­های سبک­زندگی اسلامی»، 1402ش، ص82.]</ref> و افزایش سن ازدواج، شکل‌گیری خانواده‌های پایدار را به تأخیر می‌اندازد. <ref>- [https://ssoss.ui.ac.ir/article_23736.html قنبری برزیان و همکاران، «تاملی بر روابط جنسی پیش از ازدواج بر گرایش به ازدواج مورد مطالعه:دانشجویان دانشگاه اصفهان». 1398ش، ص36.]</ref> در نتیجه، زنانی که تجربه ارتباط جنسی و عاطفی دارند، اغلب با تمایل کمتر مردان برای ازدواج دائم مواجه می‌شوند<ref>- [https://ensani.ir/fa/article/86623/%D9%85%D8%B1%D8%B2%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D9%85%D9%88%D9%82%D8%AA میرخانی، «مرزشناسی در ازدواج موقت»، مطالعات راهبردی زنان،1379ش، شماره 9.]</ref> و شانس آن‌ها برای ازدواج کاهش می‌یابد. <ref>- [https://journal.manaviyat.ir/article_202532.html ثمنی و دیگران، «امکان سنجی ضابطه­مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه­های سبک­زندگی اسلامی»، شماره 17، ص68.]</ref>


=== عدم حمایت از زنان در سالخوردگی ===
===عدم حمایت از زنان در سالخوردگی===


در سبک زندگی معاصر، به‌ویژه تحت تأثیر فشارهای هنجاری و رسانه‌ها،<ref>- [https://jas.ui.ac.ir/article_22262.html قاسمی، «مطالعه کیفی نگرش و ادراکات زنان از بدن با تاکید بر جراحی­های زیبایی»، 1395ش، ص175].</ref> بدن و زیبایی زنان اهمیت زیادی یافته و جنبه جنسی روابط بیش از پیش کالایی شده است.<ref>[https://jwsps.alzahra.ac.ir/article_3084.html - صادقی و همکاران، «مطالعۀ جامعه­شناختی رابطۀ مدیریت بدن و ارزش سرمایۀ جنسی در بین زنان»، 1396ش، ص121].</ref> این نگرش می‌تواند زمینه‌ساز استفاده ابزاری از زنان شود و در بلندمدت، آنان را در سالخوردگی بدون حمایت و سرپرست باقی بگذارد.<ref>- [https://journal.manaviyat.ir/article_202532.html ثمنی و همکاران، «امکان‌سنجی ضابطه‌مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه‌های سبک زندگی اسلامی»، 1402ش، ص82.]</ref>
در سبک زندگی معاصر، به‌ویژه تحت تأثیر فشارهای هنجاری و رسانه‌ها،<ref>- [https://jas.ui.ac.ir/article_22262.html قاسمی، «مطالعه کیفی نگرش و ادراکات زنان از بدن با تاکید بر جراحی­های زیبایی»، 1395ش، ص175].</ref> بدن و زیبایی زنان اهمیت زیادی یافته و جنبه جنسی روابط بیش از پیش کالایی شده است.<ref>[https://jwsps.alzahra.ac.ir/article_3084.html - صادقی و همکاران، «مطالعۀ جامعه­شناختی رابطۀ مدیریت بدن و ارزش سرمایۀ جنسی در بین زنان»، 1396ش، ص121].</ref> این نگرش می‌تواند زمینه‌ساز استفاده ابزاری از زنان شود و در بلندمدت، آنان را در سالخوردگی بدون حمایت و سرپرست باقی بگذارد.<ref>- [https://journal.manaviyat.ir/article_202532.html ثمنی و همکاران، «امکان‌سنجی ضابطه‌مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه‌های سبک زندگی اسلامی»، 1402ش، ص82.]</ref>


=== آسیب دیدن نهاد خانواده ===
===آسیب دیدن نهاد خانواده===


ازدواج موقت مرد متأهل، حتی اگر با هدف ثواب یا حمایت مالی از زنان انجام شود، می‌تواند موجب کاهش مودت و رحمت در خانواده، سردی روابط زناشویی، کاهش مسئولیت‌پذیری و تعهد خانوادگی، افزایش تعارضات،<ref>- [https://sanad.iau.ir/journal/jzvj/Article/1175503 میرهاشمی و همکاران، «واکاوی آثار ازدواج موقت مردان متأهل بر رضایت زناشویی»، 1402ش، ص103].</ref> کاهش جایگاه اجتماعی مرد و ایجاد تنش‌های روانی و عاطفی برای زن و فرزندان شود.<ref>- [https://sanad.iau.ir/journal/jzvj/Article/1175503 میرهاشمی و همکاران، «واکاوی آثار ازدواج موقت مردان متأهل بر رضایت زناشویی»، 1402ش، ص101]؛ [https://journal.manaviyat.ir/article_202532.html ثمنی و همکاران، «امکان‌سنجی ضابطه‌مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه‌های سبک زندگی اسلامی»، 1402ش، ص72.]</ref> بنابراین، این نوع ازدواج با حسن معاشرت زوجین در تعارض است.<ref>- [https://journal.manaviyat.ir/article_202532.html ثمنی و همکاران، «امکان‌سنجی ضابطه‌مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه‌های سبک زندگی اسلامی»، 1402ش، ص79.]</ref> علاوه بر این، عدم الزام به ثبت ازدواج موقت،<ref>- جز درمواردی که ذکر شد.</ref> ممکن است ناعدالتی بین همسران ایجاد کند.<ref>- مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، 1402ش، ص278.</ref> فقها با وجود مشروعیت ازدواج موقت، با استناد به احادیثی که تک‌همسری را برتر می‌دانند، استفاده از این حکم شرعی را تنها در شرایط اضطرار واقعی مجاز می‌دانند تا سوءاستفاده رخ ندهد.<ref>- مکارم شیرازی، ناصر، کتاب النکاح، 1224ق، ص236.</ref>
ازدواج موقت مرد متأهل، حتی اگر با هدف ثواب یا حمایت مالی از زنان انجام شود، می‌تواند موجب کاهش مودت و رحمت در خانواده، سردی روابط زناشویی، کاهش مسئولیت‌پذیری و تعهد خانوادگی، افزایش تعارضات،<ref>- [https://sanad.iau.ir/journal/jzvj/Article/1175503 میرهاشمی و همکاران، «واکاوی آثار ازدواج موقت مردان متأهل بر رضایت زناشویی»، 1402ش، ص103].</ref> کاهش جایگاه اجتماعی مرد و ایجاد تنش‌های روانی و عاطفی برای زن و فرزندان شود.<ref>- [https://sanad.iau.ir/journal/jzvj/Article/1175503 میرهاشمی و همکاران، «واکاوی آثار ازدواج موقت مردان متأهل بر رضایت زناشویی»، 1402ش، ص101]؛ [https://journal.manaviyat.ir/article_202532.html ثمنی و همکاران، «امکان‌سنجی ضابطه‌مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه‌های سبک زندگی اسلامی»، 1402ش، ص72.]</ref> بنابراین، این نوع ازدواج با حسن معاشرت زوجین در تعارض است.<ref>- [https://journal.manaviyat.ir/article_202532.html ثمنی و همکاران، «امکان‌سنجی ضابطه‌مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه‌های سبک زندگی اسلامی»، 1402ش، ص79.]</ref> علاوه بر این، عدم الزام به ثبت ازدواج موقت،<ref>- جز درمواردی که ذکر شد.</ref> ممکن است ناعدالتی بین همسران ایجاد کند.<ref>- مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، 1402ش، ص278.</ref> فقها با وجود مشروعیت ازدواج موقت، با استناد به احادیثی که تک‌همسری را برتر می‌دانند، استفاده از این حکم شرعی را تنها در شرایط اضطرار واقعی مجاز می‌دانند تا سوءاستفاده رخ ندهد.<ref>- مکارم شیرازی، ناصر، کتاب النکاح، 1224ق، ص236.</ref>


== دیدگاه‌های موافق و مخالف درباره ازدواج موقت ==
==دیدگاه‌های موافق و مخالف درباره ازدواج موقت==


از دیدگاه موافقان، ازدواج موقت می‌تواند به پیشگیری از انحراف جنسی، کاهش فشار مالی و فراهم شدن فرصت برای شناخت پیش از ازدواج دائم کمک کند. در مقابل، مخالفان بر این باورند که این نوع ازدواج ممکن است موجب تأخیر در ازدواج دائم، تضعیف بنیان خانواده و ترویج فساد جنسی شود.<ref>- [https://jfr.sbu.ac.ir/article_96190.html ریاحی، «شناسایی همبسته­های اجتماعی میزان و دلایل موافقت یا مخالفت با ازدواج موقت»، 1391ش، ص493].</ref> همچنین، مذهب و فرهنگ قومیتی در تمایل به ازدواج موقت تأثیرگذار است؛ به‌طور مثال، قوم‌های بلوچ و ترکمن نسبت به فارس‌ها تمایل کمتری به این نوع ازدواج دارند. <ref>- [https://jwdp.ut.ac.ir/article_19255.html صادقی و همکاران، «واکاوی مسئله ازدواج و اعتبارسنجی یک راه حل»، 1386ش، ص93].</ref>
از دیدگاه موافقان، ازدواج موقت می‌تواند به پیشگیری از انحراف جنسی، کاهش فشار مالی و فراهم شدن فرصت برای شناخت پیش از ازدواج دائم کمک کند. در مقابل، مخالفان بر این باورند که این نوع ازدواج ممکن است موجب تأخیر در ازدواج دائم، تضعیف بنیان خانواده و ترویج فساد جنسی شود.<ref>- [https://jfr.sbu.ac.ir/article_96190.html ریاحی، «شناسایی همبسته­های اجتماعی میزان و دلایل موافقت یا مخالفت با ازدواج موقت»، 1391ش، ص493].</ref> همچنین، مذهب و فرهنگ قومیتی در تمایل به ازدواج موقت تأثیرگذار است؛ به‌طور مثال، قوم‌های بلوچ و ترکمن نسبت به فارس‌ها تمایل کمتری به این نوع ازدواج دارند. <ref>- [https://jwdp.ut.ac.ir/article_19255.html صادقی و همکاران، «واکاوی مسئله ازدواج و اعتبارسنجی یک راه حل»، 1386ش، ص93].</ref>


== ازدواج موقت در قوانین جمهوری اسلامی ایران ==
==ازدواج موقت در قوانین جمهوری اسلامی ایران==


ازدواج موقت در قانون مدنی ایران به رسمیت شناخته شده و در موادی<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد 1075 تا 1077 قانون مدنی].</ref> دربارۀ تعیین مدت،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی].</ref>تعیین مهریه،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1076 قانون مدنی].</ref> انحلال عقد،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۱۳۹قانون مدنی].</ref>نفقه،<ref>- [https://davoudabadi.ir/page/7098412/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87-1113-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C ماده 1113 قانون مدنی].</ref>عده،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۱۵۲ قانون مدنی].</ref>اجازه ولی برای دختر باکره،<ref>- [https://davoudabadi.ir/page/6403189/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87-1070-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C ماده 1070 قانون مدنی].</ref> ارث،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۹۴۰ قانون مدنی].</ref> حقوق فرزندان،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد 1199، 1180، 1181، ۱۱۶۸، ۱۱۶۹، ۱۱۷۰، ۱۱۷۱، ۱۱۷۲، ۱۱۷۳، ۱۱۷۶ ، 1178 ، 1174 و ۱۱۷۳ قانون مدنی] و همچنین [https://www.google.com/search?client=firefox-b-d&q=%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86+%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA+%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87&mstk=AUtExfAoW8vJaHXcRc5Ol4S8DzyugkVuRO-fmYNFxJLX_KB_KzRJ78ZieSWfzasKwuW4bfGnu5t1fklX86frF-8mbqiKajWSJ86BFuDq9dNsIvAtHWCBeOhl1NObZOzXM2Xc7nwgwrr3YlDue6sKRvO3lOc6K_a8Y9dgq5qqLIuqlHmyT2mxFdItib1Ti5yI5-_8MTdQxoQH_5wXhMPZrLOzKegRZXjfR7r4sbbciv9a7uMoMkn7XrvQo5hPFN8gssVqK-kNuEyuqNtHga189sOL06pk105vaJoozg1EhlOuvcgufg&csui=3&ved=2ahUKEwjlp-_H7OOOAxW6RfEDHfuGE8cQgK4QegQIABAF قانون حمایت خانواده] (مواد ۴۰، ۴۳ و ۵۴)،</ref> موارد الزام به ثبت<ref>- [https://davoudabadi.ir/page/6731859/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87-21-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-1391 ماده 21 قانون حمایت خانواده مصوب 1391ش].</ref>و شرایط بطلان آن سخن گفته است.
ازدواج موقت در قانون مدنی ایران به رسمیت شناخته شده و در موادی<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد 1075 تا 1077 قانون مدنی].</ref> دربارۀ تعیین مدت،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی].</ref>تعیین مهریه،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده 1076 قانون مدنی].</ref> انحلال عقد،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۱۳۹قانون مدنی].</ref>نفقه،<ref>- [https://davoudabadi.ir/page/7098412/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87-1113-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C ماده 1113 قانون مدنی].</ref>عده،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۱۱۵۲ قانون مدنی].</ref>اجازه ولی برای دختر باکره،<ref>- [https://davoudabadi.ir/page/6403189/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87-1070-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C ماده 1070 قانون مدنی].</ref> ارث،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 ماده ۹۴۰ قانون مدنی].</ref> حقوق فرزندان،<ref>- [https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 مواد 1199، 1180، 1181، ۱۱۶۸، ۱۱۶۹، ۱۱۷۰، ۱۱۷۱، ۱۱۷۲، ۱۱۷۳، ۱۱۷۶ ، 1178 ، 1174 و ۱۱۷۳ قانون مدنی] و همچنین [https://www.google.com/search?client=firefox-b-d&q=%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86+%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA+%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87&mstk=AUtExfAoW8vJaHXcRc5Ol4S8DzyugkVuRO-fmYNFxJLX_KB_KzRJ78ZieSWfzasKwuW4bfGnu5t1fklX86frF-8mbqiKajWSJ86BFuDq9dNsIvAtHWCBeOhl1NObZOzXM2Xc7nwgwrr3YlDue6sKRvO3lOc6K_a8Y9dgq5qqLIuqlHmyT2mxFdItib1Ti5yI5-_8MTdQxoQH_5wXhMPZrLOzKegRZXjfR7r4sbbciv9a7uMoMkn7XrvQo5hPFN8gssVqK-kNuEyuqNtHga189sOL06pk105vaJoozg1EhlOuvcgufg&csui=3&ved=2ahUKEwjlp-_H7OOOAxW6RfEDHfuGE8cQgK4QegQIABAF قانون حمایت خانواده] (مواد ۴۰، ۴۳ و ۵۴)،</ref> موارد الزام به ثبت<ref>- [https://davoudabadi.ir/page/6731859/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87-21-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-1391 ماده 21 قانون حمایت خانواده مصوب 1391ش].</ref>و شرایط بطلان آن سخن گفته است.

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۷ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۶:۱۰

ازدواج موقت، ازدواج شرعی در موارد خاص با مدت معیّن و تعهدات کمتر از ازدواج دائم.

ازدواج موقت یا متعه در فقه شیعه و قانون مدنی ایران نهاد قانونی و شرعی است که به­صورت عقدی با مدت و مهر معین میان زن و مرد برقرار می­شود و برخلاف ازدواج دائم پس از اتمام مدت خودبه­خود و بدون نیاز به طلاق منقضی می­شود. در ازدواج موقت، زن حق نفقه و ارث ندارد؛ مگر آنکه این موارد در ضمن عقد شرط شود. ارکان اصلی آن صیغه، مدت، مَهر و شرایط صحت بلوغ، عقل و رضایت است. این ازدواج برای پاسخگویی به نیازهای اجتماعی و جلوگیری از روابط نامشروع در اضطرار است؛ اما چالش­هایی مانند بی­ثباتی عاطفی و دشواری ثبت رسمی دارد. قوانین ایران آن را به رسمیت شناخته، ولی ثبت آن همیشه الزامی نیست.

تعریف ازدواج موقت

عقد موقت، یکی از عقود شرعی[۱] و قانونی در فقه امامیه و قانون مدنی ایران است که میان زن و مردی که مانعی برای نکاح ندارند،[۲] با تعیین مدت مشخص[۳] و مهریه معین[۴] برقرار می‌شود.[۵] در متون فقهی و روایی واژه­های «متعة»[۶]، «نکاح متعه»[۷]، «متعه زنان»[۸] و «نکاح منقطع»[۹] معادل ازدواج موقت به‌کار رفته­است. ازدواج موقت منطبق بر مذهب جعفری - مذهب رسمی ایران - بوده و از ویژگی­های منحصر به فرد قوانین نظام خانواده در این کشور است، امتیازی که قوانین سایر کشورها از آن بی‌بهره‌اند.[۱۰]

پیشینه تاریخی ازدواج موقت

براساس مطالعات جامعه­‌شناختی و تاریخی، ازدواج موقت یا اشکال مشابهی از همسری موقت، پیش از اسلام در برخی فرهنگ‌­های عربی و حتی ایران باستان وجود داشته است و اسلام با اعمال مقررات جدید، آن را ضابطه­‌مند کرد.[۱۱]

تطورات تاریخی ازدواج موقت

مطالعات تاریخی نشان می‌دهد که ازدواج موقت در طول زمان، چهار دوره مشخص را پشت سر گذاشته است:

آغاز تشریع در عصر رسول

ازدواج موقت در زمان پیامبر اسلام مشروع و رایج بود. صحابه و عموم مسلمانان در زمان پیامبر و خلافت ابوبکر آن را انجام می­دادند و احکامش نزد همگان پذیرفته شده بود.[۱۲]

خلافت خلیفه دوم

بر اساس منابع تاریخی،[۱۳] عمر بن خطاب ازدواج موقت را نه به‌دلیل نسخ آیه قرآنی،[۱۴] بلکه با تکیه بر ملاحظات اجتماعی و حکومتی ممنوع اعلام کرد[۱۵] و برای کسانی که مرتکب آن می‌شدند، مجازات سنگینی تعیین کرد.[۱۶]

استمرار در فقه امامیه و کمرنگ شدن میان اهل‌سنت

شیعیان مبنی بر اجماع فقهای امامیه[۱۷] همواره ازدواج موقت را مشروع و از احکام مسلّم اسلامی و تحریم آن را بدعت می­دانستند.[۱۸]

دوران معاصر در ایران

با گسترش مذهب شیعه در ایران، ازدواج موقت جایگاه شرعی و حقوقی خود را حفظ کرد و از دوره صفویه به بعد بار دیگر رسمیت یافت؛ جایگاهی که در قانون مدنی معاصر نیز تثبیت شده است.[۱۹]

مبانی فقهی و حقوقی ازدواج موقت

ازدواج موقت نزد فقهای امامیه مشروع است؛[۲۰] اما اهل سنت[۲۱]، زیدیه[۲۲]، اسماعیلیه[۲۳] و اباضیه[۲۴] آن را جایز نمی­دانند و به تحریم[۲۵] یا نسخ ازدواج موقت پس از پیامبر[۲۶] استناد می­کنند، برخی نیز آن را محدود به ضرورت دانسته­اند.[۲۷] امامیه برای جایز بودن ازدواج موقت به آیۀ ۲۴ نساء[۲۸]و روایات متواتر،[۲۹] استناد می­کنند و با تکیه بر لزوم نسخ قرآن به قرآن یا روایات متواتر، نسخ آن را نپذیرفته‌اند.[۳۰]

ارکان و شروط صحت ازدواج موقت

ازدواج موقت چهار رکن دارد: صیغه، زوجین، مهر و تعیین مدت.

  • صیغه: ازدواج موقت همانند عقد دائم با ایجاب و قبول صحیح منعقد می­شود.[۳۱]
  • زوجین: مرد مسلمان می­تواند با زن مسلمان و اهل کتاب ازدواج کند؛ ولی زن مسلمان با غیرکتابی نمی­تواند.[۳۲] احکام نکاح دائم (مانند منع جمع بین دو خواهر)[۳۳] در آن جاری است. ازدواج با زن مومن و عفیف مستحب است.[۳۴]
  • مهر: تعیین آن شرط صحت عقد بوده،[۳۵] و مهریه باید مالیت داشته و مشخص باشد.[۳۶] زن در زمان انعقاد عقد مالک مهر می­شود؛ اما استقرار آن به دخول و تمکین وابسته است.[۳۷] درصورت بخشش مدت پیش از دخول، زن تنها نصف مهر را مالک می­شود.[۳۸] نشوز زن موجب کسر مهر به همان میزان است.[۳۹]
  • مدت: در ازدواج موقت باید معیّن و بدون ابهام باشد.[۴۰] اگر مدت عقد ذکر نشود عقد باطل است،[۴۱] و اگر محدود نباشد عقد دائم محسوب می­شود.[۴۲]

شرایط عمومی صحت ازدواج موقت، عبارت است از:

  • بلوغ،[۴۳]عقل،[۴۴] اختیار[۴۵] و قصد انشاء:[۴۶] زوجین باید بالغ، عاقل و مختار باشند و حتماً قصد انعقاد عقد داشته باشند.
  • نبودن موانع نکاح: محرمیت نسبی یا سببی، زن شوهردار و زنی که در عده است، از موانع قانونی برای انعقاد ازدواج موقت محسوب می‌شوند.[۴۷]
  • رضایت و عدم اکراه و اجبار:[۴۸] در ازدواج موقت، رضایت کامل و اراده طرفین الزامی است.
  • اذن ولی برای دختر باکره: اکثر فقهای معاصر معتقدند اذن ولی برای دختر باکره در ازدواج موقت الزامی است.[۴۹]

شرایط اختصاصی صحت ازدواج موقت نیز عبارت است از:

  • مدت: در این نوع ازدواج، مدت باید معین باشد و عدم تعیین آن موجب بطلان عقد است. [۵۰]
  • مهریه: در ازدواج موقت، تعیین مهریه به‌صورت مشخص و معین ضروری است و در صورت عدم تعیین، عقد باطل می‌شود.[۵۱] برخلاف عقد دائم، ابهام در مَهر نیز موجب بطلان عقد موقت است.[۵۲]

آثار حقوقی ازدواج موقت

  • ارث: در عقد موقت، زن و مرد فقط از طریق وصیت می‌توانند برای یکدیگر ارث بگذارند.[۵۳]
  • نفقه: زن در متعه حق نفقه ندارد مگر با توافق،[۵۴]یا درصورت بارداری.[۵۵]
  • فرزندان: فرزندان حاصل از ازدواج موقت، تمام حقوق فرزندان عقد دائم را دارند؛[۵۶] و ثبت ازدواج موقت در صورت بارداری الزامی است.[۵۷]
  • پایان عقد: در ازدواج موقت طلاق مطرح نیست و این ازدواج با پایان مدت تعیین‌شده یا بخشش مدت توسط مرد پایان می‌یابد.[۵۸] تبدیل ازدواج موقت به دائم یا تمدید آن قبل از پایان مدت یا بخشش آن توسط مرد، صحیح نیست.[۵۹]

تفاوت­ها و شباهت­های ازدواج موقت با دائم

  • عزل: عزل[۶۰] نزد همسر آزاد و دائم تنها با رضایت او[۶۱] و درمورد همسر موقت یا کنیز بدون اجازۀ او جایز است.[۶۲]
  • نفی ولد: درصورت انکار نسب توسط پدر در ازدواج موقت نیازی به لعان نیست؛[۶۳]و اثبات نسب فرزند به عهدۀ زن است.[۶۴]
  • پایان ازدواج: پایان ازدواج دائم با فوت، فسخ[۶۵]یا طلاق[۶۶] است. در ازدواج موقت طلاق وجود ندارد،[۶۷]و زوجیت از طریق فسخ،[۶۸] فوت و اتمام یا بخشیدن مدت اتفاق می­افتد.[۶۹]
  • عده: عده[۷۰] در ازدواج موقت[۷۱] دو پاکی از حیض و در ازدواج دائم[۷۲] سه پاکی است. در هر دو ازدواج عدۀ زن باردار و عدۀ وفات شوهر[۷۳] یکسان است.

کارکردهای ازدواج موقت

پاسخ مشروع به نیاز جنسی در موارد خاص

اسلام برای نیاز جنسی، تشکیل خانواده و حفظ نسل، اصل را بر ازدواج دائم می­داند،[۷۴] و ازدواج موقت تنها در موارد ضرورت مجاز است.[۷۵] ازدواج موقت در کنترل غرایز جنسی، جلوگیری از زنا و صیانت جامعه از فحشا کارکرد مثبت دارد.[۷۶]

پیشگیری از اختلاط نسل و سامان­دهی روابط

بر خلاف روابط بی­چارچوب جنسی، ازدواج موقت زن را ملزم به رعایت عده می­کند،[۷۷]رعایت عده موجب جلوگیری از هم­باشی بی­ضابطه، مقید شدن افراد در چارچوب­ قاعده­مند[۷۸] و حفظ طهارت نسل خواهد شد.[۷۹]

حمایت و ایجاد مسئولیت در قبال فرزندان احتمالی

فرزندان متولد از ازدواج موقت مشروع و ملحق به زوجین و دارای تمام حقوق فرزندی هستند.[۸۰]

انعطاف نسبی در تعهدات زوجین نسبت به یکدیگر

در ازدواج موقت، زن و مرد می‌توانند درباره برخی موارد مانند مدت ازدواج[۸۱] و حق نفقه زن با یکدیگر توافق کنند؛[۸۲] امری که برای افراد با شرایط خاص مفید است.

تقویت کرامت انسانی در روابط جنسی

در ازدواج موقت، بر خلاف روابط آزاد، افراد نسبت به حقوق یکدیگر متعهد می­شوند.[۸۳]تعیین مهریه[۸۴]و مدت،[۸۵] فضای سالم و ضابطه­مند حقوقی_اخلاقی در روابط جنسی حکم­فرما می­کند؛ که موجب حفظ کرامت انسانی است.[۸۶]

نقش حمایتی نسبت به زنان بی‌همسر یا بیوه

برای زنان، نیاز جنسی جنبه فرعی دارد و آن‌ها بیشتر به منظور تأمین نیازهای عاطفی و احساس امنیت به ازدواج موقت روی می‌آورند؛[۸۷] لذا می­تواند پشتوانۀ مالی، عاطفی و اجتماعی موقت برای زنان بیوه یا بی­همسر فراهم کند.[۸۸]

جلوگیری از انحرافات اخلاقی و جرایم جنسی

ازدواج موقت با وضع محدودیت­های قانونی و شرعی در روابط جنسی، امیال جنسی را در مسیر مشروع و امن هدایت کرده و از بروز رفتارهایی مانند خودارضایی، روابط نامشروع و سوءاستفاده جنسی جلوگیری می­کند[۸۹] و به حفظ سلامت روانی، کاهش جرایم جنسی و پیشگیری از انحرافات جنسی کمک می‌کند.[۹۰]

چالش‌های ازدواج موقت

محدود بودن موارد الزام به ثبت

ثبت ازدواج موقت الزام عمومی ندارد؛[۹۱] لذا اثبات زوجیت در صورت انکار و خودداری مرد از ثبت دشوار می­شود.[۹۲]

ناپایداری عواطف و تعادل روانی ناشی از پیوند موقت برای زنان

علی­رغم اینکه ازدواج موقت در مواردی نیازهای مشروع عاطفی و جنسی را تأمین می­کند، اما بواسطۀ محدودیت زمان و تعهدات،[۹۳] موجب چالش‌های عاطفی،[۹۴] استرس، افسردگی و احساس انزوا و ناامنی روانی (به­ویژه در دختران مجرد) می‌شود.[۹۵]

استفادۀ عمومی و بی­توجهی به محدودبودن موارد استفاده

ازدواج موقت با هدف حفظ کرامت انسان، سلامت اخلاقی و جنسی جامعه و جلوگیری از سوءاستفاده از زن، تنها در شرایط اضطراری مجاز است[۹۶] و رواج بی‌ضابطه آن خطر سوءاستفاده هوسرانان را افزایش می‌دهد.[۹۷]

کاهش شانس تشکیل خانواده در قالب ازدواج دائم

کاهش مسئولیت‌پذیری برخی مردان[۹۸] و محدودیت‌های مالی کمتر در ازدواج موقت، آنها را به پرهیز از ازدواج دائم و گرایش به تنوع‌طلبی سوق می‌دهد.[۹۹] تجربه‌های جنسی متنوع نیز تمایل مردان به تعهد بلندمدت در ازدواج دائم را کاهش می‌دهد.[۱۰۰] این عوامل همراه با رواج شهوت‌رانی[۱۰۱] و افزایش سن ازدواج، شکل‌گیری خانواده‌های پایدار را به تأخیر می‌اندازد. [۱۰۲] در نتیجه، زنانی که تجربه ارتباط جنسی و عاطفی دارند، اغلب با تمایل کمتر مردان برای ازدواج دائم مواجه می‌شوند[۱۰۳] و شانس آن‌ها برای ازدواج کاهش می‌یابد. [۱۰۴]

عدم حمایت از زنان در سالخوردگی

در سبک زندگی معاصر، به‌ویژه تحت تأثیر فشارهای هنجاری و رسانه‌ها،[۱۰۵] بدن و زیبایی زنان اهمیت زیادی یافته و جنبه جنسی روابط بیش از پیش کالایی شده است.[۱۰۶] این نگرش می‌تواند زمینه‌ساز استفاده ابزاری از زنان شود و در بلندمدت، آنان را در سالخوردگی بدون حمایت و سرپرست باقی بگذارد.[۱۰۷]

آسیب دیدن نهاد خانواده

ازدواج موقت مرد متأهل، حتی اگر با هدف ثواب یا حمایت مالی از زنان انجام شود، می‌تواند موجب کاهش مودت و رحمت در خانواده، سردی روابط زناشویی، کاهش مسئولیت‌پذیری و تعهد خانوادگی، افزایش تعارضات،[۱۰۸] کاهش جایگاه اجتماعی مرد و ایجاد تنش‌های روانی و عاطفی برای زن و فرزندان شود.[۱۰۹] بنابراین، این نوع ازدواج با حسن معاشرت زوجین در تعارض است.[۱۱۰] علاوه بر این، عدم الزام به ثبت ازدواج موقت،[۱۱۱] ممکن است ناعدالتی بین همسران ایجاد کند.[۱۱۲] فقها با وجود مشروعیت ازدواج موقت، با استناد به احادیثی که تک‌همسری را برتر می‌دانند، استفاده از این حکم شرعی را تنها در شرایط اضطرار واقعی مجاز می‌دانند تا سوءاستفاده رخ ندهد.[۱۱۳]

دیدگاه‌های موافق و مخالف درباره ازدواج موقت

از دیدگاه موافقان، ازدواج موقت می‌تواند به پیشگیری از انحراف جنسی، کاهش فشار مالی و فراهم شدن فرصت برای شناخت پیش از ازدواج دائم کمک کند. در مقابل، مخالفان بر این باورند که این نوع ازدواج ممکن است موجب تأخیر در ازدواج دائم، تضعیف بنیان خانواده و ترویج فساد جنسی شود.[۱۱۴] همچنین، مذهب و فرهنگ قومیتی در تمایل به ازدواج موقت تأثیرگذار است؛ به‌طور مثال، قوم‌های بلوچ و ترکمن نسبت به فارس‌ها تمایل کمتری به این نوع ازدواج دارند. [۱۱۵]

ازدواج موقت در قوانین جمهوری اسلامی ایران

ازدواج موقت در قانون مدنی ایران به رسمیت شناخته شده و در موادی[۱۱۶] دربارۀ تعیین مدت،[۱۱۷]تعیین مهریه،[۱۱۸] انحلال عقد،[۱۱۹]نفقه،[۱۲۰]عده،[۱۲۱]اجازه ولی برای دختر باکره،[۱۲۲] ارث،[۱۲۳] حقوق فرزندان،[۱۲۴] موارد الزام به ثبت[۱۲۵]و شرایط بطلان آن سخن گفته است.

پانویس

  1. ↑ - خمینی، تحریرالوسیله، 1358ش، ج2، ص308؛ مواد 1075الی 1077 قانون مدنی؛ مواد 1095 الی 1098 قانون مدنی و ماده­ 1152 قانون مدنی.
  2. ↑ - مواد قانون مدنی 1045 الی 1061 ؛ خمینی، تحریرالوسیله، 1358ش، ج2، ص309.
  3. ↑ - ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی؛ خمینی، تحریرالوسیله، 1358ش، ج2، ص309.
  4. ↑ - ماده ۱۰۷۶ قانون مدنی؛ خمینی، تحریرالوسیله، 1358ش، ج2، ص308.
  5. ↑ - مشکینی، مصطلحات الفقه، 1434ق، ص469؛ مؤسسه دایرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۳۹۹.
  6. ↑ - خمینی، تحریرالوسیله، 1358ش، ج2، ص258؛ مشکینی، مصطلحات الفقه، 1434ق، ص469.
  7. ↑ - مسلم ابن حجاج، صحیح مسلم، 1412ق، ج5، ص18.
  8. ↑ - مجلسی، مرآۀ العقول فی شرح اخبار آل الرسول، 1363ش، ج1، ص273.
  9. ↑ - خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق، ج2، ص310.
  10. ↑ - صفایی، مختصر حقوق خانواده، 1384ش، ص2.
  11. ↑ - زمانی مقدم، «مطالعۀ جامعه‌شناختی نهاد ازدواج موقت در تاریخ اجتماعی ایران (از ایران باستان تا پایان قاجاریه)» 1397ش، ص139.
  12. ↑ - قرطبی، تفسیر القرطبی، ۱۳۸۴ق، ج۵، ص۱۳۲؛ سبحانی، متعة النساء فی الکتاب و السنة، ۱۴۲۳ق، ص۱۵؛ زمانی مقدم، «مطالعه­ جامعه­شناختی نهاد ازدواج موقت در تاریخ اجتماعی ایران (از ایران باستان تا پایان قاجاریه)»، 1397ش، ص139.
  13. ↑ - موسوی اصفهانی، شیعه و تصحیح، بی­تا، ص124.
  14. ↑ - جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۴۱، ص۳۳۳-۳۳۴؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۷؛ احمد ابن عیسی، رأب الصدع، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۸۷۶-۸۷۷؛ نعمان مغربی، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۲۹؛ جمعی از نویسندگان، موسوعة الفقه الاباضی، ۱۴۳۸ق، ج۷، ص۳۵۳-۳۵۴.
  15. ↑ - موسوی اصفهانی، شیعه و تصحیح، بی­تا، ص124.
  16. ↑ - جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۴۱، ص۳۳۳-۳۳۴؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۷؛ احمد بن عیسی، رأب الصدع، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۸۷۶-۸۷۷.
  17. ↑ - شهید ثانی، الروضة الفقهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۰۳
  18. ↑ - شهید ثانی، الروضة الفقهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۰۳.
  19. ↑ - مواد ۱۰۷۵ تا ۱۰۷۷ قانون مدنی.
  20. ↑ - شهید ثانی، الروضة الفقهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۰۳؛ شهید ثانی، الروضة الفقهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۰۳.
  21. ↑ - جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۴۱، ص۳۳۳-۳۳۴؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۷.
  22. ↑ - احمد بن عیسی، رأب الصدع، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۸۷۶-۸۷۷.
  23. ↑ - نعمان مغربی، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۲۹.
  24. ↑ - جمعی از نویسندگان، موسوعة الفقه الاباضی، ۱۴۳۸ق، ج۷، ص۳۵۳-۳۵۴.
  25. ↑ - آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۷.
  26. ↑ - به جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۴۱، ص۳۳۳-۳۳۴؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۷؛ احمد بن عیسی، رأب الصدع، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۸۷۶-۸۷۷؛ نعمان مغربی، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۲۹؛ جمعی از نویسندگان، موسوعة الفقه الاباضی، ۱۴۳۸ق، ج۷، ص۳۵۳-۳۵۴؛ برای نمونه نگاه کنید به جصاص، احکام القرآن، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۵۲؛ ماوردی، الحاوی الکبیر، ۱۴۱۹ق، ج۹، ص۳۲۸؛ سرخسی، المبسوط، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۲۷.
  27. ↑ - ابن‌عاشور، التحریر و التنویر، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۸۹.
  28. ↑ - فاضل مقداد، کنز العرفان فی فقه القرآن، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۱۴۹-۱۵۳؛ سبزواری، مهذب الاحکام، دار التفسیر، 1413ق، ج۲۵، ص۷۹-۸۰؛ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۱۰.
  29. ↑ - سبزواری، مهذب الاحکام، دار التفسیر، 1413ق، ج۲۵، ص۷۹؛ مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۱۵؛ بحرانی، البرهان، 1415 ق، ج2، ص58؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۵۳.
  30. ↑ - مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۲۹۷.
  31. ↑ - نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362ش، ج3، ص154.
  32. ↑ - نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362ش، ج۳۰، ص۲۷-۲۸؛ خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق، ج۲،ص310.
  33. ↑ - خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق، ج۲، ص۳۱۰.
  34. ↑ - نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362ش، ج۳۰، ص۱۵۷-۱۶۰
  35. ↑ - ماده 1095 قانون مدنی؛ نجفی جواهری، جواهر الکلام،1362، ج۳۰، ص۱۶۲.
  36. ↑ - خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق، ص۳۱۰
  37. ↑ - نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362ش، ج۳۰، ص۱۶۴و167-168.
  38. ↑ - ماده 1097 قانون مدنی.
  39. ↑ - خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق،، ج۲، ص۳۱۱.
  40. ↑ - ماده 1076 قانون مدنی؛ نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362ش، ج30، ص 176.
  41. ↑ - کاتوزیان، ناصر، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، ۱۳۸۲ش، ص۶۶۵.
  42. ↑ - کاتوزیان، ناصر، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، ۱۳۸۲ش، ص۶۶۵؛ خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق، ج۲، ص۳۱۱.
  43. ↑ - ماده 1041 قانون مدنی.
  44. ↑ - ماده ۱۰۶۴ قانون مدنی.
  45. ↑ - ماده ۱۹۱ قانون مدنی.
  46. ↑ - ماده 1062 قانون مدنی.
  47. ↑ مواد 1045-1061 قانون مدنی.
  48. ↑ - ماده 1070 قانون مدنی.
  49. ↑ - ماده ۱۰۴۳ قانون مدنی.
  50. ↑ - ماده 1095 قانون مدنی.
  51. ↑ - ماده 1076 قانون مدنی.
  52. ↑ - ماده ۱۰۹۵ قانون مدنی.
  53. ↑ مواد ۸۴۳ و940 قانون مدنی.
  54. ↑ - ماده ۱۱۱۳ قانون مدنی؛ محقق داماد، نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، 1388ش،ج1،ص195؛ خمینی، تحریرالوسیله، 1258ش، ج2، ص335.
  55. ↑ - بند 14، ماده 4 از لایحه اصلاحی قانون حمایت خانواده از سوی قوه قضاییه، ذیل عنوان «نفقۀ اقارب»
  56. ↑ - ماده 1158 قانون مدنی؛ انعام،151؛ ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی؛ مریم،2 ؛ نمل،16؛ ماده ۹۰۷ قانون مدنی؛ مواد 1180 و 1181 قانون مدنی؛ مواد ۱۱۶۸، ۱۱۶۹، ۱۱۷۰، ۱۱۷۱، ۱۱۷۲، ۱۱۷۳، ۱۱۷۶ و همچنین قانون حمایت خانواده (مواد ۴۰، ۴۳ و ۵۴)؛ مواد 1173، 1174، 1178 و1158 قانون مدنی.
  57. ↑ - ماده 21 قانون حمایت از خانواده مصوب 1391.
  58. ↑ - نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362 ش، ج30، ص188.
  59. ↑ - نجفی جواهری، جواهر الکلام، 1362 ش، ج30، ص201.
  60. ↑ - بیرون ریختن مایۀ منی از رحم زن؛ الزاوی، ترتیب القاموس المحیط علی طریقل المصباح المنیر و اساس البلاغه، 1399 ش، ص217؛ طوسی، المبسوط فی فقه الامامیه، 1387ق، ص266-267.
  61. ↑ - علامه حلی، مختلف الشیعة، 1418ق، ج۷، ص۳۰۲؛ نجفی جوااهری، جواهر الکلام، 1362ش، ج۲۹، ص۱۱۱ - ۱۱۲.
  62. ↑ - مطهری، مجموعه آثار، قم، بی‌تا، ص73.
  63. ↑ - خمینی، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی 22 و 23)، 1434ق، ج۲، ص۳۱۲.
  64. ↑ - مکارم شیرازی، «نفی ولد در صورت مواقعه در عقد موقت»، پایگاه اطلاع­رسانی دفتر حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی.
  65. ↑ - مواد ۱۱۰۱، ۱۱۲۰ تا ۱۱۲۸ و ۱۱۳۱ قانون مدنی
  66. ↑ - ماده ۱۱۲۰ قانون مدنی
  67. ↑ - ماده ۱۱۳۹ قانون مدنی
  68. ↑ - بر اساس ماده ۱۱۲۰ قانون مدنی
  69. ↑ - ماده ۱۱۳۹ قانون مدنی
  70. ↑ - ماده ۱۱۵۰ قانون مدنی
  71. ↑ - ماده 1152 قانون مدنی
  72. ↑ - ماده 1151 قانون مدنی
  73. ↑ - ماده 1054 قانون مدنی
  74. ↑ - نجفی جواهری، جواهرالکلام، 1362ش، ج30، ص152.
  75. ↑ - صالحی، «بررسی ازدواج موقت مردان متأهل و آثار آن بر روابط زوجین»، 1400ش، ص103.
  76. ↑ - محقق داماد، بررسی فقهی حقوق خانواده-نکاح و انحلال آن، بی‌تا، ص211.
  77. ↑ - ماده 1152 قانون مدنی؛ نسا،24.
  78. ↑ - محقق داماد، بررسی فقهی حقوق خانواده-نکاح و انحلال آن، بی‌تا، ص213.
  79. ↑ - شهید ثانی، مسالک الافهام، 1413ق، ج9، ص213
  80. ↑ - ماده ۱۱۵۸ قانون مدنی
  81. ↑ - ماده ۱۰۷۶ قانون مدنی
  82. ↑ - -ماده 1113 قانون مدنی
  83. ↑ - ماده 1075 قانون مدنی؛ ماده 1103 قانون مدنی.
  84. ↑ - ماده ۱۰۹۵ قانون مدنی
  85. ↑ - ماده ۱۰۷۶ قانون مدنی
  86. ↑ - «ازدواج موقت و کرامت زن»، پایگاه اطلاع­رسانی حوزه.
  87. ↑ - ثمنی و دیگران، «امکان سنجی ضابطه­مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه­های سبک­زندگی اسلامی»،1402ش، ص68.
  88. ↑ - ثمنی و دیگران، «امکان سنجی ضابطه­مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه­های سبک­زندگی اسلامی»،1402ش، ص69.
  89. ↑ - الهی و دیگران، «سیاست جنائی پیشگیرانه ناظر بر جرائم جنسی در فقه اسلامی»، 1399ش، 1400ش، ص.62.
  90. ↑ - جورکویه، «سیاست جنایی اسلام در جرایم جنسی»، 1388ش، ص98.
  91. ↑ - ماده 21 قانون حمایت خانواده مصوب 1391
  92. ↑ - ماده 49 قانون حمایت از خانواده مصوب 1391
  93. ↑ - ماده ۱۰۷۶ قانون مدنی
  94. ↑ -صالحی، «بررسی ازدواج موقت مردان متأهل و آثار آن بر روابط زوجین»، 1400ش، ص101.
  95. ↑ - ثمنی و همکاران، «امکان سنجی ضابطه­مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه­های سبک­زندگی اسلامی»،1402ش، ص81..
  96. ↑ - میرخانی، «مرزشناسی در ازدواج موقت»، مطالعات راهبردی زنان، 11379ش، شماره9.
  97. ↑ - میرخانی، «مرزشناسی در ازدواج موقت»، مطالعات راهبردی زنان،1379ش، شماره 9.
  98. ↑ - میرخانی، «مرزشناسی در ازدواج موقت»، مطالعات راهبردی زنان،1379ش، شماره 9.
  99. ↑ - کلانتری و دیگران، «مطالعه کیفی شرایط و زمینه­های شکل­گیری ازدواج موقت زنان»، 1394ش، ص518-519.
  100. ↑ - قنبری برزیان و دیگران، «تاملی بر روابط جنسی پیش از ازدواج بر گرایش به ازدواج مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه اصفهان». 1397ش،ص41؛ حسینی، روان‌شناسی خانواده اسلامی، 1395ش، ص35.
  101. ↑ - ثمنی و همکاران، «امکان سنجی ضابطه­مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه­های سبک­زندگی اسلامی»، 1402ش، ص82.
  102. ↑ - قنبری برزیان و همکاران، «تاملی بر روابط جنسی پیش از ازدواج بر گرایش به ازدواج مورد مطالعه:دانشجویان دانشگاه اصفهان». 1398ش، ص36.
  103. ↑ - میرخانی، «مرزشناسی در ازدواج موقت»، مطالعات راهبردی زنان،1379ش، شماره 9.
  104. ↑ - ثمنی و دیگران، «امکان سنجی ضابطه­مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه­های سبک­زندگی اسلامی»، شماره 17، ص68.
  105. ↑ - قاسمی، «مطالعه کیفی نگرش و ادراکات زنان از بدن با تاکید بر جراحی­های زیبایی»، 1395ش، ص175.
  106. ↑ - صادقی و همکاران، «مطالعۀ جامعه­شناختی رابطۀ مدیریت بدن و ارزش سرمایۀ جنسی در بین زنان»، 1396ش، ص121.
  107. ↑ - ثمنی و همکاران، «امکان‌سنجی ضابطه‌مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه‌های سبک زندگی اسلامی»، 1402ش، ص82.
  108. ↑ - میرهاشمی و همکاران، «واکاوی آثار ازدواج موقت مردان متأهل بر رضایت زناشویی»، 1402ش، ص103.
  109. ↑ - میرهاشمی و همکاران، «واکاوی آثار ازدواج موقت مردان متأهل بر رضایت زناشویی»، 1402ش، ص101؛ ثمنی و همکاران، «امکان‌سنجی ضابطه‌مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه‌های سبک زندگی اسلامی»، 1402ش، ص72.
  110. ↑ - ثمنی و همکاران، «امکان‌سنجی ضابطه‌مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه‌های سبک زندگی اسلامی»، 1402ش، ص79.
  111. ↑ - جز درمواردی که ذکر شد.
  112. ↑ - مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، 1402ش، ص278.
  113. ↑ - مکارم شیرازی، ناصر، کتاب النکاح، 1224ق، ص236.
  114. ↑ - ریاحی، «شناسایی همبسته­های اجتماعی میزان و دلایل موافقت یا مخالفت با ازدواج موقت»، 1391ش، ص493.
  115. ↑ - صادقی و همکاران، «واکاوی مسئله ازدواج و اعتبارسنجی یک راه حل»، 1386ش، ص93.
  116. ↑ - مواد 1075 تا 1077 قانون مدنی.
  117. ↑ - ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی.
  118. ↑ - ماده 1076 قانون مدنی.
  119. ↑ - ماده ۱۱۳۹قانون مدنی.
  120. ↑ - ماده 1113 قانون مدنی.
  121. ↑ - ماده ۱۱۵۲ قانون مدنی.
  122. ↑ - ماده 1070 قانون مدنی.
  123. ↑ - ماده ۹۴۰ قانون مدنی.
  124. ↑ - مواد 1199، 1180، 1181، ۱۱۶۸، ۱۱۶۹، ۱۱۷۰، ۱۱۷۱، ۱۱۷۲، ۱۱۷۳، ۱۱۷۶ ، 1178 ، 1174 و ۱۱۷۳ قانون مدنی و همچنین قانون حمایت خانواده (مواد ۴۰، ۴۳ و ۵۴)،
  125. ↑ - ماده 21 قانون حمایت خانواده مصوب 1391ش.

منابع

  • «ازدواج موقت و کرامت زن، پرسش‌ها و پاسخ‌های دانشجویی، دفتر۳۹ (حقوق خانوادگی زن)»، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، ۲۱ فروردین ۱۳۹۷ش.
  • احمد بن عیسی، رأب الصدع، بیروت، دار المحجة البیضاء، ۱۴۲۸ق.
  • آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت، دارالکتب العلمیه، منشورات محمدعلی بیضون، ۱۴۱۵ق.
  • امینی، عبدالحسین، الغدیر، ترجمه محمدباقر بهبودی، تهران، کتابخانه بزرگ اسلامی، ۱۳۶۸ ش.
  • بحرانی، هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسة البعثه، ۱۴۱۵ق.
  • بشیری خطیبی، بهنام و دیگران، «بررسی جامعه­شناختی نگرش جوانان مجرد به مسئله ازدواج موقت: ارائه یک نظریۀ مبنایی»، مطالعات جامعه­شناختی، ش۴۸، ۱۳۹۹ش.
  • بن‌عاشور، محمدطاهر، تفسیر التحریر و التنویر، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، ۱۴۲۰ق.
  • ترجمان‌زاده، م، فقه و روان‌شناسی خانواده، قم، حوزوی، ۱۳۹۹ش.
  • ثمنی، لیلا و دیگران، «امکان سنجی ضابطه­مندی ازدواج موقت بر مبنای شاخصه­های سبک­زندگی اسلامی»، پژوهشنامه سبک زندگی، ش۱۷، ۱۴۰۲ش.
  • ثمنی، لیلا، برقعی، مریم، سدیدپور، سمانه سادات، «آثار حق زوجه نسبت به منع از عزل در روابط زناشویی»، مطالعات اسلامی زنان و خانواده، ش۲۰، ۱۴۰۳ش.
  • جصاص، ابوبکر احمد بن علی، احکام القرآن، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق.
  • جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، کویت، دارالسلاسل، ۱۴۲۷ق.
  • جمعی از نویسندگان، موسوعة الفقه الاباضی، عمان، وزارة الاوقاف و الشؤون الدینیة، ۱۴۳۸ق.
  • جورکویه، علی محمد، «سیاست جنایی اسلام در جرایم جنسی»، حقوق اسلامی، ش۲۴، ۱۳۸۸ش.
  • حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث، بی‌تا.
  • خمینی، سید روح‌الله، تحریرالوسیلة (ترجمه فارسی)، مترجم موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵ش.
  • خمینی، سید روح‌الله، تحریرالوسیله (موسوعة الإمام الخمینی ۲۲ و ۲۳)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ق.
  • الزاوی، احمد، ترتیب القاموس المحیط علی طریقل المصباح المنیر و اساس البلاغه، بیروت، دارالکتب علمیه، ۱۳۹۹ق.
  • زمانی مقدم، مسعود، «مطالعۀ جامعه‌شناختی نهاد ازدواج موقت در تاریخ اجتماعی ایران (از ایران باستان تا پایان قاجاریه)»، فصلنامه علوم اجتماعی، ش۸۲، ۱۳۹۷ش.
  • زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۴۰۷ق.
  • سبزواری، سید عبدالاعلی، مهذب الاحکام، قم، دارالتفسیر، بی‌تا.
  • سجادی امین، «اذن ولی در عقد موقت باکره رشیده». مطالعات فقهی حقوقی زن و خانواده، سال اول، ش۱، ۱۳۹۷ش.
  • سرخسی، محمد بن احمد، المبسوط، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۱۴ق.
  • شرف الدین، عبدالحسین، النص و الاجتهاد، بیروت، ابومجتبی، ۱۴۰۴ق.
  • شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، سلطان العلماء، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۱۲ق.
  • شهید ثانی، زین­الدین، مسالک الافهام، قم، بنیاد المعارف اسلامی،۱۴۱۳ق.
  • شهیدی، مهدی، ارث، تهران، مجد، ۱۳۸۵ش.
  • صابونی، محمدعلی، روائع‌البیان تفسیر آیات الاحکام، دمشق، مناهل العرفان، ۱۴۰۰ق.
  • صادقی فسایی، سهیلا و دیگران، «مطالعۀ جامعه­شناختی رابطۀ مدیریت بدن و ارزش سرمایۀ جنسی در بین زنان»، مطالعات اجتماعی-روان­شناختی زنان، ش۳، ۱۳۹۶ش.
  • صالحی، زینب، بررسی ازدواج موقت مردان متأهل و آثار آن بر روابط زوجیـن، پایان­نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه الزهرا (س)، ۱۴۰۰ش.
  • طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، ۱۳۷۲ش.
  • طبری، أبو جعفر محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷ق.
  • عاملی، سیدجعفر مرتضی، زواج المتعة، بیروت، المرکز الإسلامی لدراسات، ۱۴۲۳ق.
  • عبداللهی، ک، پژوهش‌های روان‌شناسی خانواده. تهران، انتشارات علمی، ۱۳۹۷ش.
  • عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری، بیروت، دار المعرفة، ۱۳۷۹ق.
  • علامه حلی، مختلف الشیعه، قم، موسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۸ق.
  • علی محمدی، طاهر، ازدواج موقت در فقه امامیه، تهران، دانشگاه پیام نور، ۱۳۸۹ ش.
  • فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، کنز العرفان فی فقه القرآن، تهران، مرتضوی، ۱۳۷۳ش.
  • قاسمی، افسانه، «مطالعه کیفی نگرش و ادراکات زنان از بدن با تأکید بر جراحی­های زیبایی»، جامعه‌شناسی کاربردی، ش۴، ۱۳۹۵ش.
  • قرطبی، شمس الدین، تفسیر القرطبی، قاهره، دار الکتب المصریة، چاپ دوم، ۱۳۸۴ق.
  • قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، محمدفواد عبدالباقی، قاهره، دارالحدیث، ۱۴۱۲ق.
  • کاتوزیان، ناصر، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، تهران، میزان، ۱۳۸۲ش.
  • کلانتر، سیدمحمد، «حاشیه»، در کتاب الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، تألیف شهید ثانی، قم، داوری، ۱۴۱۰ق.
  • گوهررستمی، فریبا، «بررسی عوامل اقتصادی و اجتماعی بر ازدواج موقت دختران جوام شهر رامسر»، مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی، ۱۴۰۱ش.
  • ماوردی، علی بن محمد، الحاوی الکبیر، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۹ق.
  • مجلسی، محمدباقر، مرآۀ العقول فی شرح آخبار آل رسول، تهران، دارالکتب اسلامی، ۱۳۶۳ش.
  • محقق داماد، سید مصطفی، بررسی فقهی حقوق خانواده - نکاح و انحلال آن، قم، بی‌تا.
  • محقق داماد، سیدمصطفی، نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، ج۱، مرکز نشر علوم اسلامی، ۱۳۸۸ش.
  • محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، ۱۴۱۴ق.
  • مشکینی، علی، مصطلحات الفقه، احمدی جلفایی، حمید، قم، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۴۳۴ق.
  • مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام ، تهران، صدرا،۱۴۰۲ش.
  • مغنیه، محمدجواد، التفسیر الکاشف، قم، دارالکتاب الاسلامی، ۱۴۲۴ق.
  • مکارم شیرازی، ناصر، احکام بانوان، تحقیق ابوالقاسم علیان‌ژادی، قم، مدرسه امام امیرالمؤمنین (ع)، ۱۳۸۶ش.
  • مکارم شیرازی، ناصر، کتاب النکاح، قم، مدرسة الامام علی بن ابی طالب (ع)، ۱۴۲۴ق.
  • موراتا، ساچیکو، متعه، تهران، همدمی، ۱۳۵۸ش.
  • مؤسسه دایرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، قم، دایرة المعارف الفقه الاسلامی، ۱۳۸۷ش.
  • موسوی، موسی. الشیعة و التصحیح، تهذیب سعد بن عبدالرحمن حصین، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  • نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، محمود قوچانی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۲۶۲ش.
  • نعمان مغربی، محمد، دعائم الاسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الاحکام عن اهل‌بیت رسول‌الله علیه‌وعلیهم افضل‌السلام، تحقیق آصف بن علی اصغر فیضی، قاهره، دارالمعارف، ۱۳۸۳ق.
  • الهی، محمد علی، حیدری، محمد علی و شکرچی زاده، محسن، «سیاست جنائی پیشگیرانه ناظر بر جرائم جنسی در فقه اسلامی»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، ش۲۴، ۱۴۰۰ش.
برگرفته از «https://fa.wikirose.ir/w/index.php?title=ازدواج_موقت&oldid=12035»