کریسمس: تفاوت میان نسخه‌ها

کریسمس جشنی مسیحی با ریشه‌های باستانی است که در قرن سوم میلادی به‌عنوان زادروز عیسی (علیه‌السّلام) تعیین شد و در دوران کنستانتین رسمیت یافت. این جشن به‌مرور از یک آیین مذهبی به رویدادی فرهنگی و اقتصادی تبدیل شد. آمریکا با بهره‌گیری از رسانه و تبلیغات، کریسمس را به بخشی از هویت فرهنگی خود بدل کرد. شخصیت بابانوئل، که برگرفته از نیکلاس قدیس است، در قرن نوزدهم با کریسمس پیوند خورد و تبلیغات تجاری، به‌ویژه شرکت کوکاکولا، آن را تثبیت کرد. هالیوود نیز در ترویج این جشن نقش مهمی داشته و کریسمس را از یک مناسبت دینی به پدیده‌ای جهانی و تجاری تبدیل کرده است.  

واژه کریسمس (Christmas) به‌معنای «مراسم عشای ربانی روز مسیح»، <ref>[https://www.heraldstandard.com/gcm/2021/dec/24/christs-mass/ "Christ’s Mass"، heraldstandard website.]</ref> در حدود سال ۱۰۸۳ میلادی وارد زبان انگلیسی قدیم شد و به‌صورت «Christes maesse» به‌معنی «جشن مسیح» به کار رفت.<ref>[https://www.newadvent.org/cathen/03724b.htm "Catholic Encyclopedia"، newadvent website.]</ref>

امروزه کریسمس، جشنی مسیحی به‌مناسبت میلاد حضرت عیسی (علیه‌السّلام) است. تاریخ برگزاری آن در فرقه‌های مختلف متفاوت است؛ کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها این جشن را در ۲۵ دسامبر (۴ دی) و ارتدوکس‌های شرقی، به‌ویژه در اروپای شرقی، در ۷ ژانویه (۱۷ دی) برگزار می‌کنند. کریسمس از روز میلاد مسیح آغاز شده و به مدت ۱۲ روز ادامه می‌یابد.<ref> [https://www.mehrnews.com/news/5664696/%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%B3-%D8%AF%D8%B1-%DB%8C%DA%A9-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87 «کریسمس در یک نگاه»،  خبرگزاری مهر.]</ref>

پاگانیسم به ادیان چندخدایی پیش از مسیحیت گفته می‌شود که رقبای اصلی مسیحیت بودند. پیروان این ادیان به پرستش خدایان اساطیری یونانی، رومی و مصری می‌پرداختند. اگرچه مسیحیت بسیاری از این باورها را از بین برد، در برخی مناطق دورافتاده هنوز پیروانی داشت. برخی نمادها و باورهای این دین شرک‌آلود به مسیحیت منتقل شدند. کریسمس یکی از آیین‌هایی است که ریشه در این ادیان چندخدایی پاگانیستی دارد و در یک برهه تاریخی، کلیسا آن را با جنبه‌های مذهبی مسیحی تلفیق کرد.<ref> [https://www.pana.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-2/36197-%D9%BE%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85-%D8%AC%D8%B4%D9%86-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%B3 «پاگانیسم و جشن کریسمس»،  خبرگزاری پانا، .]</ref>

در دو قرن نخست میلادی، رهبران مسیحیت مخالف جشن گرفتن سالروز تولد بزرگان دینی، از جمله عیسی مسیح، بودند. آنان برگزاری جشن تولد را آیینی پاگانیستی می‌دانستند و معتقد بودند که مسیحیت نباید از رسوم مشرکان پیروی کند. در باور مسیحیان آن دوران، روز واقعی بزرگداشت یک شخصیت دینی، روز شهادت و پیوستن او به جهان آخرت بود، نه روز تولد. ازاین‌رو، تعیین ۲۵ دسامبر به‌عنوان میلاد مسیح، منشا مشخصی ندارد و حتی در انجیل‌های چهارگانه نیز تاریخی برای تولد او ذکر نشده است.<ref> [https://www.pana.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-2/36197-%D9%BE%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85-%D8%AC%D8%B4%D9%86-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%B3 «پاگانیسم و جشن کریسمس»،  خبرگزاری پانا، .]</ref>

در اوایل قرن چهارم، کنستانتین، امپراتور روم که به «پدر کلیسا» مشهور است، از تعیین ۲۵ دسامبر به‌عنوان زادروز مسیح حمایت کرد و این تاریخ به‌طور رسمی در مسیحیت تثبیت شد. پیش از آن، همه مسیحیان میلاد مسیح را در ۶ ژانویه جشن می‌گرفتند. اسقف اعظم ارامنه، آرداک مانوکیان، در کتاب جشن‌های کلیسای ارمنی می‌نویسد که درباره تاریخ دقیق تولد عیسی، اطلاعات موثق و دقیقی در دست نیست.<ref> [https://www.pana.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-2/36197-%D9%BE%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85-%D8%AC%D8%B4%D9%86-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%B3 «پاگانیسم و جشن کریسمس»،  خبرگزاری پانا .]</ref>

 

آمریکایی‌ها برای ایجاد هویت ملی خود جشن کریسمس را از سایر کشورها گرفتند و با آثار ادبی و هنری، آن را به نمادی از فرهنگ خود تبدیل کردند. واشنگتن ای‌روینگ، مجموعه‌ای از داستان‌ها را در مورد برگزاری جشن کریسمس در یک خانۀ بزرگ انگلیسی نوشت که در آن طبقات مختلف جامعه با جمع شدن در کنار یکدیگر از جشن کریسمس و آداب آن لذت می‌بردند. چارلز دیکنز، نویسندۀ انگلیسی با نگارش داستانی با عنوان «تعطیلات کلاسیک» بر اهمیت نیکوکاری بین انسان‌ها و هدیه‌دادن والدین به فرزندان تاکید کرد.<ref> [https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86-62/4025874-%D8%AD%D9%82%D8%A7%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D8%AC%D8%B0%D8%A7%D8%A8-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%AC%D8%B4%D9%86-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%B3-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%B3-%D8%AF%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7-%DA%86%D9%87-%D8%B1%D9%88%D8%B2%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA «حقایقی جذاب دربارۀ جشن کریسمس/ کریسمس 2024 دقیقاً چه روزی است؟»،  وب‌سایت روزنامۀ دنیای اقتصاد.]</ref>

هالیوود با تولید فیلم‌های مرتبط با کریسمس، نقش مهمی در بازنمایی کریسمس به‌عنوان بخش اساسی فرهنگ غرب ایفا کرده است. این فیلم‌ها نه‌تنها کریسمس را جهانی کرده‌اند، بلکه با تأکید بر خرید هدایا و مصرف‌گرایی، به تجاری شدن این جشن دامن زده‌اند.<ref> [https://www.hawzahnews.com/news/1215274/%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B4%D8%AF%D9%86-%D8%AC%D8%B4%D9%86-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%B3-%D8%AA%D8%A7-%D9%87%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%88%DB%8C%D9%86 «تحلیل جهانی شدن جشن‌های غریی؛ از کریسمس تا‌هالووین»،  خبرگزاری رسمی حوزه.]</ref>

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، مسیحیان ارمنی و آشوری به‌عنوان یکی از اقلیت‌های مذهبی رسمی، امکان بیشتری برای حفظ و گسترش مذهب و سنت‌های فرهنگی خود یافتند. برگزاری آیین‌ها و مراسم دینی، از جمله جشن کریسمس، همچنان به‌عنوان بخش مهمی از میراث فرهنگی و هویتی این جامعه مورد توجه است و به‌طور مستمر در میان اعضای آن اجرا می‌شود.<ref> [https://www.pana.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-27/989633-%D8%AC%D8%B4%D9%86-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%B3-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%B1 «جشن کریسمس در میان مسیحیان ایران»،  خبرگزاری پانا.]</ref>

کریسمس میان ارمنی‌ها و آشوری‌ها در ایران با کریسمس کشورهای دیگر تفاوت‌های فرهنگی دارد. آشوری‌ها در فضایی مذهبی، ۲۵ روز قبل از کریسمس روزه می‌گیرند و در ۲۵ دسامبر روزه خود را می‌شکنند، مشابه عید فطر در اسلام.<ref> [https://rasanews.ir/fa/news/748456/%D8%B9%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%D8%AA%D9%88%D8%AC%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%B3-%D8%A8%D8%A7-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%A2%D9%85%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D8%AE%D9%88%D8%AF%D8%A8%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DA%AF%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%B3-%D8%AA%D9%82%D9%84%DB%8C%D8%AF-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF «عده‌ای بدون توجه به ریشه‌ها کریسمس، با نگاه برآمده از خودباختگی فرهنگی از کریسمس تقلید می‌کنند»،  خبرگزاری رسا.]</ref> غذای شب کریسمس ارمنی‌های ایران شامل برنج، کوکوسبزی و ماهی است که با غذاهای رایج کریسمس در سایر کشورها متفاوت است. برخی این تفاوت را به تاثیر فرهنگ و سنت ایرانی نسبت می‌دهند.<ref> [https://www.pana.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-27/989633-%D8%AC%D8%B4%D9%86-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%B3-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%B1 «جشن کریسمس در میان مسیحیان ایران»،  خبرگزاری پانا.]</ref>

در دهه‌های اخیر، برخی خانواده‌های ایرانی غیرمسیحی، به‌ویژه در شهرهای بزرگ، این جشن را با تزیین درخت کریسمس و خرید لوازم مرتبط با آن برگزار می‌کنند. در ماه دسامبر، برخی فروشگاه‌ها مملو از اقلام مرتبط با کریسمس می‌شوند و شبکه‌های اجتماعی شاهد انتشار تصاویر و ویدئوهایی از ایرانیان است که این جشن را گرامی می‌دارند.<ref> [https://basijnews.ir/fa/news/9657201/%D8%A2%DB%8C%D8%A7-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%B9%D8%B1%D8%A8-%D9%86%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%AF-%D8%AC%D8%B4%D9%86-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%B3-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D8%AF «آیا ایرانی که عرب نمی‌پرستد، جشن کریسمس برگزار می‌کند؟»،  خبرگزاری بسیج.]</ref> طبق یک تحقیق، ۹۰ درصد از خریداران درخت کاج کریسمس در ایران مسیحی نیستند.<ref> [https://www.toseeirani.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA-5/13776-%DB%8C%DA%A9-%D9%82%D8%B6%DB%8C%D9%87-%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84%D8%A7-%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%AC%D9%87%DB%8C «یک قضیۀ کاملا چندوجهی»،  وب‌سایت روزنامۀ توسعۀ ایرانی.]</ref>

*'''کمبود آگاهی فرهنگی''': در مواردی، آگاهی نداشتن از تاریخچه و معانی فرهنگی مراسم کریسمس باعث می‌شود که افراد فقط به جنبه‌های ظاهری آن توجه کنند و به تبعیت از مد، جشن‌های کریسمس را به‌طور افراطی برگزار کنند.<ref> [https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86-62/3149701-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D8%AA-%DA%A9%D8%A7%D8%AC-%DA%86%D8%B4%D9%85-%D9%88%D9%87%D9%85-%DA%86%D8%B4%D9%85%DB%8C-%D9%85%DB%8C-%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF «غیرارمنی‌هایی که کاج می‌خرند و چشم‌وهم‌چشمی می‌کنند»،  وب‌سایت دنیای اقتصاد.]</ref>

برخی سلبریتی‌ها، در حالی مردم را به کاهش هزینه‌های اضافی و کمک به نیازمندان در مناسبت‌های مذهبی دعوت می‌کنند، خودشان اقدام به صرف هزینه‌های چشمگیر برای نمادهایی مانند درخت کریسمس و تزئینات مرتبط با آن می‌کنند. چنین تضادهایی در فضای عمومی، موجب برداشت‌هایی از دوگانگی در اولویت‌ها و ارزش‌گذاری‌ها شده است.<ref> [https://www.mashreghnews.ir/news/1160017/%D8%A8%D9%87-%D8%AC%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%81%D8%B1-%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%81%D9%82%D8%B1%D8%A7-%DA%A9%D9%85%DA%A9-%DA%A9%D9%86%DB%8C%D8%AF-%D9%88-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%B3-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%A7-%D8%B4%DA%A9%D9%88%D9%87-%D8%AC%D8%B4%D9%86-%D8%A8%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AF «به‌جای سفر مذهبی به فقرا کمک کنید و کریسمس را با شکوه جشن بگیرید+ عکس»،  وب‌سایت مشرق‌نیوز.]</ref>

*'''خودباختگی فرهنگی'''؛ کارشناسان بر این باورند که تبلیغات شبکه‌های ماهواره‌ای و فضای مجازی برای جشن‌های وارداتی مانند‌هالوین، ولنتاین و کریسمس می‌تواند هویت فرهنگی جوامع غیرغربی را تضعیف کرده و افراد را از سنت‌ها و ارزش‌های بومی خود مانند شب یلدا و نوروز دور کند، که این امر ممکن است به خودباختگی فرهنگی منجر شود.<ref> [https://www.migna.ir/news/52332/%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88%D9%84%D9%86%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%86-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%B3-%D8%A8%DB%8C%D8%B4-%D8%AA%D8%B1-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%A7%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D9%87%D9%86%D8%AF «چه کسانی به ولنتاین و کریسمس، بیش‌تر از نوروز اهمیت می‌دهند؟»،  پایگاه خبری میگنا.]</ref>

*'''مشکلات روانی''': فشار برای تطبیق با فرهنگ‌های جدید و پذیرش انتظارات اجتماعی متفاوت، می‌تواند احساس نارضایتی، اضطراب و افسردگی را در افراد تقویت کند. این چالش‌ها به‌ویژه در میان افرادی که تلاش می‌کنند هویت خود را با فرهنگ غالب تطبیق دهند، بیشتر دیده می‌شود.

*'''تضعیف هویت ملی''': تبلیغ کریسمس توسط بلاگرها و فعالان فضای مجازی در ایران، بدون توجه به جنبه‌های دینی و فرهنگی آن، به ترویج سبک زندگی غربی می‌پردازد. این افراد به‌جای همدلی با مسیحیان ایرانی، کریسمس را به‌طور عمده اهداف تجاری و کسب درآمد یا جذب فالوور بیشتر و مشابه با سنت‌های غربی تبلیغ می‌کنند. این رویکرد می‌تواند منجر به زوال فرهنگ ایرانی‌اسلامی و از دست رفتن هویت ملی شود.<ref> [https://rasanews.ir/fa/news/748456/%D8%B9%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%D8%AA%D9%88%D8%AC%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%B3-%D8%A8%D8%A7-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%A2%D9%85%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D8%AE%D9%88%D8%AF%D8%A8%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DA%AF%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%B3-%D8%AA%D9%82%D9%84%DB%8C%D8%AF-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF «عده‌ای بدون توجه به ریشه‌ها کریسمس، با نگاه برآمده از خودباختگی فرهنگی از کریسمس تقلید می‌کنند»،  خبرگزاری رسا.]</ref>

شرکت شکلات‌سازی «لینت» برای جذب مشتریان مسلمان، تقویم کریسمس خود را با داستان «هزار و یک شب» ترکیب کرد. این تقویم با طرح یک ساختمان سنتی شرقی شامل ۲ گنبد و ۲۴ در طراحی شده که هر روز یک در آن باز شده و شکلاتی برداشته می‌شود. در نهایت، تصویر یک مسجد به‌عنوان جایزه ظاهر می‌شود. این اقدام با واکنش منفی بسیاری از مسلمانان مواجه شد و اعتراضات آنان در صفحه فیسبوک شرکت منتشر شد.<ref> [https://www.migna.ir/news/34775/%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1-%DA%A9%D9%86%DB%8C%D8%AF-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%B3-%DB%8C%DA%A9-%D8%AC%D8%B4%D9%86-%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%DB%8C «باور کنید «کریسمس» یک جشن مذهبی است!»،  پایگاه خبری میگنا.]</ref>

شهردار شهر سن گرتین در شمال فرانسه، زکیه ییلدیریم، دختر مسلمان ترک‌تبار، را به‌دلیل داشتن حجاب اسلامی از بازار کریسمس اخراج کرد. ییلدیریم قصد داشت در این بازار محلی نان‌فروشی کند؛ اما شهردار از او خواست حجابش را بردارد یا محل را ترک کند. پس از امتناع ییلدیریم از کشف حجاب، وی مجبور به ترک بازار شد. این اقدام شهردار که به بهانۀ اجرای قوانین سکولار فرانسه صورت گرفت، با انتقادات و اتهامات تبعیض‌آمیز و نژادپرستانه مواجه شده است.<ref> [https://www.hawzahnews.com/news/472801/%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%88%DB%8C-%D8%AF%D8%AE%D8%AA%D8%B1-%D9%85%D8%AD%D8%AC%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D8%A7-%D8%A7%D8%B2-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%B3-%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%86-%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D8%AA «شهردار فرانسوی، دختر محجبه را از بازار کریسمس بیرون‌انداخت»،  خبرگزاری حوزه.]</ref>

 

در پی حملۀ رژیم صهیونیستی به نوار غزه در ۲۰۲۴م، برای اولین بار تزیینات کریسمس در بیت‌لحم برپا ‌نشد. مقامات فلسطینی به‌منظور ادای احترام به شهدای حماس و فلسطین از برگزار نشدن آیین سالانۀ کریسمس در زادگاه حضرت عیسی خبر دادند و شهرداری برنامۀ خود برای استقرار درخت کریسمس و تزییات جشن در میدان مرکزی فلسطین را حذف کرد. دلیل برگزاری بدون تشریفات کریسمس، قتل‌عام عامدانۀ مردم غزه، وضعیت غیرعادی و غم‌انگیز بیت‌لحم بود.<ref> [https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86-62/4020673-%D9%84%D8%BA%D9%88-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%85-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%B3-%D8%AF%D8%B1-%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD-%D9%85%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA «لغو مراسم کریسمس در زادگاه حضرت مسیح!/ ماجرا چیست؟»،  وب‌سایت روزنامۀ دنیای اقتصاد.]</ref>

  {{پانویس}}  

[[رده: ویکی‌رز]]