رقص سیستانی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (یک نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:FB IMG 1676197714453.jpg|جایگزین=رقص سیستانی|بندانگشتی|رقص سیستانی ،سیستان]] | |||
'''<big>رقص سیستانی</big>'''؛ رقص آیینی- حماسی و از جاذبه‌های فرهنگی سیستان. | '''<big>رقص سیستانی</big>'''؛ رقص آیینی- حماسی و از جاذبه‌های فرهنگی سیستان. | ||
| خط ۹: | خط ۱۰: | ||
رقص سیستانی از جمله چوب‌بازی، جزئی از فرهنگ مردم سیستان به شمار می‌‌رود. این نوع رقص، فرهنگ مردم این منطقه را به‌زیبایی و همراه با احساسات نشان می‌دهد و پیام‌آور صلح، شادی و یکپارچگی است. <ref> [https://article.tebyan.net/333231/%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D8%AC%D9%86%DA%AF-%D9%88-%D8%B5%D9%84%D8%AD-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%DA%86%D9%88%D8%A8-%D9%87%D8%A7 .سعادتی، «آیین جنگ و صلح به زبان چوب‌ها»، وبسایت تبیان.]</ref> | رقص سیستانی از جمله چوب‌بازی، جزئی از فرهنگ مردم سیستان به شمار می‌‌رود. این نوع رقص، فرهنگ مردم این منطقه را به‌زیبایی و همراه با احساسات نشان می‌دهد و پیام‌آور صلح، شادی و یکپارچگی است. <ref> [https://article.tebyan.net/333231/%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D8%AC%D9%86%DA%AF-%D9%88-%D8%B5%D9%84%D8%AD-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%DA%86%D9%88%D8%A8-%D9%87%D8%A7 .سعادتی، «آیین جنگ و صلح به زبان چوب‌ها»، وبسایت تبیان.]</ref> | ||
==انواع رقص سیستانی== | ==انواع رقص سیستانی== | ||
[[پرونده:رقص سیستانی.jpg|جایگزین=رقص با شمشیر سیستانی|بندانگشتی|رقص با شمشیر، سیستان]] | |||
در تقسیم‌بندی رقص سیستانی، می‌توان آن را به رقص مردانه و رقص زنانه تفکیک کرد. این تفکیک، هم از نظر اجراکنندگان (جنسیت) و هم از نظر محتوا، حرکات و موسیقی تفاوت‌هایی دارد: | در تقسیم‌بندی رقص سیستانی، می‌توان آن را به رقص مردانه و رقص زنانه تفکیک کرد. این تفکیک، هم از نظر اجراکنندگان (جنسیت) و هم از نظر محتوا، حرکات و موسیقی تفاوت‌هایی دارد: | ||
*رقص چاپی؛ رقصی زنانه است که با کوبیدن پا بر زمین، همراه با ضرب‌های ساز دایره است. این رقص متناسب با | *رقص چاپی؛ رقصی زنانه است که با کوبیدن پا بر زمین، همراه با ضرب‌های ساز دایره است. این رقص متناسب با فضاهای زنانه و دور از دید نامحرمان اجرا می‌شود.<ref>[https://abadis.ir/fatofa/%D8%B1%D9%82%D8%B5-%D8%B4%D9%85%D8%B4%DB%8C%D8%B1/ «رقص شمشیر»، وبسایت آبادیس.]</ref> | ||
*رقص شمشیر یا چوب؛ رقصی مردانه است و با دهل و ساز اجرا می‌شود.<ref> [https://www.shidrokh-travel.ir/blog/categories/articles/articleDetail/314/%D8%B1%D9%82%D8%B5-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C «رقص سیستانی»، وبسایت شیدرخ.]</ref> | *رقص شمشیر یا چوب؛ رقصی مردانه است و با دهل و ساز اجرا می‌شود.<ref> [https://www.shidrokh-travel.ir/blog/categories/articles/articleDetail/314/%D8%B1%D9%82%D8%B5-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C «رقص سیستانی»، وبسایت شیدرخ.]</ref> | ||
==نحوۀ اجرای رقص شمشیر== | ==نحوۀ اجرای رقص شمشیر== | ||
رقص شمشیر، به دو گونۀ تک‌چوب و دو‌چوب انجام می‌گیرد. در این رقص مسیر حرکت افراد پیرامون یک دایره است.<ref>[https://www.isna.ir/news/94121610242/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%DA%86%D9%88%D8%A8-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «معرفی چوب‌بازی سیستان»، خبرگزاری ایسنا.] </ref> در رقص تک‌چوب عده‌ای از افراد با تک‌چوبی که در دست دارند به شکل گروهی می‌رقصند و تماشاگران آنها را تشویق کرده و به آنها انرژی می‌بخشند. | رقص شمشیر، به دو گونۀ تک‌چوب و دو‌چوب انجام می‌گیرد. در این رقص مسیر حرکت افراد پیرامون یک دایره است.<ref>[https://www.isna.ir/news/94121610242/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%DA%86%D9%88%D8%A8-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «معرفی چوب‌بازی سیستان»، خبرگزاری ایسنا.] </ref> در رقص تک‌چوب عده‌ای از افراد با تک‌چوبی که در دست دارند به شکل گروهی می‌رقصند و تماشاگران آنها را تشویق کرده و به آنها انرژی می‌بخشند. | ||
[[پرونده:رقص سیستانی.jpeg|جایگزین=رقص مردم سیستانی گلستان|بندانگشتی|رقص سیستانی توسط مردم سیستانی گلستان]] | |||
رقص دو‌چوب، دونفره و با دو چوب اجرا می‌شود.<ref>[https://www.shidrokh-travel.ir/blog/categories/articles/articleDetail/314/%D8%B1%D9%82%D8%B5-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C «رقص سیستانی»، وبسایت شیدرخ.]</ref> رقص، آهسته شروع می‌شود و با ضربۀ محکم دهل هر دو نفری که کنار یکدیگر قرار دارند چوب‌های خود را به هم می‌کوبند و با تند شدن صدای ساز حرکت چوب با آن تند می‌شود.<ref> [https://www.isna.ir/news/94121610242/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%DA%86%D9%88%D8%A8-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «معرفی چوب‌بازی سیستان»، خبرگزاری ایسنا.]</ref> | رقص دو‌چوب، دونفره و با دو چوب اجرا می‌شود.<ref>[https://www.shidrokh-travel.ir/blog/categories/articles/articleDetail/314/%D8%B1%D9%82%D8%B5-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C «رقص سیستانی»، وبسایت شیدرخ.]</ref> رقص، آهسته شروع می‌شود و با ضربۀ محکم دهل هر دو نفری که کنار یکدیگر قرار دارند چوب‌های خود را به هم می‌کوبند و با تند شدن صدای ساز حرکت چوب با آن تند می‌شود.<ref> [https://www.isna.ir/news/94121610242/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%DA%86%D9%88%D8%A8-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «معرفی چوب‌بازی سیستان»، خبرگزاری ایسنا.]</ref> | ||
==کارکرد رقص سیستانی== | ==کارکرد رقص سیستانی== | ||
نسخهٔ کنونی تا ۵ مرداد ۱۴۰۴، ساعت ۱۳:۰۹
رقص سیستانی؛ رقص آیینی- حماسی و از جاذبه‌های فرهنگی سیستان.
رقص سیستانی، از هنرهای آیینی مردم سیستان است که علاوه بر جنبۀ نمایشی، معانی و مفاهیم زیادی دارد و بیانگر سبک زندگی و فرهنگ ساکنان این سرزمین است. از جمله رقص‌های معروف سیستان، رقص چوب است که امروزه در بسیاری از جشن‌های عروسی سیستان اجرا شده و فرصتی برای ابراز شادی است. این رقص نقش‌آفرینی مردم سیستان را در صحنۀ جنگ به نمایش گذاشته و تمرینی برای آمادگی دفاعی است.
مفهوم‌شناسی
رقص به‌معنای دویدن، جنبیدن و برجستن است.[۱] رقص سیستانی به‌نوعی از رقص گروهی گفته می‌شود که در دو نوعِ زنانه و مردانه اجرا می‌شود. این رقص معنای آیینی و دینی داشته و همان نقش دعا را در فرهنگ امروزی برای اقوام ابتدایی ایفا می‌کرده است.[۲] از اصلی‌ترین رقص‌های سیستانی رقص شمشیر است که رقص در اطراف شمشیر اجرا می‌شود و در زبان محلی به آن «چاپ سیستانی» گفته می‌شود.[۳] کاربرد واژۀ رقص به‌دلیل این که از نظر مردم سیستان جلوۀ خوبی نداشته است به‌مرور به واژۀ «چوب‌بازی» که ترکیبی از مذهب، باور و عمل است، تغییر یافت.[۴]
تاریخچه
رقص آیینی شمشیر، رقص دیرینه‌ای است که پیشینۀ آن به بیش از سه‌هزار سال قبل می‌رسد. دیوارنگاره‌ای در کوه خواجۀ سیستان، رقص شمشیر، جنگ و سنت موسیقی این منطقه را نمایش می‌دهد.[۵] چوب‌بازی امروزی سیستان، ادامۀ رقص شمشیر است که سیستانیان در گذشته برای آمادگی دفاعی مبارزان خود در زمان صلح، روحیۀ نیرو‌های خود را تقویت می‌کردند.[۶]
آیین و فرهنگ رقص سیستانی
رقص سیستانی از جمله چوب‌بازی، جزئی از فرهنگ مردم سیستان به شمار می‌‌رود. این نوع رقص، فرهنگ مردم این منطقه را به‌زیبایی و همراه با احساسات نشان می‌دهد و پیام‌آور صلح، شادی و یکپارچگی است. [۷]
انواع رقص سیستانی
در تقسیم‌بندی رقص سیستانی، می‌توان آن را به رقص مردانه و رقص زنانه تفکیک کرد. این تفکیک، هم از نظر اجراکنندگان (جنسیت) و هم از نظر محتوا، حرکات و موسیقی تفاوت‌هایی دارد:
- رقص چاپی؛ رقصی زنانه است که با کوبیدن پا بر زمین، همراه با ضرب‌های ساز دایره است. این رقص متناسب با فضاهای زنانه و دور از دید نامحرمان اجرا می‌شود.[۸]
- رقص شمشیر یا چوب؛ رقصی مردانه است و با دهل و ساز اجرا می‌شود.[۹]
نحوۀ اجرای رقص شمشیر
رقص شمشیر، به دو گونۀ تک‌چوب و دو‌چوب انجام می‌گیرد. در این رقص مسیر حرکت افراد پیرامون یک دایره است.[۱۰] در رقص تک‌چوب عده‌ای از افراد با تک‌چوبی که در دست دارند به شکل گروهی می‌رقصند و تماشاگران آنها را تشویق کرده و به آنها انرژی می‌بخشند.
رقص دو‌چوب، دونفره و با دو چوب اجرا می‌شود.[۱۱] رقص، آهسته شروع می‌شود و با ضربۀ محکم دهل هر دو نفری که کنار یکدیگر قرار دارند چوب‌های خود را به هم می‌کوبند و با تند شدن صدای ساز حرکت چوب با آن تند می‌شود.[۱۲]
کارکرد رقص سیستانی
رقص سیستانی دارای قدرت زیادی است که زنان و مردان را در حرکت‌های منظم و با قواعد ثابت متحد می‌سازد.[۱۳]
این رقص فرصتی برای ابراز شادی و تمرینی برای آمادگی دفاعی است.[۱۴] چوب‌بازی، امروزه در بسیاری از جشن‌های عروسی سیستان اجرا می‌شود.[۱۵]
ابزار رقص سیستانی
جهت اجرای رقص سیستانی ابزار موسیقی و لباس خاصی وجود دارد از جمله:
سنتور؛ سازی که سیم‌های زیادی دارد که با دو مضراب بلند نواخته می‌شود و جزو ساز‌های قدیمی ایران است.[۱۶]
قیچک؛ در فرهنگ بلوچی محبوب‌ترین و مهم‌ترین ساز گروه نوازندگی است.[۱۷]
دهل؛ نوعی طبل، دف و نقاره است.[۱۸]
چوب، کمربند، لباس سفید پرچین و شالگردن نیز از ابزارها‌ی رقص سیستانی است.[۱۹]
نماد‌‌شناسی
رقص سیستان را نمادی از صلح و جنگ و اتحاد دانسته‌اند.[۲۰] هر یک از حرکات و ابزارها متناسب با فرهنگ سیستان و در ارتباط نزدیک با طبیعت شکل گرفته است:
رقص شمشیر؛ در حقیقت چرخش حول محور وجود است.[۲۱]
چوب‌بازی؛ نماد شادی و نشاط است.
حرکت چوب‌ها؛ نشان حرکت رو‌به‌جلو و وحدت است.[۲۲]
حلقۀ رقصندگان و چرخیدن دایره‌‌وار؛ به‌مثابه فراخوان و نشانگر وحدت جامعه است.
کمربند؛ نشانۀ آمادگی در برابر شرایط غیرمنتظره و مقابله با حملات بیگانگان است.
دعوت رقیب به برخاستن پس از به زمین افتادن؛ یادآور دلیری رستم است که دشمن خفته‌اش را بیدار و پس از آن با او به مبارزه پرداخت.
گشادی لباس، رنگ سفید و جنس آن؛ در تقارن با اقلیم کویر، شادی‌بخش[۲۳] و نشانۀ پیروزی خوبی بر بدی است.[۲۴]
شالگردن؛ نماد تنفس ایمن از گرد‌وغبار و بادهای شدید سیستان است.[۲۵]
پانویس
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ رقص، وب‌ساست آبادیس.
- ↑ «رقص سیستانی»، وبسایت ویزیت ایران.
- ↑ «رقص شمشیر»، وبسایت آبادیس.
- ↑ «رقص سیستانی»، وبسایت ویزیت ایران.
- ↑ «رقص سیستانی»، وبسایت شیدرخ.
- ↑ «رقص سیستانی»، وبلاگ سیستانیان بلاگفا.
- ↑ .سعادتی، «آیین جنگ و صلح به زبان چوب‌ها»، وبسایت تبیان.
- ↑ «رقص شمشیر»، وبسایت آبادیس.
- ↑ «رقص سیستانی»، وبسایت شیدرخ.
- ↑ «معرفی چوب‌بازی سیستان»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «رقص سیستانی»، وبسایت شیدرخ.
- ↑ «معرفی چوب‌بازی سیستان»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «رقص سیستانی»، وبلاگ سیستانیان بلاگفا.
- ↑ «رقص چوب سیستانی»، وبسایت دلگرم.
- ↑ «معرفی چوب‌بازی سیستان»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ سنتور.
- ↑ «معرفی ساز قیچک»، وبسایت مشهد کنسرت.
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ دهل.
- ↑ «رقص‌سیستانی»، وبسایت شیدرخ.
- ↑ سعادتی، «آیین جنگ و صلح به زبان چوب‌ها»، وبسایت تبیان.
- ↑ «رقص سیستانی»، وبسایت ویزیت ایران.
- ↑ «رقص‌سیستانی»، وبسایت شیدرخ.
- ↑ «رقص سیستانی»، وبسایت ویزیت ایران.
- ↑ «رقص‌سیستانی»، وبسایت شیدرخ.
- ↑ «رقص سیستانی»، وبسایت ویزیت ایران.
منابع
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وبسایت آبادیس، تاریخ بازدید: 2 دی 1401ش.
- «رقص چوب سیستانی»، وبسایت دلگرم، تاریخ بازدید: 2 دی 1401ش.
- «رقص سیستانی»، وبسایت شیدرخ، تاریخ درج مطلب: 31 اردیبهشت 1400ش.
- «رقص سیستانی»، وبسایت ویزیت‌ایران، تاریخ بازدید: 2 دی 1401ش.
- «رقص شمشیر»، وبسایت آبادیس، تاریخ بازدید: 2 دی 1401ش.
- «رقص سیستانی»، وبلاگ سیستانیان بلاگفا، تاریخ درج مطلب: 17 خرداد 1395ش.
- سعادتی، محسن، «آیین جنگ‌وصلح به زبان چوب‌ها»، وبسایت تبیان، تاریخ درج مطلب: 9 شهریور 1395ش.
- «معرفی چوب‌بازی سیستان»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ بازدید: 2 دی 1401ش.
- «معرفی ساز قیچک»، وبسایت مشهد کنسرت، تاریخ بازدید: 2 دی 1401ش.