پوشاک دوران مادها: تفاوت میان نسخه‌ها

یافته‌های باستان‌شناسی از دشت‌ها، تپۀ حصار شهداد، شهر سوخته و دشت سیلک نشان می‌دهد که مادها، به‌عنوان<ref group="یادداشت">«به» اگر قیدساز باشد، باید آن را با نیم‌فاصله نوشت</ref> یکی از اولین اقوام آریایی ساکن در فلات ایران، تأثیر عمیقی از نحوه پوشش اقوام بومی این منطقه پذیرفته‌اند.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/2047150/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87-%D9%85%D8%A7%D8%AF-%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86-%D8%B4%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%D8%B4%D9%86%D9%84-%D8%A7%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7 «نگاهی به لباس دورۀ ماد، پیراهن، شلوار و شنل اجزای پوشش مادها»، خبرگزاری مهر.]</ref>

پوشش زنان مادی، فراتر از یک لباس ساده، شامل استفاده از زیورآلات ارزشمند همچون گوشواره، گردنبند و دستبند نیز می‌شد. این آراستگی، که در کنار پوشیدگی کامل به کار می‌رفت؛ نه تنها نشان‌دهندۀ منزلت اجتماعی فرد بود؛ بلکه تصویری از وقار، نجابت و جایگاه رفیع زن در جامعه مادها را به نمایش می‌گذاشت.<ref>[https://blog.programstore.ir/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87-%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86/#:~:text=%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%20%D8%AC%D8%B0%D8%A7%D8%A8%20%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C%D9%85.-,%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87%20%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8%20%D8%AF%D8%B1%20%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%20%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86,%D9%BE%DB%8C%D8%B4%20%D8%A7%D8%B2%20%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%20%D8%A8%D9%88%D8%AF%D9%87%20%D8%A7%D8%B3%D8%AA. فلاحی، «حجاب در ایران باستان-نگاهی به تاریخچۀ حجاب و وقار»، مجلۀ پی‌استور.]</ref>

=='''پیوند پوشش زنان ماد با باورهای مذهبی''' <ref group="یادداشت">پیوند پوشش زنان ماد با باورهای مذهبی</ref>==

در آیین‌ مادها، زنان موظف بودند با پوششی کامل حضور یابند. این الزام، پیوند عمیق میان پوشش، حجاب و باورهای مذهبی مردم ماد را آشکار می‌سازد؛ به‌طوری که رعایت حجاب نه تنها یک وظیفه فردی، بلکه نشان‌دهندۀ احترام به سنت‌های مقدس و باورهای دینی آنان تلقی می‌شد.<ref>[https://blog.programstore.ir/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87-%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86/#:~:text=%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%20%D8%AC%D8%B0%D8%A7%D8%A8%20%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C%D9%85.-,%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87%20%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8%20%D8%AF%D8%B1%20%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%20%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86,%D9%BE%DB%8C%D8%B4%20%D8%A7%D8%B2%20%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%20%D8%A8%D9%88%D8%AF%D9%87%20%D8%A7%D8%B3%D8%AA. فلاحی، «حجاب در ایران باستان-نگاهی به تاریخچۀ حجاب و وقار»، مجلۀ پی‌استور.]</ref>

کلاه در فرهنگ ماد، علاوه بر پوشاندن سر و صورت در برابر عوامل محیطی (سرما و گرما)، از جنبه‌های زیبایی‌شناختی و اجتماعی نیز برخوردار بود. مادها از کلاه‌های ویژه‌ای برای نشان دادن هویت‌های مذهبی، صنفی، قومی و نژادی خود استفاده می‌کردند. این کلاه‌ها نمایندۀ جایگاه اجتماعی و طبقاتی افرادی بود که آن‌ را بر سر می‌نهادند. با توجه به اینکه قوم ماد از ترکیب اقوام گوناگونی چون سکاها و سغدها شکل گرفته بود، حفظ کلاهِ قومی، امری رایج و نشان‌دهندۀ وفاداری به ریشه‌های نژادی و فرهنگی محسوب می‌شد:<ref>[https://tarikhema.org/ancient/iran/mad/58961/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D9%88-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7/ «تاریخچۀ لباس و پوشاک در دورۀ مادها»، وب‌سایت تاریخ ما (مطالعه و بررسی دانستنی‌های تاریخی).]</ref>

کلاه نمدی مردان مادی بسیار ساده است که به وسیلۀ بندهایی در پشت گردن گره می‌خورد.<ref>[https://tarikhema.org/ancient/iran/mad/58961/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D9%88-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7/ «تاریخچۀ لباس و پوشاک در دورۀ مادها»، وب‌سایت تاریخ ما (مطالعه و بررسی دانستنی‌های تاریخی).]</ref>

کلاهی نمدی است که قسمت جلوی آن نسبتاً بلند بوده و دنباله‌ای نواری در قسمت پشت دارد. ریشۀ این کلاه به دورۀ هخامنشیان برمی‌گردد و اغلب نگهبانان و خدمتگزاران از آن استفاده می‌کردند.<ref>[https://research.iaun.ac.ir/pd/mojabi/pdfs/UploadFile_9312.pdf مجابی، پوشاک مادها، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، ص4.]</ref>

باشلق، کلاهی مخروطی، نوک‌تیز و بلند، از جنس کتان یا نمد است. این کلاه به ‌سمت جلو و عقب برگشته و گردن و گوش‌ها را می‌پوشاند. امروزه این کلاه در بین مردم مازندران، قفقاز و ترکمن مرسوم است.<ref>[https://research.iaun.ac.ir/pd/mojabi/pdfs/UploadFile_9312.pdf مجابی، پوشاک مادها، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، ص5.]</ref>

مردان ماد پیراهن‌هایی جلوبسته با بلندی تا روی زانو می‌پوشیدند. آستین‌های این پیراهن تا مچ دست بوده که در این قسمت اندکی تنگ و چین‌دار می‌شده است. در نقوش تخت جمشید، یقۀ این پیراهن‌ها به سه شکل دیده می‌شود: گرد، سه‌گوش، و صاف که به صورت مستقیم از یک شانه به شانه دیگر امتداد می‌یافت.<ref group="یادداشت">عبارت روان نیست.</ref>.<ref>[https://tarikhema.org/ancient/iran/mad/58961/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D9%88-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7/ «تاریخچۀ لباس و پوشاک در دورۀ مادها»، وب‌سایت تاریخ ما (مطالعه و بررسی دانستنی‌های تاریخی).]</ref>

در نقوش حجاری شدۀ تخت جمشید مردان مادی دیده می‌شوند که جبه‌ای بلند روی دوش دارند. امروزه نیز عشایر لرستان و نواحی غرب ایران از جبه استفاده می‌کنند.<ref>[https://sid.ir/paper/818871/fa میرزایی رشنو و توسلی، «تأثیر هنر لرستان بر پوشاک مردان مادی»، 1392ش، ص5.]</ref>

شلوار مادی چهار نوع است:

شلوار مادی راسته بود و تا مچ پا و روی کفش می‌رسید.<ref group="یادداشت">گزاره ناقص است و منظورتان این است که شلوار مادی راسته بود و تا مچ پا و روی کفش می‌رسید. </ref> از بالا به پایین به‌تدریج تنگ می‌شد و در مچ دارای نواری بود که در قسمت جلو گره می‌خورد و دمپای شلوار را جمع می‌کرد؛ علاوه بر این، نواری به شکل رکاب به پایین شلوار دوخته می‌شد تا از بالا رفتن ساق آن جلوگیری کند.<ref>[https://tarikhema.org/ancient/iran/mad/58961/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D9%88-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7/ «تاریخچۀ لباس و پوشاک در دورۀ مادها»، وب‌سایت تاریخ ما (مطالعه و بررسی دانستنی‌های تاریخی).]</ref> این نوع شلوار با نقوش حیوانی تزیین شده است.<ref>[https://research.iaun.ac.ir/pd/mojabi/pdfs/UploadFile_9312.pdf مجابی، پوشاک مادها، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، ص3.]</ref>

نوع دیگر شلوار مادها که اغلب در هنگام شکار از آن استفاده می‌شده، شلواری تنگ و چسبان، بدون رکاب و تا روی مچ پا است.<ref>[https://research.iaun.ac.ir/pd/mojabi/pdfs/UploadFile_9312.pdf مجابی، پوشاک مادها، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، ص3.]</ref>

====='''نوع چهارم'''=====

نوعی از شلوار مادها که فقط به‌هنگام سوارکاری از آن استفاده می‌شود، تنگ و چسبان و تا روی زانو بوده است.<ref>[https://research.iaun.ac.ir/pd/mojabi/pdfs/UploadFile_9312.pdf مجابی، پوشاک مادها، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، ص3.]</ref>

کمربند مردان مادی بلند و از جنس چرم بوده<ref>[https://tarikhema.org/ancient/iran/mad/58961/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D9%88-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7/ «تاریخچۀ لباس و پوشاک در دورۀ مادها»، وب‌سایت تاریخ ما (مطالعه و بررسی دانستنی‌های تاریخی).]</ref> و نوجوانان پس از رسیدن به‌سن تکلیف موظف به بستن کمربند بودند؛ چرا که این کار همت بستن و آماده کار شدن آنان را نشان می‌دهد؛ همچنین از کمربند برای نگهداری از وسایل و حمل سلاح نیز استفاده می‌شده است.<ref>[https://research.iaun.ac.ir/pd/mojabi/pdfs/UploadFile_9312.pdf مجابی، پوشاک مادها، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، ص6.]</ref>

چوموش، چکمه‌ای نوک‌برگشته و روباز است که به‌وسیلۀ بندی تا دور ساق پا، تا زیر زانو پیچیده می‌شده است.<ref>[https://research.iaun.ac.ir/pd/mojabi/pdfs/UploadFile_9312.pdf مجابی، پوشاک مادها، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، ص6.]</ref>

 

امروزه در گیلان و مازندران از نوع ساده‌تر این چکمه استفاده می‌شود.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/2047150/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87-%D9%85%D8%A7%D8%AF-%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86-%D8%B4%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%D8%B4%D9%86%D9%84-%D8%A7%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7 «نگاهی به لباس دورۀ ماد، پیراهن، شلوار و شنل اجزای پوشش مادها»، خبرگزاری مهر.]</ref><ref group="یادداشت">هر گزاره و ادعایی در دانشنامه باید دارای پانویس (ارجاع) باشد.</ref>

کفش مردان مادی یک‌تکه و از جنس چرم بوده که مانند جوراب پوشیده می‌شده است.<ref>[https://tarikhema.org/ancient/iran/mad/58961/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D9%88-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7/ «تاریخچۀ لباس و پوشاک در دورۀ مادها»، وب‌سایت تاریخ ما (مطالعه و بررسی دانستنی‌های تاریخی).]</ref>

پیراهن رویی کوتاه‌تر از پیراهن زیرین دوخته می‌شده و به‌وسیلۀ بندینک‌هایی که در قسمت پهلو قرار داشته به‌طرف مقابل آن بسته می‌شده است. پیراهن رویی گشادتر از پیراهن زیرین بوده و روی آن با نقوش تزیینی مزین شده است.

'''چادر:''' زنان طبقات مرفه جامعه از چادری که سر و بدن را می‌پوشاند، استفاده می‌کردند. چادر زنان ماد از جنس حریر بوده و به «شادر» یا «شادروان» مشهور بوده است.<ref>[https://research.iaun.ac.ir/pd/mojabi/pdfs/UploadFile_9312.pdf مجابی، پوشاک مادها، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، ص7.]</ref>

مادها از پیشگامان ایجاد ارتش سواره‌نظام بودند و زندگی آن‌ها با اسب عجین شده بود؛ به‌همین دلیل، لباس‌های خود را به گونه‌ای طراحی می‌کردند که امکان فعالیت و کار آسان با اسب را فراهم کند. شلوار، به‌عنوان یکی از اختراعات مهم مادها بود که برای پاسخگویی به نیازهای سوارکاری و تسهیل در این امر اختراع شده بود.<ref>[https://research.iaun.ac.ir/pd/mojabi/pdfs/UploadFile_9312.pdf مجابی، پوشاک مادها، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، ص1.]</ref>

== منابع ==