صفحه‌ای تازه حاوی «<big>'''فلسفه حجاب'''</big>؛ مجموعه حکمت‌های پوشش اسلامی. فلسفۀ حجاب فراتر از پوشش ظاهری است و به‌عنوان جلوه‌ای از بندگی خدا و تزکیه نفس معنا می‌یابد. این حکم الهی ریشه در فطرت انسان دارد و با فضیلت‌هایی همچون حیا، عفاف و غیرت پیوند خورده است. حجاب...» ایجاد کرد |
بارگذاری |
||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
==فلسفه حجاب در رابطه انسان با خدا== | ==فلسفه حجاب در رابطه انسان با خدا== | ||
=== تزکیه نفس === | ===تزکیه نفس=== | ||
بر اساس قرآن، هدف از تشریع حجاب اسلامی دستیابی به تزکیه نفس، طهارت و پاک‌دامنی است.<ref>[https://cwfs.ihu.ac.ir/article_201535_15dbff36935b9512ba504f1d1109f8ae.pdf زروندی، «بررسی تطبیقی حجاب در اقوام و ادیان الهی»، 1386ش، ص134]؛ [https://spoh.ir/wp-content/uploads/2022/11/%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C.pdf مهدی‌زاده، حجاب شناسی: چالش ها و کاوش های جدید، 1381ش، ص25.]</ref> در آیه ۵۳ سوره احزاب، طهارت قلب به‌عنوان مبنای حجاب مطرح شده است. علامه طباطبایی در تفسیر این آیه، پاکی دل را یک مصلحت برای حکم حجاب می‌داند.<ref>[https://lib.eshia.ir/50081/16/506/ملاقات طباطبایی، ترجمه المیزان، 1374ش، ج16، ص506.]</ref> آیت‌الله جوادی آملی نیز حجاب را فضیلتی معنوی می‌داند.<ref>[https://jzvj.marvdasht.iau.ir/article_3196_58fc7f86a7ccca050b0468d6891fccb8.pdf دهقان سیمکانی، «دوگانگیِ ارزش ـ ادب در مسأله‌ی پوشش زن؛ سنجشی واقع‌گرایانه»، 1397ش، ص211.]</ref> ازاین‌رو، مصلحت نهفته در حجاب، با عفاف به‌ویژه عفت در نگاه، رفتار،<ref>[http://lib.eshia.ir/17001/1/353/31 سوره نور، آیه ۳۱.]</ref> و گفتار<ref>[https://lib.eshia.ir/17001/1/422/32 سوره احزاب، آیه 32.]</ref> به کمال می‌رسد.<ref>[https://cwfs.ihu.ac.ir/article_201535_15dbff36935b9512ba504f1d1109f8ae.pdf زروندی، «بررسی تطبیقی حجاب در اقوام و ادیان الهی»، 1386ش، ص134-135.]</ref> | بر اساس قرآن، هدف از تشریع حجاب اسلامی دستیابی به تزکیه نفس، طهارت و پاک‌دامنی است.<ref>[https://cwfs.ihu.ac.ir/article_201535_15dbff36935b9512ba504f1d1109f8ae.pdf زروندی، «بررسی تطبیقی حجاب در اقوام و ادیان الهی»، 1386ش، ص134]؛ [https://spoh.ir/wp-content/uploads/2022/11/%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C.pdf مهدی‌زاده، حجاب شناسی: چالش ها و کاوش های جدید، 1381ش، ص25.]</ref> در آیه ۵۳ سوره احزاب، طهارت قلب به‌عنوان مبنای حجاب مطرح شده است. علامه طباطبایی در تفسیر این آیه، پاکی دل را یک مصلحت برای حکم حجاب می‌داند.<ref>[https://lib.eshia.ir/50081/16/506/ملاقات طباطبایی، ترجمه المیزان، 1374ش، ج16، ص506.]</ref> آیت‌الله جوادی آملی نیز حجاب را فضیلتی معنوی می‌داند.<ref>[https://jzvj.marvdasht.iau.ir/article_3196_58fc7f86a7ccca050b0468d6891fccb8.pdf دهقان سیمکانی، «دوگانگیِ ارزش ـ ادب در مسأله‌ی پوشش زن؛ سنجشی واقع‌گرایانه»، 1397ش، ص211.]</ref> ازاین‌رو، مصلحت نهفته در حجاب، با عفاف به‌ویژه عفت در نگاه، رفتار،<ref>[http://lib.eshia.ir/17001/1/353/31 سوره نور، آیه ۳۱.]</ref> و گفتار<ref>[https://lib.eshia.ir/17001/1/422/32 سوره احزاب، آیه 32.]</ref> به کمال می‌رسد.<ref>[https://cwfs.ihu.ac.ir/article_201535_15dbff36935b9512ba504f1d1109f8ae.pdf زروندی، «بررسی تطبیقی حجاب در اقوام و ادیان الهی»، 1386ش، ص134-135.]</ref> | ||
ارتباط میان پوشش و قداست زنان باایمان، حقیقی است؛<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1809997/%d8%b1%d8%a7%d8%a8%d8%b7%d9%87-%d8%ad%d8%ac%d8%a7%d8%a8-%d8%a8%d8%a7-%d8%ac%d8%a7%db%8c%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%85%d8%b9%d9%86%d9%88%db%8c-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d9%85%d8%b3%d9%84%d9%85%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d8%b2-%d8%af%db%8c%d8%af%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d8%ad%d8%af%db%8c%d8%ab کرمی و امامی، «رابطه حجاب با جایگاه معنوی زنان مسلمان از دیدگاه قرآن و حدیث»، 1400ش، ص50.]</ref> به‌موجب قاعده تعامل روح با عمل، حجاب سـبب تـعالی و تـکامل روح زنان عفیف و باایمان شده و نور و زیبایی آن در آخرت به‌صورت روح و ریحان و بهشت، تجلی می‌یابد. ازاین‌رو، پوشش اهل بهشت، «لباس تقوا» است؛ لباسی که تاروپود آن را خود بافته‌اند و در بهشت بر تن می‌کنند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1809997/%d8%b1%d8%a7%d8%a8%d8%b7%d9%87-%d8%ad%d8%ac%d8%a7%d8%a8-%d8%a8%d8%a7-%d8%ac%d8%a7%db%8c%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%85%d8%b9%d9%86%d9%88%db%8c-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d9%85%d8%b3%d9%84%d9%85%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d8%b2-%d8%af%db%8c%d8%af%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d8%ad%d8%af%db%8c%d8%ab کرمی و امامی، «رابطه حجاب با جایگاه معنوی زنان مسلمان از دیدگاه قرآن و حدیث»، 1400ش، ص57.]</ref> | ارتباط میان پوشش و قداست زنان باایمان، حقیقی است؛<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1809997/%d8%b1%d8%a7%d8%a8%d8%b7%d9%87-%d8%ad%d8%ac%d8%a7%d8%a8-%d8%a8%d8%a7-%d8%ac%d8%a7%db%8c%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%85%d8%b9%d9%86%d9%88%db%8c-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d9%85%d8%b3%d9%84%d9%85%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d8%b2-%d8%af%db%8c%d8%af%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d8%ad%d8%af%db%8c%d8%ab کرمی و امامی، «رابطه حجاب با جایگاه معنوی زنان مسلمان از دیدگاه قرآن و حدیث»، 1400ش، ص50.]</ref> به‌موجب قاعده تعامل روح با عمل، حجاب سـبب تـعالی و تـکامل روح زنان عفیف و باایمان شده و نور و زیبایی آن در آخرت به‌صورت روح و ریحان و بهشت، تجلی می‌یابد. ازاین‌رو، پوشش اهل بهشت، «لباس تقوا» است؛ لباسی که تاروپود آن را خود بافته‌اند و در بهشت بر تن می‌کنند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1809997/%d8%b1%d8%a7%d8%a8%d8%b7%d9%87-%d8%ad%d8%ac%d8%a7%d8%a8-%d8%a8%d8%a7-%d8%ac%d8%a7%db%8c%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%85%d8%b9%d9%86%d9%88%db%8c-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d9%85%d8%b3%d9%84%d9%85%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d8%b2-%d8%af%db%8c%d8%af%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d8%ad%d8%af%db%8c%d8%ab کرمی و امامی، «رابطه حجاب با جایگاه معنوی زنان مسلمان از دیدگاه قرآن و حدیث»، 1400ش، ص57.]</ref> تقلیل فلسفه حجاب به مسائل جنسی با جایگاه قدسی زن مؤمن ناسازگار است و در رفتارهای عبادی چون نماز و طواف فاقد توجیه است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1809997/%d8%b1%d8%a7%d8%a8%d8%b7%d9%87-%d8%ad%d8%ac%d8%a7%d8%a8-%d8%a8%d8%a7-%d8%ac%d8%a7%db%8c%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%85%d8%b9%d9%86%d9%88%db%8c-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d9%85%d8%b3%d9%84%d9%85%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d8%b2-%d8%af%db%8c%d8%af%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d8%ad%d8%af%db%8c%d8%ab کرمی و امامی، «رابطه حجاب با جایگاه معنوی زنان مسلمان از دیدگاه قرآن و حدیث»، 1400ش، ص57.]</ref> زیرا زنان در آن حالت، حتی در غیاب نامحرمان نیز مکلف به رعایت حجاب‌اند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1809997/%d8%b1%d8%a7%d8%a8%d8%b7%d9%87-%d8%ad%d8%ac%d8%a7%d8%a8-%d8%a8%d8%a7-%d8%ac%d8%a7%db%8c%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%85%d8%b9%d9%86%d9%88%db%8c-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d9%85%d8%b3%d9%84%d9%85%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d8%b2-%d8%af%db%8c%d8%af%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d8%ad%d8%af%db%8c%d8%ab کرمی و امامی، «رابطه حجاب با جایگاه معنوی زنان مسلمان از دیدگاه قرآن و حدیث»، 1400ش، ص50.]</ref> | ||
===تعبد و اطاعت=== | |||
تقلیل فلسفه حجاب به مسائل جنسی با جایگاه قدسی زن مؤمن ناسازگار است و در رفتارهای عبادی چون نماز و طواف فاقد توجیه است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1809997/%d8%b1%d8%a7%d8%a8%d8%b7%d9%87-%d8%ad%d8%ac%d8%a7%d8%a8-%d8%a8%d8%a7-%d8%ac%d8%a7%db%8c%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%85%d8%b9%d9%86%d9%88%db%8c-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d9%85%d8%b3%d9%84%d9%85%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d8%b2-%d8%af%db%8c%d8%af%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d8%ad%d8%af%db%8c%d8%ab کرمی و امامی، «رابطه حجاب با جایگاه معنوی زنان مسلمان از دیدگاه قرآن و حدیث»، 1400ش، ص57.]</ref> زیرا زنان در آن حالت، حتی در غیاب نامحرمان نیز مکلف به رعایت حجاب‌اند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1809997/%d8%b1%d8%a7%d8%a8%d8%b7%d9%87-%d8%ad%d8%ac%d8%a7%d8%a8-%d8%a8%d8%a7-%d8%ac%d8%a7%db%8c%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%85%d8%b9%d9%86%d9%88%db%8c-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d9%85%d8%b3%d9%84%d9%85%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d8%b2-%d8%af%db%8c%d8%af%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d8%ad%d8%af%db%8c%d8%ab کرمی و امامی، «رابطه حجاب با جایگاه معنوی زنان مسلمان از دیدگاه قرآن و حدیث»، 1400ش، ص50.]</ref> | |||
=== تعبد و اطاعت === | |||
پذیرش احکام شرعی چون رعایت حجاب، نشانه، عبودیت و فروتنی در برابر خدای حکیم است.<ref>[https://www.aghlodin.ir/article_87696_07bc3dc22d93b3827b5eb904cef5582a.pdf ناصح، «سنجه‌های عقل و نقل در مسئله حجاب با محوریت تقوی»، 1397ش، ص190.]</ref> خدا به مصالح و حقیقت امور آگاه است و عقل سلیم اقتضا می‌کند انسان تابع اوامر و نواهی الهی باشد.<ref>[https://www.aghlodin.ir/article_87696_07bc3dc22d93b3827b5eb904cef5582a.pdf ناصح، «سنجه‌های عقل و نقل در مسئله حجاب با محوریت تقوی»، 1397ش، ص203.]</ref> زن با پذیرش حجاب، بندگی و اطاعت از فرمان‌های الهی را برمی‌گزیند و آن عمل را در راستای تکامل خویش قرار می‌دهد.<ref>[https://islamicedu.rihu.ac.ir/article_142_fe51a99a6eed00e29b128c50fafdb55c.pdf عظیمیان، «بررسی فلسفه و قلمرو حجاب در اسلام و آثار تربیتی آن»، 1388ش، ص90.]</ref> | پذیرش احکام شرعی چون رعایت حجاب، نشانه، عبودیت و فروتنی در برابر خدای حکیم است.<ref>[https://www.aghlodin.ir/article_87696_07bc3dc22d93b3827b5eb904cef5582a.pdf ناصح، «سنجه‌های عقل و نقل در مسئله حجاب با محوریت تقوی»، 1397ش، ص190.]</ref> خدا به مصالح و حقیقت امور آگاه است و عقل سلیم اقتضا می‌کند انسان تابع اوامر و نواهی الهی باشد.<ref>[https://www.aghlodin.ir/article_87696_07bc3dc22d93b3827b5eb904cef5582a.pdf ناصح، «سنجه‌های عقل و نقل در مسئله حجاب با محوریت تقوی»، 1397ش، ص203.]</ref> زن با پذیرش حجاب، بندگی و اطاعت از فرمان‌های الهی را برمی‌گزیند و آن عمل را در راستای تکامل خویش قرار می‌دهد.<ref>[https://islamicedu.rihu.ac.ir/article_142_fe51a99a6eed00e29b128c50fafdb55c.pdf عظیمیان، «بررسی فلسفه و قلمرو حجاب در اسلام و آثار تربیتی آن»، 1388ش، ص90.]</ref> | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۲: | ||
==فلسفه حجاب در رابطه انسان با خود== | ==فلسفه حجاب در رابطه انسان با خود== | ||
گرایش به حجاب در فرهنگ اسلامی، امری فطری به شمار می‌آید؛ زیرا حجاب یکی از عواملی است که شخصیت انسان را تضمین می‌کند. به همین علت، پوشیدگی از سنن قدیمی تمدن‌های بشری بوده و در همه ادیان الهی نیز سابقه دارد.<ref>[https://journals.iau.ir/article_545355_b805b68ef20b2d7e6df3f6191d5775bc.pdf کاظم پور و دیگران، «بررسی تحلیلی حجاب ازدیدگاه ادیان سامی»، 1397ش، ص12.]</ref> | گرایش به حجاب در فرهنگ اسلامی، امری فطری به شمار می‌آید؛ زیرا حجاب یکی از عواملی است که شخصیت انسان را تضمین می‌کند. به همین علت، پوشیدگی از سنن قدیمی تمدن‌های بشری بوده و در همه ادیان الهی نیز سابقه دارد.<ref>[https://journals.iau.ir/article_545355_b805b68ef20b2d7e6df3f6191d5775bc.pdf کاظم پور و دیگران، «بررسی تحلیلی حجاب ازدیدگاه ادیان سامی»، 1397ش، ص12.]</ref> آیت‌الله جوادی آملی، حجاب را «حق‌الله» می‌داند که فراتر از انتخاب فردی بوده و زن یا مرد، حق ترک یا نادیده گرفتن آن را ندارد.<ref>جوادی آملی، زن در آیینه جلال و جمال، 1377ش، ص437.</ref> از این منظر، حجاب مایه ارزشمندی انسان نزد پروردگار بوده و یک ارزش پایدار و همیشگی است که ریشه در سرشت بشر دارد و مخصوص برخی جوامع نیست.<ref>[https://jzvj.marvdasht.iau.ir/article_3196_58fc7f86a7ccca050b0468d6891fccb8.pdf دهقان سیمکانی، «دوگانگیِ ارزش ـ ادب در مسأله‌ی پوشش زن؛ سنجشی واقع‌گرایانه»، 1397ش، ص210-215.]</ref> | ||
===حیا=== | |||
«حیا» حالتی از شرم<ref>[https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1425_793d802a188722b89cc6592ff213a900.pdf سالاری‌فر، «مبانی روان‌شناختی عفاف و حجاب از دیدگاه اسلام»، 1396ش، ص79.]</ref> و نیروی بازدارنده انسان در خلوت و حضور دیگران است.<ref>[https://islamicedu.rihu.ac.ir/article_2070_fcb49c09bfc86ce2c8c8ff16a886f4b0.pdf ذوالفقاری و دیگران، «تبیین فلسفی نسبت میان حیا و حجاب و دلالت‌های تربیتی آن در تربیت اسلامی»، 1402ش، ص34.]</ref> حجاب به‌عنوان نمود حیا در برابر نامحرم، ریشه در فطرت آدمی دارد<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/300385/%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D9%88-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A7%D9%86%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B2%D9%86 رجبی، «حیا و خودآرایی و نقش آنها در سلامت روانی زن»، 1383ش، ص55.]</ref> و به‌ویژه گرایش زنان به پوشش، ناشی از حیای فطری است.<ref>[https://spoh.ir/wp-content/uploads/2022/11/%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C.pdf مهدی‌زاده، حجاب‌شناسی: چالش‌ها و کاوش‌های جدید، 1381ش، ص36.]</ref> قرآن در داستان آدم و حوا، با اشاره به تلاش آنها در پوشاندن بدن خویش با برگ‌ها،<ref>[https://lib.eshia.ir/17001/1/152/%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%81%3A20 سوره اعراف، آیه 20.]</ref> فطری بودن تمایل به پوشش را تأیید می‌کند. احساس شرم و اقدام به پوشاندن بدن حتی در حالت تنهایی، نشان می‌دهد که پوشش نه محصول تمدن، بلکه امری سرشتی است.<ref>[https://cwfs.ihu.ac.ir/article_201535_15dbff36935b9512ba504f1d1109f8ae.pdf زروندی، «بررسی تطبیقی حجاب در اقوام و ادیان الهی»، 1386ش، ص120.]</ref> | |||
برخی گزاره‌های دیگر قرآنی مانند بستن درب‌ها و پوشاندن بت توسط زن عزیز مصر،<ref>[https://lib.eshia.ir/17001/1/238/23 سوره یوسف، آیه 23.]</ref> راه رفتن با شرم و حیای دختر شعیب نزد موسی<ref>[https://lib.eshia.ir/17001/1/388/25 سوره قصص، آیه 25.]</ref> و فاصله گرفتن حضرت مریم از مردم،<ref>[https://lib.eshia.ir/17001/1/306/22-23 سوره مریم، آیه 22-23.]</ref> نیز نشان می‌دهد که زنان، به‌صورت فطری، تمایل دارند بدن خود را در برابر نامحرم بپوشانند و از برهنگی احساس اضطراب می‌کنند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/300385/%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D9%88-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A7%D9%86%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B2%D9%86 رجبی، «حیا و خودآرایی و نقش آنها در سلامت روانی زن»، 1383ش، ص53.]</ref> حیا همواره ملازم حجاب است<ref>[https://islamicedu.rihu.ac.ir/article_2070_fcb49c09bfc86ce2c8c8ff16a886f4b0.pdf ذوالفقاری و دیگران، «تبیین فلسفی نسبت میان حیا و حجاب و دلالت‌های تربیتی آن در تربیت اسلامی»، 1402ش، ص41.]</ref> و با فطری بودن حیا، حجاب نیز به‌صورت فطری بروز می‌یابد.<ref>[https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1425_793d802a188722b89cc6592ff213a900.pdf سالاری‌فر، «مبانی روان‌شناختی عفاف و حجاب از دیدگاه اسلام»، 1396ش، ص82.]</ref> | |||
===عفاف=== | |||
=== عفاف === | |||
عفاف، فضیلتی اخلاقی و به‌معنای رعایت حد اعتدال در شهوت<ref>[https://ethics.riqh.ac.ir/article_13534_60c891242411201c8f8032f4490a9449.pdf شجریان، «تبیین و تحلیل مرزهای حجاب و عفاف»، 1401ش، ص7.]</ref> و خویشتن‌داری در برابر تمایلات افراطی جنسی است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1067506/%D8%B9%D9%81%D8%A7%D9%81-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA?q=%D9%87%D8%B1%D9%85%20%D8%B9%D9%81%D8%A7%D9%81&score=8201.422&rownumber=12 قاضی‌زاده و احمدی، «عفاف در قرآن و نگاهی به روایات»، 1386ش، ص92.]</ref> آموزه‌های دینی، حجاب را تجسم بیرونی عفاف معرفی کرده‌اند. در فرهنگ اسلامی، فرد عفیف محجوب و فرد محجوب عفیف و دارای فضیلت اخلاقی تلقی می‌شود. از این منظر، حجاب و عفاف، هر یک بر پیدایی و تداوم دیگری، اثرگذار است.<ref>[https://jqr.isca.ac.ir/article_4388_42d67f9b3d10253b537b9e47c51bbde6.pdf هاشمی، «رابطه حجاب و عفاف»، 1386ش، ص34-36.]</ref> | عفاف، فضیلتی اخلاقی و به‌معنای رعایت حد اعتدال در شهوت<ref>[https://ethics.riqh.ac.ir/article_13534_60c891242411201c8f8032f4490a9449.pdf شجریان، «تبیین و تحلیل مرزهای حجاب و عفاف»، 1401ش، ص7.]</ref> و خویشتن‌داری در برابر تمایلات افراطی جنسی است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1067506/%D8%B9%D9%81%D8%A7%D9%81-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA?q=%D9%87%D8%B1%D9%85%20%D8%B9%D9%81%D8%A7%D9%81&score=8201.422&rownumber=12 قاضی‌زاده و احمدی، «عفاف در قرآن و نگاهی به روایات»، 1386ش، ص92.]</ref> آموزه‌های دینی، حجاب را تجسم بیرونی عفاف معرفی کرده‌اند. در فرهنگ اسلامی، فرد عفیف محجوب و فرد محجوب عفیف و دارای فضیلت اخلاقی تلقی می‌شود. از این منظر، حجاب و عفاف، هر یک بر پیدایی و تداوم دیگری، اثرگذار است.<ref>[https://jqr.isca.ac.ir/article_4388_42d67f9b3d10253b537b9e47c51bbde6.pdf هاشمی، «رابطه حجاب و عفاف»، 1386ش، ص34-36.]</ref> | ||
| خط ۴۳: | خط ۳۸: | ||
مرتضی مطهری بر این باور است که حیا، عفاف و حجاب، تدبیری است که زن برای گران‌بها کردن خود و حفظ موقعیتش در برابر مردان به کار می‌برد.<ref>[https://lib.eshia.ir/11051/19/421/دقیق مطهری، مجموعه آثار، 1390ش، ج۱۹، ص421.]</ref> به همین جهت پوشش زنان به‌عنوان نماد حیا و عفت، موجب ارتقای مقبولیت و محبوبیت زن در جامعه می‌شود.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1745270/%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d9%81%d9%84%d8%b3%d9%81%d9%87-%d8%ad%d8%ac%d8%a7%d8%a8 سجادی، «قرآن و فلسفه حجاب»، 1386ش، ص88.]</ref> | مرتضی مطهری بر این باور است که حیا، عفاف و حجاب، تدبیری است که زن برای گران‌بها کردن خود و حفظ موقعیتش در برابر مردان به کار می‌برد.<ref>[https://lib.eshia.ir/11051/19/421/دقیق مطهری، مجموعه آثار، 1390ش، ج۱۹، ص421.]</ref> به همین جهت پوشش زنان به‌عنوان نماد حیا و عفت، موجب ارتقای مقبولیت و محبوبیت زن در جامعه می‌شود.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1745270/%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d9%81%d9%84%d8%b3%d9%81%d9%87-%d8%ad%d8%ac%d8%a7%d8%a8 سجادی، «قرآن و فلسفه حجاب»، 1386ش، ص88.]</ref> | ||
=== غیرت === | ===غیرت=== | ||
غیرت، به‌معنای برانگیختگی در دفاع از امور ارزشمند از مقوله جنسی و ناموسی،<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1093888/%D9%87%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%AA-%D8%AC%D9%86%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA رودگر و قاسمی، «هنجارشناسی غیرت جنسی در اسلام از منظر روایات»، 1394ش، ص75.]</ref> ریشه‌ای فطری دارد<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1093888/%D9%87%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%AA-%D8%AC%D9%86%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA رودگر و قاسمی، «هنجارشناسی غیرت جنسی در اسلام از منظر روایات»، 1394ش، ص87.]</ref> و بر حجاب نیز اثرگذار است.<ref>[https://journaliki.com/index.php/journaliki/article/view/37/78 عارف و دیگران، «نقش حجاب مصونیت ساز و غیرت دینی بر آرامش روانی جامعه و تحکیم بنیان خانواده»، 1404ش، ص32.]</ref> مطلوبیت غیرت در چارچوب اسلام، محدود به جنس خاصی نیست و بازدارندگی آن سبب می‌شود مرد و زن از ارتکاب اعمال ناسازگار با آن پرهیز کنند.<ref>[https://lib.eshia.ir/11679/1/212/در_بعضی_از_احادیث،_غیرت،_درخصوص_مقابله_با_رفتارهای_جنسی_نابه_هنجار_و_غیرشرعی،_مطرح_شده_و_آن_را_ناشی_از_ایمان_واقعی_فرد_می_دانند فقیهی، تربیت جنسی: مبانی، اصول و روش‌ها از منظر قرآن و حدیث»، 1387ش، ص213.]</ref> در همین چارچوب، زنان غیرتمند همواره مراقب نگاه، گفتار، رفتار، اندام، زینت، آرایش و لباس خود هستند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/ar/articlepage/28070/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D9%81%D8%B1%D8%AF-%D9%88-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9 اسحاقی، «نقش غیرت در سلامت فرد و اجتماع»، 1383ش، ص88-92.]</ref> حمایت از آبرو و حیثیت، نیاز فطری هر انسان است<ref>[https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1425_793d802a188722b89cc6592ff213a900.pdf سالاری‌فر، «مبانی روان‌شناختی عفاف و حجاب از دیدگاه اسلام»، 1396ش، ص83.]</ref> و هرگونه تماس بدنی، یا نگاه نامطلوب، نقض آن حیثیت و حریم دانسته می‌شود؛ این نیاز فطری، بیش از هر چیز با رعایت حجاب توسط زنان تأمین می‌شود.<ref>[https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1425_793d802a188722b89cc6592ff213a900.pdf سالاری‌فر، «مبانی روان‌شناختی عفاف و حجاب از دیدگاه اسلام»، 1396ش، ص85.]</ref> فلسفۀ این حریم‌گیری‌ها در آیات قرآن با تعبیرهایی چون «خَیْر» (بهتر)، «أَزْکی» (پاکیزه‌تر) و «أَطْهَر» (پاک‌تر) گوشزد شده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1745270/%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d9%81%d9%84%d8%b3%d9%81%d9%87-%d8%ad%d8%ac%d8%a7%d8%a8 سجادی، «قرآن و فلسفه حجاب»، 1386ش، ص77.]</ref> | غیرت، به‌معنای برانگیختگی در دفاع از امور ارزشمند از مقوله جنسی و ناموسی،<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1093888/%D9%87%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%AA-%D8%AC%D9%86%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA رودگر و قاسمی، «هنجارشناسی غیرت جنسی در اسلام از منظر روایات»، 1394ش، ص75.]</ref> ریشه‌ای فطری دارد<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1093888/%D9%87%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%AA-%D8%AC%D9%86%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA رودگر و قاسمی، «هنجارشناسی غیرت جنسی در اسلام از منظر روایات»، 1394ش، ص87.]</ref> و بر حجاب نیز اثرگذار است.<ref>[https://journaliki.com/index.php/journaliki/article/view/37/78 عارف و دیگران، «نقش حجاب مصونیت ساز و غیرت دینی بر آرامش روانی جامعه و تحکیم بنیان خانواده»، 1404ش، ص32.]</ref> مطلوبیت غیرت در چارچوب اسلام، محدود به جنس خاصی نیست و بازدارندگی آن سبب می‌شود مرد و زن از ارتکاب اعمال ناسازگار با آن پرهیز کنند.<ref>[https://lib.eshia.ir/11679/1/212/در_بعضی_از_احادیث،_غیرت،_درخصوص_مقابله_با_رفتارهای_جنسی_نابه_هنجار_و_غیرشرعی،_مطرح_شده_و_آن_را_ناشی_از_ایمان_واقعی_فرد_می_دانند فقیهی، تربیت جنسی: مبانی، اصول و روش‌ها از منظر قرآن و حدیث»، 1387ش، ص213.]</ref> در همین چارچوب، زنان غیرتمند همواره مراقب نگاه، گفتار، رفتار، اندام، زینت، آرایش و لباس خود هستند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/ar/articlepage/28070/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D9%81%D8%B1%D8%AF-%D9%88-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9 اسحاقی، «نقش غیرت در سلامت فرد و اجتماع»، 1383ش، ص88-92.]</ref> | ||
حمایت از آبرو و حیثیت، نیاز فطری هر انسان است<ref>[https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1425_793d802a188722b89cc6592ff213a900.pdf سالاری‌فر، «مبانی روان‌شناختی عفاف و حجاب از دیدگاه اسلام»، 1396ش، ص83.]</ref> و هرگونه تماس بدنی، یا نگاه نامطلوب، نقض آن حیثیت و حریم دانسته می‌شود؛ این نیاز فطری، بیش از هر چیز با رعایت حجاب توسط زنان تأمین می‌شود.<ref>[https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1425_793d802a188722b89cc6592ff213a900.pdf سالاری‌فر، «مبانی روان‌شناختی عفاف و حجاب از دیدگاه اسلام»، 1396ش، ص85.]</ref> فلسفۀ این حریم‌گیری‌ها در آیات قرآن با تعبیرهایی چون «خَیْر» (بهتر)، «أَزْکی» (پاکیزه‌تر) و «أَطْهَر» (پاک‌تر) گوشزد شده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1745270/%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d9%81%d9%84%d8%b3%d9%81%d9%87-%d8%ad%d8%ac%d8%a7%d8%a8 سجادی، «قرآن و فلسفه حجاب»، 1386ش، ص77.]</ref> | |||
==فلسفه حجاب در رابطه انسان با دیگران== | ==فلسفه حجاب در رابطه انسان با دیگران== | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۴: | ||
گرچه تمرکز بر بدن زنان ریشه در جذابیت‌های ظاهری آنان دارد؛ اما تمایل آنها به خودآرایی و گسترش صنعت مد و رسانه این روند را تشدید کرده و زیبایی ظاهری را به شاخص اصلی هویت زنانه تبدیل کرده است. پیامد این روند شکل‌گیری نگاه جنسیتی به زنان در جامعه است. رعایت حجاب، توجه‌ها را از بدن زن به شخصیت او معطوف می‌کند و از تنزل جایگاه زن به سطح یک محرک حسی صرف، پیشگیری می‌کند.<ref>[https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1425_793d802a188722b89cc6592ff213a900.pdf سالاری‌فر، «مبانی روان‌شناختی عفاف و حجاب از دیدگاه اسلام»، 1396ش، ص86-89.]</ref> | گرچه تمرکز بر بدن زنان ریشه در جذابیت‌های ظاهری آنان دارد؛ اما تمایل آنها به خودآرایی و گسترش صنعت مد و رسانه این روند را تشدید کرده و زیبایی ظاهری را به شاخص اصلی هویت زنانه تبدیل کرده است. پیامد این روند شکل‌گیری نگاه جنسیتی به زنان در جامعه است. رعایت حجاب، توجه‌ها را از بدن زن به شخصیت او معطوف می‌کند و از تنزل جایگاه زن به سطح یک محرک حسی صرف، پیشگیری می‌کند.<ref>[https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1425_793d802a188722b89cc6592ff213a900.pdf سالاری‌فر، «مبانی روان‌شناختی عفاف و حجاب از دیدگاه اسلام»، 1396ش، ص86-89.]</ref> | ||
آیت‌الله مصباح یزدی معتقد است بسیاری از نهضت‌های مدعی دفاع از حقوق زن در جوامع غربی، در عمل زنان را ابزاری در خدمت مردان هوس‌ران، سرمایه‌داران سودجو و سیاست‌مداران قدرت‌طلب کرده‌اند که در تقابل با آن، زمینه بازگشت به «نظام حقوق زن در اسلام» فراهم شده است.<ref>[https://mesbahyazdi.ir/node/2274/%D9%81%D8%B5%D9%84-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%84-%D9%85%D8%AA%D9%81%D8%B1%D9%82%D9%87 مصباح یزدی، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، 1391ش، ج5، ص332-335.]</ref> شواهد نیز نشان می‌دهد که این رویکرد در سال‌های اخیر موجب گرایش زنان غربی، به‌ویژه برخی چهره‌های شاخص همچون بازیگران، خوانندگان و مدل‌ها، به انتخاب حجاب اسلامی شده است.<ref>[https://jpf.dte.ir/article_74383_e7dd88925a1b8c9532822064accb6485.pdf کاظمی، «گرایش بانوان غربی به پوشش اسلامی»، 1402ش، ص21 و 26.]</ref> | آیت‌الله مصباح یزدی معتقد است بسیاری از نهضت‌های مدعی دفاع از حقوق زن در جوامع غربی، در عمل زنان را ابزاری در خدمت مردان هوس‌ران، سرمایه‌داران سودجو و سیاست‌مداران قدرت‌طلب کرده‌اند که در تقابل با آن، زمینه بازگشت به «نظام حقوق زن در اسلام» فراهم شده است.<ref>[https://mesbahyazdi.ir/node/2274/%D9%81%D8%B5%D9%84-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%84-%D9%85%D8%AA%D9%81%D8%B1%D9%82%D9%87 مصباح یزدی، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، 1391ش، ج5، ص332-335.]</ref> شواهد نیز نشان می‌دهد که این رویکرد در سال‌های اخیر موجب گرایش زنان غربی، به‌ویژه برخی چهره‌های شاخص همچون بازیگران، خوانندگان و مدل‌ها، به انتخاب حجاب اسلامی شده است.<ref>[https://jpf.dte.ir/article_74383_e7dd88925a1b8c9532822064accb6485.pdf کاظمی، «گرایش بانوان غربی به پوشش اسلامی»، 1402ش، ص21 و 26.]</ref> حجاب از حیث اجتماعی، محدودیت نیست، بلکه مصونیتی است که محصولش سلامت، بهداشت، آرامش خانواده و امنیت جامعه خواهد بود<ref>[https://journals.iau.ir/article_522987_52212e2b3fd1a8c06e1b760c6c97e4e0.pdf صفرزاده، «نقش حجاب زنان در سلامت روانی اجتماع و راهکارهای مقابله‌ای با فرهنگ بدحجابی»، 1388ش، ص70.]</ref> | ||
حجاب از حیث اجتماعی، محدودیت نیست، بلکه مصونیتی است که محصولش سلامت، بهداشت، آرامش خانواده و امنیت جامعه خواهد بود<ref>[https://journals.iau.ir/article_522987_52212e2b3fd1a8c06e1b760c6c97e4e0.pdf صفرزاده، «نقش حجاب زنان در سلامت روانی اجتماع و راهکارهای مقابله‌ای با فرهنگ بدحجابی»، 1388ش، ص70.]</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
