پرش به محتوا

فلسفه حجاب: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از ویکی‌رز
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
صفحه‌ای تازه حاوی «<big>'''فلسفه حجاب'''</big>؛ مجموعه حکمت‌های پوشش اسلامی. فلسفۀ حجاب فراتر از پوشش ظاهری است و به‌عنوان جلوه‌ای از بندگی خدا و تزکیه نفس معنا می‌یابد. این حکم الهی ریشه در فطرت انسان دارد و با فضیلت‌هایی همچون حیا، عفاف و غیرت پیوند خورده است. حجاب...» ایجاد کرد
 
بارگذاری
 
خط ۹: خط ۹:
==فلسفه حجاب در رابطه انسان با خدا==
==فلسفه حجاب در رابطه انسان با خدا==


=== تزکیه نفس ===
===تزکیه نفس===


بر اساس قرآن، هدف از تشریع حجاب اسلامی دستیابی به تزکیه نفس، طهارت و پاک‌دامنی است.<ref>[https://cwfs.ihu.ac.ir/article_201535_15dbff36935b9512ba504f1d1109f8ae.pdf زروندی، «بررسی تطبیقی حجاب در اقوام و ادیان الهی»، 1386ش، ص134]؛ [https://spoh.ir/wp-content/uploads/2022/11/%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C.pdf مهدی‌زاده، حجاب شناسی: چالش ها و کاوش های جدید، 1381ش، ص25.]</ref> در آیه ۵۳ سوره احزاب، طهارت قلب به‌عنوان مبنای حجاب مطرح شده است. علامه طباطبایی در تفسیر این آیه، پاکی دل را یک مصلحت برای حکم حجاب می‌داند.<ref>[https://lib.eshia.ir/50081/16/506/ملاقات طباطبایی، ترجمه المیزان، 1374ش، ج16، ص506.]</ref> آیت‌الله جوادی آملی نیز حجاب را فضیلتی معنوی می‌داند.<ref>[https://jzvj.marvdasht.iau.ir/article_3196_58fc7f86a7ccca050b0468d6891fccb8.pdf دهقان سیمکانی، «دوگانگیِ ارزش ـ ادب در مسأله‌ی پوشش زن؛ سنجشی واقع‌گرایانه»، 1397ش، ص211.]</ref> ازاین‌رو، مصلحت نهفته در حجاب، با عفاف به‌ویژه عفت در نگاه، رفتار،<ref>[http://lib.eshia.ir/17001/1/353/31 سوره نور، آیه ۳۱.]</ref> و گفتار<ref>[https://lib.eshia.ir/17001/1/422/32 سوره احزاب، آیه 32.]</ref> به کمال می‌رسد.<ref>[https://cwfs.ihu.ac.ir/article_201535_15dbff36935b9512ba504f1d1109f8ae.pdf زروندی، «بررسی تطبیقی حجاب در اقوام و ادیان الهی»، 1386ش، ص134-135.]</ref>  
بر اساس قرآن، هدف از تشریع حجاب اسلامی دستیابی به تزکیه نفس، طهارت و پاک‌دامنی است.<ref>[https://cwfs.ihu.ac.ir/article_201535_15dbff36935b9512ba504f1d1109f8ae.pdf زروندی، «بررسی تطبیقی حجاب در اقوام و ادیان الهی»، 1386ش، ص134]؛ [https://spoh.ir/wp-content/uploads/2022/11/%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C.pdf مهدی‌زاده، حجاب شناسی: چالش ها و کاوش های جدید، 1381ش، ص25.]</ref> در آیه ۵۳ سوره احزاب، طهارت قلب به‌عنوان مبنای حجاب مطرح شده است. علامه طباطبایی در تفسیر این آیه، پاکی دل را یک مصلحت برای حکم حجاب می‌داند.<ref>[https://lib.eshia.ir/50081/16/506/ملاقات طباطبایی، ترجمه المیزان، 1374ش، ج16، ص506.]</ref> آیت‌الله جوادی آملی نیز حجاب را فضیلتی معنوی می‌داند.<ref>[https://jzvj.marvdasht.iau.ir/article_3196_58fc7f86a7ccca050b0468d6891fccb8.pdf دهقان سیمکانی، «دوگانگیِ ارزش ـ ادب در مسأله‌ی پوشش زن؛ سنجشی واقع‌گرایانه»، 1397ش، ص211.]</ref> ازاین‌رو، مصلحت نهفته در حجاب، با عفاف به‌ویژه عفت در نگاه، رفتار،<ref>[http://lib.eshia.ir/17001/1/353/31 سوره نور، آیه ۳۱.]</ref> و گفتار<ref>[https://lib.eshia.ir/17001/1/422/32 سوره احزاب، آیه 32.]</ref> به کمال می‌رسد.<ref>[https://cwfs.ihu.ac.ir/article_201535_15dbff36935b9512ba504f1d1109f8ae.pdf زروندی، «بررسی تطبیقی حجاب در اقوام و ادیان الهی»، 1386ش، ص134-135.]</ref>  


ارتباط میان پوشش و قداست زنان باایمان، حقیقی است؛<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1809997/%d8%b1%d8%a7%d8%a8%d8%b7%d9%87-%d8%ad%d8%ac%d8%a7%d8%a8-%d8%a8%d8%a7-%d8%ac%d8%a7%db%8c%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%85%d8%b9%d9%86%d9%88%db%8c-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d9%85%d8%b3%d9%84%d9%85%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d8%b2-%d8%af%db%8c%d8%af%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d8%ad%d8%af%db%8c%d8%ab کرمی و امامی، «رابطه حجاب با جایگاه معنوی زنان مسلمان از دیدگاه قرآن و حدیث»، 1400ش، ص50.]</ref> به‌موجب قاعده تعامل روح با عمل، حجاب سـبب تـعالی و تـکامل روح زنان عفیف و باایمان شده و نور و زیبایی آن در آخرت به‌صورت روح و ریحان و بهشت، تجلی می‌یابد. ازاین‌رو، پوشش اهل بهشت، «لباس تقوا» است؛ لباسی که تاروپود آن را خود بافته‌اند و در بهشت بر تن می‌کنند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1809997/%d8%b1%d8%a7%d8%a8%d8%b7%d9%87-%d8%ad%d8%ac%d8%a7%d8%a8-%d8%a8%d8%a7-%d8%ac%d8%a7%db%8c%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%85%d8%b9%d9%86%d9%88%db%8c-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d9%85%d8%b3%d9%84%d9%85%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d8%b2-%d8%af%db%8c%d8%af%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d8%ad%d8%af%db%8c%d8%ab کرمی و امامی، «رابطه حجاب با جایگاه معنوی زنان مسلمان از دیدگاه قرآن و حدیث»، 1400ش، ص57.]</ref>
ارتباط میان پوشش و قداست زنان باایمان، حقیقی است؛<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1809997/%d8%b1%d8%a7%d8%a8%d8%b7%d9%87-%d8%ad%d8%ac%d8%a7%d8%a8-%d8%a8%d8%a7-%d8%ac%d8%a7%db%8c%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%85%d8%b9%d9%86%d9%88%db%8c-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d9%85%d8%b3%d9%84%d9%85%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d8%b2-%d8%af%db%8c%d8%af%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d8%ad%d8%af%db%8c%d8%ab کرمی و امامی، «رابطه حجاب با جایگاه معنوی زنان مسلمان از دیدگاه قرآن و حدیث»، 1400ش، ص50.]</ref> به‌موجب قاعده تعامل روح با عمل، حجاب سـبب تـعالی و تـکامل روح زنان عفیف و باایمان شده و نور و زیبایی آن در آخرت به‌صورت روح و ریحان و بهشت، تجلی می‌یابد. ازاین‌رو، پوشش اهل بهشت، «لباس تقوا» است؛ لباسی که تاروپود آن را خود بافته‌اند و در بهشت بر تن می‌کنند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1809997/%d8%b1%d8%a7%d8%a8%d8%b7%d9%87-%d8%ad%d8%ac%d8%a7%d8%a8-%d8%a8%d8%a7-%d8%ac%d8%a7%db%8c%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%85%d8%b9%d9%86%d9%88%db%8c-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d9%85%d8%b3%d9%84%d9%85%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d8%b2-%d8%af%db%8c%d8%af%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d8%ad%d8%af%db%8c%d8%ab کرمی و امامی، «رابطه حجاب با جایگاه معنوی زنان مسلمان از دیدگاه قرآن و حدیث»، 1400ش، ص57.]</ref> تقلیل فلسفه حجاب به مسائل جنسی با جایگاه قدسی زن مؤمن ناسازگار است و در رفتارهای عبادی چون نماز و طواف فاقد توجیه است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1809997/%d8%b1%d8%a7%d8%a8%d8%b7%d9%87-%d8%ad%d8%ac%d8%a7%d8%a8-%d8%a8%d8%a7-%d8%ac%d8%a7%db%8c%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%85%d8%b9%d9%86%d9%88%db%8c-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d9%85%d8%b3%d9%84%d9%85%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d8%b2-%d8%af%db%8c%d8%af%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d8%ad%d8%af%db%8c%d8%ab کرمی و امامی، «رابطه حجاب با جایگاه معنوی زنان مسلمان از دیدگاه قرآن و حدیث»، 1400ش، ص57.]</ref> زیرا زنان در آن حالت، حتی در غیاب نامحرمان نیز مکلف به رعایت حجاب‌اند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1809997/%d8%b1%d8%a7%d8%a8%d8%b7%d9%87-%d8%ad%d8%ac%d8%a7%d8%a8-%d8%a8%d8%a7-%d8%ac%d8%a7%db%8c%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%85%d8%b9%d9%86%d9%88%db%8c-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d9%85%d8%b3%d9%84%d9%85%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d8%b2-%d8%af%db%8c%d8%af%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d8%ad%d8%af%db%8c%d8%ab کرمی و امامی، «رابطه حجاب با جایگاه معنوی زنان مسلمان از دیدگاه قرآن و حدیث»، 1400ش، ص50.]</ref>
 
===تعبد و اطاعت===
تقلیل فلسفه حجاب به مسائل جنسی با جایگاه قدسی زن مؤمن ناسازگار است و در رفتارهای عبادی چون نماز و طواف فاقد توجیه است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1809997/%d8%b1%d8%a7%d8%a8%d8%b7%d9%87-%d8%ad%d8%ac%d8%a7%d8%a8-%d8%a8%d8%a7-%d8%ac%d8%a7%db%8c%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%85%d8%b9%d9%86%d9%88%db%8c-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d9%85%d8%b3%d9%84%d9%85%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d8%b2-%d8%af%db%8c%d8%af%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d8%ad%d8%af%db%8c%d8%ab کرمی و امامی، «رابطه حجاب با جایگاه معنوی زنان مسلمان از دیدگاه قرآن و حدیث»، 1400ش، ص57.]</ref> زیرا زنان در آن حالت، حتی در غیاب نامحرمان نیز مکلف به رعایت حجاب‌اند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1809997/%d8%b1%d8%a7%d8%a8%d8%b7%d9%87-%d8%ad%d8%ac%d8%a7%d8%a8-%d8%a8%d8%a7-%d8%ac%d8%a7%db%8c%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%85%d8%b9%d9%86%d9%88%db%8c-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d9%85%d8%b3%d9%84%d9%85%d8%a7%d9%86-%d8%a7%d8%b2-%d8%af%db%8c%d8%af%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d8%ad%d8%af%db%8c%d8%ab کرمی و امامی، «رابطه حجاب با جایگاه معنوی زنان مسلمان از دیدگاه قرآن و حدیث»، 1400ش، ص50.]</ref>  
 
=== تعبد و اطاعت ===


پذیرش احکام شرعی چون رعایت حجاب، نشانه، عبودیت و فروتنی در برابر خدای حکیم است.<ref>[https://www.aghlodin.ir/article_87696_07bc3dc22d93b3827b5eb904cef5582a.pdf ناصح، «سنجه‌های عقل و نقل در مسئله حجاب با محوریت تقوی»، 1397ش، ص190.]</ref> خدا به مصالح و حقیقت امور آگاه است و عقل سلیم اقتضا می‌کند انسان تابع اوامر و نواهی الهی باشد.<ref>[https://www.aghlodin.ir/article_87696_07bc3dc22d93b3827b5eb904cef5582a.pdf ناصح، «سنجه‌های عقل و نقل در مسئله حجاب با محوریت تقوی»، 1397ش، ص203.]</ref> زن با پذیرش حجاب، بندگی و اطاعت از فرمان‌های الهی را برمی‌گزیند و آن عمل را در راستای تکامل خویش قرار می‌دهد.<ref>[https://islamicedu.rihu.ac.ir/article_142_fe51a99a6eed00e29b128c50fafdb55c.pdf عظیمیان، «بررسی فلسفه و قلمرو حجاب در اسلام و آثار تربیتی آن»، 1388ش، ص90.]</ref>
پذیرش احکام شرعی چون رعایت حجاب، نشانه، عبودیت و فروتنی در برابر خدای حکیم است.<ref>[https://www.aghlodin.ir/article_87696_07bc3dc22d93b3827b5eb904cef5582a.pdf ناصح، «سنجه‌های عقل و نقل در مسئله حجاب با محوریت تقوی»، 1397ش، ص190.]</ref> خدا به مصالح و حقیقت امور آگاه است و عقل سلیم اقتضا می‌کند انسان تابع اوامر و نواهی الهی باشد.<ref>[https://www.aghlodin.ir/article_87696_07bc3dc22d93b3827b5eb904cef5582a.pdf ناصح، «سنجه‌های عقل و نقل در مسئله حجاب با محوریت تقوی»، 1397ش، ص203.]</ref> زن با پذیرش حجاب، بندگی و اطاعت از فرمان‌های الهی را برمی‌گزیند و آن عمل را در راستای تکامل خویش قرار می‌دهد.<ref>[https://islamicedu.rihu.ac.ir/article_142_fe51a99a6eed00e29b128c50fafdb55c.pdf عظیمیان، «بررسی فلسفه و قلمرو حجاب در اسلام و آثار تربیتی آن»، 1388ش، ص90.]</ref>
خط ۲۵: خط ۲۲:
==فلسفه حجاب در رابطه انسان با خود==
==فلسفه حجاب در رابطه انسان با خود==


گرایش به حجاب در فرهنگ اسلامی، امری فطری به شمار می‌آید؛ زیرا حجاب یکی از عواملی است که شخصیت انسان را تضمین می‌کند. به همین علت، پوشیدگی از سنن قدیمی تمدن‌های بشری بوده و در همه ادیان الهی نیز سابقه دارد.<ref>[https://journals.iau.ir/article_545355_b805b68ef20b2d7e6df3f6191d5775bc.pdf کاظم پور و دیگران، «بررسی تحلیلی حجاب ازدیدگاه ادیان سامی»، 1397ش، ص12.]</ref>
گرایش به حجاب در فرهنگ اسلامی، امری فطری به شمار می‌آید؛ زیرا حجاب یکی از عواملی است که شخصیت انسان را تضمین می‌کند. به همین علت، پوشیدگی از سنن قدیمی تمدن‌های بشری بوده و در همه ادیان الهی نیز سابقه دارد.<ref>[https://journals.iau.ir/article_545355_b805b68ef20b2d7e6df3f6191d5775bc.pdf کاظم پور و دیگران، «بررسی تحلیلی حجاب ازدیدگاه ادیان سامی»، 1397ش، ص12.]</ref> آیت‌الله جوادی آملی، حجاب را «حق‌الله» می‌داند که فراتر از انتخاب فردی بوده و زن یا مرد، حق ترک یا نادیده گرفتن آن را ندارد.<ref>جوادی آملی، زن در آیینه جلال و جمال، 1377ش، ص437.</ref> از این منظر، حجاب مایه ارزشمندی انسان نزد پروردگار بوده و یک ارزش پایدار و همیشگی است که ریشه در سرشت بشر دارد و مخصوص برخی جوامع نیست.<ref>[https://jzvj.marvdasht.iau.ir/article_3196_58fc7f86a7ccca050b0468d6891fccb8.pdf دهقان سیمکانی، «دوگانگیِ ارزش ـ ادب در مسأله‌ی پوشش زن؛ سنجشی واقع‌گرایانه»، 1397ش، ص210-215.]</ref>


آیت‌الله جوادی آملی، حجاب را «حق‌الله» می‌داند که فراتر از انتخاب فردی بوده و زن یا مرد، حق ترک یا نادیده گرفتن آن را ندارد.<ref>جوادی آملی، زن در آیینه جلال و جمال، 1377ش، ص437.</ref> از این منظر، حجاب مایه ارزشمندی انسان نزد پروردگار بوده و یک ارزش پایدار و همیشگی است که ریشه در سرشت بشر دارد و مخصوص برخی جوامع نیست.<ref>[https://jzvj.marvdasht.iau.ir/article_3196_58fc7f86a7ccca050b0468d6891fccb8.pdf دهقان سیمکانی، «دوگانگیِ ارزش ـ ادب در مسأله‌ی پوشش زن؛ سنجشی واقع‌گرایانه»، 1397ش، ص210-215.]</ref>
===حیا===


===حیا ===
«حیا» حالتی از شرم<ref>[https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1425_793d802a188722b89cc6592ff213a900.pdf سالاری‌فر، «مبانی روان‌شناختی عفاف و حجاب از دیدگاه اسلام»، 1396ش، ص79.]</ref> و نیروی بازدارنده انسان در خلوت و حضور دیگران است.<ref>[https://islamicedu.rihu.ac.ir/article_2070_fcb49c09bfc86ce2c8c8ff16a886f4b0.pdf ذوالفقاری و دیگران، «تبیین فلسفی نسبت میان حیا و حجاب و دلالت‌های تربیتی آن در تربیت اسلامی»، 1402ش، ص34.]</ref> حجاب به‌عنوان نمود حیا در برابر نامحرم، ریشه در فطرت آدمی دارد<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/300385/%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D9%88-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A7%D9%86%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B2%D9%86 رجبی، «حیا و خودآرایی و نقش آن‌ها در سلامت روانی زن»، 1383ش، ص55.]</ref> و به‌ویژه گرایش زنان به پوشش، ناشی از حیای فطری است.<ref>[https://spoh.ir/wp-content/uploads/2022/11/%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C.pdf مهدی‌زاده، حجاب‌شناسی: چالش‌ها و کاوش‌های جدید، 1381ش، ص36.]</ref> قرآن در داستان آدم و حوا، با اشاره به تلاش آنها در پوشاندن بدن خویش با برگ‌ها،<ref>[https://lib.eshia.ir/17001/1/152/%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%81%3A20 سوره اعراف، آیه 20.]</ref> فطری بودن تمایل به پوشش را تأیید می‌کند. احساس شرم و اقدام به پوشاندن بدن حتی در حالت تنهایی، نشان می‌دهد که پوشش نه محصول تمدن، بلکه امری سرشتی است.<ref>[https://cwfs.ihu.ac.ir/article_201535_15dbff36935b9512ba504f1d1109f8ae.pdf زروندی، «بررسی تطبیقی حجاب در اقوام و ادیان الهی»، 1386ش، ص120.]</ref>


«حیا» حالتی از شرم<ref>[https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1425_793d802a188722b89cc6592ff213a900.pdf سالاری‌فر، «مبانی روان‌شناختی عفاف و حجاب از دیدگاه اسلام»، 1396ش، ص79.]</ref> و نیروی بازدارنده انسان در خلوت و حضور دیگران است.<ref>[https://islamicedu.rihu.ac.ir/article_2070_fcb49c09bfc86ce2c8c8ff16a886f4b0.pdf ذوالفقاری و دیگران، «تبیین فلسفی نسبت میان حیا و حجاب و دلالت‌های تربیتی آن در تربیت اسلامی»، 1402ش، ص34.]</ref> حجاب به‌عنوان نمود حیا در برابر نامحرم، ریشه در فطرت آدمی دارد<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/300385/%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D9%88-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A7%D9%86%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B2%D9%86 رجبی، «حیا و خودآرایی و نقش آن‌ها در سلامت روانی زن»، 1383ش، ص55.]</ref> و به‌ویژه گرایش زنان به پوشش، ناشی از حیای فطری است.<ref>[https://spoh.ir/wp-content/uploads/2022/11/%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C.pdf مهدی‌زاده، حجاب‌شناسی: چالش‌ها و کاوش‌های جدید، 1381ش، ص36.]</ref>
برخی گزاره‌های دیگر قرآنی مانند بستن درب‌ها و پوشاندن بت توسط زن عزیز مصر،<ref>[https://lib.eshia.ir/17001/1/238/23 سوره یوسف، آیه 23.]</ref> راه رفتن با شرم و حیای دختر شعیب نزد موسی<ref>[https://lib.eshia.ir/17001/1/388/25 سوره قصص، آیه 25.]</ref> و فاصله گرفتن حضرت مریم از مردم،<ref>[https://lib.eshia.ir/17001/1/306/22-23 سوره مریم، آیه 22-23.]</ref> نیز نشان می‌دهد که زنان، به‌صورت فطری، تمایل دارند بدن خود را در برابر نامحرم بپوشانند و از برهنگی احساس اضطراب می‌کنند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/300385/%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D9%88-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A7%D9%86%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B2%D9%86 رجبی، «حیا و خودآرایی و نقش آن‌ها در سلامت روانی زن»، 1383ش، ص53.]</ref> حیا همواره ملازم حجاب است<ref>[https://islamicedu.rihu.ac.ir/article_2070_fcb49c09bfc86ce2c8c8ff16a886f4b0.pdf ذوالفقاری و دیگران، «تبیین فلسفی نسبت میان حیا و حجاب و دلالت‌های تربیتی آن در تربیت اسلامی»، 1402ش، ص41.]</ref> و با فطری بودن حیا، حجاب نیز به‌صورت فطری بروز می‌یابد.<ref>[https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1425_793d802a188722b89cc6592ff213a900.pdf سالاری‌فر، «مبانی روان‌شناختی عفاف و حجاب از دیدگاه اسلام»، 1396ش، ص82.]</ref>


قرآن در داستان آدم و حوا، با اشاره به تلاش آنها در پوشاندن بدن خویش با برگ‌ها،<ref>[https://lib.eshia.ir/17001/1/152/%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%81%3A20 سوره اعراف، آیه 20.]</ref> فطری بودن تمایل به پوشش را تأیید می‌کند. احساس شرم و اقدام به پوشاندن بدن حتی در حالت تنهایی، نشان می‌دهد که پوشش نه محصول تمدن، بلکه امری سرشتی است.<ref>[https://cwfs.ihu.ac.ir/article_201535_15dbff36935b9512ba504f1d1109f8ae.pdf زروندی، «بررسی تطبیقی حجاب در اقوام و ادیان الهی»، 1386ش، ص120.]</ref> برخی گزاره‌های دیگر قرآنی مانند بستن درب‌ها و پوشاندن بت توسط زن عزیز مصر،<ref>[https://lib.eshia.ir/17001/1/238/23 سوره یوسف، آیه 23.]</ref> راه رفتن با شرم و حیای دختر شعیب نزد موسی<ref>[https://lib.eshia.ir/17001/1/388/25 سوره قصص، آیه 25.]</ref> و فاصله گرفتن حضرت مریم از مردم،<ref>[https://lib.eshia.ir/17001/1/306/22-23 سوره مریم، آیه 22-23.]</ref> نیز نشان می‌دهد که زنان، به‌صورت فطری، تمایل دارند بدن خود را در برابر نامحرم بپوشانند و از برهنگی احساس اضطراب می‌کنند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/300385/%D8%AD%DB%8C%D8%A7-%D9%88-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A7%D9%86%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B2%D9%86 رجبی، «حیا و خودآرایی و نقش آن‌ها در سلامت روانی زن»، 1383ش، ص53.]</ref> حیا همواره ملازم حجاب است<ref>[https://islamicedu.rihu.ac.ir/article_2070_fcb49c09bfc86ce2c8c8ff16a886f4b0.pdf ذوالفقاری و دیگران، «تبیین فلسفی نسبت میان حیا و حجاب و دلالت‌های تربیتی آن در تربیت اسلامی»، 1402ش، ص41.]</ref> و با فطری بودن حیا، حجاب نیز به‌صورت فطری بروز می‌یابد.<ref>[https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1425_793d802a188722b89cc6592ff213a900.pdf سالاری‌فر، «مبانی روان‌شناختی عفاف و حجاب از دیدگاه اسلام»، 1396ش، ص82.]</ref>
===عفاف===
 
=== عفاف ===


عفاف، فضیلتی اخلاقی و به‌معنای رعایت حد اعتدال در شهوت<ref>[https://ethics.riqh.ac.ir/article_13534_60c891242411201c8f8032f4490a9449.pdf شجریان، «تبیین و تحلیل مرزهای حجاب و عفاف»، 1401ش، ص7.]</ref> و خویشتن‌داری در برابر تمایلات افراطی جنسی است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1067506/%D8%B9%D9%81%D8%A7%D9%81-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA?q=%D9%87%D8%B1%D9%85%20%D8%B9%D9%81%D8%A7%D9%81&score=8201.422&rownumber=12 قاضی‌زاده و احمدی، «عفاف در قرآن و نگاهی به روایات»، 1386ش، ص92.]</ref> آموزه‌های دینی، حجاب را تجسم بیرونی عفاف معرفی کرده‌اند. در فرهنگ اسلامی، فرد عفیف محجوب و فرد محجوب عفیف و دارای فضیلت اخلاقی تلقی می‌شود. از این منظر، حجاب و عفاف، هر یک بر پیدایی و تداوم دیگری، اثرگذار است.<ref>[https://jqr.isca.ac.ir/article_4388_42d67f9b3d10253b537b9e47c51bbde6.pdf هاشمی، «رابطه حجاب و عفاف»، 1386ش، ص34-36.]</ref>
عفاف، فضیلتی اخلاقی و به‌معنای رعایت حد اعتدال در شهوت<ref>[https://ethics.riqh.ac.ir/article_13534_60c891242411201c8f8032f4490a9449.pdf شجریان، «تبیین و تحلیل مرزهای حجاب و عفاف»، 1401ش، ص7.]</ref> و خویشتن‌داری در برابر تمایلات افراطی جنسی است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1067506/%D8%B9%D9%81%D8%A7%D9%81-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA?q=%D9%87%D8%B1%D9%85%20%D8%B9%D9%81%D8%A7%D9%81&score=8201.422&rownumber=12 قاضی‌زاده و احمدی، «عفاف در قرآن و نگاهی به روایات»، 1386ش، ص92.]</ref> آموزه‌های دینی، حجاب را تجسم بیرونی عفاف معرفی کرده‌اند. در فرهنگ اسلامی، فرد عفیف محجوب و فرد محجوب عفیف و دارای فضیلت اخلاقی تلقی می‌شود. از این منظر، حجاب و عفاف، هر یک بر پیدایی و تداوم دیگری، اثرگذار است.<ref>[https://jqr.isca.ac.ir/article_4388_42d67f9b3d10253b537b9e47c51bbde6.pdf هاشمی، «رابطه حجاب و عفاف»، 1386ش، ص34-36.]</ref>
خط ۴۳: خط ۳۸:
مرتضی مطهری بر این باور است که حیا، عفاف و حجاب، تدبیری است که زن برای گران‌بها کردن خود و حفظ موقعیتش در برابر مردان به کار می‌برد.<ref>[https://lib.eshia.ir/11051/19/421/دقیق مطهری، مجموعه آثار، 1390ش، ج۱۹، ص421.]</ref> به همین جهت پوشش زنان به‌عنوان نماد حیا و عفت، موجب ارتقای مقبولیت و محبوبیت زن در جامعه می‌شود.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1745270/%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d9%81%d9%84%d8%b3%d9%81%d9%87-%d8%ad%d8%ac%d8%a7%d8%a8 سجادی، «قرآن و فلسفه حجاب»، 1386ش، ص88.]</ref>
مرتضی مطهری بر این باور است که حیا، عفاف و حجاب، تدبیری است که زن برای گران‌بها کردن خود و حفظ موقعیتش در برابر مردان به کار می‌برد.<ref>[https://lib.eshia.ir/11051/19/421/دقیق مطهری، مجموعه آثار، 1390ش، ج۱۹، ص421.]</ref> به همین جهت پوشش زنان به‌عنوان نماد حیا و عفت، موجب ارتقای مقبولیت و محبوبیت زن در جامعه می‌شود.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1745270/%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d9%81%d9%84%d8%b3%d9%81%d9%87-%d8%ad%d8%ac%d8%a7%d8%a8 سجادی، «قرآن و فلسفه حجاب»، 1386ش، ص88.]</ref>


=== غیرت ===
===غیرت===


غیرت، به‌معنای برانگیختگی در دفاع از امور ارزشمند از مقوله جنسی و ناموسی،<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1093888/%D9%87%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%AA-%D8%AC%D9%86%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA رودگر و قاسمی، «هنجارشناسی غیرت جنسی در اسلام از منظر روایات»، 1394ش، ص75.]</ref> ریشه‌ای فطری دارد<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1093888/%D9%87%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%AA-%D8%AC%D9%86%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA رودگر و قاسمی، «هنجارشناسی غیرت جنسی در اسلام از منظر روایات»، 1394ش، ص87.]</ref> و بر حجاب نیز اثرگذار است.<ref>[https://journaliki.com/index.php/journaliki/article/view/37/78 عارف و دیگران، «نقش حجاب مصونیت ساز و غیرت دینی بر آرامش روانی جامعه و تحکیم بنیان خانواده»، 1404ش، ص32.]</ref> مطلوبیت غیرت در چارچوب اسلام، محدود به جنس خاصی نیست و بازدارندگی آن سبب می‌شود مرد و زن از ارتکاب اعمال ناسازگار با آن پرهیز کنند.<ref>[https://lib.eshia.ir/11679/1/212/در_بعضی_از_احادیث،_غیرت،_درخصوص_مقابله_با_رفتارهای_جنسی_نابه_هنجار_و_غیرشرعی،_مطرح_شده_و_آن_را_ناشی_از_ایمان_واقعی_فرد_می_دانند فقیهی، تربیت جنسی: مبانی، اصول و روش‌ها از منظر قرآن و حدیث»، 1387ش، ص213.]</ref> در همین چارچوب، زنان غیرتمند همواره مراقب نگاه، گفتار، رفتار، اندام، زینت، آرایش و لباس خود هستند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/ar/articlepage/28070/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D9%81%D8%B1%D8%AF-%D9%88-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9 اسحاقی، «نقش غیرت در سلامت فرد و اجتماع»، 1383ش، ص88-92.]</ref> حمایت از آبرو و حیثیت، نیاز فطری هر انسان است<ref>[https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1425_793d802a188722b89cc6592ff213a900.pdf سالاری‌فر، «مبانی روان‌شناختی عفاف و حجاب از دیدگاه اسلام»، 1396ش، ص83.]</ref> و هرگونه تماس بدنی، یا نگاه نامطلوب، نقض آن حیثیت و حریم دانسته می‌شود؛ این نیاز فطری، بیش از هر چیز با رعایت حجاب توسط زنان تأمین می‌شود.<ref>[https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1425_793d802a188722b89cc6592ff213a900.pdf سالاری‌فر، «مبانی روان‌شناختی عفاف و حجاب از دیدگاه اسلام»، 1396ش، ص85.]</ref> فلسفۀ این حریم‌گیری‌ها در آیات قرآن با تعبیرهایی چون «خَیْر» (بهتر)، «أَزْکی» (پاکیزه‌تر) و «أَطْهَر» (پاک‌تر) گوشزد شده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1745270/%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d9%81%d9%84%d8%b3%d9%81%d9%87-%d8%ad%d8%ac%d8%a7%d8%a8 سجادی، «قرآن و فلسفه حجاب»، 1386ش، ص77.]</ref>
غیرت، به‌معنای برانگیختگی در دفاع از امور ارزشمند از مقوله جنسی و ناموسی،<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1093888/%D9%87%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%AA-%D8%AC%D9%86%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA رودگر و قاسمی، «هنجارشناسی غیرت جنسی در اسلام از منظر روایات»، 1394ش، ص75.]</ref> ریشه‌ای فطری دارد<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1093888/%D9%87%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%AA-%D8%AC%D9%86%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA رودگر و قاسمی، «هنجارشناسی غیرت جنسی در اسلام از منظر روایات»، 1394ش، ص87.]</ref> و بر حجاب نیز اثرگذار است.<ref>[https://journaliki.com/index.php/journaliki/article/view/37/78 عارف و دیگران، «نقش حجاب مصونیت ساز و غیرت دینی بر آرامش روانی جامعه و تحکیم بنیان خانواده»، 1404ش، ص32.]</ref> مطلوبیت غیرت در چارچوب اسلام، محدود به جنس خاصی نیست و بازدارندگی آن سبب می‌شود مرد و زن از ارتکاب اعمال ناسازگار با آن پرهیز کنند.<ref>[https://lib.eshia.ir/11679/1/212/در_بعضی_از_احادیث،_غیرت،_درخصوص_مقابله_با_رفتارهای_جنسی_نابه_هنجار_و_غیرشرعی،_مطرح_شده_و_آن_را_ناشی_از_ایمان_واقعی_فرد_می_دانند فقیهی، تربیت جنسی: مبانی، اصول و روش‌ها از منظر قرآن و حدیث»، 1387ش، ص213.]</ref> در همین چارچوب، زنان غیرتمند همواره مراقب نگاه، گفتار، رفتار، اندام، زینت، آرایش و لباس خود هستند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/ar/articlepage/28070/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D9%81%D8%B1%D8%AF-%D9%88-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9 اسحاقی، «نقش غیرت در سلامت فرد و اجتماع»، 1383ش، ص88-92.]</ref>
 
حمایت از آبرو و حیثیت، نیاز فطری هر انسان است<ref>[https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1425_793d802a188722b89cc6592ff213a900.pdf سالاری‌فر، «مبانی روان‌شناختی عفاف و حجاب از دیدگاه اسلام»، 1396ش، ص83.]</ref> و هرگونه تماس بدنی، یا نگاه نامطلوب، نقض آن حیثیت و حریم دانسته می‌شود؛ این نیاز فطری، بیش از هر چیز با رعایت حجاب توسط زنان تأمین می‌شود.<ref>[https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1425_793d802a188722b89cc6592ff213a900.pdf سالاری‌فر، «مبانی روان‌شناختی عفاف و حجاب از دیدگاه اسلام»، 1396ش، ص85.]</ref> فلسفۀ این حریم‌گیری‌ها در آیات قرآن با تعبیرهایی چون «خَیْر» (بهتر)، «أَزْکی» (پاکیزه‌تر) و «أَطْهَر» (پاک‌تر) گوشزد شده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1745270/%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d9%81%d9%84%d8%b3%d9%81%d9%87-%d8%ad%d8%ac%d8%a7%d8%a8 سجادی، «قرآن و فلسفه حجاب»، 1386ش، ص77.]</ref>


==فلسفه حجاب در رابطه انسان با دیگران==
==فلسفه حجاب در رابطه انسان با دیگران==
خط ۵۷: خط ۵۴:
گرچه تمرکز بر بدن زنان ریشه در جذابیت‌های ظاهری آنان دارد؛ اما تمایل آن‌ها به خودآرایی و گسترش صنعت مد و رسانه این روند را تشدید کرده و زیبایی ظاهری را به شاخص اصلی هویت زنانه تبدیل کرده است. پیامد این روند شکل‌گیری نگاه جنسیتی به زنان در جامعه است. رعایت حجاب، توجه‌ها را از بدن زن به شخصیت او معطوف می‌کند و از تنزل جایگاه زن به سطح یک محرک حسی صرف، پیشگیری می‌کند.<ref>[https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1425_793d802a188722b89cc6592ff213a900.pdf سالاری‌فر، «مبانی روان‌شناختی عفاف و حجاب از دیدگاه اسلام»، 1396ش، ص86-89.]</ref>
گرچه تمرکز بر بدن زنان ریشه در جذابیت‌های ظاهری آنان دارد؛ اما تمایل آن‌ها به خودآرایی و گسترش صنعت مد و رسانه این روند را تشدید کرده و زیبایی ظاهری را به شاخص اصلی هویت زنانه تبدیل کرده است. پیامد این روند شکل‌گیری نگاه جنسیتی به زنان در جامعه است. رعایت حجاب، توجه‌ها را از بدن زن به شخصیت او معطوف می‌کند و از تنزل جایگاه زن به سطح یک محرک حسی صرف، پیشگیری می‌کند.<ref>[https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1425_793d802a188722b89cc6592ff213a900.pdf سالاری‌فر، «مبانی روان‌شناختی عفاف و حجاب از دیدگاه اسلام»، 1396ش، ص86-89.]</ref>


آیت‌الله مصباح یزدی معتقد است بسیاری از نهضت‌های مدعی دفاع از حقوق زن در جوامع غربی، در عمل زنان را ابزاری در خدمت مردان هوس‌ران، سرمایه‌داران سودجو و سیاست‌مداران قدرت‌طلب کرده‌اند که در تقابل با آن، زمینه بازگشت به «نظام حقوق زن در اسلام» فراهم شده است.<ref>[https://mesbahyazdi.ir/node/2274/%D9%81%D8%B5%D9%84-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%84-%D9%85%D8%AA%D9%81%D8%B1%D9%82%D9%87 مصباح یزدی، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، 1391ش، ج5، ص332-335.]</ref> شواهد نیز نشان می‌دهد که این رویکرد در سال‌های اخیر موجب گرایش زنان غربی، به‌ویژه برخی چهره‌های شاخص همچون بازیگران، خوانندگان و مدل‌ها، به انتخاب حجاب اسلامی شده است.<ref>[https://jpf.dte.ir/article_74383_e7dd88925a1b8c9532822064accb6485.pdf کاظمی، «گرایش بانوان غربی به پوشش اسلامی»، 1402ش، ص21 و 26.]</ref>
آیت‌الله مصباح یزدی معتقد است بسیاری از نهضت‌های مدعی دفاع از حقوق زن در جوامع غربی، در عمل زنان را ابزاری در خدمت مردان هوس‌ران، سرمایه‌داران سودجو و سیاست‌مداران قدرت‌طلب کرده‌اند که در تقابل با آن، زمینه بازگشت به «نظام حقوق زن در اسلام» فراهم شده است.<ref>[https://mesbahyazdi.ir/node/2274/%D9%81%D8%B5%D9%84-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%84-%D9%85%D8%AA%D9%81%D8%B1%D9%82%D9%87 مصباح یزدی، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، 1391ش، ج5، ص332-335.]</ref> شواهد نیز نشان می‌دهد که این رویکرد در سال‌های اخیر موجب گرایش زنان غربی، به‌ویژه برخی چهره‌های شاخص همچون بازیگران، خوانندگان و مدل‌ها، به انتخاب حجاب اسلامی شده است.<ref>[https://jpf.dte.ir/article_74383_e7dd88925a1b8c9532822064accb6485.pdf کاظمی، «گرایش بانوان غربی به پوشش اسلامی»، 1402ش، ص21 و 26.]</ref> حجاب از حیث اجتماعی، محدودیت نیست، بلکه مصونیتی است که محصولش سلامت، بهداشت، آرامش خانواده و امنیت جامعه خواهد بود<ref>[https://journals.iau.ir/article_522987_52212e2b3fd1a8c06e1b760c6c97e4e0.pdf صفرزاده، «نقش حجاب زنان در سلامت روانی اجتماع و راهکارهای مقابله‌ای با فرهنگ بدحجابی»، 1388ش، ص70.]</ref>
 
حجاب از حیث اجتماعی، محدودیت نیست، بلکه مصونیتی است که محصولش سلامت، بهداشت، آرامش خانواده و امنیت جامعه خواهد بود<ref>[https://journals.iau.ir/article_522987_52212e2b3fd1a8c06e1b760c6c97e4e0.pdf صفرزاده، «نقش حجاب زنان در سلامت روانی اجتماع و راهکارهای مقابله‌ای با فرهنگ بدحجابی»، 1388ش، ص70.]</ref>


==پانویس==
==پانویس==

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۶ شهریور ۱۴۰۴، ساعت ۱۶:۳۲

فلسفه حجاب؛ مجموعه حکمت‌های پوشش اسلامی.

فلسفۀ حجاب فراتر از پوشش ظاهری است و به‌عنوان جلوه‌ای از بندگی خدا و تزکیه نفس معنا می‌یابد. این حکم الهی ریشه در فطرت انسان دارد و با فضیلت‌هایی همچون حیا، عفاف و غیرت پیوند خورده است. حجاب زن را از نگاه ابزاری و تحقیر جنسی می‌رهاند و شخصیت او را پاس می‌دارد. در عرصۀ اجتماعی نیز به‌مثابۀ مصونیت نه محدودیت، موجب امنیت روانی، تحکیم خانواده و ارتقای جایگاه زن می‌شود. ازاین‌رو، رعایت حجاب علاوه بر ارزش معنوی، به‌عنوان یک تدبیر عقلانی و اخلاقی نیز شناخته می‌شود. در نهایت، حجاب ارزشی پایدار و تمدن‌ساز است که کرامت زن و سلامت جامعه را تضمین می‌کند.

مفهوم‌شناسی فلسفه حجاب

فلسفه حجاب، ناظر به حکمت‌هایی است که اندیشمندان دربارۀ حجاب ارائه کرده‌اند. حکمت‌های حجاب، دلایل و فوایدی هستند که اندیشمندان برای این حکم شرعی بیان می‌کنند تا آن را قابل‌درک و جذاب کنند؛ اما این دلایل، علت اصلی دستور خداوند نیستند و وجود یا نبود این فواید، الزامی‌بودن حجاب را زیر سؤال نمی‌برد.[۱] این حکمت‌ها متناسب با روابط انسان با خدا، با خویشتن و با دیگران، تبیین شده است.

فلسفه حجاب در رابطه انسان با خدا

تزکیه نفس

بر اساس قرآن، هدف از تشریع حجاب اسلامی دستیابی به تزکیه نفس، طهارت و پاک‌دامنی است.[۲] در آیه ۵۳ سوره احزاب، طهارت قلب به‌عنوان مبنای حجاب مطرح شده است. علامه طباطبایی در تفسیر این آیه، پاکی دل را یک مصلحت برای حکم حجاب می‌داند.[۳] آیت‌الله جوادی آملی نیز حجاب را فضیلتی معنوی می‌داند.[۴] ازاین‌رو، مصلحت نهفته در حجاب، با عفاف به‌ویژه عفت در نگاه، رفتار،[۵] و گفتار[۶] به کمال می‌رسد.[۷]

ارتباط میان پوشش و قداست زنان باایمان، حقیقی است؛[۸] به‌موجب قاعده تعامل روح با عمل، حجاب سـبب تـعالی و تـکامل روح زنان عفیف و باایمان شده و نور و زیبایی آن در آخرت به‌صورت روح و ریحان و بهشت، تجلی می‌یابد. ازاین‌رو، پوشش اهل بهشت، «لباس تقوا» است؛ لباسی که تاروپود آن را خود بافته‌اند و در بهشت بر تن می‌کنند.[۹] تقلیل فلسفه حجاب به مسائل جنسی با جایگاه قدسی زن مؤمن ناسازگار است و در رفتارهای عبادی چون نماز و طواف فاقد توجیه است[۱۰] زیرا زنان در آن حالت، حتی در غیاب نامحرمان نیز مکلف به رعایت حجاب‌اند.[۱۱]

تعبد و اطاعت

پذیرش احکام شرعی چون رعایت حجاب، نشانه، عبودیت و فروتنی در برابر خدای حکیم است.[۱۲] خدا به مصالح و حقیقت امور آگاه است و عقل سلیم اقتضا می‌کند انسان تابع اوامر و نواهی الهی باشد.[۱۳] زن با پذیرش حجاب، بندگی و اطاعت از فرمان‌های الهی را برمی‌گزیند و آن عمل را در راستای تکامل خویش قرار می‌دهد.[۱۴]

تعبد، برخلاف تقلید کورکورانه، جنبه‌ای عقلانی دارد؛[۱۵] زیرا نظام تشریع الهی بر مبنای حکمت استوار است، حتی اگر وجه حکمت آن بر ما پوشیده باشد.[۱۶] پذیرش حجاب نیز به‌عنوان مصداقی از اطاعت الهی به توجیه فردی و اجتماعی دیگری نیاز ندارد[۱۷] و حتی تکیه آن بر تعبد شرعی، مؤثرتر از تأکید بر حکمت‌ها است؛[۱۸] زیرا این حکمت‌ها علت واقعی نیستند و فقط در توجیه و ترویج حجاب مفید هستند.[۱۹] همچنین تمرکز صرف بر فلسفه‌های مشهور حجاب، مانند استحکام خانواده و استواری جامعه می‌تواند به برداشت‌های نادرست بینجامد؛ درحالی‌که با تأکید بر تعبد، زنان محجبه به‌جای حس کالای جنسی بودن، حس بندگی و اطاعت از خدا خواهند داشت.[۲۰]

فلسفه حجاب در رابطه انسان با خود

گرایش به حجاب در فرهنگ اسلامی، امری فطری به شمار می‌آید؛ زیرا حجاب یکی از عواملی است که شخصیت انسان را تضمین می‌کند. به همین علت، پوشیدگی از سنن قدیمی تمدن‌های بشری بوده و در همه ادیان الهی نیز سابقه دارد.[۲۱] آیت‌الله جوادی آملی، حجاب را «حق‌الله» می‌داند که فراتر از انتخاب فردی بوده و زن یا مرد، حق ترک یا نادیده گرفتن آن را ندارد.[۲۲] از این منظر، حجاب مایه ارزشمندی انسان نزد پروردگار بوده و یک ارزش پایدار و همیشگی است که ریشه در سرشت بشر دارد و مخصوص برخی جوامع نیست.[۲۳]

حیا

«حیا» حالتی از شرم[۲۴] و نیروی بازدارنده انسان در خلوت و حضور دیگران است.[۲۵] حجاب به‌عنوان نمود حیا در برابر نامحرم، ریشه در فطرت آدمی دارد[۲۶] و به‌ویژه گرایش زنان به پوشش، ناشی از حیای فطری است.[۲۷] قرآن در داستان آدم و حوا، با اشاره به تلاش آنها در پوشاندن بدن خویش با برگ‌ها،[۲۸] فطری بودن تمایل به پوشش را تأیید می‌کند. احساس شرم و اقدام به پوشاندن بدن حتی در حالت تنهایی، نشان می‌دهد که پوشش نه محصول تمدن، بلکه امری سرشتی است.[۲۹]

برخی گزاره‌های دیگر قرآنی مانند بستن درب‌ها و پوشاندن بت توسط زن عزیز مصر،[۳۰] راه رفتن با شرم و حیای دختر شعیب نزد موسی[۳۱] و فاصله گرفتن حضرت مریم از مردم،[۳۲] نیز نشان می‌دهد که زنان، به‌صورت فطری، تمایل دارند بدن خود را در برابر نامحرم بپوشانند و از برهنگی احساس اضطراب می‌کنند.[۳۳] حیا همواره ملازم حجاب است[۳۴] و با فطری بودن حیا، حجاب نیز به‌صورت فطری بروز می‌یابد.[۳۵]

عفاف

عفاف، فضیلتی اخلاقی و به‌معنای رعایت حد اعتدال در شهوت[۳۶] و خویشتن‌داری در برابر تمایلات افراطی جنسی است.[۳۷] آموزه‌های دینی، حجاب را تجسم بیرونی عفاف معرفی کرده‌اند. در فرهنگ اسلامی، فرد عفیف محجوب و فرد محجوب عفیف و دارای فضیلت اخلاقی تلقی می‌شود. از این منظر، حجاب و عفاف، هر یک بر پیدایی و تداوم دیگری، اثرگذار است.[۳۸]

بر اساس پژوهش‌ها، بین احساس پوشیدگی و سلامت روان رابطه‌ای مثبت و معنادار وجود دارد و با افزایش احساس پوشیدگی، سلامت روان افزایش می‌یابد.[۳۹] عفاف و پوشیدگی، زنان را از تحقیر شدن حفظ کرده و موجب کاهش اضطراب و افزایش رضایت درونی آنان می‌شود و آنها را از تبدیل‌شدن به ابزار ارضای شهوت دیگران حفظ می‌کند.[۴۰]

مرتضی مطهری بر این باور است که حیا، عفاف و حجاب، تدبیری است که زن برای گران‌بها کردن خود و حفظ موقعیتش در برابر مردان به کار می‌برد.[۴۱] به همین جهت پوشش زنان به‌عنوان نماد حیا و عفت، موجب ارتقای مقبولیت و محبوبیت زن در جامعه می‌شود.[۴۲]

غیرت

غیرت، به‌معنای برانگیختگی در دفاع از امور ارزشمند از مقوله جنسی و ناموسی،[۴۳] ریشه‌ای فطری دارد[۴۴] و بر حجاب نیز اثرگذار است.[۴۵] مطلوبیت غیرت در چارچوب اسلام، محدود به جنس خاصی نیست و بازدارندگی آن سبب می‌شود مرد و زن از ارتکاب اعمال ناسازگار با آن پرهیز کنند.[۴۶] در همین چارچوب، زنان غیرتمند همواره مراقب نگاه، گفتار، رفتار، اندام، زینت، آرایش و لباس خود هستند.[۴۷]

حمایت از آبرو و حیثیت، نیاز فطری هر انسان است[۴۸] و هرگونه تماس بدنی، یا نگاه نامطلوب، نقض آن حیثیت و حریم دانسته می‌شود؛ این نیاز فطری، بیش از هر چیز با رعایت حجاب توسط زنان تأمین می‌شود.[۴۹] فلسفۀ این حریم‌گیری‌ها در آیات قرآن با تعبیرهایی چون «خَیْر» (بهتر)، «أَزْکی» (پاکیزه‌تر) و «أَطْهَر» (پاک‌تر) گوشزد شده است.[۵۰]

فلسفه حجاب در رابطه انسان با دیگران

انسان به‌طور فطری گرایش به زندگی اجتماعی دارد[۵۱] و نخستین نمود آن در تشکیل خانواده[۵۲] بر پایه غریزه جنسی[۵۳] آشکار می‌شود. در آیه ۳۱ سوره نور، زنان مؤمن به حفظ حریم جنسیتی و پوشاندن زینت‌ها توصیه‌شده‌اند؛[۵۴] اصلی که استحکام خانواده را در جامعه به همراه دارد.[۵۵]

به باور مرتضی مطهری، اساسی‌ترین فلسفۀ پوشش اسلامی، تفکیک حریم خانواده از فضای اجتماع و اختصاص یافتن انواع لذت‌های جنسی به محیط خانواده است. برخلاف نظام غربی که کار و فعالیت را با لذت‌جویی‌های جنسی درهم می‌آمیزد. او بر این باور است که رویکرد اسلام، سلامت روانی جامعه، تحکیم بنیان خانواده، تمرکز بر فعالیت‌های سازنده و ارتقای منزلت حقیقی زن در اجتماع را به همراه دارد.[۵۶]

اسلام برای زن پوشش و حجاب را مقرر کرده است چون برای او حرمت قائل است و خودآرایی او را در جامعه نمی‌پذیرد؛ زیرا مشتریان آن غالباً افراد بی‌قید و هرزه‌اند، نه انسان‌های شریف و پاک‌سرشت.[۵۷] بر اساس آیۀ ۵۹ سورۀ احزاب، توصیه به پوشش کامل برای آن است که زنان شناخته شوند و از مزاحمت‌ها در امان بمانند.[۵۸] بدین‌سان، حجاب ابزاری در خدمت زن است تا جایگاه اجتماعی، احترام و شخصیت خویش را استحکام بخشد.[۵۹] این در حالی است که پیش از اسلام، بی‌حجابی به‌عنوان نماد بی‌ارزشی زن، رواج داشت.[۶۰]

گرچه تمرکز بر بدن زنان ریشه در جذابیت‌های ظاهری آنان دارد؛ اما تمایل آن‌ها به خودآرایی و گسترش صنعت مد و رسانه این روند را تشدید کرده و زیبایی ظاهری را به شاخص اصلی هویت زنانه تبدیل کرده است. پیامد این روند شکل‌گیری نگاه جنسیتی به زنان در جامعه است. رعایت حجاب، توجه‌ها را از بدن زن به شخصیت او معطوف می‌کند و از تنزل جایگاه زن به سطح یک محرک حسی صرف، پیشگیری می‌کند.[۶۱]

آیت‌الله مصباح یزدی معتقد است بسیاری از نهضت‌های مدعی دفاع از حقوق زن در جوامع غربی، در عمل زنان را ابزاری در خدمت مردان هوس‌ران، سرمایه‌داران سودجو و سیاست‌مداران قدرت‌طلب کرده‌اند که در تقابل با آن، زمینه بازگشت به «نظام حقوق زن در اسلام» فراهم شده است.[۶۲] شواهد نیز نشان می‌دهد که این رویکرد در سال‌های اخیر موجب گرایش زنان غربی، به‌ویژه برخی چهره‌های شاخص همچون بازیگران، خوانندگان و مدل‌ها، به انتخاب حجاب اسلامی شده است.[۶۳] حجاب از حیث اجتماعی، محدودیت نیست، بلکه مصونیتی است که محصولش سلامت، بهداشت، آرامش خانواده و امنیت جامعه خواهد بود[۶۴]

پانویس

  1. ↑ شجریان، «فلسفه‌های حجاب و عدالت جنسیتی»، 1401ش، ص124.
  2. ↑ زروندی، «بررسی تطبیقی حجاب در اقوام و ادیان الهی»، 1386ش، ص134؛ مهدی‌زاده، حجاب شناسی: چالش ها و کاوش های جدید، 1381ش، ص25.
  3. ↑ طباطبایی، ترجمه المیزان، 1374ش، ج16، ص506.
  4. ↑ دهقان سیمکانی، «دوگانگیِ ارزش ـ ادب در مسأله‌ی پوشش زن؛ سنجشی واقع‌گرایانه»، 1397ش، ص211.
  5. ↑ سوره نور، آیه ۳۱.
  6. ↑ سوره احزاب، آیه 32.
  7. ↑ زروندی، «بررسی تطبیقی حجاب در اقوام و ادیان الهی»، 1386ش، ص134-135.
  8. ↑ کرمی و امامی، «رابطه حجاب با جایگاه معنوی زنان مسلمان از دیدگاه قرآن و حدیث»، 1400ش، ص50.
  9. ↑ کرمی و امامی، «رابطه حجاب با جایگاه معنوی زنان مسلمان از دیدگاه قرآن و حدیث»، 1400ش، ص57.
  10. ↑ کرمی و امامی، «رابطه حجاب با جایگاه معنوی زنان مسلمان از دیدگاه قرآن و حدیث»، 1400ش، ص57.
  11. ↑ کرمی و امامی، «رابطه حجاب با جایگاه معنوی زنان مسلمان از دیدگاه قرآن و حدیث»، 1400ش، ص50.
  12. ↑ ناصح، «سنجه‌های عقل و نقل در مسئله حجاب با محوریت تقوی»، 1397ش، ص190.
  13. ↑ ناصح، «سنجه‌های عقل و نقل در مسئله حجاب با محوریت تقوی»، 1397ش، ص203.
  14. ↑ عظیمیان، «بررسی فلسفه و قلمرو حجاب در اسلام و آثار تربیتی آن»، 1388ش، ص90.
  15. ↑ جعفری، «مسئله تعبد و چالش‌های فررو»، 1400ش، ص118-119.
  16. ↑ شجریان، «درآمدی بر مبانی خداشناسی عدالت جنسیتی بر پایه حکمت متعالیه»، 1399ش، ص21.
  17. ↑ شجریان، «درآمدی بر مبانی خداشناسی عدالت جنسیتی بر پایه حکمت متعالیه»، 1399ش، ص19.
  18. ↑ شجریان، «فلسفه‌های حجاب و عدالت جنسیتی»، 1401ش، ص139.
  19. ↑ ناصح، «سنجه‌های عقل و نقل در مسئله حجاب با محوریت تقوی»، 1397ش، ص202.
  20. ↑ شجریان، «فلسفه‌های حجاب و عدالت جنسیتی»، 1401ش، ص140-141.
  21. ↑ کاظم پور و دیگران، «بررسی تحلیلی حجاب ازدیدگاه ادیان سامی»، 1397ش، ص12.
  22. ↑ جوادی آملی، زن در آیینه جلال و جمال، 1377ش، ص437.
  23. ↑ دهقان سیمکانی، «دوگانگیِ ارزش ـ ادب در مسأله‌ی پوشش زن؛ سنجشی واقع‌گرایانه»، 1397ش، ص210-215.
  24. ↑ سالاری‌فر، «مبانی روان‌شناختی عفاف و حجاب از دیدگاه اسلام»، 1396ش، ص79.
  25. ↑ ذوالفقاری و دیگران، «تبیین فلسفی نسبت میان حیا و حجاب و دلالت‌های تربیتی آن در تربیت اسلامی»، 1402ش، ص34.
  26. ↑ رجبی، «حیا و خودآرایی و نقش آن‌ها در سلامت روانی زن»، 1383ش، ص55.
  27. ↑ مهدی‌زاده، حجاب‌شناسی: چالش‌ها و کاوش‌های جدید، 1381ش، ص36.
  28. ↑ سوره اعراف، آیه 20.
  29. ↑ زروندی، «بررسی تطبیقی حجاب در اقوام و ادیان الهی»، 1386ش، ص120.
  30. ↑ سوره یوسف، آیه 23.
  31. ↑ سوره قصص، آیه 25.
  32. ↑ سوره مریم، آیه 22-23.
  33. ↑ رجبی، «حیا و خودآرایی و نقش آن‌ها در سلامت روانی زن»، 1383ش، ص53.
  34. ↑ ذوالفقاری و دیگران، «تبیین فلسفی نسبت میان حیا و حجاب و دلالت‌های تربیتی آن در تربیت اسلامی»، 1402ش، ص41.
  35. ↑ سالاری‌فر، «مبانی روان‌شناختی عفاف و حجاب از دیدگاه اسلام»، 1396ش، ص82.
  36. ↑ شجریان، «تبیین و تحلیل مرزهای حجاب و عفاف»، 1401ش، ص7.
  37. ↑ قاضی‌زاده و احمدی، «عفاف در قرآن و نگاهی به روایات»، 1386ش، ص92.
  38. ↑ هاشمی، «رابطه حجاب و عفاف»، 1386ش، ص34-36.
  39. ↑ سالاری‌فر، «مبانی روان‌شناختی عفاف و حجاب از دیدگاه اسلام»، 1396ش، ص102.
  40. ↑ رجبی، «حیا و خودآرایی و نقش آن‌ها در سلامت روانی زن»، 1383ش، ص55.
  41. ↑ مطهری، مجموعه آثار، 1390ش، ج۱۹، ص421.
  42. ↑ سجادی، «قرآن و فلسفه حجاب»، 1386ش، ص88.
  43. ↑ رودگر و قاسمی، «هنجارشناسی غیرت جنسی در اسلام از منظر روایات»، 1394ش، ص75.
  44. ↑ رودگر و قاسمی، «هنجارشناسی غیرت جنسی در اسلام از منظر روایات»، 1394ش، ص87.
  45. ↑ عارف و دیگران، «نقش حجاب مصونیت ساز و غیرت دینی بر آرامش روانی جامعه و تحکیم بنیان خانواده»، 1404ش، ص32.
  46. ↑ فقیهی، تربیت جنسی: مبانی، اصول و روش‌ها از منظر قرآن و حدیث»، 1387ش، ص213.
  47. ↑ اسحاقی، «نقش غیرت در سلامت فرد و اجتماع»، 1383ش، ص88-92.
  48. ↑ سالاری‌فر، «مبانی روان‌شناختی عفاف و حجاب از دیدگاه اسلام»، 1396ش، ص83.
  49. ↑ سالاری‌فر، «مبانی روان‌شناختی عفاف و حجاب از دیدگاه اسلام»، 1396ش، ص85.
  50. ↑ سجادی، «قرآن و فلسفه حجاب»، 1386ش، ص77.
  51. ↑ بهروزی لک، «ماهیت استرشادی فطری حیات اجتماعی در حکمت متعالیه»، 1396ش، ص36.
  52. ↑ عزیزی و دیگران، «بازخوانی اصول انسان‌شناسی علامه طباطبایی پیرامون خانواده»، 1397ش، ص107.
  53. ↑ عزیزی و دیگران، «بازخوانی اصول انسان‌شناسی علامه طباطبایی پیرامون خانواده»، 1397ش، ص114.
  54. ↑ طباطبایی، ترجمه المیزان، 1374ش، ج15، ص156؛ مطهری، مجموعه آثار، 1390ش، ج۱۹، ص۴۳۶.
  55. ↑ رهنما و دیگران، «بررسی مفهوم حجاب در متون اسلامی، جایگاه آثار و جلوه‌های تربیتی آن»، 1394ش، ص47-48.
  56. ↑ مطهری، مجموعه آثار، 1390ش، ج19، ص433.
  57. ↑ غیرتمند و دیگران، «آثار فردی و اجتماعی حجاب و نقش آن در امنیت اجتماعی زنان»، 1393ش، ص168.
  58. ↑ عابدینی، «سیری در آیات حجاب»، 1379ش، ص67.
  59. ↑ تابعی و اکبری، «سیمای حجاب و فواید آن در عقل و نقل»، 1385ش، ص248.
  60. ↑ رهنما و دیگران، «بررسی مفهوم حجاب در متون اسلامی، جایگاه آثار و جلوه‌های تربیتی آن»، 1394ش، ص45-46.
  61. ↑ سالاری‌فر، «مبانی روان‌شناختی عفاف و حجاب از دیدگاه اسلام»، 1396ش، ص86-89.
  62. ↑ مصباح یزدی، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، 1391ش، ج5، ص332-335.
  63. ↑ کاظمی، «گرایش بانوان غربی به پوشش اسلامی»، 1402ش، ص21 و 26.
  64. ↑ صفرزاده، «نقش حجاب زنان در سلامت روانی اجتماع و راهکارهای مقابله‌ای با فرهنگ بدحجابی»، 1388ش، ص70.

منابع

  • قرآن کریم.
  • اسحاقی، سیدحسین، «نقش غیرت در سلامت فرد و اجتماع»، رواق اندیشه، شماره ۳۷، ۱۳۸۳ش.
  • بهروزی لک، غلام‌رضا، «ماهیت استرشادی فطری حیات اجتماعی در حکمت متعالیه»، سیاست متعالیه، شماره ۱۷، ۱۳۹۶ش.
  • تابعی، محمدعلی و اکبری بورنگ، محمد، «سیمای حجاب و فواید آن در عقل و نقل»، بانوان شیعه، شماره ۱۰، ۱۳۸۵ش.
  • جعفری، محمد، «مسئله تعبد و چالش‌های فرارو»، قبسات، شماره ۱۰۰، ۱۴۰۰ش.
  • جوادی آملی، عبدالله، زن در آیینه جلال و جمال، ویراستار: محمود لطیفی، قم، إسراء، ۱۳۷۷ش.
  • دهقان جلال و جمال ، رحیم، «دوگانگیِ ارزش ـ ادب در مسئله پوشش زن؛ سنجشی واقع‌گرایانه»، زن و جامعه، شماره ۳، ۱۳۹۷ش.
  • ذوالفقاری، فرشته و دیگران، «تبیین فلسفی نسبت میان حیا و حجاب و دلالت‌های تربیتی آن در تربیت اسلامی»، تربیت اسلامی، شماره ۴۵، ۱۴۰۲ش.
  • رجبی، عباس، «حیا و خودآرایی و نقش آن‌ها در سلامت روانی زن»، نشریه معرفت، شماره ۸۷، ۱۳۸۳ش.
  • رودگر، نرجس و قاسمی، زهرا، «هنجارشناسی غیرت جنسی در اسلام از منظر روایات»، مطالعات اسلامی زنان و خانواده، شماره ۲، ۱۳۹۴ش.
  • رهنما، اکبر و دیگران، «بررسی مفهوم حجاب در متون اسلامی، جایگاه آثار و جلوه‌های تربیتی آن»، پژوهشنامه معارف قرآنی، شماره ۲۲، ۱۳۹۴ش.
  • زروندی، نفیسه، «بررسی تطبیقی حجاب در اقوام و ادیان الهی»، فصلنامه مطالعات فرهنگی دفاعی زنان، شماره ۱۰ و ۱۱، ۱۳۸۶ش.
  • سالاری‌فر، محمدرضا، «مبانی روان‌شناختی حجاب و عفاف با تأکید بر متون اسلامی»، مطالعات اسلام و روانشناسی، شماره ۲۱، ۱۳۹۶ش.
  • سجادی، سید ابراهیم، «قرآن و فلسفه حجاب»، پژوهش‌های قرآنی، شماره ۵۱ و ۵۲، ۱۳۸۶ش.
  • شجریان، مهدی، «تبیین و تحلیل مرزهای حجاب و عفاف»، اخلاق پژوهی، شماره ۳، ۱۴۰۱ش.
  • شجریان، مهدی، «درآمدی بر مبانی خداشناسی عدالت جنسیتی بر پایه حکمت متعالیه»، پژوهش‌های اسلامی زن و خانواده، شماره ۳، ۱۳۹۹ش.
  • شجریان، مهدی، «فلسفه‌های حجاب و عدالت جنسیتی»، اسلام و مطالعات اجتماعی، شماره ۱، ۱۴۰۱ش.
  • صفرزاده، سحر، «نقش حجاب زنان در سلامت روانی اجتماع و راهکارهای مقابله‌ای با فرهنگ بدحجابی»، فصلنامه روان‌شناسی فرهنگی زن، شماره ۲، ۱۳۸۸ش.
  • طباطبایی، سید محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، دفتر انتشارات اسلامی، ترجمه سید محمدباقر موسوی، قم، ۱۳۷۴ش.
  • عابدینی، احمد، «سیری در آیات حجاب»، مجله فقه، شماره ۲۳، ۱۳۷۹ش.
  • عارف، علی‌اکبر و دیگران، «نقش حجاب مصونیت‌ساز و غیرت دینی بر آرامش روانی جامعه و تحکیم بنیان خانواده»، معرفت و بصیرت اسلامی، شماره ۷، ۱۴۰۴ش.
  • عزیزی، حاتمه و دیگران، «بازخوانی اصول انسان‌شناسی علامه طباطبایی پیرامون خانواده»، دو فصلنامه الهیات قرآنی، شماره ۱۱، ۱۳۹۷ش.
  • عظیمیان، مریم و بهشتی، سعید، «بررسی فلسفه و قلمرو حجاب در اسلام و آثار تربیتی آن»، تربیت اسلامی، شماره ۸، ۱۳۸۸ش.
  • غیرتمند، سعید و دیگران، «آثار فردی و اجتماعی حجاب و نقش آن در امنیت اجتماعی زنان»، پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، شماره ۴، ۱۳۹۳ش.
  • فقیهی، علی‌نقی، تربیت جنسی: مبانی، اصول و روش‌ها از منظر قرآن و حدیث، قم، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۸۷ش.
  • قاضی‌زاده، کاظم و احمدی سلمانی، سیدعلی، «عفاف در قرآن و نگاهی به روایات»، مطالعات راهبردی زنان، شماره ۳۶، ۱۳۸۶ش.
  • کاظم‌پور، الهام و دیگران، «بررسی تحلیلی حجاب از دیدگاه ادیان سامی»، زن و مطالعات خانواده، شماره ۳۸، ۱۳۹۷ش.
  • کاظمی، علی، «گرایش بانوان غربی به پوشش اسلامی»، تبلیغ و خانواده، شماره ۲، ۱۴۰۲ش.
  • کرمی جعفرلو، ملیحه و امامی، مرتضی، «رابطه حجاب با جایگاه معنوی زنان مسلمان از دیدگاه قرآن و حدیث»، نشریه معرفت، شماره ۲۸۰، ۱۴۰۰ش.
  • مصباح یزدی، محمدتقی، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۹۱ش.
  • مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، صدرا، قم، ۱۳۹۰ش.
  • مهدی‌زاده، حسین، حجاب‌شناسی: چالش‌ها و کاوش‌های جدید، قم، مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزه علمیه، ۱۳۸۱ش.
  • ناصح، علی‌احمد و معارف، زهرا، «سنجه‌های عقل و نقل در مسئله حجاب با محوریت تقوی»، عقل و دین، شماره ۱۹، ۱۳۹۷ش.
  • هاشمی، سیدحسین، «رابطه حجاب و عفاف»، پژوهش‌های قرآنی، شماره ۵۱ و ۵۲، ۱۳۸۶ش.
برگرفته از «https://fa.wikirose.ir/w/index.php?title=فلسفه_حجاب&oldid=12032»