بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
لباس مردان سیستانی پشتوانه‌ای از فرهنگ اصیل‌ترین اقوام ایرانی است. مردم سیستانی جزء اقوام ایرانی هستند که به پوشش محلی خود پایبند بوده و معتقد هستند که پوشاک محلی مکمل شخصیت و هویت آ‌ن‌ها است. | لباس مردان سیستانی پشتوانه‌ای از فرهنگ اصیل‌ترین اقوام ایرانی است. مردم سیستانی جزء اقوام ایرانی هستند که به پوشش محلی خود پایبند بوده و معتقد هستند که پوشاک محلی مکمل شخصیت و هویت آ‌ن‌ها است. | ||
پوشاک سنتی سیستان، به‌دلیل کاربرد گسترده آن، از ارزشمندترین سرمایه‌های فرهنگی این قوم محسوب می‌شود. این پوشش نه‌تنها بخشی از هویت فرهنگی سیستانیان را شکل می‌دهد؛ بلکه به‌عنوان عنصری بصری، نقش مهمی در بازنمایی هویت اجتماعی و فرهنگی مردان این منطقه دارد.<ref>رحیمی و حسنی، «مطالعۀ تطبیقی طرح، نقش و رنگ در لباس‌های اقوام سیستانی و بلوچ از منظر ذهنیت و عینیت‌گرایی»، 1399ش، ص185-183.</ref> | پوشاک سنتی سیستان، به‌دلیل کاربرد گسترده آن، از ارزشمندترین سرمایه‌های فرهنگی این قوم محسوب می‌شود. این پوشش نه‌تنها بخشی از هویت فرهنگی سیستانیان را شکل می‌دهد؛ بلکه به‌عنوان عنصری بصری، نقش مهمی در بازنمایی هویت اجتماعی و فرهنگی مردان این منطقه دارد.<ref>[http://uctjournals.com/farsi/archive/socials/1399/summer/18.pdf رحیمی و حسنی، «مطالعۀ تطبیقی طرح، نقش و رنگ در لباس‌های اقوام سیستانی و بلوچ از منظر ذهنیت و عینیت‌گرایی»، 1399ش، ص185-183.]</ref> | ||
==تعیین نماد فرهنگی برای پوشاک سیستانی== | ==تعیین نماد فرهنگی برای پوشاک سیستانی== | ||
امروزه، تعیین نمادهای فرهنگی برای اقوام مختلف، به‌منظور معرفی هویت منطقه‌ای و حفظ میراث بومی، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. در این میان، طرح‌ها، نقش‌های متنوع در پوشاک سنتی سیستان را می‌توان از شاخص‌ترین عناصر هویتی و فرهنگی این منطقه برشمرد. نقوش هندسی در پوشاک سنتی سیستانیان، بیانگر ارزش‌های نمادین و پیشینه فرهنگی این قوم است. این طرح‌ها که بازتابی از سبک زندگی سیستانیان محسوب می‌شوند، جایگاهی ویژه در هویت آنان دارند.<ref>رحیمی و حسنی، «مطالعۀ تطبیقی طرح، نقش و رنگ در لباس‌های اقوام سیستانی و بلوچ از منظر ذهنیت و عینیت‌گرایی»، 1399ش، ص185.</ref> | امروزه، تعیین نمادهای فرهنگی برای اقوام مختلف، به‌منظور معرفی هویت منطقه‌ای و حفظ میراث بومی، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. در این میان، طرح‌ها، نقش‌های متنوع در پوشاک سنتی سیستان را می‌توان از شاخص‌ترین عناصر هویتی و فرهنگی این منطقه برشمرد. نقوش هندسی در پوشاک سنتی سیستانیان، بیانگر ارزش‌های نمادین و پیشینه فرهنگی این قوم است. این طرح‌ها که بازتابی از سبک زندگی سیستانیان محسوب می‌شوند، جایگاهی ویژه در هویت آنان دارند.<ref>[http://uctjournals.com/farsi/archive/socials/1399/summer/18.pdf رحیمی و حسنی، «مطالعۀ تطبیقی طرح، نقش و رنگ در لباس‌های اقوام سیستانی و بلوچ از منظر ذهنیت و عینیت‌گرایی»، 1399ش، ص185.]</ref> | ||
==انواع لباس مردان سیستان== | ==انواع لباس مردان سیستان== | ||
پوشاک محلی مردان سیستانی در گذر زمان به گونه‌ای طراحی شده است که با شرایط آب‌وهوایی منطقه سازگار باشد و امکان انجام راحت‌تر فعالیت‌های روزمره را برای آنان فراهم کند.<ref>زواره‌زادگان، «لباس بلوچی مردانه در طرح‌های سنتی و مدرن»، وب‌سایت ستاره.</ref> این لباس‌ها شامل سرپوش، تن‌پوش و پای‌پوش است: | پوشاک محلی مردان سیستانی در گذر زمان به گونه‌ای طراحی شده است که با شرایط آب‌وهوایی منطقه سازگار باشد و امکان انجام راحت‌تر فعالیت‌های روزمره را برای آنان فراهم کند.<ref>[https://setare.com/fa/news/32513/%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B7%D8%B1%D8%AD-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86/ زواره‌زادگان، «لباس بلوچی مردانه در طرح‌های سنتی و مدرن»، وب‌سایت ستاره.]</ref> این لباس‌ها شامل سرپوش، تن‌پوش و پای‌پوش است: | ||
===سرپوش‌های مردان=== | ===سرپوش‌های مردان=== | ||
مردان سیستانی از دوران کودکی کلاه بر سر می‌گذاشتند؛ <ref>عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص124 و 125.</ref> زیرا سر را سلطان بدن می‌دانستند و بر این باور بودند که باید به آن در شان و منزلتش احترام گذاشت.<ref> «روایتی از اهمیت کلاه در پوشش»، خبرگزاری دانشجویان ایران.</ref> آنان حتی در خانه، به‌هنگام استراحت نیز کلاه دستباف نخی روی سر قرار می‌دادند که با ابریشم دست‌دوزی شده بود. کلاه مردان سیستانی دارای انواع مختلفی است که از پشم یا کرک تهیه شده است: <ref>عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص124 و 125.</ref> | مردان سیستانی از دوران کودکی کلاه بر سر می‌گذاشتند؛ <ref>[https://ensani.ir/fa/article/264635/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص124 و 125.]</ref> زیرا سر را سلطان بدن می‌دانستند و بر این باور بودند که باید به آن در شان و منزلتش احترام گذاشت.<ref> [https://www.isna.ir/news/95040110414/%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%AA-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4 «روایتی از اهمیت کلاه در پوشش»، خبرگزاری دانشجویان ایران.]</ref> آنان حتی در خانه، به‌هنگام استراحت نیز کلاه دستباف نخی روی سر قرار می‌دادند که با ابریشم دست‌دوزی شده بود. کلاه مردان سیستانی دارای انواع مختلفی است که از پشم یا کرک تهیه شده است: <ref>[https://ensani.ir/fa/article/264635/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص124 و 125.]</ref> | ||
'''لُنگُته''': سربند مردان سیستان که شبیه عمامه است؛ اما به‌شکل عمامۀ روحانیون به‌دور سر پیچیده نمی‌شود. این نوع سربند از جنس ململ یا پارچه‌های نازک خارجی تهیه می‌شود و رنگ آن اغلب سفید یا خاکستری است. سیدها از رنگ مشکی آن استفاده می‌کنند و نحوۀ بستن آن به‌این‌گونه است که یک سر آن را لای سربند کرده و سر دیگر آن را رها می‌کنند.<ref>عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص125.</ref> | '''لُنگُته''': سربند مردان سیستان که شبیه عمامه است؛ اما به‌شکل عمامۀ روحانیون به‌دور سر پیچیده نمی‌شود. این نوع سربند از جنس ململ یا پارچه‌های نازک خارجی تهیه می‌شود و رنگ آن اغلب سفید یا خاکستری است. سیدها از رنگ مشکی آن استفاده می‌کنند و نحوۀ بستن آن به‌این‌گونه است که یک سر آن را لای سربند کرده و سر دیگر آن را رها می‌کنند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/264635/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص125.]</ref> | ||
'''کلاه پشمی''': این نوع کلاه از جنس پشم گوسفند تهیه شده و مردان هنگام رفتن به صحرا آن را روی سر قرار می‌دهند.<ref>عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص125.</ref> | '''کلاه پشمی''': این نوع کلاه از جنس پشم گوسفند تهیه شده و مردان هنگام رفتن به صحرا آن را روی سر قرار می‌دهند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/264635/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص125.]</ref> | ||
'''کلاهکش''': مردان مسن سیستانی کلاهی از جنس پشم شتر به‌نام کلاهکش بر سر می‌نهند.<ref>سماوکی، مطالعۀ رنگ و نقش پوشاک مردمان سیستان با رویکرد فرهنگ منطقه، 1399ش، ص59.</ref> | '''کلاهکش''': مردان مسن سیستانی کلاهی از جنس پشم شتر به‌نام کلاهکش بر سر می‌نهند.<ref>سماوکی، مطالعۀ رنگ و نقش پوشاک مردمان سیستان با رویکرد فرهنگ منطقه، 1399ش، ص59.</ref> | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
'''کلاه پوستی''': این نوع کلاه از جنس پوست بوده و از کشور پاکستان وارد ایران می‌شود. اغلب افراد مرفه و دامادها از آن استفاده می‌کنند.<ref>سماوکی، مطالعۀ رنگ و نقش پوشاک مردمان سیستان با رویکرد فرهنگ منطقه، 1399ش، ص59.</ref> | '''کلاه پوستی''': این نوع کلاه از جنس پوست بوده و از کشور پاکستان وارد ایران می‌شود. اغلب افراد مرفه و دامادها از آن استفاده می‌کنند.<ref>سماوکی، مطالعۀ رنگ و نقش پوشاک مردمان سیستان با رویکرد فرهنگ منطقه، 1399ش، ص59.</ref> | ||
'''کلاه قوس''': مردان مسن در جشن‌ها و مراسم‌ها از کلاه قوس استفاده می‌کنند.<ref>عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص125.</ref> | '''کلاه قوس''': مردان مسن در جشن‌ها و مراسم‌ها از کلاه قوس استفاده می‌کنند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/264635/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص125.]</ref> | ||
'''کلاه سن''': نوعی کلاه که با نخ سفید ابریشم گلدوزی شده و مردان آن را زیر لُنگُته می‌پوشند.<ref>گلستانه، آیین‌ها و باورهای مردم سیستان، 1375ش، ص23.</ref> | '''کلاه سن''': نوعی کلاه که با نخ سفید ابریشم گلدوزی شده و مردان آن را زیر لُنگُته می‌پوشند.<ref>گلستانه، آیین‌ها و باورهای مردم سیستان، 1375ش، ص23.</ref> | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
'''کلاه دوره‌ای''': نوعی کلاه حصیری و لبه‌دار استکه مردان برای جلوگیری از تابش شدید نور خورشید آن را روی صورت خود قرار می‌دهند.<ref>سماوکی، مطالعۀ رنگ و نقش پوشاک مردمان سیستان با رویکرد فرهنگ منطقه، 1399ش، ص60.</ref> | '''کلاه دوره‌ای''': نوعی کلاه حصیری و لبه‌دار استکه مردان برای جلوگیری از تابش شدید نور خورشید آن را روی صورت خود قرار می‌دهند.<ref>سماوکی، مطالعۀ رنگ و نقش پوشاک مردمان سیستان با رویکرد فرهنگ منطقه، 1399ش، ص60.</ref> | ||
'''کلاه سیمی''': این نوع کلاه با نخ‌های طلایی و نقره‌ای بافته می‌شود و از افغانستان وارد کشور شده است.<ref>عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص125.</ref> | '''کلاه سیمی''': این نوع کلاه با نخ‌های طلایی و نقره‌ای بافته می‌شود و از افغانستان وارد کشور شده است.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/264635/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص125.]</ref> | ||
'''کلاه نمدی''': کلاهی مخصوص چوپانان که از نمد تهیه شده است.<ref>عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص125.</ref> | '''کلاه نمدی''': کلاهی مخصوص چوپانان که از نمد تهیه شده است.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/264635/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص125.]</ref> | ||
===تن‌پوش‌های مردان=== | ===تن‌پوش‌های مردان=== | ||
تن‌پوش‌های سنتی مردان سیستان، بازتابی از فرهنگ و هویت آنان است که با شرایط اقلیمی و نیازهای روزمره‌شان هماهنگ شده است. تن‌پوش‌های مردان سیستان عبارتند از: | تن‌پوش‌های سنتی مردان سیستان، بازتابی از فرهنگ و هویت آنان است که با شرایط اقلیمی و نیازهای روزمره‌شان هماهنگ شده است. تن‌پوش‌های مردان سیستان عبارتند از: | ||
'''پیراهن چِل‌تریز''': پیراهنی گشاد و پرچین که قد آن تا وسط ساق پا می‌رسد. آستین‌های این پیراهن دوتکه و مچ‌دار است. پیراهن چل‌تریز اغلب سفید رنگ است و برای دوخت آن ۸ تا ۱۰ متر پارچه نیاز است. این پیراهن از چهل تکه تشکیل شده که دور سجاف و سر مچ آن سیاه‌دوزی می‌شود و مردان روی آن کمربندی می‌بندند.<ref>عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص122.</ref> | '''پیراهن چِل‌تریز''': پیراهنی گشاد و پرچین که قد آن تا وسط ساق پا می‌رسد. آستین‌های این پیراهن دوتکه و مچ‌دار است. پیراهن چل‌تریز اغلب سفید رنگ است و برای دوخت آن ۸ تا ۱۰ متر پارچه نیاز است. این پیراهن از چهل تکه تشکیل شده که دور سجاف و سر مچ آن سیاه‌دوزی می‌شود و مردان روی آن کمربندی می‌بندند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/264635/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص122.]</ref> | ||
'''پیراهن بَرچاک''': پیراهنی بلند و گشاد تا پایین زانو که قسمت پای دامن آن گشادتر است. در دوطرف دامن این پیراهن چاکی تعبیه شده است و به همین دلیل مردم سیستان به آن برچاک می‌گویند. در قسمت یقۀ این پیراهن نیز چاکی طراحی شده که روی شانۀ چپ، به‌وسیلۀ دکمه‌ای بسته می‌شود. آستین‌های این پیراهن نیز گشاد، بلند و بدون سر دست است.<ref> «لباس محلی مردم سیستان»، وب‌سایت هزارک.</ref> | '''پیراهن بَرچاک''': پیراهنی بلند و گشاد تا پایین زانو که قسمت پای دامن آن گشادتر است. در دوطرف دامن این پیراهن چاکی تعبیه شده است و به همین دلیل مردم سیستان به آن برچاک می‌گویند. در قسمت یقۀ این پیراهن نیز چاکی طراحی شده که روی شانۀ چپ، به‌وسیلۀ دکمه‌ای بسته می‌شود. آستین‌های این پیراهن نیز گشاد، بلند و بدون سر دست است.<ref> [https://hazarak.ir/news/tabid/1122/ctl/ArticleView/mid/409/articleId/199 «لباس محلی مردم سیستان»، وب‌سایت هزارک.]</ref> | ||
'''پیراهن معمول''': پیراهن روزانۀ مردان سیستانی راسته و گشاد است که در قسمت سرشانۀ آن تا زیر سینه شکافی مورب طراحی شده است.<ref> «آشنایی با لباس و کفش مردان سیستان»، وب‌سایت همشهری‌آنلاین.</ref> | '''پیراهن معمول''': پیراهن روزانۀ مردان سیستانی راسته و گشاد است که در قسمت سرشانۀ آن تا زیر سینه شکافی مورب طراحی شده است.<ref> [https://www.hamshahrionline.ir/news/478934/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D9%88-%DA%A9%D9%81%D8%B4-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «آشنایی با لباس و کفش مردان سیستان»، وب‌سایت همشهری‌آنلاین.]</ref> | ||
'''جلیقه یا باسکَت''': نیم‌تنه‌های مردان با یقۀ هفت که اغلب به رنگ مشکی تهیه می‌شود.<ref> «آشنایی با لباس و کفش مردان سیستان»، وب‌سایت همشهری‌آنلاین.</ref> | '''جلیقه یا باسکَت''': نیم‌تنه‌های مردان با یقۀ هفت که اغلب به رنگ مشکی تهیه می‌شود.<ref> [https://www.hamshahrionline.ir/news/478934/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D9%88-%DA%A9%D9%81%D8%B4-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «آشنایی با لباس و کفش مردان سیستان»، وب‌سایت همشهری‌آنلاین.]</ref> | ||
'''کت''': کت مردان سیستان که هنوز هم بین مردان شهری و روستایی رواج دارد؛ شامل جوقه و ستره است. جوقه، کتی شبیه به جاکت‌های امروزی است که از پشم رنگ نخورده تهیه شده است. این کت به‌دلیل دوام و هزینۀ بالایی که دارد، مردان آن را تا چند نسل استفاده می‌کنند. نوع دیگر، کتی نظامی به‌رنگ کرم شتری و پشمی است که ستره نام دارد و افراد مرفه، روی آن کمربندی از تار طلا می‌بندند و خنجری به‌آن آویزان می‌کنند. این کت بیشتر در فصل سرما کاربرد دارد.<ref>عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص124.</ref> | '''کت''': کت مردان سیستان که هنوز هم بین مردان شهری و روستایی رواج دارد؛ شامل جوقه و ستره است. جوقه، کتی شبیه به جاکت‌های امروزی است که از پشم رنگ نخورده تهیه شده است. این کت به‌دلیل دوام و هزینۀ بالایی که دارد، مردان آن را تا چند نسل استفاده می‌کنند. نوع دیگر، کتی نظامی به‌رنگ کرم شتری و پشمی است که ستره نام دارد و افراد مرفه، روی آن کمربندی از تار طلا می‌بندند و خنجری به‌آن آویزان می‌کنند. این کت بیشتر در فصل سرما کاربرد دارد.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/264635/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص124.]</ref> | ||
'''قبا''': مردان مرفه سیستان، در زمستان از قبای بلندی استفاده می‌کنند که جلوی سینه و سر آستین آن یراق‌دوزی شده است. رنگ این قبا معمولاً بور یا سفید است و در پهلوها و وسط پشت چاک دارد.<ref> «آشنایی با لباس و کفش مردان سیستان»، وب‌سایت همشهری‌آنلاین.</ref> | '''قبا''': مردان مرفه سیستان، در زمستان از قبای بلندی استفاده می‌کنند که جلوی سینه و سر آستین آن یراق‌دوزی شده است. رنگ این قبا معمولاً بور یا سفید است و در پهلوها و وسط پشت چاک دارد.<ref> [https://www.hamshahrionline.ir/news/478934/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D9%88-%DA%A9%D9%81%D8%B4-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «آشنایی با لباس و کفش مردان سیستان»، وب‌سایت همشهری‌آنلاین.]</ref> | ||
'''لباس دوتخته‌ای''': نوعی لباس که از دوتکه پیراهن و شلوار، با رنگ‌های مختلف تشکیل شده است. مردان مسن اغلب از این لباس استفاده می‌کنند.<ref>سماوکی، مطالعۀ رنگ و نقش پوشاک مردمان سیستان با رویکرد فرهنگ منطقه، 1399ش، ص63.</ref> | '''لباس دوتخته‌ای''': نوعی لباس که از دوتکه پیراهن و شلوار، با رنگ‌های مختلف تشکیل شده است. مردان مسن اغلب از این لباس استفاده می‌کنند.<ref>سماوکی، مطالعۀ رنگ و نقش پوشاک مردمان سیستان با رویکرد فرهنگ منطقه، 1399ش، ص63.</ref> | ||
'''لنگ''': پارچه‌ای به درازای سه متر و عرض یک و نیم متر که دور گردن و شانه‌انداخته می‌شود. جوانان بیشتر از لنگ‌های رنگی استفاده می‌کنند. رنگ سفید آن در جشن‌ها و عروسی‌ها کاربرد بیشتری دارد. از کاربردهای دیگر لنگ می‌توان به خشک کردن بدن و سر و صورت بعد از استحمام و وضو گرفتن اشاره کرد. استفاده از آن روی سر یا زیر پا به‌هنگام نماز خواندن و همچنین بستن آن دور کمر به‌عنوان کیسه برای حمل وسیله اشاره کرد. برای تهیۀ لنگ از پارچه‌های نخی ساده و گلدار استفاده می‌شود.<ref>عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص125 و 126.</ref> | '''لنگ''': پارچه‌ای به درازای سه متر و عرض یک و نیم متر که دور گردن و شانه‌انداخته می‌شود. جوانان بیشتر از لنگ‌های رنگی استفاده می‌کنند. رنگ سفید آن در جشن‌ها و عروسی‌ها کاربرد بیشتری دارد. از کاربردهای دیگر لنگ می‌توان به خشک کردن بدن و سر و صورت بعد از استحمام و وضو گرفتن اشاره کرد. استفاده از آن روی سر یا زیر پا به‌هنگام نماز خواندن و همچنین بستن آن دور کمر به‌عنوان کیسه برای حمل وسیله اشاره کرد. برای تهیۀ لنگ از پارچه‌های نخی ساده و گلدار استفاده می‌شود.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/264635/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص125 و 126.]</ref> | ||
'''پتو''': نوعی شال پشمی به درازای دو متر که مردان آن را دور کمر، شانه و گردن خود می‌پیچند؛ به‌طوری که فقط چشم و بینی از میان آن پیدا است.<ref> «آشنایی با لباس و کفش مردان سیستان»، وب‌سایت همشهری‌آنلاین.</ref> | '''پتو''': نوعی شال پشمی به درازای دو متر که مردان آن را دور کمر، شانه و گردن خود می‌پیچند؛ به‌طوری که فقط چشم و بینی از میان آن پیدا است.<ref> [https://www.hamshahrionline.ir/news/478934/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D9%88-%DA%A9%D9%81%D8%B4-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «آشنایی با لباس و کفش مردان سیستان»، وب‌سایت همشهری‌آنلاین.]</ref> | ||
'''جومه''': نوعی لباس که از الیاف نخ سفید به‌نام جومن تهیه می‌شود. به‌دلیل آب و هوای گرم و خشک منطقه اغلب از رنگ‌های روشن برای دوخت این لباس استفاده می‌شود.<ref>گلستانه، آیین‌ها و باورهای مردم سیستان، 1375ش، ص55.</ref> | '''جومه''': نوعی لباس که از الیاف نخ سفید به‌نام جومن تهیه می‌شود. به‌دلیل آب و هوای گرم و خشک منطقه اغلب از رنگ‌های روشن برای دوخت این لباس استفاده می‌شود.<ref>گلستانه، آیین‌ها و باورهای مردم سیستان، 1375ش، ص55.</ref> | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
'''راسته''': نوعی لباس آستین‌دار با یقۀ گرد که بیشتر مردان کوتاه‌قد آن را می‌پوشند. قسمت جلوی این لباس سوزن‌دوزی شده است.<ref>سماوکی، مطالعۀ رنگ و نقش پوشاک مردمان سیستان با رویکرد فرهنگ منطقه، 1399ش، ص64.</ref> | '''راسته''': نوعی لباس آستین‌دار با یقۀ گرد که بیشتر مردان کوتاه‌قد آن را می‌پوشند. قسمت جلوی این لباس سوزن‌دوزی شده است.<ref>سماوکی، مطالعۀ رنگ و نقش پوشاک مردمان سیستان با رویکرد فرهنگ منطقه، 1399ش، ص64.</ref> | ||
'''پالتو نمدی''': دامداران و کشاورزان از پالتوی نمدی استفاده می‌کنند که آستین‌های آن بلند و یقۀ آن به‌شکل مثلث است. قد این پالتو تا زیر زانو می‌رسد.<ref> «آشنایی با لباس و کفش مردان سیستان»، وب‌سایت همشهری‌آنلاین.</ref> | '''پالتو نمدی''': دامداران و کشاورزان از پالتوی نمدی استفاده می‌کنند که آستین‌های آن بلند و یقۀ آن به‌شکل مثلث است. قد این پالتو تا زیر زانو می‌رسد.<ref> [https://www.hamshahrionline.ir/news/478934/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D9%88-%DA%A9%D9%81%D8%B4-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «آشنایی با لباس و کفش مردان سیستان»، وب‌سایت همشهری‌آنلاین.]</ref> | ||
'''شلوار''': شلوار مردان سیستانی پرچین و دارای لیفه‌ای برگردان است. درون این لیفه بندی قرار می‌گیرد که این بند توسط مردم محلی منطقه بافته می‌شود. برای دوخت این شلوار، ۶ تا ۸ متر پارچه نیاز است.<ref> «لباس محلی مردم سیستان»، وب‌سایت هزارک.</ref> | '''شلوار''': شلوار مردان سیستانی پرچین و دارای لیفه‌ای برگردان است. درون این لیفه بندی قرار می‌گیرد که این بند توسط مردم محلی منطقه بافته می‌شود. برای دوخت این شلوار، ۶ تا ۸ متر پارچه نیاز است.<ref> [https://hazarak.ir/news/tabid/1122/ctl/ArticleView/mid/409/articleId/199 «لباس محلی مردم سیستان»، وب‌سایت هزارک.]</ref> | ||
===پای‌پوش‌های مردان=== | ===پای‌پوش‌های مردان=== | ||
'''جوراب''': در فصل زمستان مردان از دو نوع جوراب پشمی و نمدی استفاده می‌کنند. جوراب پشمی از پشم گوسفند است که به‌صورت ساده یا رنگی (معمولاً رنگ قرمز، سیاه و سفید) بافته می‌شود. جوراب نمدی نیز از جنس نمد است.<ref>عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص127.</ref> | '''جوراب''': در فصل زمستان مردان از دو نوع جوراب پشمی و نمدی استفاده می‌کنند. جوراب پشمی از پشم گوسفند است که به‌صورت ساده یا رنگی (معمولاً رنگ قرمز، سیاه و سفید) بافته می‌شود. جوراب نمدی نیز از جنس نمد است.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/264635/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص127.]</ref> | ||
'''پاپیچ''': نوعی نوار پهن به‌طول یک متر که از پشم گوسفند تهیه می‌شود. دامداران و روستاییان در زمستان آن را دور پای خود می‌پیچند و در برخی نقاط به آن بند می‌گویند.<ref>عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص127.</ref> | '''پاپیچ''': نوعی نوار پهن به‌طول یک متر که از پشم گوسفند تهیه می‌شود. دامداران و روستاییان در زمستان آن را دور پای خود می‌پیچند و در برخی نقاط به آن بند می‌گویند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/264635/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص127.]</ref> | ||
====کفش==== | ====کفش==== | ||
| خط ۷۹: | خط ۷۹: | ||
'''چیت''': این نوع کفش که شبیه کفش‌های تابستانی است و در اصطلاح محلی به آن «چپلّی» می‌گویند، بیشتر چوپانان از آن استفاده می‌کنند. تختۀ این کفش از لاستیک اتومبیل ساخته شده و در پشت پا به‌وسیلۀ بندی گره می‌خورد.<ref>رئیس‌الذاکرین، کندو (فرهنگ مردم سیستان)، 1370ش، ص31.</ref> | '''چیت''': این نوع کفش که شبیه کفش‌های تابستانی است و در اصطلاح محلی به آن «چپلّی» می‌گویند، بیشتر چوپانان از آن استفاده می‌کنند. تختۀ این کفش از لاستیک اتومبیل ساخته شده و در پشت پا به‌وسیلۀ بندی گره می‌خورد.<ref>رئیس‌الذاکرین، کندو (فرهنگ مردم سیستان)، 1370ش، ص31.</ref> | ||
'''کتوک''': نوعی کفش که اغلب تهی‌دستان آن را به پا می‌کنند. کفۀ آن از جنس چوب و دارای دو حفره برای عبور بند است که در پشت پا بسته می‌شود.<ref>عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص126.</ref> | '''کتوک''': نوعی کفش که اغلب تهی‌دستان آن را به پا می‌کنند. کفۀ آن از جنس چوب و دارای دو حفره برای عبور بند است که در پشت پا بسته می‌شود.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/264635/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص126.]</ref> | ||
'''کفش بیرجندی''': مردان سیستانی از نوعی کفش که به‌رنگ خردلی است و در بیرجند ساخته می‌شود، استفاده می‌کنند.<ref>عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص126.</ref> | '''کفش بیرجندی''': مردان سیستانی از نوعی کفش که به‌رنگ خردلی است و در بیرجند ساخته می‌شود، استفاده می‌کنند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/264635/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص126.]</ref> | ||
'''جوتی''': نوعی کفش ضخیم و چرمی که با رشته‌های چرم و نخ تهیه می‌شود.<ref>رئیس‌الذاکرین، کندو (فرهنگ مردم سیستان)، 1370ش، ص31.</ref> | '''جوتی''': نوعی کفش ضخیم و چرمی که با رشته‌های چرم و نخ تهیه می‌شود.<ref>رئیس‌الذاکرین، کندو (فرهنگ مردم سیستان)، 1370ش، ص31.</ref> | ||
| خط ۸۷: | خط ۸۷: | ||
'''پوتین''': نوعی کفش رزمی که مردان سیستان به‌هنگام سفر آن را می‌پوشند. این کفش مخصوص افراد مرفه است.<ref>رئیس‌الذاکرین، کندو (فرهنگ مردم سیستان)، 1370ش، ص31.</ref> | '''پوتین''': نوعی کفش رزمی که مردان سیستان به‌هنگام سفر آن را می‌پوشند. این کفش مخصوص افراد مرفه است.<ref>رئیس‌الذاکرین، کندو (فرهنگ مردم سیستان)، 1370ش، ص31.</ref> | ||
'''نیم‌بوت''': مردان ثروتمند سیستان از نوعی کفش که تا ساق پا را می‌پوشاند، استفاده می‌کنند.<ref>عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص126.</ref> | '''نیم‌بوت''': مردان ثروتمند سیستان از نوعی کفش که تا ساق پا را می‌پوشاند، استفاده می‌کنند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/264635/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص126.]</ref> | ||
'''کفش چرمی''': خان‌های سیستان از نوعی کفش چرمی که در منطقۀ قائنات تهیه می‌شود، استفاده می‌کنند.<ref>عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص127.</ref> | '''کفش چرمی''': خان‌های سیستان از نوعی کفش چرمی که در منطقۀ قائنات تهیه می‌شود، استفاده می‌کنند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/264635/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 عمرانی‌نسب، «پوشاک مردمان سیستان و بلوچستان»، 1386ش، ص127.]</ref> | ||
==اصول استفاده از رنگ‌ها در لباس مردان سیستانی== | ==اصول استفاده از رنگ‌ها در لباس مردان سیستانی== | ||
| خط ۹۵: | خط ۹۵: | ||
==مقاومت مردم سیستان در برابر قانون لباس متحدالشکل== | ==مقاومت مردم سیستان در برابر قانون لباس متحدالشکل== | ||
در دوره رضاشاه، دولت در تلاش برای اجرای قانون لباس متحدالشکل در سیستان با مقاومت شدید مردم و روحانیون مواجه شد. نفوذ روحانیون و محدودیت‌های دولت باعث شد این قوانین به‌طور کامل در منطقه اجرا نشود، که در نتیجه فاصله میان حکومت مرکزی و مردم بیشتر شد. این اقدامات نه‌تنها هویت مذهبی و قومی مردم را تقویت کرد؛ بلکه استفاده از زور و فشار دولت موجب افزایش نارضایتی، خشم عمومی و تنفر از رضاخان شد.<ref>علوی، «نگاهی به همسان سازی لباس و کشف حجاب در سیستان و بلوچستان دوره رضاشاه»، 1396ش، ص17.</ref> | در دوره رضاشاه، دولت در تلاش برای اجرای قانون لباس متحدالشکل در سیستان با مقاومت شدید مردم و روحانیون مواجه شد. نفوذ روحانیون و محدودیت‌های دولت باعث شد این قوانین به‌طور کامل در منطقه اجرا نشود، که در نتیجه فاصله میان حکومت مرکزی و مردم بیشتر شد. این اقدامات نه‌تنها هویت مذهبی و قومی مردم را تقویت کرد؛ بلکه استفاده از زور و فشار دولت موجب افزایش نارضایتی، خشم عمومی و تنفر از رضاخان شد.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/414403/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D9%88-%DA%A9%D8%B4%D9%81-%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87-%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%87 علوی، «نگاهی به همسان سازی لباس و کشف حجاب در سیستان و بلوچستان دوره رضاشاه»، 1396ش، ص17.]</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
