لباس مردم کلات نادری: تفاوت میان نسخه‌ها

پوشش مردم کلات نادری ترکیبی از سنت‌های فرهنگی و جغرافیایی خاص است. لباس‌های زنانه و مردانه این منطقه علاوه بر زیبایی، هویت فرهنگی مردم را به نمایش می‌گذارند. زنان از سرپوش‌ها و لباس‌های رنگارنگ با طراحی‌های خاص استفاده می‌کنند که نمادهای فرهنگی خاصی دارند، مانند شال‌ها و جَنگه‌ها. مردان نیز با لباس‌های سنتی چون قبا و سرپوش‌هایی مانند «کوم» هویت بومی خود را نشان می‌دهند. این لباس‌ها با شرایط اقلیمی و اجتماعی منطقه هماهنگ بوده و به فرهنگ و تاریخ کلات نادری رنگ‌وبویی خاص می‌بخشند.  

'''شار''': روی تمام سرپوش‌های زنان، شالی بزرگ از جنس ابریشم و دستباف‌انداخته می‌شود که مانند چادر اطراف بدن را می‌پوشاند و قد آن تا روی پا می‌رسد. اگر در زمینۀ این شال بیشتر از رنگ زرد استفاده شود، به آن «سارِلِه» و اگر بیشتر از رنگ سبز استفاده شود، به آن «آزربانی» می‌گویند.<ref>اکبری‌زاده، تاثیر پوشاک اقوام ایرانی در اشاعۀ صنعت گردشگری (مطالعۀ موردی: پوشاک استان خراسان رضوی)،  1401ش، ص135.</ref>

'''چادر''': چادر زنان کلات به زبان محلی «چاوِرشُو» نام دارد. در هنگام ازدواج این چادر روی سر عروس‌انداخته می‌شود و تا زمانی که بچه‌دار شود، باید در مجالس شادی آن را روی سر خود بگذارند. طرح‌های به‌کار رفته در این نوع چادر، شطرنجی و تلفیقی از رنگ‌های زرد، قرمز، زرشکی، سبز و خاکستری است.<ref>[https://civilica.com/doc/1519200/ محمودی ‌عالمی و کریمی، «شناسایی و تحلیل انواع پوشش لباس سنتی مناطق محلی لایین و کلات در خراسان شمالی»،  1401ش، ص6.]</ref>

'''پاچه''': نوعی دامن‌شلواری با پاچه‌های گشاد که در روستاهایی مثل رباط، گشادی آن خیلی زیاد است. قسمت کمر این دامن‌شلواری لیفه‌ای است که با کشیدن بندی داخل آن، جمع می‌شود. قد این تن‌پوش تا بالای زانو است که از قسمت کمر تا پایین دامن از سه تکه تشکیل شده است؛ تکۀ نخست از پارچۀ نخی و نازک، تکۀ وسط از پارچۀ مخملیا پارچه‌های پشمی انتخاب می‌شود. لبۀ دامن نیز معمولا با حاشیه‌ای از پارچه‌های ابریشمی به‌رنگ قرمز یا آبی تزیین می‌شود. قسمت پایین حاشیۀ ابریشمی را قیطان‌دوزی می‌کنند تا دیرتر فرسوده شود. همۀ این تکه‌های پارچه را با پارچۀ نخی نازک آسترکشی می‌کنند.<ref>اکبری‌زاده، تاثیر پوشاک اقوام ایرانی در اشاعۀ صنعت گردشگری (مطالعۀ موردی: پوشاک استان خراسان رضوی)،  1401ش، ص139.</ref>

'''شال و عرقچین''': این نوع شال سر که آقایان به دور سر خود می‌پیچند، «مِندیل» نام دارد و دارای رنگ‌بندی سفید، قرمز و سبز که رنگ سبز آن مخصوص سادات است. بزرگ‌ترها زیر شال خود عرقچین نیز می‌پوشند که نوعی کلاه نخی سفید‌رنگ است که با نخ ابریشم سفید، دست‌دوزی شده است. طرح و نقش این دست‌دوزی‌ها در اثر انعکاس نور ظاهر می‌شوند و به آن خامه‌دوزی گفته می‌شود. مردان مسن در فصل تابستان از عرقچین نخی قلاب‌دوزی شده استفاده می‌کنند و روی آن شال سر می‌پیچند. این شال به‌شکل مستطیل و در ابعادی به‌طول دو تا سه متر و عرض ۶۰ تا ۹۰ سانتی‌متر دوخته می‌شود.<ref>اکبری‌زاده، تاثیر پوشاک اقوام ایرانی در اشاعۀ صنعت گردشگری (مطالعۀ موردی: پوشاک استان خراسان رضوی)،  1401ش، ص141.</ref>

'''دستمال گردن''': نوعی دستمال ابریشمی به‌رنگ قرمز که اطراف آن با ریشه‌هایی تزین شده است. این نوع دستمال مختص مراسم دامادی است و داماد آن را دور گردن خود می‌بندد.<ref>[https://civilica.com/doc/1519200/ محمودی ‌عالمی و کریمی، «شناسایی و تحلیل انواع پوشش لباس سنتی مناطق محلی لایین و کلات در خراسان شمالی»،  1401ش، ص8.]</ref>

'''قبا''': قبای مردان بدون دکمه است و قسمت چپ و راست آن روی هم قرار می‌گیرد و به‌کمک یک شال ابریشمی به‌دور کمر محکم می‌شود. شکل و اساس قبا شبیه پیراهن ترکمن‌ها است. دامادها از قبای ابریشمی که دارای زمینۀ قرمز با خطوط راه‌راه سفید و مشکی که دور تا دور حاشیۀ یقه و قسمت جلوی قبا و همچنین چاک، پهلوها و دور جیب‌ها با رودوزی‌های ظریف ابریشمی مزین شده را با شال سر (مندیل) می‌پوشند.<ref>اکبری‌زاده، تاثیر پوشاک اقوام ایرانی در اشاعۀ صنعت گردشگری (مطالعۀ موردی: پوشاک استان خراسان رضوی)،  1401ش، ص142.</ref>

'''گراس''': پیراهنی کوتاه، جلو بسته و چاک‌دار است که چاک آن از سرشانۀ سمت راست تا تا زیر ادامه دارد. پارچۀ گراس از ابریشم قرمز یکنواخت تهیه شده و چاک پیراهن و دور یقۀ آن با الیاف ابریشمی رنگی دست‌دوزی می‌شود. همچنین دور یقه قیطان‌دوزی شده و به‌وسیلۀ بندینک و دکمه در قسمت سرشانه بسته می‌شود.<ref>اکبری‌زاده، تاثیر پوشاک اقوام ایرانی در اشاعۀ صنعت گردشگری (مطالعۀ موردی: پوشاک استان خراسان رضوی)،  1401ش، ص142.</ref>

'''چوخا''': نوعی پالتوی ضخیم، دستباف و از جپشم است که مردان در فصل‌های سرد سال از آن استفاده ی‌کنند. اغلب رنگ‌های استفاده شده برای چوخا، مشکی یا قهوه‌ای است.<ref>اکبری‌زاده، تاثیر پوشاک اقوام ایرانی در اشاعۀ صنعت گردشگری (مطالعۀ موردی: پوشاک استان خراسان رضوی)،  1401ش، ص146.</ref>

'''جلقه یا جالیزقه''': این وع لباس از پارچه‌ای به‌نام پنجی و به رنگ پشم تهیه می‌شود. قد جلقه تا کمر، یقه هفت، جلوباز، اغلب دارای دو جیب در اطراف یا روی سینه است که گشادی آن در قسمت کمر به‌وسیلۀ یک تسمه جمع می‌شود. آستری این جلیقه از جنس نخ و تکۀ پشت جلیقه از پارچۀ ابریشم تهیه می‌شود.<ref>امیدی، دیده و دل و دست، پژوهشی در پوشاک و هنرهای سنتی خراسان، 1383ش، ص53.</ref>

مردم «هزارمسجد»، که یکی از بخش‌های شهرستان کلات محسوب می‌شود، آداب‌ورسوم و پوشش محلی خود را به‌خوبی حفظ کرده‌اند. در این شهر، کارگاه‌های تولید صنایع دستی و لباس‌های محلی با رونق بالایی مواجه هستند.<ref> [https://www.isna.ir/news/1403052013364/%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A2%D9%86-%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7-%D8%B1%D8%A7-%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF-%D9%85%DB%8C-%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF «شهری که زنان آن، گران‌ترین لباس‌های دنیا را تولید می‌کنند»،  خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا.] </ref>