ویکی‌رز:Featured articles/2024/36
ترکمن‌دوزی، نوعی دوخت تزیینی در لباس قوم ترکمن.
سوزن‌دوزی ترکمن، در گذشته برای تزیین لباس مردان، زنان و کودکان استفاده می‌شد؛ اما امروزه بیشتر برای تزیین لباس زنان به کار برده می‌شود. هنرمندان نقوش را به‌صورت اشکال هندسی و قرینه با زنجیرهای فشرده و بسیار کوچک و ظریف روی پارچه می‌دوزند. سوزن‌دوزی ترکمن معروف به سیاه‌دوزی از صنایع‌دستی بومی شهرستان علی‌آباد کتول است. پیشینۀ ترکمن‌دوزی یا سیاه‌دوزی به هشت‌هزار سال قبل باز می‌گردد؛ در غارهای کمربند و هوتو در شهرستان بهشهر، سوزن‌دوزی‌های شاخک‌داری یافت شده است که حکایت از دیرینگی این هنر دارد. قدیمی‌ترین نمونة سوزن‌دوزی لباس ترکمنی که روی پارچۀ پنبه‌ای سفید رنگ کار شده، مربوط به سدۀ ۱۲ق است، در موزة لس‌آنجلس نگه‌داری می‌شود. همچنین دو روپوش سوزن‌دوزی شده با طرح زمینه‌ای ابریشم طلایی و زرد نیز در مجموعه‌های خصوصی نگه‌داری می‌شوند. ترکمن‌ها از دیرباز در مراسم‌های مختلف دینی و مذهبی، سوگواری و عزا، جشن و عروسی از پوشش‌هایی استفاده می‌کنند که با سوزن‌دوزی‌های زیبا مزین شده است. این لباس‌ها براساس نوع آیین، دوخت و تزیین‌های متفاوتی دارد؛ لباسی که در مراسم‌های عروسی و جشن‌ها می‌پوشند، دارای سوزن‌دوزی بیشتری است؛ اما لباس‌های مخصوص عزا و سوگواری به نسبت ساده‌تر و تزیینات کم‌تری دارد. نقشها در سوزن‌دوزی طرحی از اشکال ساده شدة عناصری است که از محیط اطراف زندگی، عقاید و باورها و ذهن خیال‌پرداز بافنده الهام می‌گیرد. زنان و دختران ترکمن، هنرمندان و نقش‌پردازان ماهری هستند. مردم ترکمن به‌پیروی از فرهنگ جامعة پیرامون خود، در هنر سوزن‌دوزی برای هر رنگ، ساختار ویژه‌ای برمی‌گزینند؛ از اين رو، رنگ لباس‌ها در میان مردم ترکمن بيانگر مفاهيم فرهنگ قومی، حالات روحی و باورهای هنرمند است. رنگ پوشاک در هماهنگي با رنگ و طرح، جنس، سن، موقعيت و منزلت معنا می‌شود و رنگ پوشاک برای کودک و جوان و مرد و زن متفاوت است و صفت‌هایی، مانند شرم و حيا، وقار و متانت، غرور و فروتني، شادابي و سرزندگي، قدرت و ضعف، مردانگي و زنانگي، وابستگي‌های قومي، گروهي و ديني را نمایان می‌سازد.
دیگر مقالات منتخب: حجاب در اندیشه فاطمه مرنیسی – خود‌‌شی‌‌ء‌‌انگاری زنان – حلقه نامزدی