متروسکشوال (مد)

متروسکشوال (مد)؛ سبکی از استایل مردانۀ آمیخته با زنانگی.

متروسکشوال (Metrosexual)، پس از گذشت یک دورۀ طولانی از ثبات مد در دنیای مردانه ظهور یافت و دنیای مد را از انحصار زنان خارج کرد. این مد بر معیارهای زیبایی و تصویرسازی جنسی مردانه تمرکز دارد و با برجسته‌سازی رسانه‌ها هنجارهای مردانگی را تحت‌‌الشعاع قرار داده و با زنانگی آمیخته است.

مفهوم‌شناسی

متروسکشوال ترکیبی از واژه‌های متروپالیتان و هتروسکشوال است. متروپالیتان به کسی گفته می‌شود که در کلان‌شهر زندگی می‌کند و هتروسکشوال به افرادی می‌گویند که به جنس مخالف کشش دارند. متروسکشوال اصطلاحی است که برای یک مرد جوان آراسته با درآمد قابل توجه که در شهر زندگی می‌کند، استفاده می‌شود. متروسکشوال‌ها مردان خودشیفته‌ای هستند که برای آراستگی و سبک زندگی متناسب با آن هزینه و زمان زیادی صرف می‌کنند و به‌عنوان پیشگامان مد مردانه معرفی می‌شوند. متروسکشوال‌ها مردانی هستند که آداب و رسوم و نگرش‌هایی را که زمانی زنانه تلقی می‌شد، پذیرفته‌اند.

سیر تحول مد مردانه

طی قرن‌ها مد مردانه بر پایه راحتی و افزایش سرعت عملکرد طراحی شده بود که تغییر در آن با سرعتی بسیار تدریجی پیش می‌رفت؛ اما در تاریخ مواردی، مانند آشور باستان، یونان، روم و قرون وسطی وجود دارد که مردان سلطنتی خود را آراسته می‌کردند. در این دوره‌ها تزئیناتی همچون جواهرات، بخشی از مد مردانه بود. در قرن هفدهم و هجدهم مد مردان با تغییرات اندکی روبه‌رو شد. ساده‌گرایی در لباس مردانه نشان دهنده منش مردانه بود و معیار زیبایی انگیزه اصلی مد مردانه در این دوره به شمار نمی‌رفت. بعدها پس از یک فاصله طولانی، در دهۀ 1900م همزمان با گسترش هالیوود، ورق مد لباس‌های مردانه برگشت و مردان در قالب شخصیت‌های ایده‌آل در صفحه سینما به تصویر کشیده شدند. در طول تاریخ، پادشاهان الهام‌بخش اصلی سبک‌های محبوب لباس در میان مردم بودند. در دنیای مدرن نیز شخصیت‌های هالیوود، نمادهای ورزشی، رهبران و هنرمندان جهان بر آنها تأثیر می‌گذارند. اصطلاح متروسکشوال نخستین بار در سال 2002م مطرح شد که ظهور نسل جدیدی از مردان را توصیف می‌کرد که آگاهانه از خود مراقبت می‌کردند، لباس خوب می‌پوشیدند و مراقب اندام خود بودند. طی روند این مد ظاهرگرایی مهم‌تر از هویت فهم شد. چنین مردانی، بازاریابان را جذب خود کردند و صنعت زیبایی مردانه شکوفا شد. با افزایش اشتغال زنان و از بین رفتن نقش‌های جنسیتی، مردان به انتخاب‌های خود در لباس توجه بیشتری کردند که این امر به تنوع دسته‌بندی‌های لباس مردانه انجامید. ظهور مد متروسکشوال در غرب را آشتی مردان با دنیای مد قلمداد کرده‌اند. امروزه متروسکشوالیتی در فرهنگ سلبریتی‌های مردان نفوذ کرده و در سراسر جهان غرب گسترش یافته است.

ابعاد متروسکشوالیتی

• طبق مد روز بودن؛
• مشغولیت گسترده به ظاهر؛
• استفادۀ گسترده از لوازم آرایشی صورت و مو.

سنجش متروسکشوال‌ها با متغیرهای ظاهر

• خودنظارتی؛
• وضعیت مصرف؛
• آگاهی از مد؛
• نگرانی در مورد لباس؛
• خود تنظیمی بدن.

ویژگی‌های شخصیتی و ظاهری مردان متروسکشوال

• علاقه به جلب نگاه زنان و مردان؛
• صرف زمان طولانی برای آماده شدن حتی بیش از زنان؛
• صاف کردن، رنگ کردن و حالت‌دهی به مو؛
• انجام جراحی‌های زیبایی؛
• مانیکور و پدیکور؛
• بدن و صورت عاری از مو؛
• برداشن ابرو؛
• استفاده از کرم‌های لوسیون و ضد چین و چروک؛
• مراقبت‌های حرفه‌ای از پوست و دندان، پوشیدن لباس‌های متناسب، استفاده از لوازم آرایشی تخصصی.

اهمیت دادن به مد در متروسکشوال‌ها به‌گونه‌ای است که تا دویست جفت کفش دارند و صورت خود را مرتب آرایش می‌کنند.

باورهای متروسکشوالیست‌ها

طبق باور متروسکشوال‌ها مردان سنتی به ظاهر و نظافت خود اهمیتی نمی‌دهند و به تناسب لباس‌ها و هم‌خوانی آنها باهم توجه ندارند؛ همچنین موهای ژولیده و نامرتب دارند. آنها به هویت مردانۀ سیال و تغییرپذیر باور دارند. آنها معتقدند این مد تا حدی بی‌عدالتی‌های بین زنان و مردان را جبران می‌کند و با در نظر گرفتن جسم مردان به‌عنوان شیء جنسی، نگاه جنسی را محدود به زنان نمی‌کند.

زمینه‌های فردی متروسکشوال

ریشۀ متروسکشوالیتی در برخی خودشیفتگی و در برخی اعتماد به نفس نداشتن در مقولۀ ظاهر است.

زمینه‌های اجتماعی متروسکشوال

فرهنگ شهری، جامعۀ پساصنعتی و سرمایه‌داری، لذت‌گرایی، تغییرات در شیوه زندگی و اشتغال، جنبش‌های فمینیست و هم‌جنس‌گرایی، غلبه فرهنگ بصری (با غلبه فرهنگ بصری مردان تمایل دارند هویت، قدرت، موفقیت و ارزش خود را با ظاهر فیزیکی خود نشان دهند)، مبارزه میان مردانگی روستایی و شهری و تبدیل جامعه تولیدی به جامعه مصرفی از جملۀ زمینه‌های اجتماعی شکل‌گیری این پدیده است.

مد متروسکشوال و هم‌جنس‌گرایی

متروسکشوال‌ها با اینکه عموماً گرایش به جنس مخالف دارند؛ اما دیگران آنها را هم‌جنس‌گرا یا دوجنس‌گرا می‌دانند. مردان هم‌جنس‌گرا هم می‌توانند متروسکشوال باشند و متروسکشوال فقط مختص مردان عادی نیست و از طرفی هم همۀ هم‌جنس‌گرایان متروسکشوال نیستند. از اواسط قرن بیستم، مردان هم‌جنس‌گرا طراحان مد رایج لباس مردانه شدند. در آن زمان اقلیت هم‌جنس‌گرایان با عرضه مد باعث استقبال گستردۀ مردم از آن می‌شدند؛ اما امروزه مد متروسکشوال فارغ از لباس‌های تولید شده به‌وسیلۀ گرایش جنسی خاص، به عرضۀ مد می‌پردازد.

نقش رسانه و سلبریتی‌ها در متروسکشوال

متروسکشوال به‌وسیلۀ رسانه‌ها به سرعت به یک پدیده جهانی تبدیل شد و حتی برای آن کتاب راهنما چاپ شد و در این میان مجلۀ دیتیل به‌عنوان برترین مجله معرفی‌ کنندۀ مد متروسکشوال انتخاب شد. در دهه‌های 1980 و 1990 میلادی نشان دادن تصاویر جنسی از بدن مردان در رسانه‌ها شدت یافت. در آغاز قرن 21 متروسکشوال به‌عنوان چهرۀ مردانگی توسط رسانه‌ها و تبلیغ‌کنندگان معرفی شد. رسانه‌ها مردانِ زنانه را معرفی کردند تا جامعه آنها را بپذیرد. رسانه‌ها ظاهر ایده‌آل را به‌نحوی بازنمایی می‌کنند که مردان نیز همانند زنان احساس کنند به اندازۀ کافی خوب نیستند. امروزه نیز متروسکشوال به یک ابزار بازاریابی برای اغوا کردن رسانه‌های جهانی تبدیل شده است. در سال 2002م دیوید بکهام، فوتبالیست مشهور، به‌عنوان بزرگترین متروسکشوال در انگلیس توصیف شد. بکهام به‌عنوان فرد متروسکشوال به شکستن مؤلفه‌ها و نوع پوشش مجاز مردانه کمک کرده است. علاوه بر بکهام، برد پیت، تام کروز، پت رافتر، هیوجکمن و لاکلان مرداک نیز به ظاهر خود بیش از حد توجه دارند و در رفتار خود بیش از مردانگی، مؤلفه‌های زنانه را بروز می‌دهند.

متروسکشوال و هویت مردانه

متروسکشوال جنسیت را از جایگاه برجسته‌ای که در شکل‌گیری هویت‌های مردانه دارد، خارج می‌کند. هویت مرد متروسکشوال بر پایۀ مصرف و استایل بنا نهاده شده است. متروسکشوال دامنۀ مردانگی را تا ورود به عرصۀ زنانگی تعمیم داده است و در ابتدا برای توصیف مردِ مصرف کنندۀ ظاهرگرا به کار می‌رفت؛ اما پس از مدتی توسط رسانه‌ها و بازاریابان به‌عنوان مقوله‌ای مشروع از هویت مردانه مورد استفاده قرار گرفت که همراه با فعالیت‌ها و ویژگی‌های زنانه بود. مفهوم متروسکشوال بازتابی از تغییر هنجارهای مردانه در سال‌های اخیر است. این صنعت مد به مردان اجازۀ دسترسی به حوزه‌های زنانه را که قبلاً ممنوع بوده است، می‌دهد.

زنان و متروسکشوالیتی

متروسکشوال ممکن است برای زنان نسخۀ جذاب‌تری از مردانگی ارائه دهد؛ زیرا مردان متروسکشوال به لباس و نظافت خود بیش از سایرین اهمیت می‌دهند. همچنین این‌گونه مردان نسبت به مردان سنتی نسبت به دیدگاه فمینیستی پذیرش بیشتری دارند و از این جهت نیز محبوب برخی زنان هستند.

متروسکشوالیتی و اختلال شخصیتی

برخی از کارشناسان معتقدند مردان متروسکشوال به اختلال شخصیت نمایشی مبتلا هستند و برخی از نویسندگان نیز متروسکشوال‌ها را افراد سطحی و کم‌عمق می‌دانند که مبتلا به بیماری خودشیفتگی هستند.

انتقاد به متروسکشوال در جوامع غربی

منتقدین به متروسکشوال بر این باورند که ارزش‌های سبک زندگی متروسکشوال تأکید کمی بر روابط طولانی‌مدت و فرزندپروری دارند. متروسکشوال‌ که مردانگی مبتنی بر مصرف است، به مردان سفید‌پوست جوان، شایسته و با درآمد بالا امتیاز می‌دهد؛ اما مردان مسن، فقیر، دارای اضافه وزن و یا غیرجذاب را حذف می‌کند.

کاربرد واژه متروسکشوال در جهان سیاست

گسترۀ کاربرد واژۀ متروسکشوال به جهان سیاست هم رسیده است. از کلمۀ متروسکشوال برای توضیح ذائقۀ سیاست خارجی اتحادیۀ اروپا استفاده می‌شود؛ به‌گونه‌ای که اولین ابرقدرت متروسکشوال جهان با استفاده از قدرت نرم توانسته در زمینۀ اقتصادی و فرهنگی نفوذ و جذابیت ایجاد کند و در مسیر توازن قدرت با ایالات متحده آمریکا قرار گیرد. اروپا به‌عنوان متروسکشوال در حال اصلاح مفاهیم قدیمی قدرت و نفوذ و بازتعریف مردانگی است. با توجه به اینکه این کلمه در دنیای غرب مورد اقبال عموم واقع شده، در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال 2004م یکی از کاندیداهای ریاست جمهوری خود را متروسکشوال معرفی کرد.

پیامدهای مد متروسکشوال

• بازتعریف هویت مردانه؛
• نادیده گرفتن مؤلفه‌های مردانگی، همچون اجتناب از زنانگی، احساسات محدود، دستیابی به موفقیت و مقام، اتکا به خود، قدرت، پرخاشگری و حس منفی نسبت به هم‌جنس‌گرایی؛
• کالایی شدن بدن مرد؛
• پدیدار شدن مردانگی تجاری به جای مردانگی هنجاری؛
• زنانه شدن مصرف مردان؛
• نادیده گرفتن تفاوت‌های زیستی و سرشتی میان زنان و مردان؛
• رشد دوبرابری فروش لوازم آرایش مردانه؛
• نارضایتی مردان از ظاهر خود.

متروسکشوالیتی و جراحی پلاستیک

پیش‌تر جراحی‌های زیبایی معمولاً برای زنان اعمال می‌شد، اکنون تعداد فزاینده‌ای از مردان برای دستیابی به ظاهری بی‌نقص زیر چاقو می‌روند. نتایج مطالعات توسط انجمن جراحان پلاستیک امریکا نشان داده است که 15 درصد از بیماران آنها مردان هستند و 20 درصد از متقاضیان تزریق بوتاکس را مردان تشکیل می‌دهند. در اثر تغییر الگوهای فرهنگی و سبک زندگی و انسان‌محوری و لذت‌گرایی در ایران، هویت جنسیتی مردانه کم‌رنگ شده است. آمارها از رشد ده برابری جراحی پلاستیک در میان مردان ایرانی خبر می‌دهد که نسبت به میانگین جهانی حدود سه برابر بیشتر است. در گذشته صفات مردانگی برای یک مرد در اولویت بود و مردان براساس آن صفت، ارزشیابی می‌شدند و ملاک دیده و پذیرفته شدن مردان در جامعه صفت‌ مردانگی آنان بود؛ اما امروزه برای بسیاری از مردم، چهره زیبا اولویت شده و مردان برای به‌دست آوردن محبوبیت در این راستا حرکت می‌کنند.

دیدگاه فقه دربارۀ تشبه مردان به زنان

اسلام همیشه تأکید به آراستگی دارد؛ به‌طوری که بُعد نظافت همچون استحمام و مسواک زدن، شانه کردن مو، گرفتن ناخن‌ها و در بعد آراستگی رنگ کردن موی سر و محاسن و پوشیدن لباس سفید جزو سیرۀ نبوی است. طبق دیدگاه فقها تراشیدن موهای گونه، گلو و پشت سر اشکالی ندارد. در آموزه‌های دینی ریش افزایش‌دهندۀ زیبایی مردان است. براساس آموزه‌های فقهی تشبه مرد به زن با هدف ایجاد جاذبه در جنس مخالف جایز نیست؛ زیرا خداوند بنا بر حکمت هر کس را بخواهد زن و هر کس را بخواهد مرد می‌آفریند. نادیده گرفتن این موضوع ریشه در انکار علم و حکمت الهی دارد. ایجاد تشابه میان زن و مرد مفاسد اجتماعی در بر دارد و سبب بحران هویت و اختلال در عملکرد نقش‌های جنسی شده و استعدادهای شخصی افراد نادیده گرفته می‌شود. مردی که خود را شبیه زنان می‌کند، نقش‌های مردانگی، همسری و پدری خود را نمی‌تواند ایفا کند و چون خودمشابهتی مرد به زن برخلاف ویژگی‌های ذاتی او است، پس از مدتی دچار سرخوردگی و کاهش اعتماد به نفس و بیماری‌های روانی می‌شود. صاحب‌نظران، براساس آموزه‌های دینی خودشیفتگی را نوعی بیماری تلقی می‌کنند که به خودپرستی و تجاوز به حقوق دیگران می‌انجامد و آسیب‌های فراوانی برای فرد مبتلا و اطرافیان وی خواهد داشت.

منابع

• «آرایش خانم‌ها و آراستگی مردان در اسلام تا چه اندازه مجاز می‌باشد؟»، وب‌سایت جدول‌یاب، تاریخ بازدید: 27 آبان 1402ش.
• «حکم تراشیدن ریش چیست؟»، اسلام کوئست نت، تاریخ درج مطلب: 29 مرداد 1387ش.
• «شبیه کردن خود به جنس مخالف»، وب‌سایت پرسمان قرآن، تاریخ درج مطلب: 3 بهمن 1390ش.
• فقیهی، زهرا و دیگران، «اختلال شخصیت خودشیفته از منظر قرآن و حدیث»، نشریۀ پژوهش دینی، شمارۀ 33، پاییز و زمستان 1395ش.
• مؤذنی، ترانه، «اختلال شخصیت نمایش»، وب‌سایت دکتر ترانه مؤذنی، تاریخ درج مطلب: 4 دی 1399ش.
• «همدلی از افزایش بی‌رویه جراحی زیبایی در جامعۀ آقایان ایرانی گزارش می‌دهد شوق قشنگ شدن در بین مردان»، وب‌سایت پیشخوان، تاریخ درج مطلب: 25 بهمن 1396ش.

• “defining a metrosexual male”, itspronouncedmetrosexual website, Date of Visit: 20 Novamber 2023.
• Dikkar, Chenta. 2021. “Unisex Clothing, A Sustain Ale Way of Self Expression”. Textile and Fashion Technology 11.
• Edward M. B, Peitsch. Making over masculinity: the metrosexual and the rise of the style-conscious male. canada montreal: McGill University, A thesis to the degree of Master of Arts, 2004.
• Hall, Matthew. A discourse Analytical Examination of Masculinities. England Nottingham: Nottingham Trent University, A thesis to the degree of Doctor of Philosophy, 2014.
• "hetrosexual”, Merriam-webster website, Date of Visit: 20 Novamber 2023.
• Khanna, Parag, “The Metrosexual Superpower”, foreignpolicy website, Date of Upload: 27 October 2009.
• Lertwannawit, Aurathai & Gulid, Nuk. 2010. “Metrosexual Identification: Gender Identity And Beauty-Related Behaviors”. International Business & Economics Research Journal 11.
• “metropalitan”, merriam-webster website, Date of Visit: 20 Novamber 2023.
• “Metrosexual”, WikiPedia, Date of last edited: 23 Novamber 2023.
• Noel Anderson, Katherine. 2008. “From Metrosexual to Retrosexual The Importance of the Shifting Male Gender Role to Feminism”. hinking Gender Conference Presentation, Eastern Michigan University.
• Pan, Horng-Huey & Jamnia, Mojdeh. 2015. “Preliminary Study On The Metrosexual Stereotype”. Research on Humanities and Social Sciences 5.
• Pompper, Donnalyn. 2010. “Masculinities, the Metrosexual, and Media Images: Across Dimensions of Age and Ethnicity”. Sex Roles 63.
• “Plastic Surgery for Men – A Growing Trend”, renewyourlooks website, Date of Upoload: 11 september 2012.
• “Rise of the Metrosexual”, theage website, Date of Upoload: 11 March 2003.
• Samsoo, Sa-U, “Metrosexual: It’s Concept an Phenomenon”, Date of Visit: 23 Novamber 2023.
• Sruthi.M , “What Makes Someone a Metrosexual?”, medicinenet website, Date of Upload: 6 April 2022.