پوشش زنان شاغل در ایران

پوشش زنان شاغل در ایران؛ سبک پوشش زنان ایرانی در محیط‌های کاری.

سبک لباس پوشیدن زنان در محیط‌های کاری دارای ویژگی‌ و اهمیت خاصی است. نوع تن‌پوش، رنگ و مدل آن باید متناسب محیط کار و فعالیت باشد. پوشش زنان بسته به موقعیت شغلی‌شان، معرّف حرفۀ آنها و بیانگر حاکمیت تفکر آنها در محیط کار، با رویکرد ترویج ارزش‌های فرهنگی و معنوی در هر جامعه‌ای است. به‌منظور نظم بخشیدن به محیط‌های رسمی و اداری، پوشش را همسان‌سازی کرده‌اند که این موضوع بعد از انقلاب صنعتی در تمام کشورها به‌صورت قانون در آمده است.

تاریخچه

از دورۀ ایلامی، پوشش زنان ایرانی با توجه به وظایفی که در اجتماع برعهده داشتند، مطرح بوده است. بر اساس مستندات تاریخی، سفرنامه‌نویسان و هنر نگارگری طبقات اجتماعی زنان اعم از موسیقی‌دانان، نویسندگان و خدمه دارای پوشش‌های خاص حرفۀ خود بودند. در غرب هم پس از انقلاب صنعتی، مسئلۀ اشتغال زنان مطرح شد. با گسترش سریع صنعت و تولید، طراحی پوشاک متناسب با محیط کار نیز رشد و توسعه یافت و منجر به تولید لباس‌کار مُدرن شد. تأثیر گفتمان انقلاب اسلامی بر وضعیّت پوشش زنان قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، زنان در حیطۀ اقتصادی نیروی ارزانی بودند که در محیط کار بدون امنیّت و با خطرات زیادی مواجه بودند. زنان تحت تأثیر مُد و تجملات قرار می‌گرفتند تا هم مصرف‌کنندۀ تولیدات باشند و هم برای فروش بیشتر مورد بهره‌برداری جنسی قرار گیرند. گفتمان اشتغال انقلاب، با تکیه بر ارزش‌گذاری و تکریم زنان، دولت را به ایجاد محیطی امن موظف کرد.

فلسفه پوشش زنان شاغل

فرهنگ سازمانی، محیط کار را محیطی رسمی می‌داند که هر فرد در آن، باید با سرمایۀ تفکر، دانش و تجربه به فعالیت بپردازد؛ بنابراین انتشار جاذبه‌های جنسی در چنین فضاهایی به اهداف سازمانی ضربه وارد می‌سازد. لباس کار نماد رسمی‌کردن محیط کاری و تفکیک حوزه خصوصی افراد از حوزۀ عمومی است و این نماد در لباس کار زنان نمود بیشتری دارد.

شاخص پوشش

هر فرد شاغلی، چه در کشورهای اروپایی و چه در کشورهای اسلامی، ملزم به رعایت پوشش سازمانی است. به‌عنوان مثال زنان شاغل انگلیسی موظف هستند لباس و پیراهن قرمز و یا رنگ‌های روشن استفاده نکنند و یا در کشور هلند پوشیدن کت و شلوار قهوه‌ای برای کارمندان بانک‌ها ممنوع است. در کشور ایران مظاهر پوشش عبارت‌اند از:

1. چادر و مقنعه یا روسری؛ پوشاندن موهای سر.
2. مانتو و شلوار؛ بلند و متعارف.
3. جوراب؛ پوشانندگی کامل پا.
4. کفش؛ متعارف و مناسب محیط کار.

کُد لباس

به مجموعۀ قوانینی که سازمان‌ها برای کارمندان خود جهت تهیۀ لباس مناسب برای محیط ‌کار وضع کرده‌اند، کد لباس می‌گویند. کد لباس‌ها، رسمی، حرفه‌ای، تجاری یا آزاد هستند. در انگلیس به‌منظور ارتقای سطح تولید از زنان کارمند خواستند تا از لوازم آرایش و لباس‌های تنگ و کوتاه بپرهیزند. پس از اجرا و افزایش تولید، این طرح موفق، با اعتراض کارکنان مرد لغو شد. از کدهای بسیار رایج در ژاپن، پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند، آرایش اجباری، عینک، جوراب ساق بلند و رنگ ‌موی یکسان است که زنان ژاپنی نسبت به آنها اعتراض و خواستار حذف شده‌اند.

پوشش در مشاغل مختلف

محیط‌های اداری ایران به دو دسته رسمی و نیمه‌رسمی تقسیم می‌شوند که در محیط رسمی الزام به پوشیدن لباس اداری رسمی است؛ اما در بقیه فضاها الزامی نیست. بانوان در فضاهاي مختلف پوشش‌های متفاوتی دارند از جمله؛

1. لباس زنان كارمند شامل لباس رسمی يا با چادر و يا بدون چادر است.
2. لباس زنان پلیس بسته به نوع عمليات متفاوت و شامل پانچو باراني، لباس تشريفات، لباس عمليات، لباس كار عادي و لباس تحصيل است.
3. لباس زنان آتش‌نشان، شامل لباس رسمی به رنگ طوسي که هنگام کار، اُورکت، کلاه ويژه و در برخي مواقع لباس نسوز هم به آن اضافه مي‌شود.
4. لباس زنان ورزشکار، با همكاري كميتۀ ملي المپيك طراحي و توليد می‌شود.
5. لباس معلمان، از رنگ‌هاي متنوع و متناسب با چارچوب قوانين، همراه با چادر يا بدون آن استفاده مي‌شود.
6. لباس پرستاران بیمارستان‌ها، دارای فرم خاص با آرم بیمارستان یا مرکز درمانی که در هر بیمارستانی متفاوت است.
7. لباس مهمانداران هتل‌ها و خطوط هوایی، لباس رسمی است؛ البته در برخی از موارد یک کلاه فرم نیز همراه مقنعه می‌پوشند.

ویژگی‏‌های پوشش مناسب

1. ساده و راحت بودن لباس؛
2. متناسب با محیط؛
3. ایمن بودن؛
4. متناسب با عرف و هنجار جامعه؛
5. درجه حرارت مطلوب و مقاوم در برابر رطوبت.

پوشش غیر مجاز

• مانتو جلوباز، کوتاه، تنگ، گشاد یا چروک و باز بودن دکمه؛
• رنگ‌های جیغ و متضاد؛
• استعمال عطر و ادکلن زیاد؛
• جوراب طرح‌دار؛
• شلوار کوتاه، تنگ و دارای پارگی، زاپ ، چاک، براق؛
• چکمۀ بلند روی شلوار؛
• لاک و ناخن مصنوعی؛
• زیورآلات آشکار و غیرمتعارف؛
• کفش جلوباز، نیم‌بوت، پاشنه نازک.

دستورالعمل‌ها‌

1. پوشش؛ دستور العملِ معاونت توسعه و مدیریت منابع وزارت کشور به وزارتخانه، استانداری‌ها، فرمانداری‌ها و بخشداری‌ها.
2. اعتبارات حق لباس بانوان کارمند؛ دستورالعملِ سازمان اداری و استخدامی به وزارتخانه‌ها و مؤسسات ‌دولتی.

مزایا و معایب پوشش یکسان در مشاغل مختلف

مزایا

1. صرفه‌جویی در هزینه؛
2. تأمین امنیت؛
3. حفظ شخصیت و شئون معنوی؛
4. تصویر منسجم و یکپارچه؛
5. افزایش آگاهی و جلب اعتماد مشتری؛
6. افزایش بهره‌وری، برندسازی و بازاریابی؛
7. ترویج هنجارها و ارزش‌ها؛
8. جلوگیری از مصرف‌گرایی؛
9. القای مسئولیت به اعضا و ایجاد شخصیت حقوقی؛
10. پرهیز از بروز رقابت شدید در شیوۀ لباس پوشیدن.

معایب

1. فرسودگی زودهنگام لباس؛
2. منابع عدم تنوع در رنگ و مدل؛
3. کمبود زمان آماده‌سازی لباس؛
4. در برخی موارد عدم کیفیت در جنس و دوخت.

منابع

• «اعتراض زنان شاغل ژاپن: کفش پاشنه بلند، لنز و آرایش اجباری نمی‌خواهیم»، وب‌سایت عصر ایران، تاریخ درج مطلب: 13 آذر 1398ش.
• «ایجاد تنوع و زیبایی در لباس‌های زنان شاغل»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 19 اردیبهشت 1386ش.
• بهزادپور، سیمین‌دخت، «حجاب مرز میان زندگی خصوصی و عمومی؛ محیط اشتغال»، نامۀ جامعه، قم، شمارۀ 12، 1384ش.
• «پوشش امروز زنان ايرانی»، وب‌سایت روستاي ايمن آباد و كروكِلا، تاریخ بازدید: 5 اردیبهشت 1402ش.
• «تاریخچۀ استفاده از لباس کار»، وب‌سایت آسان‌ پوش، تاریخ بازدید: 5 اردیبهشت 1402ش.
• تالانی، زهرا، «لباس فرم یکسان، عیدی بانوان شاغل»، خبرگزاری خبر آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۳ اسفند ۱۳۹۰ش.
• «جامعۀ مدرن؛ پوشش یکسان، همبستگی کاری»، وب‌سایت بصیرت، تاریخ درج مطلب: ۲۲ ارديبهشت ۱۳۸۹ش.
• «چند پیشنهاد برای لباس کار خانم‌ها»، وب‌سایت ایمن‌گستر دانیال، تاریخ درج مطلب: 11 آذر 1400ش.
• «چه جاهایی از لباس فرم اداری استفاده می‌شود»، خبرگزاری انصاف، تاریخ درج مطلب: 14 تیر 1399ش.
• «دستورالعمل پوشش زنان و مردان شاغل در وزارت کشور، استانداری‌ها، فرمانداری‌ها و بخشداری‌ها صادر شد»، خبرگزاری دیده‌بان ایران، تاریخ درج مطلب: 25 تیر 1401ش.
• «دستورالعمل شمارۀ ۱۵ سازمان اداری و استخدامی راجع به حق لباس کارمندان»، وب‌سایت شناسنامۀ قانون، تاریخ درج مطلب: 2 ژوئن‌ 2013م.
• «راهنمای خرید لباس کار مناسب بر اساس شغل فرد»، وب‌سایت طراحان دوخت، تاریخ بازدید: 6 اردیبهشت 1402ش.
• «زاپ چیست؟ زاپ شلوار چیست؟»، وب‌سایت کیمیا نساجین، تاریخ بازدید: 8 اردیبهشت 1402ش.
• زراعتی، لیلا، «کد لباس در سازمان‌ها»، وب‌سایت بانک خاورمیانه، تاریخ درج مطلب: 5 تیر 1400ش.
• زندی، ناهید، «سیر تحول لباس زنان از دورۀ ایلامی تا عصر حاضر»، وب‌سایت مجموعۀ فرهنگی تاریخی سعدآباد، تاریخ درج مطلب: 2 بهمن 1401ش.
• «زیبا شدن مانتو اداری بانک، لازمۀ کیفیت بالای کار شماست»، وب‌سایت ایندو فرم، تاریخ درج مطلب: 9 دی 1399ش.
• «طراحی لباس مشاغل»، وب‌سایت فنان، تاریخ درج مطلب: ۸ فروردین ۱۴۰۲ش.
• طهماسیان، «پانچو چیست؟»، وب‌سایت زیگوکمپ، تاریخ درج مطلب: 12 دی 1401ش.
• غنی‌پور، فاطمه و همکاران، «سیر تاریخی اشتغال زنان در بستر گفتمان‌های قبل و بعد از انقلاب اسلامی»، فصلنامۀ زن در توسعه و سیاست، دورۀ 20، شمارۀ 1، بهار 1401ش.
• «گپ‌و‌گفت چند خانم شاغل از مشکلات‌شان در بازار کار مردانه»، وب‌سایت آخرین خبر، تاریخ درج مطلب: 7 فروردین 1397ش.
• «لباس کار زنانه و تحولاتی که آن را در طول تاریخ شکل داد»، وب‌سایت مجلۀ قرمز، تاریخ درج مطلب: 30 می 2018م.
• «مانتو شلوار کار برای هتل»، وب‌سایت باران دخت، تاریخ بازدید: 5 اردیبهشت 1402ش.
• «مانتو فرم بیمارستانی، ویژگی‌ها و نحوۀ انتخاب آن»، وب‌سایت ایندو فرم، تاریخ درج مطلب:30 فروردین 1402ش.
• مدنی‌پور، نادیا، «نگاهی به اشتغال زنان»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: 7 بهمن 1387ش.
• نیکخواه، سپیده، «لباس اداری یا تنوع در پوشش؟ کدام مناسب شرکت هاست؟»، وب‌سایت کاران، تاریخ درج مطلب: 7 آذر 1400ش.
• «همه چیز دربارۀ مانتو فرم بانک‌ها»، وب‌سایت ایندو فرم، تاریخ درج مطلب: 19 اردیبهشت 1401ش.
• «وضعیت حجاب قبل از انقلاب اسلامی»، وب‌سایت پرسمان، تاریخ درج مطلب: 11 آبان 1394ش.