مدگرایی افراطی

مدگرایی افراطی؛ نوگرایی، تغییر و تحول بیش از حد در ظاهر و نحوۀ پوشش افراد.

مدگرایی از زمان‌های گذشته وجود داشته است. افراد با تبعیت از مد می‌خواهند خود را متمایز از دیگران نشان دهند و وقت و هزینۀ زیادی را صرف این کار می‌کنند. مدگرایی در صورت افراط می‌تواند موجب خودباختگی، وسواس و عدم اعتماد‌به‌نفس شود. تلفیق مد با فرهنگ اصیل ایرانی می‌تواند آثار مثبتی در پی داشته باشد.

مفهوم‌شناسی

مُد در فرهنگ فارسی به‌معنی روش موقتی است که طبق ذوق و سلیقۀ اهل زمان طرز زندگی و لباس پوشیدن افراد را تنظیم کند. مدگرایی نیز به‌معنی مدپرستی و پیروی از مد است.

تاریخچه

مدگرایی ریشه در تاریخ گذشته دارد. در زمانی که اغلب زنان و مردان لباس‌های بلند می‌پوشیدند، کسانی که قشر پایین جامعه بودند رداهایی به رنگ نارنجی می‌پوشیدند؛ ولی قشر مرفه رداهای‌شان به رنگ ارغوانی بود و با پوشش طلایی و نقره‌ای زینت داده می‌شد؛ پیشینۀ مد در ایران نیز به دوران قاجار برمی‌گردد. تحول در صنعت پوشاک مربوط به سفر درباریان و افراد عام به اروپا است. نقطۀ عطف مدگرایی در این دوره از تاریخ، سفر همسر فتحعلی‌شاه و توجه به لباس خاص الیزابت مک‌نیل گفته شده است که پس از آن لباس‌های زنان دربار شکلی جدید یافت. در دوران پهلوی نیز با دستور کشف حجاب از سوی رضا پهلوی مدپرستی با گرایش به انواع آرایش‌ها و لباس‌ها به اوج خود رسید. امروزه نیز با گسترش وسایل ارتباط‌جمعی از جمله اینترنت و ماهواره، هنجارها و ارزش‌ها به‌ویژه در میان برخی زنان و دختران جوان تغییر یافته و موجب تمایل آنان به مدگرایی افراطی شده است.

عوامل مدگرایی

برخی از عوامل مدگرایی عبارت‌اند از:

1. تنوع‌طلبی؛ در عصر جدید تنوع‌جویی در بین قشر جوان بیشتر به چشم می‌خورد و این تنوع‌گرایی از کشش‌هایی است که انسان را به مدگرایی ترغیب می‌کند.
2. چشم‌وهم‌چشمی؛ این خصیصه را بارزترین عامل مدگرایی و رایج در میان زنان دانسته‌اند.
3. رسانه‌ها؛ از جمله رسانه‌هایی که انواع مدها را تبلیغ می‌کنند، می‌توان به مجلات و سایت‌های فعال اینترنتی اشاره کرد. از سوی دیگر با ساخت انواع فیلم و سریال‌، چه در شبکه‌های داخلی با ترویج اشرافی‌گری و چه از طریق ماهواره، به بازنمایی سبک‌ها و مدهای خاص و رایج می‌پردازند.
4. تولیدکنندگان داخلی و خارجی؛ طراحان لباس با توجه به روحیۀ روان‌شناختی افراد جامعه به‌خصوص جوانان و روحیۀ نوگرایی آنها دست به تبلیغ و ایجاد مدهای مختلفی می‌زنند. تولیدکنندگان خارجی با به‌کارگیری و آشنایی با مبناهای روان‌شناختی و تأثیرگذاری، این مدها را طراحی و تولیدکنندگان داخلی از آنها تقلید می‌کنند.
5. مدگرایی قشر مرفه؛ روحیۀ برتری‌جویی و تشخص‌طلبی افراد مرفه آنها را وا می‌دارد که از لباس‌های گران‌قیمت و مد روز استفاده کنند و افراد دیگر نیز می‌خواهند خود را شبیه آنها نمایند و در ظاهر و لباس‌پوشیدن از آنها تبعیت می‌کنند.

آسیب‌های مدگرایی افراطی

توجه بیش از حد به مد به‌ویژه در نوجوانان و جوانان موجب اضطراب در آنان می‌شود؛ به‌گونه‌ای که آنها قادر نخواهند بود با علاقۀ خود چیزی بپوشند و سرمایۀ عمر و انرژی خود را صرف تبعیت از مد می‌کنند. مدگرایی افراطی موجب آشفتگی هویت، بی‌ثباتی و تحول قوانین و هنجارها می‌شود و هزینه‌های بسیاری را به چرخۀ اقتصادی خانواده تحمیل می‌کند.

جایگزین مدگرایی غربی

متناسب با زیست‌بوم ایران، پوشش‌های ایرانی - اسلامی زیادی وجود دارد و این پوشش ها با توجه به طرح‌ها و الگوهای متنوع و زیبا می‌تواند، جایگزین مد غربی شود و حس غرور و افتخار را در جوانان ایجاد کند.

راه‌های کاهش مدگرایی

با ایجاد سرگرمی‌های جدید، کشف استعدادها و راه‌هایی دیگر برای دیده شدن جوانان در جامعه، می‌توان مدگرایی را کاهش داد. پوشش ایرانی - اسلامی با نوآوری و طرح‌های سنتی و چشم‌نواز می‌تواند از روند رایج شدن لباس‌های غربی بکاهد. رسانه‌ها نیز می‌توانند با ایجاد برنامه‌های جذاب و مناسب، به مقابله با مدپرستی بپردازند.

منابع

• «پدیده مدگرایی و آسیب‌های اجتماعی آن (بخش اول)»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: 8 بهمن 1397ش.
• «تاریخچه مد و پوشاک در ایران» وب‌سایت طراح لباس، تاریخ درج مطلب 30خرداد 1401ش.
• «تاریخچۀ مد و فشن در ایران»، وب‌سایت طراح لباس، تاریخ بازدید: 26 آذر 1401ش.
• «دلایل مدگرایی افراطی جوانان چیست؟»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: 4 اسفند 1400ش.
• کوهستان بحر آسمان، فاطمه و دیگران، «بررسی ارتباط بین مدگرایی و هویت اجتماعی در بین دختران جوان 15 تا 29 سال شهر کرمان»، فصلنامه علمی پژوهشی زن و جامعه، شماره سوم، پاییز 1398ش.
• «مدگرایی چیست؛ بهره‌مندی از تمدن جدید یا خودباختگی؟»، مشرق‌نیوز، تاریخ درج مطلب: 26 دی 1395ش.
• «مدگرایی منفی و مدگرایی مثبت»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 15 دی 1391ش.
• دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 26 آذر 1401ش.
• مشایخی، مصطفی، «پوشش اسلامی – ایرانی، جایگزین مدگرایی غربی»، بارانی‌نیوز، تاریخ درج مطلب: 6 اسفند 1396ش.
• هاشم‌نژاد، حسین، «همه چیز درباره پدیدۀ مد و مدگرایی»، مشرق‌نیوز، تاریخ درج مطلب: 6 دی 1389ش.