پرگویی

پرگویی؛ سخن گفتن بی‌فایده و بیش از قدر نیاز.

پرگویی از آفت‌های زبانی است که آثار نامطلوبی را در پی دارد. پرگویی می‌تواند موجب بروز گناه و خطا در انسان، تیرگی روابط اجتماعی، اتلاف وقت و دوری از اندیشه و یاد خدا شود. برخلاف پرگویی، نگه‌داشتن زبان و به اندازه سخن گفتن نشانۀ عقل آدمی و از جلوه‌های عفت در کلام است

مفهوم‌شناسی

پرگویی مترادف پرحرفی، پرچانگی، وراجی، روده‌درازی و بسیارگویی است. پرگویی در اصطلاح، سخن بیهوده‌ای است که فایده‌ای دنیوی و اخروی ندارد. سخن بیهوده و بیش از قدر نیاز، امری ناپسند است.

عوامل پرگویی

برخی از عواملی که موجب می‌شوند تا انسان دچار پرحرفی شود عبارت‌اند از:

• اشتیاق به‌ دانستن چیزهای غیرضروری؛ گاهی افراد به‌خاطر اینکه می‌خواهند دانسته‌هایی را که تأثیری در وضعیت زندگی دنیوی و اخروی آنها ندارد را افزون کنند، پرحرفی می‌کنند.
• جلب توجه دیگران؛ افراد برای این که خود را فردی اجتماعی و خوش‌مشرب معرفی کنند، گزافه‌گویی می‌کنند.
• وقت‌گذرانی؛
• استرس و اضطراب؛ گاهی بر اثر استرس و ترس شدید، افراد زیاده‌گویی می‌کنند تا تخلیۀ روانی شوند.
• علاقه به انتقال اطلاعات خود به دیگران؛
• علاقه به مجادله و مخالفت با دیگران؛
• بلند فکرکردن؛ بعضی افراد برای سنجش افکار خود، آنچه را که فکر می‌کنند، به زبان می‌آورند.

عوامل پرگویی کودکان

اغلب کودکان به‌واسطۀ حس کنجکاوی‌ پرحرفی می‌کنند. گاهی نیز علت پرگویی کودکان جلب توجه اطرافیان است. بعضی اوقات هم تولد کودکی دیگر در خانواده سبب حسادت کودک و پرحرفی او می‌شود. بیش‌فعالی کودکان نیز می‌تواند عاملی برای پرحرفی آنان باشد.

عوامل پرحرفی در سالمندان

• مرور و زنده‌شدن خاطرات گذشته؛
• نگران ‌بودن از مسئله یا موضوعی؛
• علاقه نداشتن به سکوت؛
• بیماری‌هایی مانند آلزایمر یا اختلال حواس؛
• جلب توجه‌؛
• راهنمایی اطرافیان با سخن از نظرات و تجربیات گذشته؛
• عادت به پرحرفی.

اقشار مبتلا به پرگویی

گرچه افراد مختلفی ممکن است به این لغزش زبانی مبتلا شوند؛ اما این ویژگی در اقشاری که در موقعیت شغلی خود از زبان خود بیشتر استفاده کنند، بیشتر قابل مشاهده است.

پیامدهای نامطلوب پرحرفی

پرحرفی پیامدهای ناخوشایندی در زندگی فردی و اجتماعی دارد که برخی از آنها عبارت‌اند از:

پیامدهای فردی پرحرفی

تلف شدن عمر؛ عمر سرمایۀ پرارزشی است که اگر ضایع شود قابل بازگشت نیست؛ لذا در گذراندن اوقات باید دقت شود. افرادی که عمر خود را به پرگویی می‌گذرانند، از رشد و کمال دنیوی و معنوی بهره‌مند نخواهند شد. این کمترین بی‌بهرگی فرد است و اگر این پرحرفی همراه با گناه باشد، کیفر اخروی را هم به دنبال خواهد داشت.

مبتلاشدن به بیهوده‌گویی؛ بعضی از اوقات فرد پرگو، اختیار کلام خود را ندارد و ممکن است کم‌کم به ورطۀ سخنان نابجا و زشت کشیده ‌شود و با تکرار، این کلمات برای او عادت می‌شود و در آخر حیا را از دست خواهد داد. امام علی خطا و اشتباهات مکرر را به‌خاطر پرگویی می‌داند که حیای انسان را می‌‌زداید و قدرت کنترل را از او سلب می‌کند.

سنگدلی؛ گاهی اوقات پرگویی باعث افزایش لغزش‌های زبانی و در نتیجه قساوت قلب انسان می‌شود. پیامبر نیز زیاده‌‌گویی جز در ذکر خداوند را سبب قساوت قلب می‌داند.

پیامدهای اجتماعی پرحرفی

• فرصت سخن گفتن از دیگران سلب می‌شود؛
• از سخنان دیگران بی‌بهره می‌شود؛
• پرحرفی موجب نفرت دیگران از شخص پرحرف می‌شود.
• پرحرفی باعث غیبت، سخن‌چینی و گناهان زبان می‌شود؛
• رنجش خاطر دیگران را فراهم می‌کند؛
• ذهنیت خوب افراد نسبت به پرگو از بین می‌رود؛
• روابط اجتماعی میان افراد تیره می‌شود.

آثار اخروی

پرحرفی غیرمفید اثر وضعی و عملی دارد که به‌صورت فشار قبر بعد از مرگ گریبان‌گیر انسان می‌شود. هر سخنی که بر زبان جاری می‌شود، توسط دو فرشته ثبت می‌شود که روز قیامت به نمایش درمی‌آید. سخنان از اعمال جدا نیستند و در روز جزا انسان از حرف‌های بیهوده خود نیز احساس سرافکندگی خواهد کرد.

پرحرفی در آموزه‌های دینی

در آموزه‌های دینی سفارش شده است که از پرحرفی پرهیز شود. امام سجاد دوری از پرحرفی را از حقوق زبان می‌داند. در روایتی از امام کاظم مواجهه امام علی با شخص پرحرف آمده است که امام آن فرد را از پرحرفی نهی و به پرهیز از مازاد کلام تشویق کرد. امام صادق معتقد است که سخن نیکو، مدیریت زبان و کم‌گویی موجب زینت ائمه است و برخلاف آن، موجبات ننگ آنها را فراهم می‌آورد.

پرحرفی پسندیده

• بعضی به بهانۀ زشتی پرحرفی، همواره سکوت می‌کنند که این امر موجب عدم ارتباط با دیگران و تنهایی آنها می‌شود.
• در برابر اهانت دیگران، گاهی لازم است تا فرد با پرگویی از خود دفاع کند.
• گاهی پرگویی ابزاری است که فرد برای مقابله با کم‌رویی و عدم اعتمادبه‌نفس به کار می‌برد تا جبران این نقیصه را کرده باشد.
• در جایی که در ادای کلام خیری هست، باید سخن گفت.

مقابله با پرحرفی در سیره بزرگان

علامه طباطبایی همواره از پرحرفی پرهیز داشت و دیگران را هم به کم‌حرفی توصیه می‌کرد. از نظر وی پرگویی موجب کاهش حافظه افراد می‌شود. توصیه به کم‌حرفی و سکوت در سیره بزرگان جهت کنترل زبان و جلوگیری از لغزش‌های زبانی است وگرنه مطلق سکوت امری پسندیده نیست.

عکس‌العمل نسبت به پرگویی دیگران

گاهی پرگویی افراد، آزاردهنده می‌شود. برخی از روان‌شناسان معتقدند که اظهار مستقیم پرحرف بودن به شخص پرگو می‌تواند شرایط را بدتر کند و تماس چشمی، خوب گوش‌دادن و ابراز احساس خوشایند راهکار مواجهه با فرد پرگو است تا او متوجه شود که حرف وی شنیده و فهمیده شده است. برخی دیگر از روان‌شناسان نیز بر این باورند که با ابراز ناراحتی از فرد پرگو، به‌طور صریح به فرد گفته شود که فرصت شنیدن کلام او را ندارد و عجله دارد. بهتر است فرد مقابل پرگو اجازه ندهد، فرد پرحرف، وقت او را بگیرد.

درمان پرگویی

درمان پرگویی کاری تدریجی و زمان‌بر است. توصیه شده است انسان پرگو به خود یادآوری ‌کند که در قبال هر حرفی که می‌زند، مسئول است و سکوت مزایایی دارد که در پرگویی نیست. از لحاظ عملی نیز فرد پرحرف باید تا جایی که ممکن است، سکوت و کم‌گویی را تمرین کند تا برایش ملکه شود و در مورد سخنی که می‌خواهد به زبان جاری کند، اول بیندیشد و بعد لب به سخن باز کند. فرد پرگو می‌تواند با تلقین، نذر و یا جریمه کردن خود در صورت تکرار پرحرفی، به مدیریت زبان خود بپردازد.

درمان پرگویی کودکان

فعالیت‌هایی که نیاز به فکر دارند، می‌توانند در درمان کودک پرحرف مؤثر باشند. بازی‌های فکری مانند شطرنج و سرگرمی‌هایی مانند مدارهای الکترونیکی نیز راه‌حل این مشکل است. توبیخ و سرزنش و تنبیه راه‌حل مناسبی برای اصلاح پرگویی نیست؛ اما تشویق و تقویت نکات مثبت کودک، رعایت نوبت در سخن‌گفتن، به‌موقع حرف‌زدن در رفع پرحرفی کودکان کارساز است. مشاوره با متخصص امور کودکان با ارائۀ راهکارهای مناسب هم می‌تواند کمک‌کننده باشد.

معرفی کتاب

تِرودی لودویگ، نویسندۀ کتاب «لطفاً ساکت، اون مک‌فی!» در تلاش است تا نشان دهد چه وقتی گوینده و در چه موقعیتی شنوندۀ خوبی باشیم. مایکل گوردون هم در کتاب «اژدها کوچولو پرحرفی نکن!» درباره آسیب‌های پرحرفی کودکان می‌نویسد.

پرگویی در ادبیات فارسی

در فرهنگ ایرانیان، اشعار و ضرب‌المثل‌هاي بسياري درباره مذموم بودن پرگويي و فايدۀ سکوت آمده است.

کم گوی به جز مصلحت خویش مگوی		چیزی که نپرسند تو خود پیش مگوی
گوشِ تو دو دادند و زبانِ تو یکی		یعنی که دو بشنو و یکی بیش مگوی

نظامی در بخشی از نصیحت خود به فرزندش در مذمت پرگویی می‌گوید:

کم گوی و گزیده گوی چون دُر

تا ز اندک تو جهان شود پُر

منابع

• قرآن کریم
• اسماعیل‌نیا، محمود، «اخلاق: پرحرفی»، نشریۀ رشد معلم، شمارۀ 46، فروردین 1367ش.
• «پرحرفي در چه مورد جايز است؟»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: 8 مهر 1391ش.
• «پرحرفی نشانه اختلال شخصیت است»، وب‌سایت آخرین خبر، تاریخ درج مطلب: 17 خرداد 1392ش.
• «پرگویی»، فرهنگ مترادف و متضاد، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 18 شهریور 1402ش.
• «پرگویی و زیاده‌گویی نشانه جهل است»، وب‌سایت پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 18 اسفند 1391ش.
• جوادی، حسن، «برخی از آثار و مضرات پرحرفی»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: 21 شهریور 1400ش.
• حاجی‌علی، حدیثه، «راه‌های درمان پرحرفی»، وب‌سایت گام برتر، تاریخ درج مطلب: 2 بهمن 1399ش.
• حرعاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل‌الشیعه الی تحصیل مسائل‌الشریعه، قم، مؤسسۀ آل‌البیت، 1416ق.
• حسینی‌طهرانی، محمدحسین، رسالۀ لُب‌اللُباب، محقق هادی خسروشاهی، قم، بوستان کتاب، 1389ش.
• «خاطراتی از خلق‌وخوی علامه طباطبایی (ره)»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 20 اسفند 1397ش.
• «دلیل و علت اصلی پرحرفی کودکان + درمان»، وب‌سایت نمناک، تاریخ بازدید: 20 شهریور 1402ش.
• دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 18 شهریور 1402ش.
• «راه مبارزه با پرحرفی»، وب‌سایت پرسمان دانشگاهیان، تاریخ درج مطلب: 20 شهریور 1391ش.
• عارفی، محمدیونس، «عفت در کلام»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
• «مبارزه با پرحرفی در «لطفا ساکت، اُوِن مَک‌فی!»»، خبرگزاری کتاب ایران، تاریخ درج مطلب: 12شهریور 1401ش.
• مظاهری، حسین، جبهه و جهاد اکبر، تهران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نمایندگی ولی فقیه، اداره آموزش‌های عقيدتی سياسی، 1362ش.
• نظامی گنجوی، جمال‌الدین، خمسۀ لیلی و مجنون، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 13 شهریور 1402ش.
• «کتاب اژدها کوچولو پرحرفی نکن! (گلاسه) – مایکل گوردون»، وب‌سایت پونک.
• هدایت، رضاقلی‌خان، تذکرة ریاض‌العارفین، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 13 شهریور 1402ش.