گردن‌بند زنانه

گردن‌بند زنانه؛ رشته‌ای مزین به گوهر برای زینت گردن بانوان.

گردن‌بند زنانه از جمله زیورآلاتی است که در بین بانوان طرفداران زیادی دارد و دارای ابعاد و مدل‌های متفاوت است.

مفهوم‌شناسی

گردن‌بند زنانه آویز زینتی است که به‌طور معمول از سنگ‌ها یا فلزهای قیمتی ساخته شده و خانم‌ها آن را به گردن می‌آویزند.

تاریخچه

گردن‌بند جزو اولین زیورآلاتی است که انسان استفاده کرد. طبق تحقیقات، قدیمی‌ترین زیورآلات استفاده شده، گردن‌بندی از صدف‌های سوراخ شده است که در غاری واقع در مراکش کشف شده است. این شیء حدوداً متعلق به 110 هزار سال پیش از میلاد است.

حدوداً از دو هزار سال پیش از میلاد و در دورۀ مادها، ساکنان فلات ایران ساختن جواهرات را با دانه‌ها و مهره‌های رنگی شروع کردند. در لباس ایرانی عهد باستان، همیشه گردن‌بند و بازوبند وجود داشته است. در دورۀ هخامنشی، تنوع بسیار زیادی در زیورآلات از جمله‌ پلاک، شمسه، دکمه، گردن‌بند و دست‌بند دیده می‌شود. اشکانیان، تزئین و درخشان‌سازی اشیا را از همسایگان شرقی خود آموخته بودند و انواع آویز، سنجاق کوچک، حلقه، کمربند و کلاه‌های مزین را می‌ساختند. اوج شکوفایی کیفیت در هنر جواهرسازی ایرانیان، دورۀ ساسانیان است. در این دوره مصرف طلا در بین اشراف و ثروتمندان بسیار زیاد می‌شود. بعدها با ورود اسلام به ایران، هنر جواهرسازی و از جمله گردن‌بند وارد دوران جدیدی از خلاقیت و مهارت شد که جلوه‌های دینی نیز به خود گرفت.

اولین گردن‌بندهایی که مواد تشکیل دهندۀ آن فلزات گران‌بها با آویزهای سنگی بوده، در اروپا ساخته شده‌اند. در قرون وسطی، جواهرات و مخصوصاً گردن‌بندها به عنصر جدایی‌ناپذیر لباس تبدیل شدند. از قرن 14 تا اوایل قرن 17، گردن‌بندها عامل تمایز وضعیت اجتماعی و درجه‌بندی ثروت افراد بوده است. در اوایل قرن بیستم زیورآلات به‌خصوص گردن‌بندها عیار و جلوه بالاتری گرفت.

روش ساخت گردن‌بند در تمدن‌های مختلف

انسان‌های اولیه از موادی طبیعی مثل پر، استخوان، صدف و همچنین مواد گیاهی برای ساختن گردن‌بند استفاده می‌کردند. در تمدن کِرت تقریباً تمام طبقات اجتماعی از گردن‌بند استفاده می‌کردند. کشاورزان سنگ را در نخی از جنس کتان می‌آویختند و افراد سرمایه‌دار برای گردن‌بندهای خود از مهره‌های قیمتی مانند عقیق، مروارید، و آمیتیس استفاده می‌کردند.

در تمدن بین‌النهرین و بابل، آویزها را به‌جای نخ در زنجیر طلا می‌آویختند؛ این آویزها از جنس عقیق، لاجورد و طلا بود. سومریان از سنگ‌های لاجورد و مهره و با استفاده از زنجیر طلا و نقره گردن‌بند می‌ساختند.

در مصر باستان دو مدل گردن‌بند وجود داشت که نوع طبقۀ اجتماعی هرکس با آن مشخص می‌شد. افراد طبقۀ پایین، یقه‌های خود را با تزئینات طبیعی و با اشیایی مثل شیشه، سفال و مهره‌های توخالی می‌آراستند. افراد طبقۀ ثروتمند، آویزهایی به‌شکل حیوانات، گیاهان و حشرات و از جنس طلا به گردن خود می‌آویختند.

در رم باستان قشر ممتاز از طلا و نقره با سنگ‌هایی مثل کهربا، مروارید، یاقوت کبود و الماس با ملیله‌کاری و میناکاری گردن‌بند می‌ساختند.

اجزا و جنس گردن‌بند

اجزای اصلی آن یک نوار یا زنجیر است. هر گردن‌بند یک قسمت ضمیمه دارد که بیرون زنجیر به‌صورت آویز یا درون زنجیر قرار دارد.

انواع جنس گردن‌بند

گردن‌بندها و آویزها معمولا از مواد زیر ساخت می‌شوند:

1. طلا: گران‌بهاترین فلز در دو رنگ زرد طلایی و سفید؛
2. نقره: این فلز قابلیت شکل‌دهی و حفظ نقوش را ندارد؛ لذا با دیگر فلزات استفاده می‌شود؛
3. پلاتین: فلزی فاخر و غالباً گران‌تر از طلا؛
4. برنز: ترکیبی از قلع، مس و روی؛
5. استیل یا فولاد: ترکیبی از آهن، نیکل و کروم؛
6. برنج: آلیاژی از مس و روی؛
7. تنگستن: آلیاژی سنگین با چگالی بالا؛
8. سنگ‌ها: مثل الماس، الکساندریت، آمیتیست، زمرد کبود، زمرد سبز و فیروزه؛
9. مرواریدها و نگین‌ها.

انواع زنجیر گردن‌بند

به‌طور کلی ابعاد استاندار گردن‌بندها به شرح زیر است:

1. یقه‌ای یا گلوبند: 12 تا 14 اینچ؛
2. چوکر یا طوقی: 14 تا 16 اینچ؛
3. پرنسسی: 16 تا 18 اینچ؛
4. جشنی یا نمایشی: 20 تا 22 اینچ؛
5. اپرا: 22 تا 24 اینچ؛
6. کمندی یا طنابی: 30 اینچ به بالا. (1 اینچ= 2.54 سانتی متر)

معنی نمادها در زیورآلات

نمادهای به کار رفته در زیورآلات دارای معانی مختلفی هستند:

بی‌نهایت: نشان‌دهنده ابراز علاقه و عشق زیاد است.

قلب: سمبل عشق، دوستی و محبت عمیق است.

دایره: سمبلی از ابدیت، جاودانگی، زندگی، تمامیت و کمال است.

ماه و ستاره: به‌معنای عشق، آرامش، خوشبختی، شهرت، جاه‌طلبی، امید و آرزو استفاده می‌شود.

درخت زندگی: سمبلی از ارتباط متقابل، ثبات، قدرت و رشد، تجدید حیات، باروری، خانواده و آرامش است.

کارکرد

در گذشته گردن‌بند‌ها اغلب در مراسم مذهبی و دینی، مراسم عزاداری، خاک‌سپاری و جادوگری استفاده می‌شد و افراد ثروتمند و کسانی که از موقعیت اجتماعی بالا برخوردار بودند، از سنگ‌های قیمتی در گردن‌بند خود استفاده می‌کردند.

گردن‌بند در آموزه‌های دینی

بر اساس آموزه‌های دینی خداوند چون طلا را در دنیا زینت زنان قرار داده است، پوشیدن آن را برای مردان و نماز خواندن با آن را حرام کرده است. استفاده از گردن‌بند صلیب در آموزه‌های دین نهی شده است. از نظر فقها زیورآلات با طرح صلیب و آرم فرقه‌های انحرافی، هم برای نماز خواندن هم غیر از نماز، جایز نیست. همچنین اگر زنجیر از چیزهایی باشد که مخصوص زنان باشد، انداختن آن برای مردان جایز نیست.

منابع

• «احکام طلا و جواهرفروشان»، کتابخانه، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، تاریخ بازدید: 25 آبان 1401ش.
• افرند، فریبا، «معنی 23 نماد در زیورآلات که طرفدارن زیادی دارند»، وب‌سایت دیجی زرگر، تاریخ بازدید: 25 آبان 1401ش.
• «انواع گردنبند زنانه»، دسته‌بندی آموزش، وب‌سایت سحر، تاریخ درج مطلب: 25 بهمن 1400ش.
• بال‌افکن، ملیحه، «تاریخچه گردن‌بند در اروپا و ایران»، وب‌سایت آرگا، تاریخ درج مطلب: 4 تیر 1401ش.
• «جنس انواع زیورآلات و خواص آنها»، وب‌سایت rozalinstore، تاریخ درج مطلب: 18 آذر 1400ش.
• «خرید و فروش زیورآلات طرح‌دار»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، تاریخ بازدید: 25 آبان 1401ش.
• صیادی، مهسا، «تاریخچه گردن‌بند»، وب‌سایت مجله خبری گروه تولیدی هنری دانژه، تاریخ درج مطلب: 1 مرداد 1399ش.
• مجلسی، محمدتقی، بحار الانوار، مصحح: محمدباقر محمودی و عبدالزهراء علوی، بیروت، دارالحیاء التراث العربی، 1440ق.
• مهسا، «حدیث در مورد طلا برای زن»، وب‌سایت داک، تاریخ درج مطلب: 25 اسفند 1400ش.
• معین، محمد، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 25 آبان 1401ش.