شوخی با نامحرم

شوخی با نامحرم، گفتار و رفتارِ همراه با خنده، بین زن و مردِ نامحرم.

ارتباط فردی و اجتماعی بدون رعایت کردن حدود شرعی، زمینۀ گفتگوی غیرضروری و مزاح‌گونه را بین افراد نامحرم ایجاد می‌کند و آسیب‌هایی را به دنبال دارد.

مفهوم‌شناسی

شوخی، از نظر لغوی به‌معنی گستاخی، بی‌شرمی، خوشی و مزاح است و در اصطلاح؛ گفته و نوشته‌ و یا رفتاری است که شنیدن و دیدن آن، خنده و لبخند به همراه دارد و تحقیر و آزار کسی را به دنبال ندارد. هَزل و دُعابه واژ‌هایی است که در قرآن و احادیث برای شوخی به کار برده شده است. از نظر فقهی، نامحرم به كسى گفته مي‌شود كه ازدواج با او حرام نیست.

ارتباط با نامحرم

حضور گسترده و فعالیت اجتماعی زنان و مردان در محل کار، تحصیل، بازار و غیره، زمینۀ گفتگو و ارتباط با نامحرم را بیشتر فراهم می‌کند. از نظر اسلام، ارتباط با نامحرم، اگر بدون گناه باشد، اشکال ندارد و این نوع ارتباط باید حداقلی باشد.

حدود ارتباط با نامحرم

گفتگوی تفریحی و همراه با مزاح بین زن و مرد نامحرم، عملی گناه‌آلود است و موجب آسیب‌های فردی و اجتماعی می‌شود. در دین اسلام، برای رشد جامعۀ انسانی، حد‌ومرز ارتباط‌ فردی و اجتماعی تعیین شده است. از جمله این حدود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اکتفاکردن به برقراری ارتباط با نامحرم در حد ضرورت؛

• نگه‌داشتن حریم ارتباطی و پرهیز از بروز رفتار تحریک‌کننده؛

• پرهیز از نگاه، شوخی و رفتار هوس‌آلود؛

• توجه به شرایط روحی و سنی نامحرم.

انواع شوخی با نامحرم

شوخی با نامحرم، در موقعیت‌های مختلف فردی و اجتماعی بروز پیدا می‌کند. از جمله: بین افراد نامحرم فامیل در مراسم خانوادگی و مهمانی، استاد و شاگرد، هم‌کلاسی‌ها، خریدار و فروشنده، کارمندان نامحرم یک اداره، مسافر و راننده و شوخی با نامحرم به صورت چت گروهی و شخصی در فضای مجازی.

پیامدهای فردی و اجتماعی

از نظر آسیب‌شناسان اجتماعی و کارشناسان دینی شوخی با نامحرم، پیامدهایی را به‌دنبال دارد:

• فراهم‌شدن زمينۀ گناه؛

• ارتباط و اختلاط بدون رعایت کردن عفت و حیا؛

• تحریک جنسی و عدم کنترل غرایز؛

• ایجاد اُلفت و علاقه بین زن و مرد؛

• کاهش کیفیت و بهره‌وری در محل کار و تحصیل؛

• تأثیر منفی در تصمیم‌گیری و زندگی شخصی؛

• افسردگی، ایجاد تنش و سردی در روابط زناشوئی.

• از بین بردن حیا.

پیشگیری

شوخی با نامحرم مقدمۀ انجام گناهان ناهنجاری است و کارشناسان برای پیشگیری و جلوگیری از عادی‌شدن این عمل ناهنجار راهکارهایی ارائه کرده‌اند:

• استفاده از قول معروف وپسندیدۀ اسلامی؛

• حفظ حريم و فاصلۀ کلامی و رفتاری بین زن و مرد؛

• توجه به پیامدهای دنیوی و اخروی این عمل ناپسند؛

• خلوت‌نکردن و صحبت طولانی نداشتن با نامحرم؛

• استفاده از تکنیک‌های ترک عادتِ بد با تمرین و پشتکار.

شوخی با نامحرم در آموزه‌های دینی

در دین اسلام، شوخی و خوشحال کردن دیگران، سفارش شده است. این کار تا زمانی مورد تأیید اسلام است که با گناه همراه نباشد. امام باقر ابوبصیر را از شوخی با زن قرآن‌آموز نهی کرد. پيامبر خدا، حبس هزار ماهه در آتش را جزای شوخی با نامحرم در روز جزا دانسته و زنان و مردان را از این عمل نهی کرد. از نظر پیشوایان دینی، شوخی بین زن و مرد نامحرم، عملی ناپسند و یکی از گناهان زبانی است.

حکم شوخی با نامحرم

از نظر فقها، گفتگوی غیر‌ضروری و سخن طولانی با مرد نامحرم، کراهت دارد. فقها، بر قول معروف و سخن بدون مزاح با نامحرم تأکید کرده و برای ارتباط با نامحرم محدودیت قائل هستند. شوخی با مرد نامحرم از جمله؛ استاد، همکار، مغازه‌دار و همکلاسی که موجب فتنه وفساد باشد، اشکال دارد. از نظر شرعی، ارتکاب چنین عملی که موجب هتک و اذیت باشد، حرام است و باید از انواع آن اجتناب کرد. مراجع تقلید، بین انواع شوخی از جمله خانوادگی، رسانه‌ای یا به صورت چت، صوت، تفاوتی قائل نیستند.

منابع

• «آداب و شرایط مزاح»، وب‌سایت رشد- بلاغ، تاریخ بازدید: 1 آبان 1401ش.
• اسماعيلى، رفیع‌الدین و مهدیان، حفیظه، «ويژگى‌‌ها و معيارهاى عفاف و حياى شخصيت زن در جامعه اسلامى»، نشریه معرفت، شماره 199، 1393ش، در وب‌سایت کتابخانه مدرسه فقاهت، تاریخ بازدید: 19 آذر 1401ش.
• «احکام نگاه و شوخی با نامحرم»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.
• برزگر، مهدی، «شيوه استظهار مطالبات شارع با نگاهى دوباره به بحث اوامر و نواهى»، فصلنامه فقه، شماره 70، دی 1390ش، در وب‌سایت کتابخانه مدرسه فقاهت، تاریخ بازدید: 19 آذر 1401ش.
• پسندیده، عباس، رضایت از زندگی، قم، مركز تحقيقات دارالحديث، بی‌تا.
• پسندیده، عباس، پژوهشی در حیا، قم، مركز تحقيقات دارالحديث، بی‌تا.
• «تعریف نامحرم از نظر دین اسلام چیست؟»، وب‌سایت انجمن گفتگوی دینی، 13 مرداد 1393ش.
• حقیقی‌زاده، عباسعلی، فرازهایی از محتویات کتاب خلاصۀ المکاسب، اصفهان، مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، بی‌تا.
• «حد و مرز شوخي در روايات؛ نگاهي به شوخ‌طبعي‌هاي پيامبر اسلام»، خبرگزاری دانشجویان ایران «ایسنا»، تارخ درج مطلب: ۲ اسفند 1389ش.
• «حدود ارتباط با نامحرم چگونه باید باشد؟»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن، تاریخ درج مطلب: 18 آذر 1393ش.
• دایی چینی، مرتضی، احکام صنف تلفن همراه، قم، معرو ف، 1393ش.
• سهراب‌پور، علی، خلوت شيطانى: خود ارضايى و راه درمان آن، قم، دفتر نشر معارف‌، 1390ش.
• «شوخی با نامحرم در مجامع عمومی و رسانه‌ها»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: 1 آبان 1401ش.
• «شوخی با نامحرم، تا کجا»، وب‌سایت اندیشه برتر، تاریخ درج مطلب: 30 دی 1385ش.
• صافی گلپایگانی، لطف‌الله، رساله احكام بانوان، قم، دفتر تنظیم و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی، 1398ش.
• صادقی، محمود، آداب و احكام وسايل صوتي و تصويري، قم، معروف، 1394ش.
• طاهری‌نیا، احمد، «ارتباط گفتاري زن و مرد نامحرم از ديدگاه كتاب و سنّت»، ماهنامه معرفت، شماره 122، 1386ش، در وب‌سایت کتابخانه مدرسه فقاهت، تاریخ بازدید: 19 آذر 1401ش.
• «عواقب تلخ گپ و گفت‌های به ظاهر معمولي/ اثرات بگو بخند با نامحرم بر زندگی زناشویی»، وب‌سایت مشرق‌نیوز، تاریخ درج مطلب: 29 آبان 1393ش.
• «عاقبت شوخی با نامحرم»، وب‌سایت مرسلون، تاریخ درج مطلب: 23 اردیبهشت 1398ش.
• «مفهوم و تعریف در به کار بردن شوخی کردن»، وبلاگ مداح اهل بیت کربلایی هادی صالح‌زاده، تاریخ درج مطلب: 4 مرداد 1394ش.
• معین، محمد، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 6 آبان 1401ش.
• «ملکوت شوخی با نامحرم»، پایگاه اطلاع‌رسانی حجة‌الاسلام امینی‌خواه، تاریخ درج مطلب: 29 اسفند 1399ش.