بی حجابی اجباری (فیلم مستند)
بیحجابی اجباری (فیلم مستند)؛ فیلمی مستند پیرامون بیحجابی اجباری در دورۀ پهلوی.
بیحجابی اجباری، فیلم مستندی است که به دوگانۀ تحصیل و حجاب و پدیدۀ منع حجاب و پیامدهای آن در دورۀ پهلوی پرداخته است. در دورۀ پهلوی اول ممنوعیت حجاب در ایران به‌صورت رسمی آغاز شد و دانش‌آموزان دختر باید بدون حجاب در مدارس حضور می‌یافتند. در طی این سالها، حضور دختران در مدارس به‌طرز چشمگیری کاهش یافت. این مستند به‌دلایل کاهش حضور زنان در عرصۀ آموزش در این دوره می‌پردازد.
تاریخچه
تیم پژوهشی مستندساز برای ساخت مستند بیحجابی اجباری، از سال 1393ش تا 1396ش پژوهش‌های بسیاری انجام دادند و با حدود هزار نفر مصاحبه انجام دادند و حاصل این تلاش‌ها، مستندی است که اوایل سال 1401ش در تلویزیون پخش شد. موضوع مستند، بیحجابی اجباری در دورۀ پهلوی در مشهد است. پس از آشفتگی مسئله حجاب در سال 1401ش، بسیاری از کارشناسان فرهنگی از کمکاری نهادهای پیشرو در جامعه خبر دادند و در چنین شرایطی مستند بیحجابی اجباری ساخته شد.[۱]
داستان مستند
این مستند از بیحجابی اجباری اعمال شده بر زنان در دورۀ پهلوی پرده برمی‌دارد. دکتر سمیه ذوقی بانوی پژوهشگر ایرانی در گفتوگو با مدیران برخی از مدارس مشهد، به افت تحصیلی دختران در طی سال‌های 1314ش تا 1320ش پی می‌برد و علت موضوع را در قانون منع حجاب می‌یابد؛ قانونی که براساس آن برخی از دختران در مدارس ثبت نام انجام ندادند.
در ادامه مستند به بررسی نمونه‌های مختلفی از زنان بازمانده از تحصیل در زمان پهلوی دوم می‌پردازد که به‌دلیل وجود بی‌بندوباری در مدارس از ادامه تحصیل منصرف شده‌اند.[۲]
بیحجابی اجباری به بررسی تاریخ منع حجاب در ایران می‌پردازد. در 17 دی 1314ش حجاب در ایران ممنوع شد و این روز را روز آزادی زنان نامیدند و همه ساله تا 17 دی 1356ش این روز را جشن میگرفتند. در مهر 1315ش دانش‌آموزان دختر مجبور به حضور بدون حجاب در مدارس شدند و همین امر سبب شد تا تعداد زیادی از دانش‌آموزان از حضور در مدارس منصرف شدند و از حق تحصیل محروم ماندند. این امر را می‌توان نوعی استبداد علیه زنان دانست که آموزش را با مقولۀ بیحجابی می‌آمیزد.[۳]
این مستند به مبارزه زن ایرانی برای حفظ حجاب نیز پرداخته است و بیان میکند که حجاب در ایران قدمت تاریخی دارد و زنان ایرانی قبل از اسلام هم حجاب داشته‌اند.
یکی از پژوهشگران در این مستند از تغییر رویه سیاست‌گذاری در باب حجاب در زمان پهلوی دوم سخن می‌گوید؛ در این دوره، به‌جای فشار فیزیکی و اجبار مستقیم از فشار روانی استفاده شد و بر اساس سیاست‌های اِعمال شده، زنان محجبه دارای موقعیت اجتماعی پایینی بودند، به‌طوری که فیلم‌ها و رسانه‌ها و کتاب‌های درسی و نمادهای فرهنگی به تبلیغ بیحجابی و ایجاد جو روانی بر علیه زنان باحجاب می‌پرداختند.[۴]
در دوران پهلوی دوم، دخترانی که می‌خواستند با حجاب وارد عرصه آموزش شوند، با معلمان بی‌حجاب و محتواهای درسی متضاد با پوشش، روبرو می‌شدند و برای آنها تناقض ایجاد می‌کرد و حمایت عمومی و هم‌جانبه مانند روزنامه‌ها و تلویزیون از مقوله بیحجابی موجب شد که تعداد زیادی از خانم‌ها در این دوره از تحصیل باز ماندند.[۵] در واقع در دورۀ پهلوی، تحت عنوان آزادی زنان، بخشی از زنان جامعه از انتخاب آزادانه پوشش و تقیید به اعتقادات مذهبی‌شان منع شدند.
این مستند در ادامه بررسی دختران بازمانده از تحصیل در مشهد بر روی دوگانۀ تحصیل و حجاب متمرکز می‌شود.[۶]
هادی وکیلی در این مستند چالش به‌وجود آمده دربارۀ حجاب را، مختص زنان نمی‌داند؛ بلکه از نظر وی جامعۀ ایرانی در رویارویی تمدنی با غرب قرار دارد؛ چرا که امروزه تمدن اسلامی به‌عنوان یک تمدن پایدار و بزرگ به حساب می‌آید. از نظر وی، برخی از کشورهای غربی با حمایت از بیحجابی در قالب آزادی زنان، در تلاش هستند تا تمدن ایرانی از بین برود.[۷]
نمایش
مستند بیحجابی اجباری مرداد 1401ش از شبکه تهران پخش شد.[۸]
عوامل تولید وساخت
این مستند به کارگردانی شهرام اسدی و مهدی عشقی رضوانی و به تهیه‌کنندگی محمدمهدی خالقی ساخته شده است. دکتر سمیه ذوقی روایتگر این مستند است.[۹] مدیر تولید مستند بیحجابی اجباری محمد کریمی تلگرد و تولیدکننده آن سازمان اوج است. وزارت ارشاد اسلامی نیز به تدوین آن پرداخته است.[۱۰]
مصاحبه‌شوندگان
مصاحبه‌شوندگان مستند بیحجابی اجباری، هادی وکیلی دانشیار گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد و اقدس حسینیان از فعالان راهپیمایی 17 دی 1356ش زنان مشهد هستند.[۱۱] صدیقه عظیمی، امالبنین عباسی، فاطمه زینعلی اصفهانی، مهدی محقق، بتول فتورچیانی، مرضیه شایسته خبازان و عبدالعلی شعاعی در این مستند کشف حجاب دوران پهلوی را روایت می‌کنند.[۱۲]
پانویس
- ↑ «گفتوگو با کارگردان مستند «بیحجابی اجباری» / قصه‌هایی درباره مبارزات زنان دیروز»، شهرآرانیوز.
- ↑ «گفتوگو با کارگردان مستند «بیحجابی اجباری» / قصه‌هایی درباره مبارزات زنان دیروز»، شهرآرانیوز.
- ↑ «مستند بیحجابی اجباری»، وب‌سایت آپارات.
- ↑ «گفتوگو با کارگردان مستند « بیحجابی اجباری» / قصه‌هایی درباره مبارزات زنان دیروز»، شهرآرانیوز.
- ↑ «مستند بیحجابی اجباری»، وب‌سایت آپارات.
- ↑ «گفتوگو با کارگردان مستند «بیحجابی اجباری» / قصه‌هایی درباره مبارزات زنان دیروز»، شهرآرانیوز.
- ↑ «مستند بیحجابی اجباری»، وب‌سایت آپارات.
- ↑ «تلویزیون بیحجابی اجباری را امشب پخش میکند»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «بیحجابی اجباری در شبکه تهران»، خبرگزاری جمهوریاسلامی.
- ↑ «تماشای آنلاین و دانلود بی حجابی اجباری»، وب‌سایت عماریار.
- ↑ «مستند بیحجابی اجباری»، وب‌سایت آپارات.
- ↑ «بی حجابی اجباری در شبکه تهران»، خبرگزاری برنا.
منابع
- « بیحجابی اجباری در شبکه تهران»، خبرگزاری جمهوریاسلامی، تاریخ درج مطلب: 25 مرداد 1401ش.
- «بی حجابی اجباری در شبکه تهران»، خبرگزاری برنا، تاریخ درج مطلب: 25 مرداد 1401.
- «تلویزیون بیحجابی اجباری را امشب پخش میکند»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: 25 مرداد 1401ش.
- «تماشای آنلاین و دانلود بیحجابی اجباری»، وب‌سایت عماریار، تاریخ بازدید مطلب: 30 خرداد 1402ش.
- «گفتوگو با کارگردان مستند «بیحجابی اجباری» / قصه‌هایی درباره مبارزات زنان دیروز»، شهرآرانیوز، تاریخ درج مطلب: 17دی 1401ش.
- «مستند بیحجابی اجباری»،وب‌سایت آپارات، تاریخ درج مطلب: 28 تیر 1401ش.