همسریابی اینترنتی

همسریابی اینترنتی؛ نوعی از همسرگزینی با استفاده از بستر فضای مجازی.

همسریابی اینترنتی در سال‌های اخیر، به‌دلیل امکانات فضای مجازی مانند گمنامی، سهولت دسترسی و هزینۀ کم رواج پیدا کرده است. در این شیوۀ همسریابی، شناخت طرفین که نقش اساسی در موفقیت ازدواج دارد، نه به‌صورت عمیق، بلکه با تبادل محتوای صوتی، تصویری و متنی انجام می‌شود که با توجه به محدودیت‌های ارتباط اینترنتی، شناخت کاملی حاصل نمی‌شود.

مفهوم‌شناسی

همسریابی اینترنتی به شیوه‌ای از همسرگزینی اشاره دارد که طرفین با استفاده از ظرفیت‌های موجود در اینترنت به انتخاب همسر اقدام می‌کنند. در این نوع همسریابی، پس از مبادلۀ اطلاعات تصویری، صوتی و متنی، زمینۀ آشنایی در محیط حقیقی فراهم می‌شود و ازدواج صورت می‌گیرد.

تاریخچه

در سال 1876م زمانی که اپراتور تلگراف در آریزونا، از مرخصی نظامی برای سفر به قصد ازدواج با نامزدش، محروم شد، اولین عروسی «آنلاین» اتفاق افتاد و این زوج از طریق تلگراف ازدواج کردند. در نخستین سیستم همسریابی اینترنتی که در 1995م در فرانسه طراحی شد، افراد از راه پروفایل شخصی، موارد مورد علاقه و چیزهایی که پسند آنها نبود را مطرح می‌کردند و به هم وصل می‌شدند. این سیستم امروزه پیشرفت زیادی کرده است و خدمات متنوعی ارائه می‌دهد. در ایران، نخستین وب‌سایت همسریابی توسط یک روحانی اردبیلی در 1379ش با هدف ایجاد تشکیلات واقعی در جامعه راه‌اندازی شد. این وب‌سایت در کنار مؤسسۀ فرهنگی خانوادۀ امین، فعالیت می‌کند. در دهۀ 80ش، به‌دلیل دسترسی مشکل به اتاق‌های گفت‌وگو در وب‌سایت یاهو، وب‌سایت‌های دیگری با هدف همسریابی به وجود آمدند که بیشتر در زمینۀ همسریابی موقت و دوست‌یابی فعالیت می‌کردند.

نقش فضای مجازی در گرایش به همسریابی اینترنتی

فضای مجازی به‌دلیل دارا بودن ویژگی‌هایی مانند سهولت دسترسی، استفادۀ آسان، گمنامی کاربران و هزینۀ پایین به یکی از محل‌های پیدا کردن همسر تبدیل شده است.

نگرش به همسریابی اینترنتی

نگرش به همسریابی اینترنتی با متغیرهای قومیت، جنسیت، نگرش به ازدواج، میزان استفاده از اینترنت و دین‌داری ارتباط دارد. بر اساس نتایج پژوهشی در سال 1394ش که بر روی دانشجویان دانشگاه شیراز انجام گرفت، نگرش 75درصد دانشجویان به همسریابی اینترنتی منفی بود. 23درصد دانشجویان نگرش میانه و 2درصد نگرش منفی داشتند. به‌دلیل متفاوت بودن عوامل اجتماعی دخیل در جامعه‌پذیریِ دختران و پسران، دختران نگرش منفی‌تری به همسریابی اینترنتی دارند. بالاتر بودن پیوستگی با خانواده در دختران نسبت به پسرها، بیانگر نظارت شدیدتر خانواده‌ها بر دخترها جهت مقابله با آسیب‌های اینترنت است. در شبکه‌های اجتماعی، در حالی‌که زنان تمایل بیشتری به روابط عاشقانه و بلندمدت دارند؛ مردان به‌دنبال روابط مقطعی هستند. بیشتر دختران از همسریابی اینترنتی برای انتخاب فرد ایده‌آل استفاده می‌کنند و بیشتر پسران با انگیزۀ سرگرمی از وب‌سایت‌های اینترنتی استفاده می‌کنند.

همسریابی اینترنتی در خارج از کشور

موضوع همسریابی اینترنتی در کشورهای غربی به‌دلیل تناسب داشتن با ارزش و فرهنگ آنها، عادی است. در واقع، وب‌سایت‌های همسریابی در خارج کشور با هدف دوست‌یابی ایجاد می‌شوند، نه همسریابی و از این نظر با فرهنگ ایرانی تناسبی ندارند.

همسریابی اینترنتی در ایران

وب‌سایت‌ها و وبلاگ‌های همسریابی در ایران، تنها زمینۀ آشنایی را ایجاد می‌کنند. شروع رابطه با ارسال پیام و ایمیل است و با تبادل عکس، شمارۀ تماس و ارتباط رودررو ادامه می‌یابد و ممکن است به ازدواج ختم شود یا در این مرحله، پایان یابد. بیشتر کاربران در بازۀ سنی 25 تا 35 سال هستند و این افراد دارای تحصیلات دانشگاهی و شغل هستند و از طبقۀ متوسط شهرهای بزرگ هستند. سیستم‌های همسریابی اینترنتی در ایران در دو دستۀ کلی قرار می‌گیرند:

1. وبلاگ‌ها؛ صفحات وب که به‌صورت رایگان با امکانات کم فعالیت می‌کنند و اساس آنها بر قرار دادن نظرات است. هیچ نظارتی بر محتوای وبلاگ‌ها نیست و افراد شمارۀ تماس، مشخصات، علایق و ایمیل خود را برای برقراری ارتباط به راحتی در معرض همگان قرار می‌دهند.
2. وب‌سایت‌ها؛ مجموعه‌ای از صفحات وب به هم مرتبط که طراحی بهتری دارند و خدمات بیشتری نسبت به وبلاگ‌ها ارائه می‌دهند و در سه دسته تقسیم می‌شوند.

• وب‌سایت‌های متمرکز بر دوست‌یابی و همسریابی؛ الگوی این وب‌سایت‌ها، مشابه مدل‌های غربی است افراد با عضویت در آنها، به پروفایل تمام اعضا دسترسی دارند و در آنها با طرح سؤالات روان‌شناسانه، میزان تفاهم فرد با شخص مورد نظر سنجیده می‌شود یا افراد متناسب با او معرفی می‌شوند.
• وب‌سایت‌هایی با ارائۀ خدمات بیشتر؛ در این وب‌سایت‌ها همسریابی یکی از اهداف فرعی است و ارائۀ خدماتی مانند ایجاد تالار گفت‌وگو، گروه و انجمن برای اظهار نظر و آلبوم عکس و موسیقی در اولویت است.
• وب‌سایت‌هایی که مؤسسۀ واقعی دارند و تنها نام‌نویسی افراد، در اینترنت انجام می‌شود. بیشتر این وب‌سایت‌ها ضمن داشتن تشکیلات سازماندهی‌شده، مذهبی‌اند و مؤسسۀ واقعی در جامعه دارند. متقاضیان، از طریق وب‌سایت نام‌نویسی می‌کنند و کار اصلی همسریابی در دنیای حقیقی و مؤسسات موجود پیگیری می‌شود.

سامانۀ همدم

برنامه همدم، اولین پلتفرم همسریابی آنلاین متناسب با فرهنگ ایرانی - اسلامی است که زیر نظر سازمان تبلیغات اسلامی فعالیت می‌کند. این برنامه با ارائۀ خدماتی مانند راستی‌آزمایی اطلاعات، آزمون‌های روان‌شناسی و مشاوره‌های تخصصی، به‌دنبال ایجاد بستری امن و قابل اعتماد برای آشنایی و ازدواج جوانان است. در این برنامه، معرف‌ها نقش مهمی در همراهی افراد از ابتدای آشنایی تا تصمیم‌گیری نهایی ایفا می‌کنند. با این حال، در کنار استقبال از این برنامه به‌عنوان یک اقدام علمی و خانواده‌محور، برخی منتقدان آن را اقدامی سطحی می‌دانند که قادر به حل مشکلات عمیق ازدواج نیست و با فرهنگ ایرانی سازگار نیست.

کاربران وب‌سایت‌های همسریابی

افراد منزوی که مهارت‌های اجتماعی پایینی دارند، بستر اینترنت را برای برقراری ارتباط غیرمستقیم مناسب می‌بینند، چرا که امکان برقراری ارتباط رودررو را ندارند. کارشناسان معتقدند بیشتر افرادی که در جستجوی همسر در وب‌سایت‌های همسریابی هستند، گروه‌هایی با محدودیت‌های ظاهری، فردی، خانوادگی و فرهنگی هستند. گروه دیگر از اعضای این وب‌سایت‌ها که تعدادشان بیشتر از سایر گروه‌ها است، شامل افرادی است که انگیزۀ سالم ندارند و با هدف تجربۀ روابط موقت و متعدد از وب‌سایت‌های اینترنتی استفاده می‌کنند و درصد کمی از کاربران به دنبال ازدواج هستند.

دلایل گرایش به همسریابی اینترنتی

• نبود آموزش؛ مشاوران خانواده معتقدند که فقدان آموزش، اصلی‌ترین چالش ازدواج است که منجر به انحراف در روش‌های همسریابی می‌شود.
• عوامل فردی؛ عواملی مانند افسردگی، نارضایتی از زندگی، وضع جسمی فرد، شکست عاطفی، اختلال هویت، تحصیلات، علاقه به ارتباط با جنس مخالف، تنوع‌طلبی در ارتباط با جنس مخالف و نگرش مثبت به وب‌سایت‌های همسریابی، ویژگی‌های دموگرافیک مانند جنسیت و سن و ویژگی‌های شخصیتی مانند انزواطلبی، درون‌نگری، تنوع‌طلبی و وابسته‌ بودن با ازدواج اینترنتی رابطه دارند.
• عوامل خانوادگی؛ عواملی مانند سطح سواد خانواده، وجود خانواده‌های ازهم‌پاشیده و موافقت خانواده با این نوع ازدواج، باعث گرایش به ازدواج اینترنتی به‌عنوان یکی از راه‌های همسریابی شده است.
• عوامل اجتماعی؛ تصویر فرزندان از خود، جهان و افراد پیرامون تحت تأثیر باور و نگرش خانواده است به گونه‌ای که هر چه نگرش خانواده به وب‌سایت‌های همسریابی مثبت‌تر باشد، نگرش فرزندان نیز مثبت است. قضاوت و تأیید دیگران برای انسان امروزی ارزشمند و مهم است و افراد برای انتخاب مسیر و هدایت به هم‌سالان خود نگاه می‌کنند. کارشناسان معتقدند که عواملی مانند بالا رفتن سن ازدواج، افزایش آمار طلاق، تغییر سبک زندگی، فشار خانواده و جامعه در ازدواج جوانان و رهایی از چارچوب‌های اجتماعی در شیوع فرهنگ گرایش به ازدواج اینترنتی نقش دارند.
• عوامل اقتصادی؛ عواملی مانند توان اقتصادی افراد و هزینۀ نام‌نویسی در سایت‌های همسریابی در تمایل جوانان به ازدواج اینترنتی مؤثر هستند. وضعیت وب‌سایت‌های همسریابی از نظر ظاهری و فنی و تنوع افراد در وب‌سایت‌ها در جذابیت آنها مؤثر است و منجر به گرایش افراد به این گونه از ازدواج می‌شود.

تقاضا بالای ازدواج سفید در کانال‌های همسریابی

میزان تقاضا برای ازدواج سفید در کانال‌های همسریابی رو به افزایش است این پدیده آسیب‌های جسمی و روحی شدیدی به فرد وارد می‌سازد و آیندۀ او را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. کاربران این وب‌سایت‌ها در برقراری ارتباط با افراد دیگر یا ازدواج، همواره نگرانی، ترس و بی‌اعتمادی دارند و آسیب‌های جبران‌ناپذیری به شعور، آینده، باورها و نگرش‌های آنها وارد می‌شود.

آسیب‌های فضای مجازی در همسریابی اینترنتی

برقراری رابطه با جنس مخالف در فضای مجازی تأثیر زیادی بر تغییر ارزش و باورهای جوانان نسبت به ازدواج دارد. کارشناسان معتقدند که شناخت افراد در بستر فضای مجازی، ناقص است؛ چرا که با درک و آگاهی عمیق نیست و ازدواج حاصل از آن منطقی و عاقلانه نیست. ارائۀ اطلاعات غیرواقعی؛ به‌دلیل نبود ملاقات فیزیکی بین طرفین، افراد با ایجاد هویت کاذب، ارائۀ اطلاعات اشتباه در مورد جنسیت، تحصیلات و شخصیت تخیلی دیگران را فریب می‌دهند و اطلاعات غیرواقعی ارائه می‌کنند. سوءتفاهم؛ در ارتباط مجازی، به‌دلیل نبود حالت چهره و لحن گفت‌وگو برای انتقال منظور و مقصود، برداشت افراد از صحبت بر مبنای احساس آنها است. فردگرایانه بودن؛ در ارتباط مجازی، اکتفا به افکار و ایده‌های طرف مقابل و نبود امکان ملاقات منجر به غفلت از آشنایی با تفاوت‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی طرفین و خانواده‌ها می‌شود.

کاهش نقش خانواده در همسریابی اینترنتی

در فرهنگ ایرانی به شکل سنتی، خانواده پشتوانۀ محکمی برای انتخاب همسر است و آشنایی دختر و پسر با نظارت والدین، نقش مؤثری در دوام و پایداری زندگی دارد. کارشناسان معتقدند که به‌دلیل اینکه ازدواج، نه تنها پیوند دو شخص، بلکه پیوند دو خانواده است، حذف خانواده منجر به آسیب‌های زیادی می‌شود و آن را تبدیل به یک معاملۀ ساده می‌کند.

پیامدهای همسریابی اینترنتی

بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در 1392ش، اگرچه همسریابی اینترنتی می‌تواند بستری را برای تسهیل ازدواج فراهم کند؛ ولی آسیب‌هایی مانند نبود نظارت،

• فقدان آموزش، ناپایداری روابط در اینترنت و خلأ مشورت موجب تهدید ازدواج در فضای مجازی شده است.
• اگرچه ازدواج اینترنتی فرصت‌های جدیدی را برای ابراز وجود و ارتباط بین‌فردی به وجود می‌آورد؛ چالش‌های روانی، قانونی و اخلاقی زیادی دارد. اشتراک اطلاعات شخصی در اینترنت، باعث نقض حریم خصوصی می‌شود.
• نبود تعهد؛ به‌دلیل اینکه در دوستی‌ها و آشنایی‌های اینترنتی، تعهدی بین افراد ایجاد نمی‌شود، این روابط در مدت کوتاهی به جدایی ختم می‌شوند. در ازدواج اینترنتی پسران مسئولیتی را تقبل نمی‌کنند و بیشتر آسیب به دختران برمی‌گردد.
• آمارها بیانگر این است که 80درصد ازدواج‌های اینترنتی در ایران به شکست ختم می‌شود. بر اساس دیدگاه‌های کارشناسان خانواده، جمع کردن دختران و پسران در یک مکان و ایجاد زمینۀ آشنایی و دوستی آنها، همسرگزینی نیست و پیشنهاد دوستی با افراد متعدد و برقراری رابطۀ عاطفی منجر به بروز چالش، تعارض و مشکلات عمیق در زندگی زناشویی می‌شود.
• همسریابی اینترنتی به‌دلیل تطابق نداشتن با ارزش‌های خانواده و جامعه، آشنا نبودن افراد با یکدیگر و نداشتن شناخت کافی طرفین دلیل اصلی ناپایداری و شکست ازدواج‌ها است. برخی از کارشناسان، همسریابی اینترنتی را یک روش انحرافی می‌دانند که تکیه کردن به آن خطرناک است؛ چرا که مانع شناخت دقیق دخترها و پسرها می‌شود و با پنهان کردن عیوب طرفین از یکدیگر صورت می‌گیرد.
• بی‌اعتمادی؛ زوج‌هایی که از این طریق ازدواج می‌کنند به‌طور مداوم نگران این موضوع هستند که ممکن است همسرشان قبل از آنها به برقراری دوستی با جنس مخالف در اینترنت با افراد دیگر پرداخته باشد و یا حتی بعد ازدواج بپردازد و این موجب دغدغه و بدبینی متقابل و همیشگی در آنها می‌شود.
• گسترش ناهنجاری؛ در فضای مجازی برای دوست‌یابی و همسریابی سوءاستفاده‌های زیادی مانند شروط غیرعادی و غیراخلاقی، بهره‌برداری مالی و رفتارهای ناشایسته از سوی دختران و پسران انجام می‌شود و افراد بسیاری برای گذر زمان و تفریح، رابطه‌ای کنترل‌نشده و خارج از عرف را شروع می‌کنند. در بیشتر وب‌سایت‌های همسریابی اصول اخلاقی رعایت نمی‌شود و بیش از 90درصد روابط افراد با اهداف جنسی است. بسیاری از وب‌سایت‌های اینترنتی که در آنها ردپای گروه‌های کاذب و انحرافی مشهود است، به بهانۀ آسان‌سازی ازدواج با انتشار محتوای مستهجن و سوءاستفاده از جوانان زمینۀ شیوع فساد، ادبیات مستهجن و روابط نامشروع را فراهم می‌کنند و با تبادل اطلاعات افراد درآمدهای میلیاردی به جیب می‌زنند.

شیوه مواجهه با آسیب‌های همسریابی اینترنتی

با توجه به مخاطرات همسریابی اینترنتی، بسیاری از مشاوران خانواده، تخصیص اماکنی برای آشنایی جوانان و استفاده از افراد بابصیرت جایگزین مناسبی برای بنگاه‌های همسریابی می‌دانند. با استفادۀ درست از فضای مجازی و افزایش سطح آگاهی مردم، می‌توان از ظرفیت فضای مجازی برای ازدواج بهره گرفت. روان‌شناسان معتقدند که همسریابی اینترنتی زمانی با موفقیت همراه است که رسیدن طرفین به بلوغ هیجانی با نظارت مؤسسات مربوطه و مشاورۀ متخصصان فضای مجازی همراه شود و حمایت خانواده‌ها از فرزندان در کنترل آسیب‌های همسریابی اینترنتی مؤثر است.

منابع

• «85درصد ازدواج‌های اینترنتی منجر به طلاق می‌شود»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: 3 تیر 1392ش.
• «ازدواج از طریق تلگرام و فضای مجازی چقدر در ایران رواج دارد؟»، پایگاه خبری تحلیلی فرارو، تاریخ درج مطلب: 5 مرداد 1401ش.
• «ازدواج‌های اینترنتی»، وب‌سایت افرا کلینیک، تاریخ درج مطلب: یک اردیبهشت 1403ش.
• «ازدواج‌های اینترنتی چالشی پیش روی جامعه»، فارس‌نیوز، تاریخ درج مطلب: 17 بهمن 1390ش.
• برات دستجردی، نگین و عرفان، آرزو، «بررسی عوامل مؤثر در گرایش به ازدواج اینترنتی در بین دانشجویان (با رویکرد آسیب‌شناسانه به ازدواج اینترنتی)، علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، شمارۀ دوم، پاییز و زمستان 1391ش.
• تاج‌آبادی فراهانی، محمد و دیگران، «رابطۀ عملکرد شبکه‌های اجتماعی مجازی با شیوه‌های همسرگزینی»، پژوهشنامۀ مددکاری اجتماعی، شمارۀ نوزده، بهار 1398ش.
• جاودانی، آرزو، «نگاهی به پدیدۀ ازدواج اینترنتی»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: 2 آذر 1384ش.
• حلیمه، عنایت و دیگران، «مطالعه نگرش دانشجویان نسبت به ازدواج اینترنتی (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه شیراز)»، همایش تغییرات خانواده و چالش‌های آن در ایران، 1394ش.
• رازقی، نادر و دیگران، «بررسی جامعه‌شناختی نگرش جوانان نسبت به ازدواج در فضای مجازی»، جامعه شناسی کاربردی، شمارۀ 65، بهار 1396ش.
• «سرانجام ازدواج‌های آنلاین؛ به نام ازدواج به کام طلاق»، مشرق‌نیوز، تاریخ درج مطلب: 29 بهمن 1398ش.
• سیفی، زینب، «ازدواج مجازی به روایت مدیر «همدم»؛ 99.5درصد معرفی موفق»، وب‌سایت ایرنا، تاریخ بازدید: 23 مرداد 1403ش.
• صابری‌راد، احمد و دیگران، «تأثیر تکنولوژی‌های نوین (اینترنت و شبکه‌های مجازی و ...) در ازدواج»، همایش ملی انجمن مشاورۀ ایران، 1392ش.
• فلاح‌زاده، هاجر و اسدرخت، مرثا، «تعارضات زناشویی در ازدواج‌های اینترنتی و سنتی»، همایش انجمن مشاوره در ایران، دورۀ سیزده، 1392ش.
• مهدیزاده، شراره و شمس بیرانوند، عاطفه، «بررسی نگرش جوانان به استفاده از سایت‌های همسریابی و عوامل مؤثر بر آن»، مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، شمارۀ سی، 1394ش.
• «موافقان و مخالفان همسریابی اینترنتی در ایران چه می‌گویند؟»، ماهنامۀ پیوست، تاریخ درج مطلب: 29 آبان 1400ش.
• «همسران اینترنتی/ تقاضای بالای ازدواج سفید در کانال‌های همسریابی»، سلامت‌نیوز، تاریخ درج مطلب: 5 مرداد 1401ش.
• The first “Onlind” ,Wedding Actually Happened 144 Years Ago”, " Insidehook Website, Date of Visit: 1 sep 2024.