پوشاک مردان ایتالیا در دوره رنسانس
پوشاک مردان ایتالیا در دوره رنسانس؛ تن‌پوش مردان ایتالیا در دوره رنسانس.
پوشاک مردان ایتالیا به‌طور عمده از پیراهن کتان، دابلت، جرکین، جوراب‌شلواری و کادپیس که جزئی از پوشاک اصلی مردان این دوره بوده، تشکیل شده است. از مهم‌ترین پوشاک این دوره می‌توان به کلاه بِره اشاره کرد که منشأ ایتالیایی داشته و بین مردان ایتالیایی بسیار محبوب بوده است.
تحول پوشاک در دوره رنسانس
پوشش مردان و زنان ایتالیا در طول تاریخ، به‌مرور زمان، تکامل یافت و در دوره رنسانس[۱] به بالا‌ترین درجه از رشد خود رسید؛ به‌طوری‌که ایتالیا از دنیای مد فرانسه جدا شد و سبک خاصی از پوشش را در این کشور به وجود آورد. در ابتدا پوشاک مردم ایتالیا همانند کشور‌های همسایه بود؛ اما رفته‌رفته با تولید پارچه و پیشرفت نساجی در ایتالیا، سبکی جدید از پوشش به وجود آمد و کیفیت لباس‌های ایتالیایی در این دوره زبانزد بسیاری از کشورها شد.[۲]]
تأثیر رنسانس در لباس مردان ایتالیایی
در این دوره تأثیر رنسانس در لباس مردان بیشتر از زنان بود. پوشش مردان، شامل پیراهن زیر، دابلت، جرکین، گاون و جوراب‌شلواری بود. پیراهن زیرین بسیار گشاد بوده و در قسمت یقه و مچ دست جمع می‌شد. جنس این پیراهن از کتان بود که با حاشیه‌هایی برودری‌دوزی شده از نخ‌های سرخ، سیاه، طلایی و ابریشمی تزیین شده بود. این برودری‌دوزی‌ها دارای منشأ ایرانی بودند که از طریق اسپانیا وارد اروپا شدند و به «برودری‌دوزی سیاه اسپانیایی» معروف بودند. آستین‌ها در این دوره اغلب گشاد بوده و از بدنه جدا می‌شدند.[۳]
عناصر اصلی لباس مردان
لباس مردان این دوره شامل گاون، جرکین، دابلت، ردا، کادپیس، جوراب‌شلواری، شلوار، پایه و راف بود.
گاون
بالاپوشی جلوباز، کوتاه، دارای آستین‌های بلند و گشاد، بدون یقه و آستر‌دار بود که بیشتر اوقات روی شانه‌ها انداخته می‌شد.[۴]
جِرکین
کتی کوتاه و بدون آستین که روی دابلت‌ها پوشیده می‌شد. این کت تنگ و چسبان بوده و از چرم‌هایی با رنگ روشن تهیه می‌شد. روی جرکین کمربندی بسته می‌شد که چین‌های منظمی را در قسمت کمر به وجود می‌آورد. قسمت جلوی جرکین، شکم‌پوش نام داشت که قابل جدا شدن بود.
دابلت
نیم‌تنه‌ای چسبان تا کمر بود که روی پیراهن پوشیده می‌شد. دابلت‌ها در ابتدا زیر لباس‌هایی، مانند گاون و جرکین پوشیده می‌شدند؛ اما به‌مرور زمان دابلت‌های زیبایی به بازار عرضه شدند که در قسمت بالای آستین‌ها پف‌دار و از آرنج تا پایین تنگ و چسبان بودند. دابلت‌ها برای شکل‌دهی به بدن و نگهداری از بند‌های جوراب‌شلواری و همچنین برای تأمین گرمای بدن پوشیده می‌شد.[۵]
ردا
ردا‌های این دوره، پرحجم، دارای یقه پهن و شبیه شنل، کوتاه یا بلند بودند.
کادپیس
تکه‌پارچه‌ای ابریشمی و بُرودِری‌دوزی شده که در قسمت وسط جلوی شلوار دوخته می‌شد. کادپیس توسط بند‌ها و رشته‌هایی به شلوار و دابلت وصل می‌شد.
جوراب‌شلواری
مردان از جوراب‌شلواری تنگ و چسبان که از کمر تا پنجه پا را می‌پوشاند، استفاده می‌کردند. جنس جوراب‌شلواری‌ها از کشباف و پارچه ساده یا ابریشمی بودند. این جوراب‌ها تنوع رنگی داشتند؛ اما رنگ سفید آن بسیار رایج بود.
شلوار
شلوار‌های این دوره در دو نوع «کوتاه پف‌دار» و «ونیزی» بودند. شلوار کوتاه پف‌دار همانند جرکین به‌وسیله قلاب به دابلت وصل می‌شد. از سال 1560م، چاک‌هایی روی شلوار ایجاد شد که آستر آن از جنس ابریشم پنبه‌دوزی شده بود. کادپیس که در وسط جلوی شلوار قرار می‌گرفت، هم در شلوار پف‌دار و هم در شلوار ونیزی دیده می‌شد. شلوار ونیزی در سده هفدهم وارد بازار شد. این شلوار که تا زیر زانو بود، به‌وسیله روبان منگوله‌دار در زیر زانو بسته می‌شد.[۶]
پایه
نوعی دامن که بعد‌ها جایگزین جوراب‌شلواری شد. پارچه پایه‌ها، خشک و سنگین بود و روی آن پنل‌های پارچه‌ای قرار داشت که دارای رنگ‌های متنوعی بودند.
راف
تکه‌پارچه تورمانندی است که به دور گردن بسته می‌شود. راف دارای بندی است که با کشیدن آن حالت جمع شده‌ای را به پارچه می‌دهد. [۷]
چاک در لباس مردان ایتالیایی
از بیست سال آخر سده چهاردهم تا پایان سده شانزدهم، چاک‌هایی روی لباس ایجاد شد که از درز آنها، پارچه آستری یا پیراهن زیرین مشاهده می‌شد. این چاک‌ها که از ابتکارات طراحان لباس فلاندرز بود، از لباس‌های سربازان سوئیسی الهام گرفته شد؛ این لباس‌ها در جنگ شکافته می‌شدند و سربازان، از چادر‌ها و پرچم‌های دشمن برای وصله کردن به لباس خود استفاده می‌کردند. اوج این کار در بین سال‌های 1500م تا 1530م بود؛ به‌طوری‌که چاک‌ها نه فقط روی دابلت و جرکین، بلکه روی کفش‌ها، جوراب‌ها و دستکش‌ها نیز دیده می‌شد. پف‌هایی بر این چاک‌ها اضافه شد و این چاک‌های پف‌دار، روی لباس به‌صورت نوار‌های عمودی با فاصله‌های معین کنار یکدیگر دوخته می‌شدند. روی این نوار‌ها با بخیه‌دوزی و قیطان‌دوزی تزیین می‌شد.[۸]
برش‌های موجود در یقه مردان
برش یقه‌ها ابتدا به‌صورت هفت و بعد به‌شکل گرد درآمدند. در سال‌های 1500م تا 1525م یقه‌ها شکل چهار‌گوش به خود گرفتند. به‌مرور زمان یقه‌های کوچک برگردان نیز به بازار عرضه شدند که در اوایل سده شانزدهم به یقه‌های چین‌دار بزرگ مبدل شد.[۹]
کفش مردان
مردان دارای کفش‌های نرم، بی‌پاشنه و پنجه پهن بودند که روی آن چاکی قرار داشت. کفش‌های این دوره، ساده یا چکمه ساق‌دار بودند.[۱۰]
کلاه مردان
مردان، کلاه‌های کوچک بدون لبه و نوعی کلاه نرم به نام «بِره» روی سر می‌گذاشتند که اغلب با تکه‌ای از جواهر یا پر تزیین می‌شد. جنس کلاه بره که منشأ ایتالیایی داشت، از جنس نمد، مخمل یا ابریشم بود. کلاه بره در ابتدا یک تکه پارچه دایره‌ای‌شکل و لیفه‌داری بود که با کشیدن بند آن، متناسب با اندازه سر می‌شد. در داخل کلاه امروزی مردان پاپیونی قرار دارد که بازمانده همان بند کلاه بره قدیم است. روی این کلاه، علاوه بر جواهر‌دوزی و برودری‌دوزی، زبانه‌هایی کوچک از جنس فلز روی لبه آن کار شده است و جنبه تزیینی دارد.[۱۱]
موی مردان
مو‌های مردان این دوره، کوتاه، بلند و یا تا سرشانه بوده است. در قسمت پیشانی، مو‌ها به‌صورت حلقه‌های ریز در می‌آمدند. در اواخر این سده دوباره ریش و سبیل رایج شد.[۱۲]
بررسی لباس‌های مردان رنسانس ایتالیا به نقل از تابلو‌های نقاشی
تعدادی تابلو نقاشی مربوط به سده شانزدهم از ایتالیا به‌دست آمده که با تکنیک رنگ روغن روی بوم نقاشی شده است. در تابلو‌های نقاشی شده، شمیز، جرکین، جوراب‌شلواری، کادپیس، دستکش و انواع کلاه‌ها مشاهده می‌شود. تصاویر مردان روی این تابلو‌ها بیشتر جنبه نمایشی داشتند و برای نشان دادن ثروت و سبک زندگی آنها طراحی می‌شدند. تصاویر مردان در ابتدا فقط بالاتنه را نشان می‌داد؛ اما کم‌کم تصاویر تمام‌قد آنان با جزئیات بیشتر نیز نمایان شد. تصاویر اغلب از حامیان هنر، اشراف‌زاده‌ها، بازرگانان، سیاست‌مداران و بانک‌داران طراحی می‌شد.[۱۳]
تصویر نقاشی‌شده آنجلو دونی
این نقاشی مربوط به دهه اول سال 1507م-1504م است. در این دهه، آستین‌های قرمز‌رنگ حجیم بسیار رایج شد. آنجلو، جرکین و دابلت کوتاه یقه‌گرد به تن دارد. در این دهه، اولین لایه از لباسی که یک مرد می‌پوشید، پیراهن از جنس کتان بود. دابلت‌ها، دارای برش مربع و یقه‌باز بودند. آستین‌ها نیز برای اینکه بیشتر در دید باشند، از پارچه‌های ظریف‌تری تهیه می‌شدند. سرشانه دابلت‌ها پهن و گشاد بود و یا یقه برگردان از جنس خز داشت. جرکین به‌شکل دامن و از جنس چرم بود که روی دابلت پوشیده می‌شد. جوراب‌شلواری‌های این دوره بلند و تا زیر زانو بودند و دو پا به‌وسیله یک کادپیس به هم متصل می‌شدند. مو‌های مردان در این دهه، نسبتاً بلند و چتری بود. کلاه‌ها نیز نرم و لبه‌برگردان بودند که گاهی اوقات با یک قطعه جواهر تزیین می‌شدند. قسمت جلوی کفش‌ها، مربع‌شکل با گوشه گرد بودند.
نقاشی جوانی ناشناس در دهه دوم
این نقاشی جوانی را در سال 1518م نشان می‌دهد. این جوان، کت سیاه‌رنگ گران‌قیمتی به تن دارد که سرتاسر از خز پوشیده شده است. در زیر آن پیراهنی کتانی مزین به سوزن‌دوزی قرار دارد. پوشاک در دهه دوم رنسانس ایتالیا بیشتر تحت تأثیر لباس نظامی بود. دابلت‌ها تنگ، با یقه‌های باز بودند. پایه‌ها یا دامن‌های کوتاه به دابلت‌ها وصل می‌شدند که شکلی پلیسه‌مانند داشتند.[۱۴] نمونه این نوع لباس را می‌توان در تصویر گولیانو مدیچی دید. لباس او شامل پیراهن پلیسه‌دار، جرکین سیاه و گان سبز رنگ با نواری طلایی روی درز آستین است
تصویر نقاشی‌شده لورنزو کیبو
این تصویر، اوایل دهه سوم رنسانس ایتالیا را نشان می‌دهد. جرکین‌های بدون آستین و تیره‌رنگ، نفوذ اسپانیا به این کشور را نشان می‌دهد. پیراهن‌ها دارای یقه ایستاده با گلدوزی‌های طلایی است.[۱۵]
تصویر جوان فلورانسی در سال 1530م
اجزای لباس این مرد، شامل دابلت ساتن سیاه با آستین‌های پانچ شده، کمربند آبی، کادپیس و کلاهی نرم است. تصویر نقاشی شده پیِر ماریا در این دهه نیز شامل جوراب‌شلواری سفید و برجسته به‌همراه کادپیس و جرکین و ردای تیره‌رنگ است.[۱۶]
تصویر مردان در دهه 1540م
در این دهه، دابلت‌های مردانه از زیر لباس‌ها مشخص شد و جوراب‌شلواری‌ها حجم گرفته و شبیه خربزه شدند. خز‌هایی روی درز آستین‌ها طراحی شده بود که به‌وسیله گیره‌هایی باز و بسته می‌شد.[۱۷] در این دهه لباس‌های اصلی مردان که پیراهن و دابلت بود، بدون تغییر باقی ماند. لباس بیرونی مردان، گان‌هایی تنگ و خز‌دار بود و استفاده از شنل در این دهه بسیار متداول شد.[۱۸]
لباس مردان در دهه 1550م و 1560م
در دهه پنجاه میلادی، تصویر یک جوان نقاشی شده روی بوم، نشان می‌دهد که آستین‌ها قیفی‌شکل و رو به عقب برگشته‌اند. در این دهه شنل اسپانیایی بسیار محبوب شد. دابلت‌ها و جرکین‌ها دارای یقه کیپ بودند و یقه‌های ایستاده، لبه‌ای چین‌دار در گردن داشتند. شلوارک‌های این دهه، حجم‌دار بوده و اغلب با جوراب و کفش پوشیده می‌شدند. کلاه تخت، مزین به پر‌های شترمرغ محبوب این دهه بود. لباس‌های مردانه در دهه 60 میلادی تغییری نکرد. پیراهن، جرکین، کت یا شنل به‌همراه جوراب و شلوارک همچنان مورد استفاده بود و تفاوت‌ها تنها در جزئیات و لوازم جانبی بود.[۱۹]
پانویس
- ↑ دوره رنسانس در سده ۱۴ میلادی در شمال ایتالیا آغاز و در سده ۱۵ میلادی، شمال اروپا را نیز فراگرفت. این دوره، یک تحول ۳۰۰ساله در تاریخ اروپا است.
- ↑ [https://fa.warbletoncouncil.org/vestimenta-tipica-italia-11426 «لباس ایتالیایی معمولی»، وب‌سایت .Warbletoncouncil
- ↑ ویل‌کاکس، تاریخ لباس (5000 سال پوشاک زنان و مردان جهان)، 1397ش، ص99 و 100.
- ↑ «رنسانس اروپا»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، 1402ش، ص2.
- ↑ عزتی، تحلیل تحولات فرهنگی و اجتماعی لباس در رنسانس سده شانزدهم جنوب اروپا (مطالعه موردی: مکتب فلورانس و میلان)، 1399ش، ص59 و 60.
- ↑ ویل‌کاکس، تاریخ لباس (5000 سال پوشاک زنان و مردان جهان)، 1397ش، ص100 و 101.
- ↑ عزتی، تحلیل تحولات فرهنگی و اجتماعی لباس در رنسانس سده شانزدهم جنوب اروپا (مطالعه موردی: مکتب فلورانس و میلان)، 1399ش، ص61 و 63.
- ↑ «رنسانس اروپا»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، 1402ش، ص1 و 2.
- ↑ ویل‌کاکس، تاریخ لباس (5000 سال پوشاک زنان و مردان جهان)، 1397ش، ص100.
- ↑ «رنسانس اروپا»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، 1402ش، ص4.
- ↑ ویل‌کاکس، تاریخ لباس (5000 سال پوشاک زنان و مردان جهان)، 1397ش، ص101.
- ↑ ویل‌کاکس، تاریخ لباس (5000 سال پوشاک زنان و مردان جهان)، 1397ش، ص101.
- ↑ عزتی، تحلیل تحولات فرهنگی و اجتماعی لباس در رنسانس سده شانزدهم جنوب اروپا (مطالعه موردی: مکتب فلورانس و میلان)، 1399ش، ص89.
- ↑ عزتی، تحلیل تحولات فرهنگی و اجتماعی لباس در رنسانس سده شانزدهم جنوب اروپا (مطالعه موردی: مکتب فلورانس و میلان)، 1399ش، ص112 و 114.
- ↑ Boucher, 20000 years of fashion,1987 ,P.222 & 224.
- ↑ عزتی، تحلیل تحولات فرهنگی و اجتماعی لباس در رنسانس سده شانزدهم جنوب اروپا (مطالعه موردی: مکتب فلورانس و میلان)، 1399ش، ص122-119.
- ↑ Ashelford ,The art of dress: clothing society,1996, P.54.
- ↑ عزتی، تحلیل تحولات فرهنگی و اجتماعی لباس در رنسانس سده شانزدهم جنوب اروپا (مطالعه موردی: مکتب فلورانس و میلان)، 1399ش، ص123 و 124.
- ↑ عزتی، تحلیل تحولات فرهنگی و اجتماعی لباس در رنسانس سده شانزدهم جنوب اروپا (مطالعه موردی: مکتب فلورانس و میلان)، 1399ش، ص124 و 125.
منابع
- «رنسانس اروپا»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، تاریخ بازدید: 28 مرداد 1402ش.
- عزتی، زینب، تحلیل تحولات فرهنگی و اجتماعی لباس در رنسانس سده شانزدهم جنوب اروپا (مطالعه موردی: مکتب فلورانس و میلان)، پایان‌نامه دوره کارشناسی‌ارشد، تهران، دانشکده هنر و معماری دانشگاه علم و فرهنگ، 1399ش.
- «لباس ایتالیایی معمولی»، وب‌سایت Warbletoncouncil ، تاریخ درج مطلب: 24 سپتامبر 2021م.
- ویل‌کاکس، روت‌ترنر، تاریخ لباس (5000 سال پوشاک زنان و مردان جهان)، ترجمه شیرین بزرگمهر، تهران، توس، چاپ هشتم، 1397ش.
- .Ashelford,1996., Jane, The art of dress: clothing society, Abrams
- .Boucher, 1987., Francois, 20000 years of fashion, Abrams