چهارشنبه‌سوری (فیلم سینمایی)

پوستر فیلم سینمایی چهارشنبه‌سوری

چهارشنبه‌سوری (فیلم سینمایی)؛ نخستین فیلم سینمایی از سه‌گانه اصغر فرهادی با مضمون خیانت.

فیلم «چهارشنبه‌سوری» به موضوع بی‌اعتمادی و خیانت در روابط خانوادگی می‌پردازد. مضمون دروغ و پنهان‌کاری، عنصری محوری در سراسر فیلم است که نه‌تنها در روابط زناشویی، بلکه در تعاملات میان افراد دیگر نیز نمود پیدا می‌کند. این اثر، که از دید برخی منتقدان، رویکردی سکولار به مقوله خیانت دارد و آن را بیشتر نتیجه نارضایتی‌های روانی و اجتماعی می‌داند تا یک عمل مذموم اخلاقی و دینی، نشان می‌دهد که چگونه پنهان‌کاری‌های به‌ظاهر بی‌اهمیت، می‌توانند بسترساز خیانت‌های بزرگ‌تر شده و زندگی افراد را به جهنمی پرالتهاب تبدیل کنند.

معرفی فیلم چهارشنبه‌سوری

فیلم «چهارشنبه‌سوری» به کارگردانی اصغر فرهادی در ژانر درام و معمایی است که در سال ۱۳۸۴ش در جشنواره فیلم فجر حضور داشت و موفق به کسب سیمرغ‌های بلورین در بخش‌های مختلف شد. در میان ملودرام‌هایی که با موضوع خیانت ساخته شده‌اند، «چهارشنبه‌سوری» جایگاه ویژه‌ای دارد و به‌عنوان نخستین قسمت از سه‌گانه فرهادی شناخته می‌شود؛ سه‌گانه‌ای که با «دربارهٔ الی» و «جدایی نادر از سیمین» ادامه یافت.

نام‌گذاری فیلم چهارشنبه‌سوری

روایت فیلم «چهارشنبه‌سوری»، با تمرکز بر حال و هوای شلوغ و پرهیاهوی پیش از نوروز همراه با صدای ترقه‌ها و رویدادهای خیابانی به تصویر کشیده می‌شود. فرهادی با انتخاب این عنوان خاص، قصد داشته تا ناامنی و آشفتگی بیرونی شب چهارشنبه‌سوری را به‌عنوان نمادی برای وضعیت درونی خانه و زندگی شخصیت‌ها به تصویر بکشد؛ جایی که زندگی آنها نیز درست مانند این شب، پرتنش، بی‌ثبات و در آستانه انفجار است.

کارگردان و بازیگران فیلم چهارشنبه‌سوری

بازیگران و عوامل فیلم

فیلم «چهارشنبه‌سوری» توسط اصغر فرهادی کارگردانی شده و فیلمنامه آن به‌صورت مشترک توسط اصغر فرهادی و مانی حقیقی نوشته شده‌است. این فیلم با محوریت موضوع خیانت، نقش مهمی در معرفی اصغر فرهادی به‌عنوان فیلمساز در سینمای ایران داشته‌است. «چهارشنبه‌سوری» سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی را از جشنواره فیلم فجر دریافت کرد و مورد توجه منتقدان بین‌المللی نیز قرار گرفت.

در فیلم «چهارشنبه‌سوری»، هدیه تهرانی در نقش «مژده»، ترانه علیدوستی در نقش «روح‌انگیز» و حمید فرخ‌نژاد در نقش «همسر مژده» حضور دارند. همچنین پانته‌آ بهرام نقش «زن همسایه» را ایفا می‌کند و بازیگرانی چون هومن سیدی، سحر دولتشاهی و مهران مهرام نیز در این اثر به ایفای نقش پرداخته‌اند.

داستان فیلم چهارشنبه‌سوری

سکانسی از چهارشنبه‌سوری

فیلم «چهارشنبه‌سوری» روایتگر یک روز پرتنش در آخرین سه‌شنبه سال است. دختری جوان به نام روح‌انگیز که در یک شرکت خدمات نظافتی مشغول است؛ برای تمیزکاری به خانه زوجی به نام مژده و مرتضی فرستاده می‌شود. مژده که دچار اضطراب و شک شدید است، به رابطه پنهانی همسرش با زن همسایه مظنون می‌شود و این شک به درگیری‌هایی می‌انجامد که روح‌انگیز را نیز درگیر می‌کند. مژده برای اثبات شک خود، روح‌انگیز را به خانه همسایه می‌فرستد تا اطلاعات جمع‌آوری کند. وقتی سیمین زمان سفر مژده و مرتضی را به روحی اطلاع می‌دهد، این خبر به مژده می‌رسد و شک او بیشتر می‌شود. مژده برای اطمینان به محل کار مرتضی می‌رود و آنجا مرتضی او را در ملأ عام کتک می‌زند.

پس از بازگشت مژده، روحی با یک دروغ ساده، بی‌گناهی مرتضی را به او القا می‌کند و ظاهراً مرد در چشم دیگران تبرئه می‌شود؛ اما شواهد نهایی نشان می‌دهد که شک مژده بی‌اساس نبوده و حقیقت چیز دیگری است. در ادامه داستان، مرتضی به بهانه بردن امیرعلی به چهارشنبه‌سوری، همراه با روح‌انگیز خانه را ترک می‌کند و در فرصتی مناسب به دیدار سیمین می‌رود. این ملاقات، رابطه پنهانی میان آن دو را آشکار می‌کند. سیمین که از وضعیت نابسامان مژده ناراحت است، پیشنهاد قطع رابطه را مطرح می‌کند، اما مرتضی با آن مخالفت می‌کند. در پایان، روح‌انگیز با بوی عطر و وجود فندک در خودرو به ارتباط واقعی آن‌ها پی می‌برد.

محور فیلم

فیلم «چهارشنبه‌سوری»، با محوریت بی‌اعتمادی و خیانت، تنش‌های درونی میان افراد یک خانواده را به تصویر می‌کشد؛ جایی که فروپاشی اعتماد، پایه‌های رابطه را متزلزل می‌سازد.

جوایز و نامزدی‌ها

فیلم «چهارشنبه‌سوری» در بیست‌وچهارمین جشنواره فیلم فجر در ۹ رشته از جمله بهترین فیلم، فیلمنامه، کارگردانی، بازیگر نقش اول زن و مرد، بازیگر نقش مکمل زن، تدوین و صداگذاری نامزد دریافت جایزه شد و در نهایت موفق به کسب سه سیمرغ بلورین برای بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر نقش اول زن و بهترین تدوین شد؛ همچنین دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش مکمل زن را نیز دریافت کرد. در دهمین جشن خانه سینما در سال ۱۳۸۵ش، این اثر توانست پنج جایزه شامل بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر زن، بهترین بازیگر نقش مکمل زن (مشترکاً ترانه علیدوستی و پانته‌آ بهرام) و بهترین صدابرداری را از آن خود کند و در پنج رشته دیگر نیز نامزد دریافت تندیس شود. همچنین در نهمین دوره جشن حافظ، با ۹ نامزدی، تنها موفق به دریافت تندیس بهترین کارگردانی شد.

در عرصه بین‌المللی نیز «چهارشنبه‌سوری» برنده جایزه هوگو طلایی جشنواره فیلم شیکاگو و نامزد پلنگ طلایی جشنواره فیلم لوکارنو در سال ۲۰۰۶ میلادی شد.

میزان فروش و مخاطبین فیلم چهارشنبه‌سوری

فیلم «چهارشنبه‌سوری»، پس از پایان بیست‌وچهارمین جشنواره فیلم فجر، از تاریخ ۲۶ بهمن ۱۳۸۴ش اکران عمومی خود را آغاز کرد. این فیلم تا پایان همان سال، ۳۱۴٬۶۸۵ مخاطب را جذب کرد و با رقم بیش از چهارصد میلیون تومان دومین فیلم پرفروش سال ۱۳۸۴ لقب گرفت. روند استقبال از فیلم در سال ۱۳۸۵ نیز ادامه یافت و با ۳۶۶٬۰۹۸ تماشاگر دیگر، رتبه هجدهم جدول پرمخاطب‌ترین آثار سینمایی آن سال را به خود اختصاص داد. در مجموع، سومین فیلم بلند فرهادی با بیش از ۶۸۰ هزار مخاطب، جایگاه قابل توجهی در سینمای ایران به‌دست‌آورد.

واکنش‌ها و حواشی فیلم چهارشنبه‌سوری

واکنش مثبت

در نظرخواهی ماهنامه «صنعت سینما» در سال ۱۳۸۹، «چهارشنبه‌سوری» به‌عنوان دومین فیلم برتر دهه هشتاد سینمای ایران پس از «دربارهٔ الی» انتخاب شد. به گفته منتقدان عناصر کلیدی کامیابی فیلم شامل فیلمنامه، اجرای ماهرانه میزانسن‌ها، بازی کنترل‌شده بازیگران، تدوین دقیق و استاندارد، فیلمبرداری تحسین‌برانگیز، طراحی صحنه و گریم حرفه‌ای و همچنین صدابرداری برجسته بوده‌اند.

واکنش منفی

برخی منتقدان معتقدند که فیلم «چهارشنبه‌سوری» اصغر فرهادی با محوریت خیانت، در بستری واقع‌گرایانه به نمایش فروپاشی یک زندگی مشترک می‌پردازد. با این حال، از منظر نقد اخلاقی، اثر بیش از آنکه خیانت را در چارچوب ارزش‌های جامعهٔ ایرانی محکوم کند، آن را در سطحی سکولار و اومانیستی بازنمایی می‌کند؛ جایی که معیار قضاوت دربارهٔ درستی یا نادرستی رفتارها، صرفاً احساسات فردی و منطق روابط انسانی است، نه ارزش‌های و سنت‌های جامعهٔ دینی. در نهایت، فیلم با تأکید بر تنش‌ها، سوءتفاهم‌ها و فقدان گفت‌وگو، خیانت را عمدتاً نتیجه نارضایتی‌های روانی و اجتماعی نشان می‌دهد، نه به‌عنوان عملی که ذاتاً ناپسند و گناه‌آلود است. این دیدگاه گرچه از منظر سینمایی تأثیرگذار است، اما در حوزه اخلاق دینی قابل نقد است، زیرا اثر به جای محکومیت مطلق خیانت، رویکرد نسبی‌گرایانه اخلاقی را برجسته کرده‌است.

پیام‌های اجتماعی فیلم

دروغ‌گویی و پنهان‌کاری در روابط خانوادگی

مفهوم دروغ و پنهان‌کاری در اغلب صحنه‌های فیلم چهارشنبه‌سوری به چشم می‌خورد. مرتضی دربارهٔ رابطه‌اش با سیمین به همسر و همکارانش دروغ می‌گوید و مژده هم برای رسیدن به هدفش از دختر کارگر سوءاستفاده می‌کند. در سکانسی از فیلم، «روحی» برای اصلاح ابروهایش، اجازه ضمنی از عبدالرضا را لازم می‌داند، یا دست‌کم باید نامزدش را از چنین تصمیمی مطلع کند؛ اما مژده و خواهرش به او می‌آموزند که «از حالا یاد بگیر، همه چیز را به شوهرت نگو». به این ترتیب، آن دو ناآگاهانه نوعی پنهان‌کاری را به روحی آموزش می‌دهند که می‌تواند زمینه‌ساز خیانت باشد؛ خیانتی مشابه همان عملی که زندگی مژده را به جهنمی پرتنش تبدیل کرده‌است.

خشونت علیه زنان

بگو و مگوهای طوفانی مرتضی و مژده از سکانس‌های ملتهب «چهارشنبه سوری» است

در فیلم «چهارشنبه‌سوری»، خشونت در کنار بی‌اعتمادی و ناامنی، به‌صورت موقعیتی تکرارشونده به نمایش درمی‌آید. بازنمایی شیشه شکسته و دست بانداژ شده مرتضی در داخل منزل، نمادی از عنصر خشونت در فضای خانوادگی است. در طول فیلم شاهد پرخاشگری و عصبانیت‌های مکرر هستیم. به گفتهٔ منتقدان در آثار فرهادی، مردان در مواجهه با مشکلات خانوادگی به ابزار «خشونت علیه زن» متوسل می‌شوند.

ناامنی روان‌شناختی زنان

صحنه کتک خوردن مژده از مرتضی

ناامنی روانی یکی از مضامین کلیدی است که در فیلم «چهارشنبه‌سوری» به‌طور خاص در زندگی زنان نمایش داده می‌شود. فضای کلی فیلم احساس بی‌اعتمادی و تهدید مداوم را القا می‌کند. به‌عنوان مثال جایی که صحبت از ناپدید شدن دختری پس از سوار شدن به ماشین یک غریبه مطرح می‌شود، یا پیرمردی که به‌دلیل ناامنی، همسر سالخورده‌اش را حتی برای انجام کارهای ساده تنها نمی‌گذارد. در یکی از دیالوگ‌های کلیدی، روحی به مرتضی می‌گوید که خفاش شب فقط یک نفر نیست؛ جمله‌ای که ناامنی گسترده اخلاقی در سطح جامعه را القا می‌کند. این حس ناامنی در زندگی شخصی شخصیت‌ها نیز بازتاب یافته‌است؛ مثلاً سیمین، زنی مستقل که به‌تنهایی زندگی می‌کند، تصمیم می‌گیرد از مرتضی فاصله بگیرد؛ اما بلافاصله پس از جدا شدن و شنیدن صدای ترقه‌ای در خیابان، دچار ترس می‌شود و به‌سمت او بازمی‌گردد. این صحنه نمایانگر نوعی وابستگی ناخواسته و اضطراب درونی زنان در مواجهه با فضای شهری است.

فقدان سرمایه اجتماعی از علل خیانت

در روابط فیلم «چهارشنبه‌سوری»، هم سرمایه درون‌گروهی ساختاری (ارتباط بین اعضای خانواده) و هم سرمایه برون‌گروهی ساختاری (ارتباط با اقوام و شبکه اجتماعی گسترده‌تر) تضعیف شده‌است. به گفته کارشناسان این کاهش سرمایه اجتماعی در سطح خانواده، موجب بروز بحران‌هایی مانند خیانت می‌شود.

دیدگاه‌ها دربارهٔ فیلم چهارشنبه‌سوری

همدست‌سازی قربانی و توجیه خیانت

فرهادی در طرح مضمون خیانت، به‌طور غیرمستقیم تلاش دارد مژده را نیز در این ماجرا سهیم نشان دهد و این نگرش را مطرح کند که چگونه قربانیان خیانت ممکن است خود در شکل‌گیری بی‌وفایی نقش داشته باشند. دلایل نارضایتی مرتضی از زندگی خانوادگی‌اش نیز به‌گونه‌ای نمایش داده شده که به‌عنوان توجیهی برای خیانت او تلقی شود.

گذار از سنت به مدرنیته

گادفری چِشایر، منتقد و فیلم‌ساز نیویورکی، «چادر» را در فیلم «چهارشنبه‌سوری» عنصری نمادین و دراماتیک می‌داند. او بر این باور است که در فرهنگ ایران، چادر نماد سنت دینی زنان است و فرهادی در این فیلم، گذار جامعه از سنت به مدرنیته را به تصویر می‌کشد؛ گذاری دشوار و پرتنش که در آن، افراد پایبند به سنت (مانند روحی) اغلب تنها ناظر و گاه متأسف‌اند، در حالی که پیشگامان تغییر معمولاً با جدایی‌ها و مشکلات عاطفی بیشتری مواجه می‌شوند.

چادر، نمادی مشکل‌ساز

در ابتدای فیلم «چهارشنبه‌سوری»، چادر روحی که همراه نامزدش با موتور در مسیر هستند؛ بین چرخ موتور گیر می‌کند و زمین‌می‌خورد. این چادر در بخش‌های دیگری از فیلم دوباره ظاهر می‌شود و این بار برای زنی دیگر دردسر ایجاد می‌کند. در پایان فیلم، چادر دیگر حضور فیزیکی ندارد و تنها اثر یا خاطره‌اش در ذهن شخصیت‌ها باقی می‌ماند.

تقویت حس بی‌اعتمادی و بدبینی

به گفته منتقدان، فیلم «چهارشنبه‌سوری» با رویکردی غیرمنتظره به موضوع خیانت می‌پردازد. در این داستان، شخصیت اصلی مرد، بدون آنکه پیش‌زمینه‌ای آشکار از تمایل به خیانت داشته باشد و در حالی که فردی متعهد به خانواده و همسرش به نظر می‌رسد، ناگهان با واقعیت پنهان رابطه با زنی دیگر معرفی می‌شود. این شیوه روایت، فراتر از ایجاد تعلیق یا درگیری ذهنی، می‌تواند حس بی‌اعتمادی و بدبینی را در مخاطبان تقویت کند.

از همین رو، هرچند تأثیر منفی چنین آثاری بر مخاطبان خاص ممکن است کمتر باشد؛ اما بر عموم جامعه می‌تواند آسیب‌زا باشد. نبود نظام دقیق رده‌بندی سنی برای آثار هنری، ضرورت اعمال محدودیت‌های سنی در نمایش این فیلم‌ها را دوچندان می‌کند تا از پیامدهای اجتماعی مخرب آن‌ها کاسته شود.

نمایش دروغ و خیانت برای حفظ خانواده

برخی منتقدان، فرهادی را «ضد خانواده» می‌نامند؛ چرا که به‌خوبی از دو عنصر «دروغ» و «خیانت» برای به تصویر کشیدن فروپاشی بنیان خانواده‌های ایرانی بهره می‌برد و در این زمینه مهارت ویژه‌ای دارد. تقریباً در تمامی آثار فرهادی، با خانواده‌های متزلزلی مواجه می‌شویم که در لفافه‌ای از پنهان‌کاری و دروغ به زندگی خود ادامه می‌دهند و اغلب یکی از زوجین به دیگری خیانت کرده یا به او دروغ گفته‌است. به گفتهٔ کارشناسان، اگر دروغ‌هایی را که شخصیت‌های فیلم‌های او بر زبان می‌آورند، با دقت مرور کنیم، درخواهیم یافت که تمامی آن‌ها یک توجیه واحد دارند: «حفظ بنیان خانواده». به‌عنوان مثال، روحی در «چهارشنبه‌سوری» به گمان خود برای حفظ خانواده‌ای از فروپاشی، دروغ می‌گوید.

تقدس‌زدایی از رزمنده دفاع مقدس

در فیلم «چهارشنبه‌سوری»، تصویر کوتاهی از حضور مرتضی در دفاع مقدس به نمایش درمی‌آید که نشان‌دهنده ایثار و پاکی اوست؛ اما در زندگی شخصی، او با وجود داشتن فرزند هفت‌ساله، با زن همسایه رابطه پنهانی دارد. مژده ابتدا به او شک می‌کند، اما مرتضی با قسم خوردن به جان فرزندش و کمک دختر خدمتکار، ظاهراً شک او را برطرف می‌کند. این تضاد بین تصویر پاک گذشته و واقعیت زندگی کنونی، پرسش‌هایی دربارهٔ قضاوت مخاطب و تفاوت میان تقدس گذشته و خطای حال ایجاد می‌کند.

مردان غیرقابل اعتماد

به گفته منتقدان، کارگردان در فیلم «چهارشنبه‌سوری» این پیام را به‌ویژه به زنان القا می‌کند که هیچ مردی، حتی اگر معتقد و رزمنده باشد، به‌طور کامل قابل اطمینان نیست. چنین روایتی می‌تواند اعتماد زنان به همسران‌شان را متزلزل کند. پیامد چنین نگرشی برای زنان این است که حتی اگر از پاکی مردان اطمینان داشته باشند، باز هم با خطر اتهام روبه‌رو هستند؛ مسئله‌ای که احساس امنیت آنان را در خانواده و در نتیجه در جامعه کاهش می‌دهد.

تحقیر ارزش‌ها و سنت‌های جامعه ایرانی

منتقدان معتقدند که در فیلم «چهارشنبه‌سوری»، بسیاری از عناصر مرتبط با دین و سنت در قالبی منفی بازنمایی شده‌اند. مرتضی، با سابقه حضور در جبهه، به همسرش خیانت می‌کند؛ پیرمرد شیشه‌بری که از حج و صفای باطن سخن می‌گوید، هنگام حساب و کتاب دو برابر از مژده پول می‌گیرد؛ مسئولان مدرسه با بیان تصاویری از جهنم، کودکان را وحشت‌زده می‌کنند؛ در صحنه‌ای دیگر، گیر کردن چادر روح‌انگیز به زنجیر موتور و زمین‌خوردن او و همسرش، چادر را به نمادی بدل می‌کند که گویی مانع حرکت است؛ ناظم مدرسه، کودکان را به تکرار دعای تحویل سال به زبان عربی وامی‌دارد؛ صداوسیما به‌دلیل آشکار بودن چند تار موی دختر هفت‌ساله، از پخش تیزر تبلیغاتی خودداری می‌کند.

منابع

• آذرپندار، مهدی، «مهارت ویژه آقای "آنتی‌خانواده!" در تصویر جامعه ایران با دروغ و خیانت»، رجا نیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۵ فروردین ۱۳۹۰ش.
• «بهترین راه، نمایش واقع‌بینانه پیامدهاست»، روزنامه زندگی سلام، ۲۸ مرداد ۱۳۹۵ش.
• «بهترین فیلم‌های اصغر فرهادی؛ ۱۰ فیلم پر مخاطب و معروف این کارگردان ایرانی»، وب‌سایت روزانه، تاریخ بازدید: ۱۱ مرداد ۱۴۰۴ش.
• «بیوگرافی اصغر فرهادی کارگردان معروف (دربارهٔ زندگی شخصی و آثار او)»، وب‌سایت روزانه، تاریخ بازدید: ۱۱ مرداد ۱۴۰۴ش.
• جوادی یگانه، محمدرضا و زادقناد، سعیده، «دروغ در سه‌گانه اصغر فرهادی (نشانه‌شناسی فیلم‌های «چهارشنبه سوری»، «دربارهٔ الی» و «جدایی نادر از سیمین»)»، مجله جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، شماره اول، بهار و تابستان ۱۴۰۰ش.
• «نقد فیلم چهارشنبه سوری»، وب‌سایت کلاسیک فیلم، تاریخ بازدید: ۱۱ مرداد ۱۴۰۴ش.
• «‏چهارشنبه سوری‏ (۱۳۸۴)»، وب‌سایت منظوم، تاریخ بازدید: ۱۱ مرداد ۱۴۰۴ش.
• شاهوند، احمد، «نگاهی به «چهارشنبه سوری» به بهانه اکران مجددش/ از حالا یاد بگیر همه چی رو بهش نگی»، وب‌سایت سینما سینما، تاریخ درج مطلب: ۲۲ شهریور ۱۳۹۵ش.
• صادقی فسایی، سهیلا و پروایی، شیوا، «بازنمایی روابط خانوادگی در فیلم‌های اصغر فرهادی (چهارشنبه‌سوری، دربارهٔ الی و جدایی نادر از سیمین)»، مجله جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، شماره اول، بهار و تابستان ۱۳۹۶ش.
• صادقی فسایی، سهیلا و پروایی، شیوا، «نحوه بازنمایی زن در زیست جهان مدرن درفیلم‌های اصغر فرهادی (مطالعه موردی: چهارشنبه‌سوری، دربارهٔ الی و جدایی نادر از سیمین)»، مجله زن در فرهنگ و هنر، شماره ۲ تابستان ۱۳۹۵ش.
• عابدینی، فاطمه، «نقد فیلم چهارشنبه سوری از نگاه روانشناسی»، وب‌سایت کلینیک روان‌پویشی آگاه، تاریخ درج مطلب: ۲۴ اسفند ۱۴۰۰ش.
• قریشی، سید آریا، «فیلم چهارشنبه سوری؛ یک گزارش دقیق اجتماعی»، وب‌سایت فیلیمو، تاریخ درج مطلب: ۲۸ اسفند ۱۴۰۲ش.
• «مروری بر پنج سکانس طلایی فیلم «چهارشنبه‌سوری» به بهانه آخرین سه‌شنبه سال | تنهایی مژده در هیاهو چهارشنبه آخر سال»، فیلم نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۸ اسفند ۱۴۰۳ش.
• «معرفی فیلم سینمایی چهارشنبه سوری»، وب‌سایت کابین‌مووی، تاریخ بازدید: ۱۱ مرداد ۱۴۰۴ش.
• نبوی‌زاده نمازی، سید وحید و مولودی، امیرسعید، خیانت زناشویی در فیلم‌های سینمای ایران، تهران، روزنه‌کار، چاپ اول، ۱۳۹۸ش.
• «نقد فیلم چهارشنبه سوری»، وب‌سایت آسمونی، تاریخ درج مطلب: ۱۴ بهمن ۱۳۹۹ش.
• «نقدی بر فیلم چهارشنبه سوری | روایتی از طبقه متوسط در حال سقوط»، وب‌سایت نما۳۰، تاریخ درج مطلب: ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
• نوروزی، محمدامین، «تحلیل از فیلم‌های «خیانت محور» سینمای ایران/قسمت دوم، سینمای ایران و غرب زدگی فرهنگی»، وبلاگ همیار ولایت، تاریخ درج مطلب: ۱۸ آذر ۱۳۹۱ش.