لباس زنان کرد کردستان: تفاوت میان نسخه‌ها

ظروف سفالی و نقش‌برجسته‌ها نشان می‌دهد که قدمت پوشاک کرد به دورۀ ماد بر‌می‌گردد. در آثار کشف شده از تپۀ زیویه و حسن‌لو، سبک پوشش مردم کرد دیده می‌شود؛ هرچند با سبک و روش امروزی متفاوت است. اولین طرح‌ها از لباس‌های کردی توسط شرق‌شناسان اروپایی که از دورۀ صفویه به ایران آمدند، کشیده شده است که چند عدد از آن‌ها در اندازه‌ای بزرگ کپی شده و اکنون در خانۀ کرد سنندج نگهداری می‌شود. قدیمی‌ترین عکس‌ها که لباس کردی در آن نشان داده شده، مختص دورۀ ناصرالدین‌شاه قاجار است که با ذکر اسم منطقه و شخص استفاده‌کننده در خانۀ کرد سنندج موجود است.<ref> [https://www.isna.ir/news/97102211584/%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA%D9%87-%D8%AA%D8%A7-%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1 «لباس کردی از گذشته تا امروز»، خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا).]</ref>  

هر یک از پوشش‌های زنان و مردان کرد بر اساس باورها و اعتقادات آن‌ها شکل گرفته است؛ برای مثال پوشش‌های سر زنان، نمادی از تعلق فرد به جامعه را نشان می‌دهد و استفاده از آن بیانگر وضعیت تأهل و تجرد زنان، محافظت و عدم مزاحم بودن موها به‌هنگام کار و نیز آراسته کردن آن است. زیرپوش زنان نمادی از به‌کار بردن اعتقادات اخلاقی به‌منظور پنهان کردن بخش‌هایی از بدن است و زنان را در برابر سرما و گرمای بدن محافظت می‌کند. از دیگر تن‌پوش‌های زنان می‌توان به شلوار، کراس، سوخمه، که‌وا و شال اشاره کرد که هر کدام باورها و کارکردهایی چون ایجاد هویتی عمومی، آماده به‌خدمت بودن و رسمیت دادن به ظاهر زنان دارند.<ref>[https://www.kurdpress.com/news/34760/%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%DB%80-%D8%AA%D8%A7%D8%AB%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%82%D9%84%DB%8C%D9%85%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7% «مطالعۀ تأثیرات اقلیمی بر سبک پوشش سنتی زنان و مردان کرد»، خبرگزاری کردپرس.]</ref>  

اصالت یک بانوی ایرانی در پوشاک زنان کرد سنه دیده می‌شود. اگرچه پوشاک این منطقه همانند دیگر اقوام، دچار تحولاتی شده و متناسب با شرایط اقلیمی و زندگی اجتماعی به‌شکلی خاص درآمده؛ اما پوشش در آن حفظ شده است.<ref> [https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3992/8121/106735/%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%8C_%D8%A2%D9%85%DB%8C%D8%AE%D8%AA%D9%87_%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B2_%D9%87%D9%86%D8%B1_%D9%88_%D9%81%D8%B1%D محمدی‌سیف، «لباس زنان کردستان، آمیخته‌ای از هنر و فرهنگ بومی»، وب‌سایت حوزه.]</ref>  لباس زنان، با آموزه‌های دینی مطابقت دارد<ref>[https://farsnews.ir/news/13971106000389/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3-%D9%85%D9%86-%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%DB%8C-%D8%AC%D9%84%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%88-%D8%A7%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AA «لباس کردی جلوه‌ای از فرهنگ و اصالت مردمان کرد است»، وب‌سایت فارس‌نیوز.]</ref>  و تمام بدن را به‌جز صورت و کف دست‌ها می‌پوشاند. زنان کرد اجازه نمی‌دهند لباس اصیل کردستانی، با نشانه‌های فرهنگ غربی و بیگانه درآمیزد؛ چرا‌که این پوشش از جمله زیبا‌ترین، متنوع‌ترین و پوشیده‌ترین لباس‌ها است و به‌گفتۀ گردشگران، در سطح فرهنگ مردم دنیا، نادر است.<ref> [https://www.shabestan.news/news/620558/%D8%B7%D8%B1%D8%AD-%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4%DB%8C-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%A8%D8%A7-%D8%B1%D9%88%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D9%88-%D8%B9%D9 «طرح پوششی پوشش زنان کرد با رویکرد حجاب و عفاف در کانون خیام سنندج تدوین شد»، خبرگزاری شبستان.]</ref>  کردها با ترکیب خاص لباس‌های‌شان، به‌راحتی از دیگر اقوام قابل تشخیص‌اند. آنان علاقۀ زیادی به حفظ و نگهداری لباس خود دارند و به‌نوعی با آن ارتباط عاطفی، عقیدتی و سنتی برقرار کرده‌اند؛ به‌ طوری که در ابتدای حکومت پهلوی، هنگامی‌که دستور داده شد همۀ مردم ایران لباس واحدی بپوشند، کردها مقاومت کرده و لباس خود را تغییر ندادند؛ البته در سنندج، بعضی جوانان، لباس‌های محلی را فقط در مراسم‌ها و جشن‌ها به ‌تن می‌کنند؛ اما در شهرهایی مثل مریوان، سقز، بانه و اورامان همۀ مردان و زنان با لباس محلی در شهر حضور دارند. لباس‌های کردی بخشی از فرهنگ این منطقه است که اصالت لباس‌ها با باورهای مردم آمیخته شده و جزیی از جاذبه‌های فرهنگی این خطه به شمار می‌رود.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3992/8121/106735/%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%8C_%D8%A2%D9%85%DB%8C%D8%AE%D8%AA%D9%87_%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B2_%D9%87%D9%86%D8%B1_%D9%88_%D9%81%D8%B1%D محمدی‌سیف، «لباس زنان کردستان، آمیخته‌ای از هنر و فرهنگ بومی»، وب‌سایت حوزه.] </ref>  

در شهرستان‌های بانه، سقز و دیواندره، زنان پیراهن بلند و گشادی که فاقد سورانی است، می‌پوشند.<ref> [https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3992/8121/106735/%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%8C_%D8%A2%D9%85%DB%8C%D8%AE%D8%AA%D9%87_%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B2_%D9%87%D9%86%D8%B1_%D9%88_%D9%81%D8%B1%D محمدی‌سیف، «لباس زنان کردستان، آمیخته‌ای از هنر و فرهنگ بومی»، وب‌سایت حوزه.]</ref> این پیراهن از دو قسمت بالاتنه که از شانه تا کمر و قسمت پایین‌تنه که دامن چین‌داری است و به بالاتنه دوخته می‌شود، تشکیل شده است. آستین‌های این پیراهن بلند است؛ ولی امروزه آن را کوتاه‌تر در نظر می‌گیرند. برای دوخت این پیراهن، از پارچه‌هایی چون ژورژت، زری، کرپ، میکرو، گیپور و ابریشم استفاده می‌شود.<ref>مجیدی، بررسی تطبیقی پوشاک و زیورآلات کردی مناطق کردنشین ایران، 1389ش، ص53.</ref>  

قبایی است از جنس مخمل، بلند و جلوباز و با چاک‌هایی در اطراف آن که امروزه بانوان در مجالس عروسی آن را به تن می‌کنند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3992/8121/106735/%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%8C_%D8%A2%D9%85%DB%8C%D8%AE%D8%AA%D9%87_%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B2_%D9%87%D9%86%D8%B1_%D9%88_%D9%81%D8%B1%D محمدی‌سیف، «لباس زنان کردستان، آمیخته‌ای از هنر و فرهنگ بومی»، وب‌سایت حوزه.]</ref> این قبا روی پیراهن پوشیده می‌شود و در دو طرف آن جیبی دوخته شده است. در محل اتصال یقه، به‌کمک دکمه‌ای، یقه را در کنار یکدیگر نگه می‌دارد و لبه‌های آن با قیطان تزیین شده‌اند. آستین قبا نیز ساده است و برگردانی بر لبۀ مچ آن دیده می‌شود.<ref>مجیدی، بررسی تطبیقی پوشاک و زیورآلات کردی مناطق کردنشین ایران، 1389ش، ص54.</ref>

بالاپوشی است کوتاه تا روی کمر که از پارچه‌های ضخیم تهیه می‌شود. سلته، دارای جیب، آستین و یقۀ آن به‌شکل هفت است که در مناطق سردسیر از آن استفاده می‌شود.<ref>مجیدی، بررسی تطبیقی پوشاک و زیورآلات کردی مناطق کردنشین ایران، 1389ش، ص53.</ref>  

شالی است که زنان سقزی روی کمر می‌بندند. برای تهیۀ آن از پارچۀ مرغوبی به‌نام «پشمینه» استفاده می‌کنند. پشمینه، پارچه‌ای گلدار با طرح بته‌جقه است که در رنگ‌های مختلفی دیده می‌شود. بانوان کرد پشت‌وین را به‌حالت ساده یا گره‌پیچ روی کمر می‌بندند.<ref>مجیدی، بررسی تطبیقی پوشاک و زیورآلات کردی مناطق کردنشین ایران، 1389ش، ص54.</ref>

شلوار بانوان کرد، گشاد است و قسمت کمر و دمپای آن به‌وسیلۀ کش جمع می‌شود. از کمر به پایین، به‌پهنای حدود 20 سانتی‌متر، پارچه‌ای به شلوار دوخته می‌شود که معمولاً به‌رنگ سفید است. بقیۀ شلوار نیز از پارچه‌های ساتن و گاهی گلدار تهیه می‌شود.<ref>یاوری، آشنایی با لباس‌ها و پوشاک سنتی مردم مناطق مختلف ایران، 1396ش،ص22.</ref> هنگام کار کردن، زنان، شلوار گشادی به‌نام «جافی» (شلوار مردانه کردی) می‌پوشیدند و آن را داخل پیراهن خود قرار می‌دادند تا راحت‌تر حرکت کنند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/276035/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%B1%D8%AF رهو، «پوشاک زنان کرد»، 1381ش، ص75.]</ref> گاهی‌اوقات زنان به‌جای شلوار، درپه می‌پوشند. درپه، پوششی است که در قسمت مچ پا تنگ و ساق‌های آن بسیار گشاد است.<ref>[https://civilica.com/doc/1287956/ همایونفر، «بررسی پوشاک زنان کرد کردستان»، 1400ش، ص7.]</ref>  

کلاهی است به‌شکل نیم‌کره که برای ساختن آن از دو نوع پارچه استفاده می‌شود. پارچۀ رویی کلاه، ضخیم و از جنس مخمل یا ابریشم و لایۀ رویی آن، پارچه‌ای نرم است. این کلاه فقط روی سر زنان را می‌پوشاند و موها از طرفین سر، روی شانه‌ها آویزان است. برای تزیین کلاه، از مهره‌های کوچک، با رنگ‌های سبز، قرمز و آبی استفاده می‌کنند که به صورت نوار حاشیه‌ای که به آن «پرچکه» می‌گویند، دور لبۀ کلاه می‌دوزند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3992/8121/106735/%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%8C_%D8%A2%D9%85%DB%8C%D8%AE%D8%AA%D9%87_%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B2_%D9%87%D9%86%D8%B1_%D9%88_%D9%81%D8%B1%D محمدی‌سیف، «لباس زنان کردستان، آمیخته‌ای از هنر و فرهنگ بومی»، وب‌سایت حوزه.] </ref>  

===کلاوزَر===  

کلاهی است استوانه‌ای‌شکل، از جنس مقوا و تزییناتش بیشتر از فِس است.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3992/8121/106735/%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%8C_%D8%A2%D9%85%DB%8C%D8%AE%D8%AA%D9%87_%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B2_%D9%87%D9%86%D8%B1_%D9%88_%D9%81%D8%B1%D محمدی‌سیف، «لباس زنان کردستان، آمیخته‌ای از هنر و فرهنگ بومی»، وب‌سایت حوزه.]  </ref> برای تزیین، سکه‌ای بزرگ را در مرکز کلاه قرار می‌دهند و دور تا دور آن را سکه‌های کوچک می‌دوزند. از دیگر تزیینات روی کلاه می‌توان به پرچکه و چناخ و لاگیره<ref>چند ردیف از مهره‌های رنگی که زنجیر‌وار به بند کشند و تعدادی سکه به آن آویزان کنند؛ [https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3992/8121/106735/%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%8C_%D8%A2%D9%85%DB%8C%D8%AE%D8%AA%D9%87_%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B2_%D9%87%D9%86%D8%B1_%D9%88_%D9%81%D8%B1%D محمدی‌سیف، «لباس زنان کردستان، آمیخته‌ای از هنر و فرهنگ بومی»، وب‌سایت حوزه.]  </ref>  اشاره کرد.<ref>مجیدی، بررسی تطبیقی پوشاک و زیورآلات کردی مناطق کردنشین ایران، 1389ش، ص40.</ref>  این نوع کلاه در گذشته توسط زنان و دختران جوان استفاده می‌شده و امروزه  عروس‌ها در روز سوم عروسی که به آن «سه روژه» می‌گویند، برای زیبایی روی سر می‌گذارند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3992/8121/106735/%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%8C_%D8%A2%D9%85%DB%8C%D8%AE%D8%AA%D9%87_%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B2_%D9%87%D9%86%D8%B1_%D9%88_%D9%81%D8%B1%D محمدی‌سیف، «لباس زنان کردستان، آمیخته‌ای از هنر و فرهنگ بومی»، وب‌سایت حوزه.]  </ref>   

پارچه‌ای ابریشمی و ضخیم، به رنگ‌های قهوه‌ای سیر یا زرشکی است که به‌عنوان سربند در کردستان استفاده می‌شود.<ref>مجیدی، بررسی تطبیقی پوشاک و زیورآلات کردی مناطق کردنشین ایران، 1389ش، ص44. </ref>  

عمامه‌های بانوان کردستان از دو قسمت تشکیل شده است. قسمتی از این [[عمامه]]، کلاه کوتاه با کلگی مسطحی است که روی آن با پولک‌هایی تزیین شده و قسمتی دیگر، پارچۀ مشکی لوله ‌شده‌ای است که به بدنۀ کلاه پیچیده شده و با سنجاق‌های بلندی به هم وصل شده‌اند و دنبالۀ آن در پشت سر آویزان است. اطراف عمامه با زیورآلاتی تزیین شده است و برای این که عمامه از روی سر نیفتد، آن را با رشته‌هایی از زیور که از زیر چانه عبور می‌کند، به دو طرف عمامه وصل می‌کنند. استفاده از این نوع عمامه دیگر رایج نیست و زنان به‌جای آن از دستمال‌هایی به‌نام «کلاغه‌ای» استفاده می‌کنند.<ref>یاوری، آشنایی با لباس‌ها و پوشاک سنتی مردم مناطق مختلف ایران، 1396ش،ص24.</ref> نوع بستن عمامه، زنان یک منطقه را از منطقۀ دیگر جدا می‌کرد؛ برای مثال زنان مکری و سنندجی، عمامه‌های خود را فقط به یک طرف سر گره می‌زنند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/336348/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D9%8F%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A9-%D8%B5% آقابیگی، «پوشاک زنان کرد ایران در سفرنامه‌های دورۀ صفوی تا پایان پهلوی»، 1392ش، ص8.]</ref>  

این نمایشگاه، در مجتمع فرهنگی هنری سنندج برگزار شد. لباس‌های زنان کرد در این نمایشگاه نشان داد که لباس‌ها علاوه‌ بر زیبایی، از پوشش و حجاب لازم نیز برخوردار است. به‌علاوه، نمایشگاهی نیز در مجتمع فجر سنندج با حضور طراحان مد برگزار شد که در این نمایشگاه نیز علاوه‌بر پررنگ بودن حجاب در لباس اصیل کردستانی، کارگاه‌های آموزشی تحت عنوان طراحی و دوخت انواع لباس کردی زنانه و مردانه به‌همراه ملزومات جانبی آن توسط مدرسان خبره، آموزش داده شد.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5835043/ «دومین نمایشگاه مد و لباس کردی در سنندج آغاز به کار کرد»، خبرگزاری مهر.]</ref>