سرپوش مردان اشکانی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''<big>سرپوش ‌مردان اشکانی</big>'''؛ تاج و کلاه‌های مخصوص مردان اشکانی.  

بخشی از اهمیت پوشش اشکانی به‌دلیل گستردگی و تنوع تاج و سرپوش آنها است. برخی از متداول‌ترین سر‌پوش‌های ترسیم شده بر روی این سکه‌ها عبارتند از تاج، نماد سلطنت و قدرت و باشلق، سرپوشی که سربازان اشکانی برای محافظت در برابر آفتاب خشن صحرا بر سر داشتند. طرح‌ها و تزیینات دقیق روی این سرپوش‌ها نشان‌دهنده ثروت و موقعیت استفاده‌کنندگان است. به‌علاوه، سبک‌های مختلف سر‌پوش‌ها که توسط مردان پوشیده می‌شود، می‌تواند نقش آن‌ها را در جامعه، چه به‌عنوان فرمانروا، جنگجو، یا اعضای طبقه نخبه نشان دهد.  

برای مطالعه مبدا سرپوش اشکانیان باید به مستندات دوره هخامنشی و پسا‌هخامنشی رجوع کرد.<ref>[https://jhss.ut.ac.ir/article_74930_0b808d98ef489587a5921b1da2628bae.pdf افکنده و افشاری، «خاستگاه سر‌پوش در نخسیتن سکه‌های اشکانی (از ارشک یکم تا مهرداد یکم)»،  1398ش، ص24.]</ref> بهترین منبع برای مطالعه سرپوش اشکانیان مسکوکات آن دوران است.<ref>[https://iranvarjavand.ir/wp-content/uploads/2022/01/Iran-Varjavand-1-3.pdf البریخت، «تاج‌های پادشاهان اشکانی، شواهد مربوط به سکه‌شناسی و برخی جنبه‌های ایدئولوژی سیاسی اشکانیان»،  1397ش، ص36.]</ref> بر اساس تحولات سرپوش‌ها بر روی سکه‌های در این دوره تاریخی می‌توان تاریخ اشکانیان را به سه دوره تقسیم کرد؛ دوره اول از پادشاهی ارشک اول تا مهرداد اول، دوره دوم از پادشاهی مهرداد اول تا اَردَوان اول و دوره سوم از سلطنت مهرداد دوم تا اُرُد دوم است. در هر یک از این دوره‌ها سرپوش‌ پادشاه دستخوش تغییرات شده است.<ref>[https://negareh.shahed.ac.ir/article_3264_7bf2064c874011e9a4e596d7abeebc19.pdf منتظری هدشی و همکاران، «نقوش گیاهان اساطیری و مقدس در هنر اشکانی با تاکید بر نقوش مسکوکات»،  1399ش، ص183.]</ref>

==دیهیم و قدرت اشکانیان==

تاثیرات فرهنگ یونانی در پوشش اشکانیان بر روی سکه‌های مهرداد یکم نمود پیدا کرد. استفاده از دیهیم در سرپوش‌ها به شکل حاکمان هلنیستی<ref group="یادداشت"> به دوره تاریخی پس از اسکند مقدونی اطلاق می‌شود </ref> <ref>[http://ensani.ir/file/download/article/1591785863-9866-24-25-1.pdf روشن ضمیر، «سیمای ایران در دورۀ هلنیستی و اشکانی یونان و روم: تثیبت دریافت‌ها و بر‌ساخت‌های غرب از شرق»،  1398ش، ص2.]</ref> در این دوره قابل مشاهده است و اعطای دیهیم توسط اسطوره توخه<ref group="یادداشت">  توخه، در یونان الهه و اسطوره نیک‌بختی و شانس است </ref>  <ref> [https://abadis.ir/fatofa/%D8%AA%D9%88%D8%AE%D9%87/ دانشنامۀ عمومی، «ذیل واژۀ توخه.] </ref> به پادشاه به‌منزله اعطای نشان قدرت است. تاثیر‌پذیری ایرانیان از پوشش یونانیان در این دوران به معنای انعطاف‌پذیری پادشاه با مقاصد سیاسی بوده است.<ref>[https://ensani.ir/file/download/article/20160913133902-9736-67.pdf نادری، «پیگیر‌ی سنت‌های ایرانی در سکه‌های اشکانی»،  1397ش، ص31.]</ref> شاهک‌نشین‌ها و حاکمان محلی از دیهیم به‌عنوان سرپوش استفاده می‌کردند و تیارا تنها مخصوص شاه شاهان بود.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/385728/%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C# نادری، «مبانی و ریشه‌های مشروعیت شاه در دوران اشکانی»،  1397ش، ص1140.]</ref>

==سرپوش اشکانیان بر اساس نمادهای مذهبی==

اشکانیان از تاج و کلاه پادشاه به‌عنوان ابزاری مهم برای تجسم بخشیدن به نماد‌های مذهبی استفاده می‌کردند تا ایدئولوژی آنها را بیان ‌کند. این دوره دوران تلفیق نماد‌های مختلف مذهبی ایرانی- یونانی و سامی است.<ref>[https://iranvarjavand.ir/wp-content/uploads/2022/01/Iran-Varjavand-1-3.pdf البریخت، «تاج‌های پادشاهان اشکانی، شواهد مربوط به سکه‌شناسی و برخی جنبه‌های ایدئولوژی سیاسی اشکانیان، 1397ش، ص36-37.]</ref> در ذیل به برخی تزیینات سرپوش‌های اشکانی بر اساس اعتقادات مذهبی اشاره می‌شود.  

===گل نیلوفر (رُزت)===

سکه‌های دوران کهن‌سالی مهرداد دوم با سرپوش تیارا مزین به نقش گل رزت هشت پر گوهرنشان بر روی سکه اشکانی حک شده است. این گل که نماد آیین مهر‌پرستی و خورشید است بر روی کلاه ارد اول، مهرداد سوم، فرهاد سوم، ارد دوم، فرهاد چهارم، پارتاماسب و نون دوم قابل مشاهده است. نقش روزت از دوره مهرداد اول تا ارد دوم بر روی سرپوش اشکانیان حضور دارد.<ref>[https://negareh.shahed.ac.ir/article_3264_7bf2064c874011e9a4e596d7abeebc19.pdf منتظری هدشی و همکاران، «نقوش گیاهان اساطیری و مقدس‌ در هنر اشکانی با تاکید بر نقوش مسکوکات»،  1401ش، ص185.]</ref>

===شاخ گاو===

تیارای سیناتروک با شاخ گاو تزیین شده است. شاخ گاو نماد قدرت و سلطنت است. این نقش یادآور هنر صحرانشینان آسیای مرکزی و همچنین کیش مهر‌پرستی است. این کیش در میان صحرانشینان آسیای مرکزی رایج بوده است.<ref>[https://journals.semnan.ac.ir/article_7381_7582a5f6cdf49759ab26719429f89a86.pdf سودایی، «نمادهای ایزدان زرتشتی در سکه‌های یک درهمی پارتی موزة رضا عباسی با تاکید بر ایزد مهر»،  1401ش، ص88.]</ref>

===شاخ گوزن===