بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<big>'''خواستگاری'''</big>؛ پیشنهاد همراه با درخواست ازدواج به طرف مقابل.<br> | [[پرونده:خواستگاری1.png|جایگزین=خواستگاری|بندانگشتی|مراسم خواستگاری در یکی از کشورهای عرب]]<big>'''خواستگاری'''</big>؛ پیشنهاد همراه با درخواست ازدواج به طرف مقابل.<br> | ||
خواستگاری، از سنت‌های کهن برای آغاز ازدواج و تشکیل خانواده است. این رسم دیرینه در میان ملل و اقوام مختلف تابع رسومات و اقتضائات متفاوتی است. خواستگاری در فرهنگ ایرانیان به‌دلیل قداست بنیان خانواده و سهم بسزای آن در شناخت طرفین، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. | خواستگاری، از سنت‌های کهن برای آغاز ازدواج و تشکیل خانواده است. این رسم دیرینه در میان ملل و اقوام مختلف تابع رسومات و اقتضائات متفاوتی است. خواستگاری در فرهنگ ایرانیان به‌دلیل قداست بنیان خانواده و سهم بسزای آن در شناخت طرفین، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. | ||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
خواستگاری به‌معنای درخواست زناشویی و ازدواج است.<ref> - [https://vajehyab.com/dehkhoda/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C دهخدا، لغت‌نامه، ذیل وازۀ خواستگاری.]</ref> در خواستگاری پیشنهاد ازدواج غالباً از سمت مرد به زن یا دختری داده می‌شود که مانعی برای ازدواج نداشته باشد.<ref> - عاملی، حقوق خانوداه، 1350ش، ص17.</ref> | خواستگاری به‌معنای درخواست زناشویی و ازدواج است.<ref> - [https://vajehyab.com/dehkhoda/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C دهخدا، لغت‌نامه، ذیل وازۀ خواستگاری.]</ref> در خواستگاری پیشنهاد ازدواج غالباً از سمت مرد به زن یا دختری داده می‌شود که مانعی برای ازدواج نداشته باشد.<ref> - عاملی، حقوق خانوداه، 1350ش، ص17.</ref> | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
در ایران باستان، سنت خواستگاری مرسوم و از رسوم ازدواج در آیین زرتشت بوده است. برخی منابع حاکی از آن است که ریشۀ خواستگاری در اساطیر کهن ایرانی است. در ایران باستان خواستگاری و ازدواج امر فردی محسوب نمی‌شده، بلکه پیوندی میان خانواده‌ها بوده است<ref> - [https://www.icro.ir/%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%AE%D8%AA-%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%85%DB%8C%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-% «پایتخت باستانی بلغارستان میزبان تاریخ و فرهنگ ایران اسلامی بود»، وب‌سایت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی.]</ref> و بستگان نزدیک دختر و پسر در این وصلت دخیل بوده‌اند.<ref> - [https://borna.news/fa/news/1260786/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8 «خواستگاری ایرانی‌ها در دوران باستان چگونه بوده است؟»، خبرگزاری برنا.]</ref> خواستگاری با واسطۀ نزدیکان و اقوام در اساطیر ایرانی مانند ماجرای ازدواج سیاوش دیده می‌شود. | در ایران باستان، سنت خواستگاری مرسوم و از رسوم ازدواج در آیین زرتشت بوده است. برخی منابع حاکی از آن است که ریشۀ خواستگاری در اساطیر کهن ایرانی است. در ایران باستان خواستگاری و ازدواج امر فردی محسوب نمی‌شده، بلکه پیوندی میان خانواده‌ها بوده است<ref> - [https://www.icro.ir/%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%AE%D8%AA-%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%85%DB%8C%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-% «پایتخت باستانی بلغارستان میزبان تاریخ و فرهنگ ایران اسلامی بود»، وب‌سایت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی.]</ref> و بستگان نزدیک دختر و پسر در این وصلت دخیل بوده‌اند.<ref> - [https://borna.news/fa/news/1260786/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8 «خواستگاری ایرانی‌ها در دوران باستان چگونه بوده است؟»، خبرگزاری برنا.]</ref> خواستگاری با واسطۀ نزدیکان و اقوام در اساطیر ایرانی مانند ماجرای ازدواج سیاوش دیده می‌شود. | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
برخی بر این باورند که حق خواستگاری فقط مختص مردان نیست. زنان نیز هم‌چون مردان می‌توانند از این حق طبیعی استفاده کنند و در اسلام هیچ دستور صریحی برای اختصاص خواستگاری مردان از زنان وجود ندارد.<ref> - [https://lib.eshia.ir/10253/119/4 نجفی، «فمینیسم»، 1382ش، ج119، ص4.]</ref> | برخی بر این باورند که حق خواستگاری فقط مختص مردان نیست. زنان نیز هم‌چون مردان می‌توانند از این حق طبیعی استفاده کنند و در اسلام هیچ دستور صریحی برای اختصاص خواستگاری مردان از زنان وجود ندارد.<ref> - [https://lib.eshia.ir/10253/119/4 نجفی، «فمینیسم»، 1382ش، ج119، ص4.]</ref> | ||
در خواستگاری زن از مرد نکات زیر لازم است مورد توجه قرار گیرد: | در خواستگاری زن از مرد نکات زیر لازم است مورد توجه قرار گیرد: | ||
* دختر باکره بدون اذن ولی اجازۀ ازدواج ندارد و خواستگاری او از پسر فقط به‌منزلۀ اعلام آمادگی برای ازدواج است. | *دختر باکره بدون اذن ولی اجازۀ ازدواج ندارد و خواستگاری او از پسر فقط به‌منزلۀ اعلام آمادگی برای ازدواج است. | ||
* بهتر است خواستگاری دختر از پسر تا جایی‌که ممکن است به شیوۀ غیرمستقیم صورت پذیرد تا به شخصیت زن آسیب نرسد. | *بهتر است خواستگاری دختر از پسر تا جایی‌که ممکن است به شیوۀ غیرمستقیم صورت پذیرد تا به شخصیت زن آسیب نرسد. | ||
* خواستگاری از سمت دختر، بهتر است در صورتی اتفاق بیفتد که طرف مقابل از لحاظ اخلاقی و ایمانی دارای صفات پسندیده باشد تا در آینده موجب خرده بر دختر نشود.<ref> - [https://fa.wikifeqh.ir/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%AE%D8%AA%D8%B1_%D8%A7%D8%B2_%D9%BE%D8%B3%D8%B1 «خواستگاری دختر از پسر»، ویکی‌فقه.]</ref> | *خواستگاری از سمت دختر، بهتر است در صورتی اتفاق بیفتد که طرف مقابل از لحاظ اخلاقی و ایمانی دارای صفات پسندیده باشد تا در آینده موجب خرده بر دختر نشود.<ref> - [https://fa.wikifeqh.ir/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%AE%D8%AA%D8%B1_%D8%A7%D8%B2_%D9%BE%D8%B3%D8%B1 «خواستگاری دختر از پسر»، ویکی‌فقه.]</ref> | ||
برخی از تحقیقات نشان می‌دهند خواستگاری دختر از پسر آثار نامطلوبی از لحاظ روانی بر دختران دارد. آمار خودکشی دخترها در کشوری مثل هند که خواستگاری از سمت دختران اتفاق می‌افتد بسیار زیاد است؛ زیرا روحیۀ لطیف و شکنندۀ دختران در برابر جواب منفی مردان بسیار آسیب‌پذیر است.<ref> - [https://hawzah.net/fa/Article/View/111452/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85 «خواستگاری در اسلام»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.]</ref> | برخی از تحقیقات نشان می‌دهند خواستگاری دختر از پسر آثار نامطلوبی از لحاظ روانی بر دختران دارد. آمار خودکشی دخترها در کشوری مثل هند که خواستگاری از سمت دختران اتفاق می‌افتد بسیار زیاد است؛ زیرا روحیۀ لطیف و شکنندۀ دختران در برابر جواب منفی مردان بسیار آسیب‌پذیر است.<ref> - [https://hawzah.net/fa/Article/View/111452/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85 «خواستگاری در اسلام»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.]</ref> | ||
===خواستگاری سنتی=== | ===خواستگاری سنتی=== | ||
[[پرونده:Photo 6046434601620064387 x.jpg|جایگزین=مراسم خواستگاری با حضور اردوغان|بندانگشتی|حضور اردوغان، رئیس جمهور ترکیه و همسرش در مراسم خواستگاری]] | |||
رسم معمول سنت خواستگاری در ایران بدین شکل بوده است که آشنایی دختر و پسر برای ازدواج از طریق آشنایی خانواده‌ها صورت پذیرد. در این روش واسطه‌ای، بر اساس هم‌طرازی فرهنگی، فیزیکی و اقتصادی خانواده دختر را به خانواده پسر معرفی می‌‌کند. در برخی از شهرها ابتدا مادر و خواهر پسر به دیدار خانودۀ دختر می‌روند و در صورت پسند با پسر نزد خانواده حاضر می‌شوند.<ref>- [https://faslname.msy.gov.ir/article_263_b6d0b2c94de13019ebb26478a354409a.pdf جعفری وکوهستانی، «نگرش دختران جوان پیرامون فرهنگ خواستگاري به شیوۀ سنتی و جدید (مورد مطالعه: دانشجویان دانشکده رفاه درسال1395-96)»، 1395ش، ص2-3.]</ref> حضور بزرگان خانواده در مراسم خواستگاری و آشنایی دو خانوده قبل از ازدواج از نکات مثبت این نوع خواستگاری محسوب می‌شود.<ref>- [https://jz.ac.ir/post/826-%D8%AA%DB%8C%D8%BA-%D8%A8%D8%AF%D8%B9%D8%AA-%D8%B1%D9%88%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C «تیغ بدعت روی فرهنگ خواستگاری»، وب‌سایت جامعه الزهرا.]</ref> در این شیوۀ مرسوم خواستگاری، خانواده و سنت‌ها پشتوانۀ محکمی برای ازدواج جوانان و مهم‌ترین مولفۀ این مدل از خواستگاری هستند.<ref>- [https://www.soorban.com/wedding-guide/945-the-etiquette-of-courtship-that-lucky-girls-and-girls-should-know جعفری وکوهستانی، «نگرش دختران جوان پیرامون فرهنگ خواستگاري به شیوۀ سنتی و جدید (مورد مطالعه: دانشجویان دانشکده رفاه در سال1395-96)»، 1395ش، ص22.]</ref> این سبک از خواستگاری به‌معنای اهمیت نداشتن انتخاب دختر و پسر نیست؛ بلکه به‌معنای همراهی و هدایت خانواده برای انتخاب درست‌تر است.<ref> - [https://www.soorban.com/wedding-guide/945-the-etiquette-of-courtship-that-lucky-girls-and-girls-should-know «آداب و رسوم مراسم خواستگاری که دختر پسرهای دم بخت باید بدانند»، وب‌سایت سوربان.]</ref> در این شیوه خانواده‌ها در کنار طرفین ازدواج حضور دارند و شناخت جمعی صورت می‌گیرد و اطمینان و آرامش بیشتری برای انتخاب طرفین حاصل می‌شود.<ref>- [https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/01/30/1051625/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C «آداب جلسۀ خواستگاری»، خبرگزاری تسنیم.]</ref> همچنین از آنجایی که مدیریت این شیوه از خواستگاری برعهدۀ خانواده‌ها است، قبل از درگیری عاطفی و احساسی دختر و پسر، زمینۀ شناخت معقول‌تر و منطقی‌تر برای پیوندی مستحکم‌تر مهیا می‌شود. مهم‌ترین محاسن این شیوۀ از خواستگاری عبارتند از: | رسم معمول سنت خواستگاری در ایران بدین شکل بوده است که آشنایی دختر و پسر برای ازدواج از طریق آشنایی خانواده‌ها صورت پذیرد. در این روش واسطه‌ای، بر اساس هم‌طرازی فرهنگی، فیزیکی و اقتصادی خانواده دختر را به خانواده پسر معرفی می‌‌کند. در برخی از شهرها ابتدا مادر و خواهر پسر به دیدار خانودۀ دختر می‌روند و در صورت پسند با پسر نزد خانواده حاضر می‌شوند.<ref>- [https://faslname.msy.gov.ir/article_263_b6d0b2c94de13019ebb26478a354409a.pdf جعفری وکوهستانی، «نگرش دختران جوان پیرامون فرهنگ خواستگاري به شیوۀ سنتی و جدید (مورد مطالعه: دانشجویان دانشکده رفاه درسال1395-96)»، 1395ش، ص2-3.]</ref> حضور بزرگان خانواده در مراسم خواستگاری و آشنایی دو خانوده قبل از ازدواج از نکات مثبت این نوع خواستگاری محسوب می‌شود.<ref>- [https://jz.ac.ir/post/826-%D8%AA%DB%8C%D8%BA-%D8%A8%D8%AF%D8%B9%D8%AA-%D8%B1%D9%88%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C «تیغ بدعت روی فرهنگ خواستگاری»، وب‌سایت جامعه الزهرا.]</ref> در این شیوۀ مرسوم خواستگاری، خانواده و سنت‌ها پشتوانۀ محکمی برای ازدواج جوانان و مهم‌ترین مولفۀ این مدل از خواستگاری هستند.<ref>- [https://www.soorban.com/wedding-guide/945-the-etiquette-of-courtship-that-lucky-girls-and-girls-should-know جعفری وکوهستانی، «نگرش دختران جوان پیرامون فرهنگ خواستگاري به شیوۀ سنتی و جدید (مورد مطالعه: دانشجویان دانشکده رفاه در سال1395-96)»، 1395ش، ص22.]</ref> این سبک از خواستگاری به‌معنای اهمیت نداشتن انتخاب دختر و پسر نیست؛ بلکه به‌معنای همراهی و هدایت خانواده برای انتخاب درست‌تر است.<ref> - [https://www.soorban.com/wedding-guide/945-the-etiquette-of-courtship-that-lucky-girls-and-girls-should-know «آداب و رسوم مراسم خواستگاری که دختر پسرهای دم بخت باید بدانند»، وب‌سایت سوربان.]</ref> در این شیوه خانواده‌ها در کنار طرفین ازدواج حضور دارند و شناخت جمعی صورت می‌گیرد و اطمینان و آرامش بیشتری برای انتخاب طرفین حاصل می‌شود.<ref>- [https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/01/30/1051625/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C «آداب جلسۀ خواستگاری»، خبرگزاری تسنیم.]</ref> همچنین از آنجایی که مدیریت این شیوه از خواستگاری برعهدۀ خانواده‌ها است، قبل از درگیری عاطفی و احساسی دختر و پسر، زمینۀ شناخت معقول‌تر و منطقی‌تر برای پیوندی مستحکم‌تر مهیا می‌شود. مهم‌ترین محاسن این شیوۀ از خواستگاری عبارتند از: | ||
* این شیوه با عقلانیت بیشتری همراه است؛ | *این شیوه با عقلانیت بیشتری همراه است؛ | ||
* این شیوه با فرهنگ و رسوم ایرانیان سازگارتر است؛ | *این شیوه با فرهنگ و رسوم ایرانیان سازگارتر است؛ | ||
* با توجه به مدیریت و همراهی خانواده زمان بیشتری برای شناخت وجود دارد؛ | *با توجه به مدیریت و همراهی خانواده زمان بیشتری برای شناخت وجود دارد؛ | ||
* امنیت روانی و اجتماعی بالاتری دارد؛ | *امنیت روانی و اجتماعی بالاتری دارد؛ | ||
* اهداف خواستگاری به این شیوه روشن‌تر است.<ref> - [https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/01/30/1051625/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C «آداب و رسوم مراسم خواستگاری که دختر پسرهای دم بخت باید بدانند»، وب‌سایت سوربان.]</ref> | *اهداف خواستگاری به این شیوه روشن‌تر است.<ref> - [https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/01/30/1051625/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C «آداب و رسوم مراسم خواستگاری که دختر پسرهای دم بخت باید بدانند»، وب‌سایت سوربان.]</ref> | ||
===خواستگاری مدرن=== | ===خواستگاری مدرن=== | ||
| خط ۳۹: | خط ۴۰: | ||
مهم‌ترین معایب این خواستگاری عبارتند از: | مهم‌ترین معایب این خواستگاری عبارتند از: | ||
* تصمیم‌گیری احساسی و عاطفی برای ازدواج و درنظر نگرفتن معایب طرف مقابل؛ | *تصمیم‌گیری احساسی و عاطفی برای ازدواج و درنظر نگرفتن معایب طرف مقابل؛ | ||
* کم‌رنگ شدن نقش و سهم خانواده‌ها و استفاده نکردن از تجربیات آنها؛ | *کم‌رنگ شدن نقش و سهم خانواده‌ها و استفاده نکردن از تجربیات آنها؛ | ||
* نداشتن شناخت دقیق از طرف مقابل؛ | *نداشتن شناخت دقیق از طرف مقابل؛ | ||
* مخالفت و طرد خانواده‌ها.<ref> - [https://www.soorban.com/wedding-guide/945-the-etiquette-of-courtship-that-lucky-girls-and-girls-should-know «آداب و رسوم مراسم خواستگاری که دختر پسرهای دم بخت باید بدانند»، وب‌سایت سوربان.]</ref> | *مخالفت و طرد خانواده‌ها.<ref> - [https://www.soorban.com/wedding-guide/945-the-etiquette-of-courtship-that-lucky-girls-and-girls-should-know «آداب و رسوم مراسم خواستگاری که دختر پسرهای دم بخت باید بدانند»، وب‌سایت سوربان.]</ref> | ||
==خواستگاری در آموزه‌های دینی== | ==خواستگاری در آموزه‌های دینی== | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۹: | ||
==آداب خواستگاری== | ==آداب خواستگاری== | ||
* در خفا برگزار کردن مراسم خواستگاری؛ بنا به توصیه پیامبر پنهانی برگزار کردن مراسم خواستگاری از جمله آدابی است که برای خواستگاری کردن وارد شده است، برخلاف مراسم عروسی که توصیه به آشکار کردن آن است. | *در خفا برگزار کردن مراسم خواستگاری؛ بنا به توصیه پیامبر پنهانی برگزار کردن مراسم خواستگاری از جمله آدابی است که برای خواستگاری کردن وارد شده است، برخلاف مراسم عروسی که توصیه به آشکار کردن آن است. | ||
* ملاک‌های معقول داشتن برای انتخاب؛ | *ملاک‌های معقول داشتن برای انتخاب؛ | ||
* تحقیق کردن در مسیر خواستگاری؛ | *تحقیق کردن در مسیر خواستگاری؛ | ||
* توجه به معیارهای صحیح و شایسته و پرهیز از سطحی‌نگری و توجه صرف به ملاک‌های ظاهری؛ | *توجه به معیارهای صحیح و شایسته و پرهیز از سطحی‌نگری و توجه صرف به ملاک‌های ظاهری؛ | ||
* دقت در نسب پدر و مادر طرفین؛ | *دقت در نسب پدر و مادر طرفین؛ | ||
* دیدار عروس و داماد در مراسم خواستگاری؛ | *دیدار عروس و داماد در مراسم خواستگاری؛ | ||
* مشورت کردن با شخص عاقل و خیرخواه؛ | *مشورت کردن با شخص عاقل و خیرخواه؛ | ||
* ذکر خصوصیات طرفین در مراسم خواستگاری و سوال از یکدیگر؛ | *ذکر خصوصیات طرفین در مراسم خواستگاری و سوال از یکدیگر؛ | ||
* توجه به هم‌کفو و هم‌شان بودن؛ | *توجه به هم‌کفو و هم‌شان بودن؛ | ||
* بی‌تکلف و آسان گرفتن مراسم خواستگاری؛ | *بی‌تکلف و آسان گرفتن مراسم خواستگاری؛ | ||
* دعا کردن در مراسم خواستگاری؛<ref> - [https://www.hawzahnews.com/news/330876/%D8%A7%D8%B2-%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AA%D8%A7-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B9%D8%A7%D9%82%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%86%D9%87 اصلانی، «درنگی در آداب ازدواج»، خبرگزاری رسمی حوزه.]</ref> مستحب است قبل از خواستگاری، خواستگار و ولی دختر خطبه‌ای با حمد و صلوات بخوانند. | *دعا کردن در مراسم خواستگاری؛<ref> - [https://www.hawzahnews.com/news/330876/%D8%A7%D8%B2-%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AA%D8%A7-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B9%D8%A7%D9%82%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%86%D9%87 اصلانی، «درنگی در آداب ازدواج»، خبرگزاری رسمی حوزه.]</ref> مستحب است قبل از خواستگاری، خواستگار و ولی دختر خطبه‌ای با حمد و صلوات بخوانند. | ||
* اولویت توجه به ارزش‌های دینی و اخلاقی خواستگار و قبول کردن پیشنهاد خواستگار مومن.<ref> - [https://lib.eshia.ir/11026/5/347 کلینی، الکافی، 1401ق، ج5، ص347.]</ref> | *اولویت توجه به ارزش‌های دینی و اخلاقی خواستگار و قبول کردن پیشنهاد خواستگار مومن.<ref> - [https://lib.eshia.ir/11026/5/347 کلینی، الکافی، 1401ق، ج5، ص347.]</ref> | ||
* پوشش مناسب و آراستگی در جلسۀ خواستگاری. | *پوشش مناسب و آراستگی در جلسۀ خواستگاری. | ||
* همراه بردن گل و شیرینی توسط خانوادۀ پسر که نمایانگر حسن سلیقه و محبت پسر است. | *همراه بردن گل و شیرینی توسط خانوادۀ پسر که نمایانگر حسن سلیقه و محبت پسر است. | ||
* پذیرایی معقول در مراسم خواستگاری که نشان‌‌دهنده فرهنگ و شخصین خانوادۀ دختر است.<ref>- [https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/01/30/1051625/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C «آداب جلسۀ خواستگاری»، خبرگزاری تسنیم.]</ref> | *پذیرایی معقول در مراسم خواستگاری که نشان‌‌دهنده فرهنگ و شخصین خانوادۀ دختر است.<ref>- [https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/01/30/1051625/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C «آداب جلسۀ خواستگاری»، خبرگزاری تسنیم.]</ref> | ||
===نگاه در جلسۀ خواستگاری=== | ===نگاه در جلسۀ خواستگاری=== | ||
با توجه به قداست و اهمیت ازدواج و تشکیل خانواده در اسلام، حکم نگاه به نامحرم به قصد ازدواج از حکم اولیۀ حرمت نگاه به نامحرم استثنا شده است. به همین دلیل فقهای اسلامی بر اصل حکم جواز نگاه به نامحرم به قصد ازدواج اتفاق نظر دارند؛ اگرچه با توجه به ادلۀ روایی متعدد در مورد محدودۀ نگاه میان فقها اختلاف نظر وجود دارد، سه نظریه دربارۀ محدودۀ نگاه به نامحرم به قصد ازدواج موقع خواستگاری وجود دارد. | با توجه به قداست و اهمیت ازدواج و تشکیل خانواده در اسلام، حکم نگاه به نامحرم به قصد ازدواج از حکم اولیۀ حرمت نگاه به نامحرم استثنا شده است. به همین دلیل فقهای اسلامی بر اصل حکم جواز نگاه به نامحرم به قصد ازدواج اتفاق نظر دارند؛ اگرچه با توجه به ادلۀ روایی متعدد در مورد محدودۀ نگاه میان فقها اختلاف نظر وجود دارد، سه نظریه دربارۀ محدودۀ نگاه به نامحرم به قصد ازدواج موقع خواستگاری وجود دارد. | ||
| خط ۶۸: | خط ۶۹: | ||
فقها شرایطی را برای نظر به نامحرم به قصد ازدواج ذکر کرده‌اند از جمله: | فقها شرایطی را برای نظر به نامحرم به قصد ازدواج ذکر کرده‌اند از جمله: | ||
* به قصد لذت بردن نباشد. | *به قصد لذت بردن نباشد. | ||
* در نگاه احتمال شناخت برای ازدواج باشد. | *در نگاه احتمال شناخت برای ازدواج باشد. | ||
* احتمال توافق و انتخاب زن در ازدواج باشد. | *احتمال توافق و انتخاب زن در ازدواج باشد. | ||
* امکان فعلی ازدواج برای فرد باشد. | *امکان فعلی ازدواج برای فرد باشد. | ||
* نگاه با انگیزۀ ازدواج با زن خاص باشد. | *نگاه با انگیزۀ ازدواج با زن خاص باشد. | ||
* نگاه با اجازه و اطلاع زن باشد. | *نگاه با اجازه و اطلاع زن باشد. | ||
* نگاه بعد از احراز سایر شرایط باشد. | *نگاه بعد از احراز سایر شرایط باشد. | ||
برخی از فقها میان نگاه زن و مرد در جلسۀ خواستگاری تفاوت قائل نشده‌اند؛ اما برخی حکم جواز را مختص مرد دانسته‌اند و الحاق جواز نظر زن به مرد را به دلیل حرمت قیاس باطل دانسته‌اند.<ref> - [https://ensani.ir/file/download/article/1646826749-10231-30-8.pdf لطیفی حسینی و دیگران، «بررسی دیدگاه آیت‌الله خوئی در حکم نگاه مرد به زن نامحرَم، به‌قصد ازدواج، با تأکید بر آیات و روایات اسلامی»، 1400ش، ص109-110.]</ref> مهم‌ترین دلیل فقها برای جواز نگاه زن به مرد در خواستگاری اشتراک علت است که موجب شناخت و انتخاب آگاهانه‌تر می‌شود و در صورتی که عرف آن نگاه را لازم ببیند رافع حرمت نگاه است.<ref> - [https://ensani.ir/file/download/article/1588924373-10224-17-5.pdf موسویان و حدیدی، «بررسی حکم نگاه زن به مرد در خواستگاری»، 1398ش، ص120.]</ref> | برخی از فقها میان نگاه زن و مرد در جلسۀ خواستگاری تفاوت قائل نشده‌اند؛ اما برخی حکم جواز را مختص مرد دانسته‌اند و الحاق جواز نظر زن به مرد را به دلیل حرمت قیاس باطل دانسته‌اند.<ref> - [https://ensani.ir/file/download/article/1646826749-10231-30-8.pdf لطیفی حسینی و دیگران، «بررسی دیدگاه آیت‌الله خوئی در حکم نگاه مرد به زن نامحرَم، به‌قصد ازدواج، با تأکید بر آیات و روایات اسلامی»، 1400ش، ص109-110.]</ref> مهم‌ترین دلیل فقها برای جواز نگاه زن به مرد در خواستگاری اشتراک علت است که موجب شناخت و انتخاب آگاهانه‌تر می‌شود و در صورتی که عرف آن نگاه را لازم ببیند رافع حرمت نگاه است.<ref> - [https://ensani.ir/file/download/article/1588924373-10224-17-5.pdf موسویان و حدیدی، «بررسی حکم نگاه زن به مرد در خواستگاری»، 1398ش، ص120.]</ref> | ||
===پوشش و آراستگی در جلسۀ خواستگاری=== | ===پوشش و آراستگی در جلسۀ خواستگاری=== | ||
نوع پوشش انسان‌ها نشان‌دهندۀ طرز تفکر و فرهنگ آنها است. از این رو کارشناسان توصیه می‌کنند لباس دختر و پسر در جلسۀ خواستگاری دارای رنگ مناسب، متناسب با فرهنگ ایرانی اسلامی و بدون چشم‌و‌هم‌چشمی باشد. انتخاب صحیح در پوشش خواستگاری در انتخاب طرفین اثرگذار است. آرایش و آراستگی جلسۀ خواستگاری نباید در حدی باشد که عیوب طرفین را پنهان کند. از لحاظ فقهی پنهان کردن عیوب موقع ازدواج موجب بطلان عقد است.<ref>- [https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/01/30/1051625/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C «آداب جلسۀ خواستگاری»، خبرگزاری تسنیم.]</ref> | نوع پوشش انسان‌ها نشان‌دهندۀ طرز تفکر و فرهنگ آنها است. از این رو کارشناسان توصیه می‌کنند لباس دختر و پسر در جلسۀ خواستگاری دارای رنگ مناسب، متناسب با فرهنگ ایرانی اسلامی و بدون چشم‌و‌هم‌چشمی باشد. انتخاب صحیح در پوشش خواستگاری در انتخاب طرفین اثرگذار است. آرایش و آراستگی جلسۀ خواستگاری نباید در حدی باشد که عیوب طرفین را پنهان کند. از لحاظ فقهی پنهان کردن عیوب موقع ازدواج موجب بطلان عقد است.<ref>- [https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/01/30/1051625/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C «آداب جلسۀ خواستگاری»، خبرگزاری تسنیم.]</ref> | ||
خواستگاری در فرهنگ‌های مختلف | |||
==خواستگاری در فرهنگ‌های مختلف== | |||
خواستگاری در فرهنگ‌های مختلف با آداب و رسوم متفاوتی برگزار می‌شود. در اکثر مناطق اقوام، نزدیکان عروس و داماد در این مراسم حضور دارند و برای انتخاب صحیح به طرفین کمک می‌کنند. در برخی از کشورها مانند هندوستان خواستگاری از سمت خانواده دختر صورت می‌پذیرد. در برخی از فرهنگ‌ها مانند دزفول و ترکمنستان چای خوردن دختر در مجلس خواستگاری نشانۀ جواب مثبت به داماد است. در لاهیجان دو استکان چای یکجا خوردن نشانۀ رد خواستگار است.<ref> - [https://lib.eshia.ir/23019/1/5387/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1 محمدی‌فر، «چای»، دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | خواستگاری در فرهنگ‌های مختلف با آداب و رسوم متفاوتی برگزار می‌شود. در اکثر مناطق اقوام، نزدیکان عروس و داماد در این مراسم حضور دارند و برای انتخاب صحیح به طرفین کمک می‌کنند. در برخی از کشورها مانند هندوستان خواستگاری از سمت خانواده دختر صورت می‌پذیرد. در برخی از فرهنگ‌ها مانند دزفول و ترکمنستان چای خوردن دختر در مجلس خواستگاری نشانۀ جواب مثبت به داماد است. در لاهیجان دو استکان چای یکجا خوردن نشانۀ رد خواستگار است.<ref> - [https://lib.eshia.ir/23019/1/5387/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1 محمدی‌فر، «چای»، دانشنامۀ جهان اسلام.]</ref> | ||
==خواستگاری در فرهنگ غرب== | |||
در قرون وسطی ازدواج در پیوند با مذهب بوده است و خواستگاری‌ها در طول مراسم مذهبی انجام می‌شد. یکی از آداب رایج خواستگاری در فرهنگ غرب که ریشه در تفکرات قرون وسطی دارد رسم زانو زدن به‌هنگام خواستگاری است. این شیوۀ پیشنهاد ازدواج صرفاً بیانگر عشق و علاقه نبوده، بلکه حاکی از احترام و تمکین و بردگی ابدی بوده است.<ref> - [https://khabarnama.net/1401/11/%D8%B2%D8%A7%D9%86%D9%88-%D8%B2%D8%AF%D9%86-%D9%87%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C/ امینی، «زانو زدن هنگام خواستگاری: چرا برای پیشنهاد ازدواج زانو می‌زنند؟»، وب‌سایت خبرنامه.] | در قرون وسطی ازدواج در پیوند با مذهب بوده است و خواستگاری‌ها در طول مراسم مذهبی انجام می‌شد. یکی از آداب رایج خواستگاری در فرهنگ غرب که ریشه در تفکرات قرون وسطی دارد رسم زانو زدن به‌هنگام خواستگاری است. این شیوۀ پیشنهاد ازدواج صرفاً بیانگر عشق و علاقه نبوده، بلکه حاکی از احترام و تمکین و بردگی ابدی بوده است.<ref> - [https://khabarnama.net/1401/11/%D8%B2%D8%A7%D9%86%D9%88-%D8%B2%D8%AF%D9%86-%D9%87%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C/ امینی، «زانو زدن هنگام خواستگاری: چرا برای پیشنهاد ازدواج زانو می‌زنند؟»، وب‌سایت خبرنامه.] | ||
</ref> امروزه اشک شوق ریختن دختر در فرهنگ غربی هنگام خواستگاری با این شیوه امری رمانتیک به‌شمار می‌رود؛ اما کارشناسان معتقدند این اشک شوق نشانۀ یک ظلم پنهانی در غرب در حق زنان است. رابطۀ زن و مرد در فرهنگ مدرن غربی در حد روابط دوستانه تعریف شده است و خواستگاری زن از سوی مرد و درخواست برای زندگی مشترک و متعهدانه، امری شگفت‌آور برای زن غربی تلقی می‌شود.<ref>- [https://www.reihane.ir/%D8%B9%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%B4%D8%AF%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D8%B9%D9%86%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%AC-%DB%8C%D8%A7%D9%81%D8%AA%D9%86-%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%BE%D9%88%D8%B4/ «عادی شدن به‌معنای رواج یافتن نوعی از پوشش‌های غیرعفیفانه، مشکل جامعه را حل نخواهد کرد»، وب‌سایت خیبر.]</ref> | </ref> امروزه اشک شوق ریختن دختر در فرهنگ غربی هنگام خواستگاری با این شیوه امری رمانتیک به‌شمار می‌رود؛ اما کارشناسان معتقدند این اشک شوق نشانۀ یک ظلم پنهانی در غرب در حق زنان است. رابطۀ زن و مرد در فرهنگ مدرن غربی در حد روابط دوستانه تعریف شده است و خواستگاری زن از سوی مرد و درخواست برای زندگی مشترک و متعهدانه، امری شگفت‌آور برای زن غربی تلقی می‌شود.<ref>- [https://www.reihane.ir/%D8%B9%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%B4%D8%AF%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D8%B9%D9%86%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%AC-%DB%8C%D8%A7%D9%81%D8%AA%D9%86-%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%BE%D9%88%D8%B4/ «عادی شدن به‌معنای رواج یافتن نوعی از پوشش‌های غیرعفیفانه، مشکل جامعه را حل نخواهد کرد»، وب‌سایت خیبر.]</ref> | ||
| خط ۹۰: | خط ۹۲: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* «آداب و رسوم مراسم خواستگاری که دختر پسرهای دم بخت باید بدانند»، وب‌سایت سوربان، تاریخ بازدید: 20 دی 1402ش. | *«آداب و رسوم مراسم خواستگاری که دختر پسرهای دم بخت باید بدانند»، وب‌سایت سوربان، تاریخ بازدید: 20 دی 1402ش. | ||
* «آداب جلسۀ خواستگاری»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 30 فروردین 1395ش. | *«آداب جلسۀ خواستگاری»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 30 فروردین 1395ش. | ||
* احمدی، محسن و مجتهدپور، یاسمین، «خواستگاری»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 16 دی 1398ش. | *احمدی، محسن و مجتهدپور، یاسمین، «خواستگاری»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 16 دی 1398ش. | ||
* اکبری، حسین و نخعی‌راد، زهرا، «بررسی جامعه‌شناختی دایرۀ همسرگزینی دختران در ارتباط با فضای مجازی»، نخستین همایش ملی چالش‌ها و راهکارهای تعالی نهاد خانواده در مذاهب اسلامی، 1399ش. | *اکبری، حسین و نخعی‌راد، زهرا، «بررسی جامعه‌شناختی دایرۀ همسرگزینی دختران در ارتباط با فضای مجازی»، نخستین همایش ملی چالش‌ها و راهکارهای تعالی نهاد خانواده در مذاهب اسلامی، 1399ش. | ||
* اصلانی، زهرا، «درنگی در آداب ازدواج»، وب‌سایت اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 29 اردیبهشت 1393ش. | *اصلانی، زهرا، «درنگی در آداب ازدواج»، وب‌سایت اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 29 اردیبهشت 1393ش. | ||
* امینی، پناه، «زانو زدن هنگام خواستگاری: چرا برای پیشنهاد ازدواج زانو می‌زنند؟»، وب‌سایت خبرنامه، تاریخ درج مطلب: 29 بهمن 1401ش. | *امینی، پناه، «زانو زدن هنگام خواستگاری: چرا برای پیشنهاد ازدواج زانو می‌زنند؟»، وب‌سایت خبرنامه، تاریخ درج مطلب: 29 بهمن 1401ش. | ||
* اسپرغم، ثمین و دیگران، « آزمون مردانۀ ازدواج در قصه‌های پریان ایرانی»، ایران نامگ، سال سوم، شماره 1، 1397ش. | *اسپرغم، ثمین و دیگران، « آزمون مردانۀ ازدواج در قصه‌های پریان ایرانی»، ایران نامگ، سال سوم، شماره 1، 1397ش. | ||
* «پایتخت باستانی بلغارستان میزبان تاریخ و فرهنگ ایران اسلامی بود»، وب‌سایت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، تاریخ درج مطلب: 31 خرداد 1402ش. | *«پایتخت باستانی بلغارستان میزبان تاریخ و فرهنگ ایران اسلامی بود»، وب‌سایت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، تاریخ درج مطلب: 31 خرداد 1402ش. | ||
* «تیغ بدعت روی فرهنگ خواستگاری»، وب‌سایت جامعه الزهرا، تاریخ درج مطلب: 29 مرداد 1397ش. | *«تیغ بدعت روی فرهنگ خواستگاری»، وب‌سایت جامعه الزهرا، تاریخ درج مطلب: 29 مرداد 1397ش. | ||
* جعفری، طاهره و کوهستانی، مریم، «نگرش دختران جوان پیرامون فرهنگ خواستگاري به شیوه سنتی و جدید (مورد مطالعه: دانشجویان دانشکده رفاه در سال 1395-96)»، مجلۀ مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، شماره چهلم، 1395ش. | *جعفری، طاهره و کوهستانی، مریم، «نگرش دختران جوان پیرامون فرهنگ خواستگاري به شیوه سنتی و جدید (مورد مطالعه: دانشجویان دانشکده رفاه در سال 1395-96)»، مجلۀ مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، شماره چهلم، 1395ش. | ||
* «خواستگاری ایرانی‌ها در دوران باستان چگونه بوده است؟»، خبرگزاری برنا، تاریخ درج مطلب: 23 آبان 1400ش. | *«خواستگاری ایرانی‌ها در دوران باستان چگونه بوده است؟»، خبرگزاری برنا، تاریخ درج مطلب: 23 آبان 1400ش. | ||
* | *«خواستگاری در اسلام»، وب‌سایت اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 8 آبان 1396ش. | ||
* «خواستگاری دختر از پسر»، ویکی‌فقه، تاریخ بازدید: 20 دی 1402ش. | *«خواستگاری دختر از پسر»، ویکی‌فقه، تاریخ بازدید: 20 دی 1402ش. | ||
* | *دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 20 دی 1402ش. | ||
* «عادی شدن به‌معنای رواج یافتن نوعی از پوشش‌های غیرعفیفانه، مشکل جامعه را حل نخواهد کرد»، وب‌سایت خیبر، تاریخ بازدید: 20 دی 1402ش. | *«عادی شدن به‌معنای رواج یافتن نوعی از پوشش‌های غیرعفیفانه، مشکل جامعه را حل نخواهد کرد»، وب‌سایت خیبر، تاریخ بازدید: 20 دی 1402ش. | ||
* عاملی، باقر، حقوق خانوداه، تهران، مدرسۀ عالی دختران تهران، 1350ش. | *عاملی، باقر، حقوق خانوداه، تهران، مدرسۀ عالی دختران تهران، 1350ش. | ||
* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407ق. | *کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407ق. | ||
* لطیفی حسینی، عذرا و دیگران، «بررسی دیدگاه آیت‌الله خوئی در حکم نگاه مرد به زن نامحرَم، به قصد ازدواج، با تأکید بر آیات و روایات اسلامی»، مجلۀ پژوهش و مطالعات علوم اسلامی، شمارۀ 30، 1400ش. | *لطیفی حسینی، عذرا و دیگران، «بررسی دیدگاه آیت‌الله خوئی در حکم نگاه مرد به زن نامحرَم، به قصد ازدواج، با تأکید بر آیات و روایات اسلامی»، مجلۀ پژوهش و مطالعات علوم اسلامی، شمارۀ 30، 1400ش. | ||
* مقدادی، محمد، «خواستگاری در فقه و حقوق»، مجله مطالعات راهبردی زنان، شماره 25، 1383ش. | *مقدادی، محمد، «خواستگاری در فقه و حقوق»، مجله مطالعات راهبردی زنان، شماره 25، 1383ش. | ||
* | *مطهری، مرتضی، نظام حقوقی زن در اسلام، تهران، صدرا، بی‌تا. | ||
* محمدی‌فر، شمامه، «چای»، دانشنامۀ جهان اسلام، تاریخ درج مقاله: 1394ش. | *محمدی‌فر، شمامه، «چای»، دانشنامۀ جهان اسلام، تاریخ درج مقاله: 1394ش. | ||
* | *منتظری مقدم، حامد، «گونه‌های ازدواج در عصر جاهلی»، دو فصلنامۀ تاریخ اسلام در آینۀ پژوهش، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، سال دوم، شماره چهارم، 1384ش. | ||
* موسویان، ابولفضل و حدیدی، علی‌اصغر، «بررسی حکم نگاه زن به مرد در خواستگاری»، جستارهای فقهی و اصولی، شمارۀ هفدهم، 1398ش. | *موسویان، ابولفضل و حدیدی، علی‌اصغر، «بررسی حکم نگاه زن به مرد در خواستگاری»، جستارهای فقهی و اصولی، شمارۀ هفدهم، 1398ش. | ||
* | *نجفی، مسلم، «فمینیسم»، قم، نشریه حوزه، شماره 119، 1382ش. | ||
* | *هاشمی شاهرودی، محمود، فرهنگ فقه فارسی، قم، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، 1382ش. | ||
* | *یوسفیان، نعمت‌الله و الهامی‌نیا، علی‌اصغر، احکام خانواده، آموزش عقیدتی سپاه پاسدران، بی‌تا. | ||
[[رده: ویکی‌رز]] | [[رده: ویکی‌رز]] | ||
