لباس مردان کرد شمال خراسان: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

دیداریویکی‌متن

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
+[[پرونده:Khorsan shomali.jpg|جایگزین=لباس مردان کرد شمال خراسان |بندانگشتی|پیرمرد کرد خراسانی با لباس محلی]]
 <big>'''لباس مردان کرد شمال خراسان؛'''</big> پوشش مردان کرد در منطقه شمال خراسان.
@@ خط ۲۷: / خط ۲۸: @@
 ===عرقچین===
 یکی از سرپوش‌های سنتی مردان کرمانج است که همچنان در میان این قوم محبوبیت دارد، عرقچین نام دارد. در گذشته از عرقچین در مراسم ختنه‌سوران پسرهای کوچک استفاده می‌شد.<ref>وطن‌دوست، پوشاک و زیورآلات عشایر کرمانج خراسان، 1394ش، ص190.</ref>
-عرقچین‌ها نقش‌دار و سوزن‌دوزی شده است و برای تمام گروه‌های سنی به کار می‌رود. عرقچین‌های کودکان با نقش‌های گل و پرنده و همچنین نقش‌های ظریف هندسی تزیین می‌شود که روی آن نیز دکمه و سکه‌هایی قرار می‌گیرد.<ref>شادکام، محقق و پژوهشگر لباس‌های سنتی کرمانج، مصاحبة حضوری، 1398ش.</ref>  این نوع عرقچین کاسه‌ای‌شکل و دو تکه است و با نخ‌های ابریشمی رنگی خصوصاً رنگ‌های آبی، زرد، قرمز و سبز دوخته می‌شود.<ref>لوشر، روان‌شناسی رنگ‌ها، 1371ش، ص29.</ref>  عرقچین مردان با نقوش مثلث‌شکل، با رأس رو به بالا تزیین می‌شود که نمادی از آتش، شعله و گرما است.<ref>نورآقایی، عدد، نماد، اسطوره، 1388ش، ص43.</ref>
+عرقچین‌ها نقش‌دار و سوزن‌دوزی شده است و برای تمام گروه‌های سنی به کار می‌رود. عرقچین‌های کودکان با نقش‌های گل و پرنده و همچنین نقش‌های ظریف هندسی تزیین می‌شود که روی آن نیز دکمه و سکه‌هایی قرار می‌گیرد.<ref>شادکام، محقق و پژوهشگر لباس‌های سنتی کرمانج، مصاحبة حضوری، 1398ش.</ref>  این نوع عرقچین کاسه‌ای‌شکل و دو تکه است و با نخ‌های ابریشمی رنگی خصوصاً رنگ‌های آبی، زرد، قرمز و [[سبز (رنگ)|سبز]] دوخته می‌شود.<ref>لوشر، روان‌شناسی رنگ‌ها، 1371ش، ص29.</ref>  عرقچین مردان با نقوش مثلث‌شکل، با رأس رو به بالا تزیین می‌شود که نمادی از آتش، شعله و گرما است.<ref>نورآقایی، عدد، نماد، اسطوره، 1388ش، ص43.</ref>
+نوع دیگر عرقچین که ویژۀ کردهای کرمانج است، دارای دو بخش است. بخشی از آن پایه است که دور پیشانی قرار می‌گیرد که پس از دوختن دو سر آن، به‌شکل حلقه در می‌آید. سپس چهار تکه مثلث‌شکل به لبۀ بالایی حلقه دوخته می‌شود تا هرمی کوچک روی حلقه ایجاد کند. این نوع عرقچین نیز با نخ‌های ابریشمی دوخته و سوزن‌دوزی می‌شود. مردان به‌هنگام سر گذاشتن این نوع عرقچین، معمولاً از دستمال ابریشمی به‌رنگ سرخ یا راه‌راه مشکی و سفید روی پیشانی استفاده می‌کنند.<ref>شادکام، محقق و پژوهشگر لباس‌های سنتی کرمانج، مصاحبة حضوری، 1398ش.</ref>
-نوع دیگر عرقچین که ویژۀ کردهای کرمانج است، دارای دو بخش است. بخشی از آن پایه است که دور پیشانی قرار می‌گیرد که پس از دوختن دو سر آن، به‌شکل حلقه در می‌آید. سپس چهار تکه مثلث‌شکل به لبۀ بالایی حلقه دوخته می‌شود تا هرمی کوچک روی حلقه ایجاد کند. این نوع عرقچین نیز با نخ‌های ابریشمی دوخته و سوزن‌دوزی می‌شود. مردان به‌هنگام سر گذاشتن این نوع عرقچین، معمولاً از دستمال ابریشمی به‌رنگ سرخ یا راه‌راه مشکی و سفید روی پیشانی استفاده می‌کنند.<ref>شادکام، محقق و پژوهشگر لباس‌های سنتی کرمانج، مصاحبة حضوری، 1398ش.</ref>
 ===پیراهن===
 پیراهن مردان کرد این منطقه، بیشتر به‌رنگ قرمز تند و گاهی نیز به‌رنگ سفید و ساده است. این نوع پیراهن، قدی معمولی و یقه‌ای گرد دارد و قسمت جلوی آن باز است. آستین این پیراهن، ساده و راسته است. گاهی‌اوقات مردان، دامن پیراهن را داخل شلوار می‌کنند.<ref>مجیدی، بررسی تطبیقی پوشاک و زیورآلات کردی مناطق کردنشین ایران، 1389ش، ص116.</ref> در دو طرف پهلوی این پیراهن، چاک طراحی شده است. جنس پیراهن‌ها معمولاً از ساتن است و روی آن کمربندی بسته می‌شود.<ref> [https://www.visitiran.ir/fa/costume/%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D9%85%D8%AD%D9%84%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C «لباس محلی مردمان خراسان شمالی»، وب‌سایت ایران.]</ref>
 ===شالمَه===
 نوعی شال گردن دستباف که مردان کرمانج دور سر می‌پیچند. این نوع شال که توسط زنان دوخته می‌شود، با توجه به‌رنگ پشم مورد استفاده، رنگ آن بین سفید، سیاه و قهوه‌ای است. در گذشته زنان برای داماد‌ها نیز شالی ابریشمی بزرگ، به‌رنگ قرمز می‌بافتند که در مراسم دامادی آن را دور سر یا گردن داماد می‌بستند؛ اما امروزه مردان از شال‌های ابریشمی قرمز با پشم‌های سیاه یا قرمز گل‌دار برای این‌کار استفاده می‌کنند.<ref>وطن‌دوست، پوشاک و زیورآلات عشایر کرمانج خراسان، 1394ش، ص189.</ref>
-برخی از مردان کرد خراسان، از شال‌هایی مانند دستار خراسانی استفاده می‌کنند که به «شالمَه» معروف است و هنوز هم در مناطق کلات و درگز استفاده می‌شود. جنس این شال‌ها از ابریشم و نخ تهیه شده و مربع‌شکل است. مردان، شالمه را به‌صورت نوار درآورده و دور سر می‌پیچند. اضافۀ آن را نیز به پشت گردن، روی شانه‌های خود رها می‌کنند.<ref>شادکام، محقق و پژوهشگر لباس‌های سنتی کرمانج، مصاحبة حضوری، 1398ش.</ref>
+برخی از مردان کرد خراسان، از شال‌هایی مانند [[دستار]] خراسانی استفاده می‌کنند که به «شالمَه» معروف است و هنوز هم در مناطق کلات و درگز استفاده می‌شود. جنس این شال‌ها از ابریشم و نخ تهیه شده و مربع‌شکل است. مردان، شالمه را به‌صورت نوار درآورده و دور سر می‌پیچند. اضافۀ آن را نیز به پشت گردن، روی شانه‌های خود رها می‌کنند.<ref>شادکام، محقق و پژوهشگر لباس‌های سنتی کرمانج، مصاحبة حضوری، 1398ش.</ref>
 مردان سالمند از شال‌های نخی یا چیت طرح‌دار و مردان حاجی از شال‌های زرد‌رنگ استفاده می‌کنند. در این منطقه، شال‌هایی با طرح چفیه نیز کاربرد دارد.<ref> [https://sanad.iau.ir/ar/Article/942401?FullText=FullText امیری فروتنه و دیگران، «بررسی سرپوش مردان کرد و ترکمن در شمال خراسان»، وب‌سایت سکوی نشر دانش (سند).]</ref>
 ===شلوار===
 شلوار مردان کرد شمال خراسان، ساده و بدون لیفه است. این نوع شلوار، دو ساق مخروطی ناقص و یک میان‌ساق دارد که این تکه‌ها به بالاتر از زانو، به ساق‌های شلوار دوخته می‌شود. این نوع شلوار فاقد تزیین است و جنس آن معمولاً از پارچه‌های مشکی مخطط یا ساده مثل دبیت انتخاب می‌شوند.<ref>مجیدی، بررسی تطبیقی پوشاک و زیورآلات کردی مناطق کردنشین ایران، 1389ش، ص116.</ref>
@@ خط ۴۳: / خط ۴۶: @@
 پتاوه، پارچه‌ای از جنس کتان و به‌رنگ سفید است که توسط زنان کرد این منطقه بافته می‌شود. طول هر پتاوه حدود یک متر و پهنای آن حدود 20 سانتی‌متر است. زنان، یک طرف پتاوه را، به‌اندازه‌ای که یک دور مچ پا را بپوشاند، با نقوشی جالب و چشم‌گیر تزیین می‌کنند. مردان، پتاوه را روی جوراب می‌بندند؛ به‌طوری‌که نقوش تزیینی آن در دور آخر پیچیده شود. روی پتاوه را نیز با طنابی نازک به‌رنگ‌های مختلف یا به‌صورت ساده می‌بندند.<ref>مجیدی، بررسی تطبیقی پوشاک و زیورآلات کردی مناطق کردنشین ایران، 1389ش، ص117.</ref>
 ===قبا===
-قبای مردان این منطقه از پارچه‌های پشمی، دستباف و با عرض کم تهیه می‌شود که زنان کرد شمال خراسان آن‌ها را می‌بافند. این پارچه‌های کم‌عرض کنار هم دوخته و سپس برش داده می‌شوند. قد قبای مردان بلند و تا پایین زانو می‌رسد. یقۀ قبا نیز ساده و بدون برگردان است.
+[[قبا|قبای مردان]] این منطقه از پارچه‌های پشمی، دستباف و با عرض کم تهیه می‌شود که زنان کرد شمال خراسان آن‌ها را می‌بافند. این پارچه‌های کم‌عرض کنار هم دوخته و سپس برش داده می‌شوند. قد قبای مردان بلند و تا پایین زانو می‌رسد. یقۀ قبا نیز ساده و بدون برگردان است.
 دوطرف قبا به‌صورت اریب به‌سمت پهلوها رفته و روی هم قرار می‌گیرند. کمری قبا، باریک است؛ اما دامن قبا از کمر به پایین پهن می‌شود. در دوطرف پهلوی قبا، جیب و پایین آن نیز چاک طراحی شده است. آستین قبا ساده، راسته و لبۀ آن دارای چاک است و فقط قسمت مچ آن کمی تنگ می‌شود. مردان کرد، معمولاً روی قبا کمربندی چرمی می‌بندند.<ref>ضیاءپور، پوشاک ایل‌ها، چادرنشینان و روستاییان ایران، 1347ش، ص94.</ref>
 ===دستمال===
 مردان کرمانج نوعی دستمال به دور مچ خود می‌بندند تا به‌هنگام نواختن دوتار به‌مدت طولانی، مچ دست صدمه نبیند.<ref>[https://borna.news/fa/news/1483604/%D8%A7%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AA%E2%80%8C-%D9%88%E2%80%8C-%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9 «اصالت و زیبایی در پوشش اقوام خراسان شمالی»، خبرگزاری برنا.]</ref>  نوعی از آن از جنس ابریشم هفت‌رنگ، راه‌راه، با زمینه‌ای تیره است که به آن «پیله دستمال» می‌گویند و مردان آن را دور گردن می‌اندازند. نوع دیگر آن به‌رنگ زرشکی ساده یا راه‌راه است و دو سر آن ریشه دارد. اندازۀ این دستمال بزرگ است و مردان آن را به‌دور گردن و دامادها به‌دور کمر می‌بندند. گاهی نیز این دستمال، به‌دور کلاه پیچیده می‌شود.<ref>وطن‌دوست، پوشاک و زیورآلات عشایر کرمانج خراسان، 1394ش، ص189.</ref>
 برخی از مردان به‌ویژه در منطقۀ قوچان از دستمالی ابریشمی شبیه به دستمال یزدی برای پوشش سر استفاده می‌کنند؛ شیوۀ بستن آن این‌گونه است که مردان آن را به‌شکل سه‌گوش درآورده و روی پیشانی قرار می‌دهند؛ سپس گوشه‌های دستمال به پشت برده و به‌صورت مخالف، جلوی پیشانی گره می‌زنند. دنبالۀ دستمال را نیز یا زیر لبه‌ها برده یا اینکه پشت سر رها می‌کنند.<ref>شادکام، محقق و پژوهشگر لباس‌های سنتی کرمانج، مصاحبة حضوری، 1398ش.</ref>
 ===کمربند===
 مردان کرمانج برای جلوگیری از خستگی در هنگام کار، کمربندی روی پیراهن خود می‌بندند که بخشی از آن آویزان است. گاهی تزیینات به‌کار رفته روی کمربند با خود پیراهن هماهنگ است.<ref>[https://borna.news/fa/news/1483604/%D8%A7%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AA%E2%80%8C-%D9%88%E2%80%8C-%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9 «اصالت و زیبایی در پوشش اقوام خراسان شمالی»، خبرگزاری برنا.]</ref>
+[[پرونده:Unnamed (3).jpg|جایگزین=چاروق|بندانگشتی|چاروق نوعی پاپوش محلی از جنس چرم]]
 ===کفش (چاروق)===
 چاروق مردان کرد، در شهر قوچان تهیه و دوخته می‌شود. در گذشته، پوشیدن چاروق با تزیینات بیشتر بسیار رایج بود؛ اما امروزه به‌دلیل وضع اقتصادی، این کفش به‌صورت ساده‌تر تولید می‌شود؛ به‌طوری‌که از مقدار چرم‌های اضافی و تزیینات فراوان آن کاسته شده است. نوع مجلل و پر تزیین آنکه در دکان چاروق‌دوزان دیده می‌شود و اغلب توسط خان‌زادگان سفارش داده می‌شود؛ به این صورت است که یک تکه چرم خام حنایی‌رنگ از کف پا به بالا آمده و سپس در قسمت پشت و کناره‌های پا جمع می‌شود. مقداری از این چرم از پشت پاشنۀ پا به‌صورت یکسره تا بالای مچ به‌عنوان ساق کفش بالا آمده است. جلوی کفش نیز حالتی برگشته دارد که روی کفش خوابیده است. روی این چرم، تکه چرمی دیگر که بلندی دیواره‌های آن کوتاه‌تر است، دوخته می‌شود. در اطراف دیواره‌های چرم اولی با استفاده از گل و برگ و نیز نخ‌های الوان و زری تزیین می‌شود. برای این‌که این نوع چاروق از پا نیفتد، در قسمت پشت پاشنه و کناره‌های آن، جابندهای چرمی برای عبور بند از آن تعبیه شده است.<ref>مجیدی، بررسی تطبیقی پوشاک و زیورآلات کردی مناطق کردنشین ایران، 1389ش، ص120.</ref>  چاروق، از صنایع دستی استان خراسان‌شمالی به شمار می‌رود. مردان، چاروق را روی جوراب پشمی می‌پوشند؛ اما امروزه بیشتر مردان به کفش‌های شهری روی آورده‌اند.<ref>[https://borna.news/fa/news/1483604/%D8%A7%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AA%E2%80%8C-%D9%88%E2%80%8C-%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9 «اصالت و زیبایی در پوشش اقوام خراسان شمالی»، خبرگزاری برنا.]</ref>