پوشاک مردان در دوران اشکانیان: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
 
سلیمانی (بحث | مشارکت‌ها)
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(یک نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:اشکانیان.jpg|جایگزین=مرد شمی اشکانی|بندانگشتی|مجسمه برنز از نجیب‌زاده اشکانی ملقب به مرد شمی و در موزه ایران باستان نگهداری می‌شود.]]
<big>'''پوشاک مردان در دوران اشکانیان؛'''</big>
<big>'''پوشاک مردان در دوران اشکانیان؛'''</big>
تن‌پوش مردان ایران در دوره اشکانیان.
تن‌پوش مردان ایران در دوره اشکانیان.
خط ۱۲: خط ۱۳:


==ویژگی‌های پوشاک اشکانیان==
==ویژگی‌های پوشاک اشکانیان==
# تبدیل نقش انسان از نیم‌رخ به تمام‌رخ که باعث مشخص‌تر شدن مدل‌های تن‌پوش ایرانیان در این دوره می‌شود.
#تبدیل نقش انسان از نیم‌رخ به تمام‌رخ که باعث مشخص‌تر شدن مدل‌های تن‌پوش ایرانیان در این دوره می‌شود.
# به نمایش گذاشتن جزئیات چهره و جامه.
#به نمایش گذاشتن جزئیات چهره و جامه.
# تأثیر نماد‌های هنر معماری در تن‌پوش پارت‌ها  که در نقوش تزیینی کار شده روی لباس‌ها دیده می‌شود.
#تأثیر نماد‌های هنر معماری در تن‌پوش پارت‌ها  که در نقوش تزیینی کار شده روی لباس‌ها دیده می‌شود.
# پرداختن به جزئیات معماری یونانی و اصالت ایرانی در تن‌پوش مردم این دوره و تمام‌رخ نشان دادن چهره و اندام و نشان دادن بهتر جزئیات پوشش تن و سر.<ref>غیبی، 8000 سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی، 1384ش، ص172 و 173.</ref>  
#پرداختن به جزئیات معماری یونانی و اصالت ایرانی در تن‌پوش مردم این دوره و تمام‌رخ نشان دادن چهره و اندام و نشان دادن بهتر جزئیات پوشش تن و سر.<ref>غیبی، 8000 سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی، 1384ش، ص172 و 173.</ref>
# گرایش زیاد به لباس‌های پر زرق‌وبرق، مو‌های پف‌کرده، سربند پهن، شلوار پف‌کرده و ریش و سبیل کم‌پشت‌تر از قبل و گاهی مجعد.<ref>پوربهمن، پوشاک در ایران ‌باستان، 1386ش، ص110.</ref>  
#گرایش زیاد به لباس‌های پر زرق‌وبرق، مو‌های پف‌کرده، سربند پهن، شلوار پف‌کرده و ریش و سبیل کم‌پشت‌تر از قبل و گاهی مجعد.<ref>پوربهمن، پوشاک در ایران ‌باستان، 1386ش، ص110.</ref>
# تفکیک لباس مردم ایران از نظر جنسیت و طراحی لباس‌های ویژه و جداگانه برای مردان و زنان.<ref>صادقیان سرخابی، بررسی پوشاک دوره اشکانی، 1390ش، ص81.</ref>  
#تفکیک لباس مردم ایران از نظر جنسیت و طراحی لباس‌های ویژه و جداگانه برای مردان و زنان.<ref>صادقیان سرخابی، بررسی پوشاک دوره اشکانی، 1390ش، ص81.</ref>


==قبا‌های رایج در دوره اشکانیان==
==قبا‌های رایج در دوره اشکانیان==
[[پرونده:Unnamed (5).jpg|جایگزین=مجسمه مرد اشکانی|بندانگشتی|مجسمه مرد اشکانی در شهر هاترا]]
قبا‌های این دوره را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد: نوع اول آن قبایی جلو بسته با بلندی تا حدود زانو و یقه‌گرد است که نمونه آن در نقوش حکاکی شده روی استخوان دیده می‌شود؛ برای اینکه سر بتواند به‌راحتی از یقه رد شود، شکافی در قسمت جلوی آن طراحی شده است. آستین‌های این قبا به‌قدری بلند است که تا روی انگشتان دست را می‌پوشاند. این آستین از مچ دست تا روی انگشتان، قیفی‌شکل و چین‌دار است. روی این قبا کمربندی بسته می‌شود که باعث به‌وجود آمدن چین‌های عمودی در پایین قبا می‌شود. (شکل الف)<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1486514/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D8%A7%D9%85-%D9%82%D8%A8%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 باصری و کریمی، «پوشاک سنتی به نام قبا در جامعه ایران»، 1398ش، ص267 و 268.]</ref>  نوع دوم آن، قبا‌های جلو بازی هستند که در آنها یقه قبا به یک سمت (معمولاً چپ) تمایل دارد. نمونه این نوع قبا روی مجسمه مرد اشکانی از شهر هاترا و مجسمه مرد شمی دیده می‌شود. (شکل ب و پ)<ref>پوربهمن، پوشاک در ایران باستان، 1392ش، ص123.</ref>  نوع سوم این قبا‌های جلوباز که در مجسمه اوت‌هال (اوتال)، پادشاه الحضر دیده می‌شود، با حاشیه‌هایی تزیین شده است.<ref>غیبی، 8000 سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی، 1391ش، ص186.</ref>  آستین این قبا دارای چین‌های ریز و عرضی است که تا قسمت مچ ادامه دارد و آستین در این قسمت تنگ شده است. به‌دلیل خلق‌وخوی جنگی اشکانیان، به نظر می‌رسد که این مدل آستین‌ها برای حفاظت آنان در برابر سرما بوده است. (شکل ت)<ref>پوربهمن، پوشاک در ایران باستان، 1392ش، ص112-108.</ref>
قبا‌های این دوره را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد: نوع اول آن قبایی جلو بسته با بلندی تا حدود زانو و یقه‌گرد است که نمونه آن در نقوش حکاکی شده روی استخوان دیده می‌شود؛ برای اینکه سر بتواند به‌راحتی از یقه رد شود، شکافی در قسمت جلوی آن طراحی شده است. آستین‌های این قبا به‌قدری بلند است که تا روی انگشتان دست را می‌پوشاند. این آستین از مچ دست تا روی انگشتان، قیفی‌شکل و چین‌دار است. روی این قبا کمربندی بسته می‌شود که باعث به‌وجود آمدن چین‌های عمودی در پایین قبا می‌شود. (شکل الف)<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1486514/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D8%A7%D9%85-%D9%82%D8%A8%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 باصری و کریمی، «پوشاک سنتی به نام قبا در جامعه ایران»، 1398ش، ص267 و 268.]</ref>  نوع دوم آن، قبا‌های جلو بازی هستند که در آنها یقه قبا به یک سمت (معمولاً چپ) تمایل دارد. نمونه این نوع قبا روی مجسمه مرد اشکانی از شهر هاترا و مجسمه مرد شمی دیده می‌شود. (شکل ب و پ)<ref>پوربهمن، پوشاک در ایران باستان، 1392ش، ص123.</ref>  نوع سوم این قبا‌های جلوباز که در مجسمه اوت‌هال (اوتال)، پادشاه الحضر دیده می‌شود، با حاشیه‌هایی تزیین شده است.<ref>غیبی، 8000 سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی، 1391ش، ص186.</ref>  آستین این قبا دارای چین‌های ریز و عرضی است که تا قسمت مچ ادامه دارد و آستین در این قسمت تنگ شده است. به‌دلیل خلق‌وخوی جنگی اشکانیان، به نظر می‌رسد که این مدل آستین‌ها برای حفاظت آنان در برابر سرما بوده است. (شکل ت)<ref>پوربهمن، پوشاک در ایران باستان، 1392ش، ص112-108.</ref>


خط ۳۲: خط ۳۴:


==سرپوش و کلاه==
==سرپوش و کلاه==
سرپوش اشکانیان شامل تاج، نیم‌تاج (دیهیم)، موبند، دستار، باشلق، کلاه نمدی، عمامه و دستار است.
سرپوش اشکانیان شامل تاج، نیم‌تاج (دیهیم)، موبند، [[دستار]]، باشلق، کلاه نمدی، عمامه و دستار است.
تاج شاهان پارتی از لحاظ شکل، هنر و زیبایی به پنج دسته تقسیم می‌شوند:
تاج شاهان پارتی از لحاظ شکل، هنر و زیبایی به پنج دسته تقسیم می‌شوند:
[[پرونده:Mithradatesi (1).jpg|جایگزین=سکه مهرداد یکم|بندانگشتی|سکه نقره مهرداد یکم با ریش و نیم تاج سلطنتی]]
===نوع اول===  
===نوع اول===  
شاهان پارت در ابتدا کلاه ساده‌ای که به کلاه باشلقی معروف بود، بر سر می‌گذاشتند. این کلاه که با مروارید تزیین شده بود، شباهت زیادی به کلاه بزرگان ماد و فرمانروایان هخامنشی داشت. این کلاه که روی سکه مهرداد اول مشاهده می‌شود، کوچک بوده و نوک آن اغلب به یک طرف خمیده می‌شده است.<ref>سرفراز و آورزمانی، سکه‌های ایران؛ از آغاز تا دوران زندیه، 1388ش، ص33.</ref>  
شاهان پارت در ابتدا کلاه ساده‌ای که به کلاه باشلقی معروف بود، بر سر می‌گذاشتند. این کلاه که با مروارید تزیین شده بود، شباهت زیادی به کلاه بزرگان ماد و فرمانروایان هخامنشی داشت. این کلاه که روی سکه مهرداد اول مشاهده می‌شود، کوچک بوده و نوک آن اغلب به یک طرف خمیده می‌شده است.<ref>سرفراز و آورزمانی، سکه‌های ایران؛ از آغاز تا دوران زندیه، 1388ش، ص33.</ref>  
===نوع دوم===  
===نوع دوم===  
از زمان مهرداد اول تصویر شاه بدون کلاه روی سکه‌ها دیده می‌شود و تاج فقط به‌صورت نواری است که در پشت سر گره می‌خورد. این نوار که نوعی نیم‌تاج به شمار می‌رود، با جواهرات زیادی تزیین شده است. نمونه این نوع سربند که در مجسمه مرد شمی مشاهده می‌شود، از حلقه‌هایی تشکیل شده که در پشت سر گره می‌خورد و به نشان شهریاری معروف است.<ref>شهشهانی، تاریخچه پوشش سر در ایران، 1374ش، ص41.</ref>  
از زمان مهرداد اول تصویر شاه بدون کلاه روی سکه‌ها دیده می‌شود و تاج فقط به‌صورت نواری است که در پشت سر گره می‌خورد. این نوار که نوعی نیم‌تاج به شمار می‌رود، با جواهرات زیادی تزیین شده است. نمونه این نوع سربند که در مجسمه مرد شمی مشاهده می‌شود، از حلقه‌هایی تشکیل شده که در پشت سر گره می‌خورد و به نشان شهریاری معروف است.<ref>شهشهانی، تاریخچه پوشش سر در ایران، 1374ش، ص41.</ref>
[[پرونده:Mithridatesiiyoung (1).jpg|جایگزین=سکه نقره مهرداد دوم|بندانگشتی|سکه نقره با تصویر مهرداد دوم]]
 
===نوع سوم===  
===نوع سوم===  
تاجی گرد، مزین به جواهر و سنگ‌های قیمتی که روی گوش‌ها را می‌پوشانده است. در قسمت جلوی این کلاه که بر سر مهرداد دوم دیده می‌شود، با استفاده از مروارید، گلی به طرح ستاره نقش بسته است. شاهان بعدی از جمله سناتروک و فرهاد سوم از تاج‌هایی استفاده می‌کردند که در وسط آنها با حیواناتی، از قبیل شاخ، عقاب و گوزن تزیین شده بود.<ref>بیانی، تاریخ سکه؛ از قدیمی‌ترین ازمنه تا دوره ساسانیان، 1386ش، ص73 و 74.</ref>  
تاجی گرد، مزین به جواهر و سنگ‌های قیمتی که روی گوش‌ها را می‌پوشانده است. در قسمت جلوی این کلاه که بر سر مهرداد دوم دیده می‌شود، با استفاده از مروارید، گلی به طرح ستاره نقش بسته است. شاهان بعدی از جمله سناتروک و فرهاد سوم از تاج‌هایی استفاده می‌کردند که در وسط آنها با حیواناتی، از قبیل شاخ، عقاب و گوزن تزیین شده بود.<ref>بیانی، تاریخ سکه؛ از قدیمی‌ترین ازمنه تا دوره ساسانیان، 1386ش، ص73 و 74.</ref>  
===نوع چهارم===
===نوع چهارم===
[[پرونده:بلاش.jpg|جایگزین=پوشاک مردان اشکانی|بندانگشتی|سکه بلاش سوم،ضرب سلوکیه]]
نوع دیگر این تاج‌ها دارای لبه پهن و کروی‌شکل است که دور‌تادور آن با مروارید تزیین شده است. در بالای تاج، میله‌های زرینی قرار دارد که انتهای هر یک از آن‌ها با مروارید تزیین شده است. قسمت پشت کلاه نیز دو میله تو‌درتو قرار گرفته که نوار‌هایی از آن آویزان است. نمونه این تاج بر سر بلاش سوم و اردوان پنجم دیده می‌شود.<ref>سرفراز و آورزمانی، سکه‌های ایران؛ از آغاز تا دوران زندیه، 1388ش، ص34.</ref>  
نوع دیگر این تاج‌ها دارای لبه پهن و کروی‌شکل است که دور‌تادور آن با مروارید تزیین شده است. در بالای تاج، میله‌های زرینی قرار دارد که انتهای هر یک از آن‌ها با مروارید تزیین شده است. قسمت پشت کلاه نیز دو میله تو‌درتو قرار گرفته که نوار‌هایی از آن آویزان است. نمونه این تاج بر سر بلاش سوم و اردوان پنجم دیده می‌شود.<ref>سرفراز و آورزمانی، سکه‌های ایران؛ از آغاز تا دوران زندیه، 1388ش، ص34.</ref>  
===نوع پنجم===  
===نوع پنجم===  
خط ۶۸: خط ۷۵:


==منبع==
==منبع==
* باصری، سمیه و کریمی، مریم، «پوشاک سنتی به نام قبا در جامعه ایران»، نشریه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شمارۀ 54، بهار 1398ش.
*باصری، سمیه و کریمی، مریم، «پوشاک سنتی به نام قبا در جامعه ایران»، نشریه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شمارۀ 54، بهار 1398ش.
* «بررسی پوشاک دوره اشکانی»، وب‌سایت ویرا ساینس، تاریخ بازدید: 2 شهریور 1402ش.
*«بررسی پوشاک دوره اشکانی»، وب‌سایت ویرا ساینس، تاریخ بازدید: 2 شهریور 1402ش.
* بلوک‌باشی، علی و یارشاطر، احسان، پوشاک در ایران زمین؛ از سری مقالات دانشنامه ایرانیکا، ترجمه پیمان متین، تهران، امیرکبیر، 1383ش.
*بلوک‌باشی، علی و یارشاطر، احسان، پوشاک در ایران زمین؛ از سری مقالات دانشنامه ایرانیکا، ترجمه پیمان متین، تهران، امیرکبیر، 1383ش.
* بیانی، ملک‌زاده، تاریخ سکه؛ از قدیمی‌ترین ازمنه تا دوره ساسانیان، تهران، دانشگاه تهران، 1386ش.
*بیانی، ملک‌زاده، تاریخ سکه؛ از قدیمی‌ترین ازمنه تا دوره ساسانیان، تهران، دانشگاه تهران، 1386ش.
* پوربهمن، فریدون، پوشاک در ایران باستان، ترجمه هاجر ضیاء سیکارودی، تهران، امیرکبیر، 1386ش.
*پوربهمن، فریدون، پوشاک در ایران باستان، ترجمه هاجر ضیاء سیکارودی، تهران، امیرکبیر، 1386ش.
* پوربهمن، فریدون، پوشاک در ایران باستان، ترجمه هاجر ضیاء سیکارودی، چاپ سوم، تهران، امیرکبیر، 1392ش.
*پوربهمن، فریدون، پوشاک در ایران باستان، ترجمه هاجر ضیاء سیکارودی، چاپ سوم، تهران، امیرکبیر، 1392ش.
* «تاریخ پوشش ایران در دوران اشکانیان»، وب‌سایت دارنیا، تاریخ درج مطلب: 12 اسفند 1394ش.
*«تاریخ پوشش ایران در دوران اشکانیان»، وب‌سایت دارنیا، تاریخ درج مطلب: 12 اسفند 1394ش.
* «تاریخچۀ طراحی لباس در ایران»، وب‌سایت مجلۀ مُد، تاریخ بازدید: 2 شهریور 1402ش.
*«تاریخچۀ طراحی لباس در ایران»، وب‌سایت مجلۀ مُد، تاریخ بازدید: 2 شهریور 1402ش.
* رنج‌دوست، شبنم، تاریخ لباس ایران، تهران، جمال‌هنر، 1387ش.
*رنج‌دوست، شبنم، تاریخ لباس ایران، تهران، جمال‌هنر، 1387ش.
* سرفراز، علی‌اکبر و آورزمانی، فریدون، سکه‌های ایران؛ از آغاز تا دوران زندیه، تهران، سمت، 1388ش.
*سرفراز، علی‌اکبر و آورزمانی، فریدون، سکه‌های ایران؛ از آغاز تا دوران زندیه، تهران، سمت، 1388ش.
* سفر، فؤاد و مصطفی، محمد‌علی، هترا (حضرا) شهر خورشید، ترجمه نادر کریمین سردشتی، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور، 1376ش.
*سفر، فؤاد و مصطفی، محمد‌علی، هترا (حضرا) شهر خورشید، ترجمه نادر کریمین سردشتی، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور، 1376ش.
* شهشهانی، سهیلا، تاریخچه پوشش سر در ایران، تهران، مدبر، 1374ش.
*شهشهانی، سهیلا، تاریخچه پوشش سر در ایران، تهران، مدبر، 1374ش.
* صادقیان سرخابی، ژاله، بررسی پوشاک دوره اشکانی، پایان‌نامه دوره کارشناسی‌ارشد، تهران، دانشکده هنر دانشگاه الزهرا، 1390ش.
*صادقیان سرخابی، ژاله، بررسی پوشاک دوره اشکانی، پایان‌نامه دوره کارشناسی‌ارشد، تهران، دانشکده هنر دانشگاه الزهرا، 1390ش.
* ضیاءپور، جلیل، پوشاک باستانی ایرانیان از کهن‌ترین زمان تا پایان شاهنشاهی ساسانیان، تهران، هنر‌های زیبای کشور، 1343ش
*ضیاءپور، جلیل، پوشاک باستانی ایرانیان از کهن‌ترین زمان تا پایان شاهنشاهی ساسانیان، تهران، هنر‌های زیبای کشور، 1343ش
* غیبی، مهرآسا، 8000 سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی، تهران، هیرمند، 1384ش.
*غیبی، مهرآسا، 8000 سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی، تهران، هیرمند، 1384ش.
* غیبی، مهرآسا، 8000 سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی، چاپ چهارم، تهران، هیرمند، 1391ش.
*غیبی، مهرآسا، 8000 سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی، چاپ چهارم، تهران، هیرمند، 1391ش.
* قپانداران، وجیهه، تاریخ پوشاک ایرانیان از باستان تا عصر حاضر، تهران، مهر بیکران، 1389ش.
*قپانداران، وجیهه، تاریخ پوشاک ایرانیان از باستان تا عصر حاضر، تهران، مهر بیکران، 1389ش.
* «لباس در دوره اشکانیان (پوشاک قوم پارت)»، وب‌سایت نسیم‌بیت، تاریخ درج مطلب: 15 مرداد 1402ش.
*«لباس در دوره اشکانیان (پوشاک قوم پارت)»، وب‌سایت نسیم‌بیت، تاریخ درج مطلب: 15 مرداد 1402ش.
* متین، پیمان، پوشاک ایرانیان، تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی، 1383ش.
*متین، پیمان، پوشاک ایرانیان، تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی، 1383ش.


[[رده: ویکی‌رز]]
[[رده: ویکی‌رز]]