صفحه‌ای تازه حاوی «'''==ایرج میرزا؛==''' شاعرطنزپرداز، شاهزاده و تجددگرای دورة مشروطه. ایرج میرزا، شاعر برجستۀ ایرانی، با سه واسطه به فتحعلی‌شاه قاجار می‌رسد. قریحة شعری او در سن چهارده سالگی شکوفا شد. از آثار معروف او می‌توان به مثنوی‌های «مادرنامه»، «زهره و...» ایجاد کرد |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
ایرج میرزا، شاعر برجستۀ ایرانی، با سه واسطه به فتحعلی‌شاه قاجار می‌رسد. قریحة شعری او در سن چهارده سالگی شکوفا شد. از آثار معروف او می‌توان به مثنوی‌های «مادرنامه»، «زهره و منوچهر» و «عارف‌نامه» اشاره کرد. سفرهای ایرج میرزا به قفقاز و اروپا باعث شد به اندیشه‌های غربی گرایش پیدا کند و تفکر تجددگرایی در او نهادینه شود. بخش عمدۀ شهرت او به‌دلیل طنزهای اجتماعی و انتقادهای او از وضعیت جامعه است. ایرج میرزا به‌عنوان یکی از پیشگامان مخالفت با حجاب زنان شناخته می‌شود. او آزادی زنان را ضروری می‌دانست و حجاب را مانعی اساسی برای این آزادی تلقی می‌کرد. | ایرج میرزا، شاعر برجستۀ ایرانی، با سه واسطه به فتحعلی‌شاه قاجار می‌رسد. قریحة شعری او در سن چهارده سالگی شکوفا شد. از آثار معروف او می‌توان به مثنوی‌های «مادرنامه»، «زهره و منوچهر» و «عارف‌نامه» اشاره کرد. سفرهای ایرج میرزا به قفقاز و اروپا باعث شد به اندیشه‌های غربی گرایش پیدا کند و تفکر تجددگرایی در او نهادینه شود. بخش عمدۀ شهرت او به‌دلیل طنزهای اجتماعی و انتقادهای او از وضعیت جامعه است. ایرج میرزا به‌عنوان یکی از پیشگامان مخالفت با حجاب زنان شناخته می‌شود. او آزادی زنان را ضروری می‌دانست و حجاب را مانعی اساسی برای این آزادی تلقی می‌کرد. | ||
= ===تولد و تحصیلات=== = | ===<nowiki>===تولد و تحصیلات===</nowiki>=== | ||
نسب ایرج میرزا به «فتحعلی شاه» قاجار می‌رسد. پدر ایرج، غلام‌حسین میرزا از شاعران رسمی مظفرالدین شاه قاجار و دارای لقب و از مواجب برخوردار بود. پس از مرگ پدر، این منصب به ایرج رسید و ملقب به «جلال‌الممالک»، «فخرالشعرا» و «صدرالشعرا» شد. | نسب ایرج میرزا به «فتحعلی شاه» قاجار می‌رسد. پدر ایرج، غلام‌حسین میرزا از شاعران رسمی مظفرالدین شاه قاجار و دارای لقب و از مواجب برخوردار بود. پس از مرگ پدر، این منصب به ایرج رسید و ملقب به «جلال‌الممالک»، «فخرالشعرا» و «صدرالشعرا» شد.<nowiki><ref>محجوب، تحقیق در احوال و آثار و افکار و اشعار ایرج میرزا و خاندان و نیاکان او، 1353ش، ص16 و 26.</ref</nowiki><br> | ||
وی در سال 1252ش در تبریز متولد شد. پس از سپری‌کردن تحصیلات مقدماتی به دارالفنون تبریز رفت و زبان فرانسه را به‌خوبی یاد گرفت. او علاوه بر زبان فرانسه به زبان‌های ترکی و روسی نیز مسلط بود، در این ایام به ادبیات فارسی رو آورد و به شعرهای انتقادی پرداخت.[[ایرج میرزا# ftn2|[2]]] | |||
= ===فعالیت‌کاری=== = | ===<nowiki>===فعالیت‌کاری===</nowiki>=== | ||
ایرج میرزا در جریان انقلاب مشروطه زندگی درباری را رها کرد و به کارهای اداری پرداخت و مأموریت یافت تا به شهرهای تهران، سنندج و کرمانشاه برود. او به‌مدت پنج سال معاون پیش‌کاری مالی خراسان بود.[[ایرج میرزا# ftn3|[3]]] وقتی امین‌الدوله[[ایرج میرزا# ftn4|[4]]] به تهران رفت ایرج میرزا را به‌سمت منشی خاص خود منصوب کرد. او پس از سرودن شعری در ستایش «میرزاعلی‌خان اتابک»، به‌عنوان رئیس صندوق و گمرک کردستان منصوب شد. ایرج میرزا پس از مدتی از مقامش کناره‌گیری کرد و تا اواخر عمر هیچ سمتی نداشت. در این مدت با ادبا و شاعرا همنشین بود و به سرودن قصیده، غزل و مثنوی می‌پرداخت.[[ایرج میرزا# ftn5|[5]]] | ایرج میرزا در جریان انقلاب مشروطه زندگی درباری را رها کرد و به کارهای اداری پرداخت و مأموریت یافت تا به شهرهای تهران، سنندج و کرمانشاه برود. او به‌مدت پنج سال معاون پیش‌کاری مالی خراسان بود.[[ایرج میرزا# ftn3|[3]]] وقتی امین‌الدوله[[ایرج میرزا# ftn4|[4]]] به تهران رفت ایرج میرزا را به‌سمت منشی خاص خود منصوب کرد. او پس از سرودن شعری در ستایش «میرزاعلی‌خان اتابک»، به‌عنوان رئیس صندوق و گمرک کردستان منصوب شد. ایرج میرزا پس از مدتی از مقامش کناره‌گیری کرد و تا اواخر عمر هیچ سمتی نداشت. در این مدت با ادبا و شاعرا همنشین بود و به سرودن قصیده، غزل و مثنوی می‌پرداخت.[[ایرج میرزا# ftn5|[5]]] | ||
= ===درگذشت=== = | ===<nowiki>===درگذشت===</nowiki>=== | ||
ایرج میرزا در سال 1344ش بر اثر سکته قلبی درگذشت و در قبرستان ظهیرالدوله تهران به خاک سپرده شد.[[ایرج میرزا# ftn6|[6]]] | ایرج میرزا در سال 1344ش بر اثر سکته قلبی درگذشت و در قبرستان ظهیرالدوله تهران به خاک سپرده شد.[[ایرج میرزا# ftn6|[6]]] | ||
= ===تألیفات=== = | =<nowiki>===تألیفات===</nowiki>= | ||
از مهم‌ترین آثار او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: | از مهم‌ترین آثار او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۵: | ||
· مثنوی عارف‌نامه. [[ایرج میرزا# ftn7|[7]]] | · مثنوی عارف‌نامه. [[ایرج میرزا# ftn7|[7]]] | ||
= ===سبک شعری=== = | ===<nowiki>===سبک شعری===</nowiki>=== | ||
ایرج میرزا از شاعران عصر قاجاریه است که شعرش به هیچ یک از شعرای معاصرش شباهتی ندارد. تسلط وی بر استخدام به‌موقع کلمات، ایهام، موسیقی‌افزایی، مناسبت‌های لفظی و معنوی، کاربردهای تشبیهات، کنایات و ضرب‌المثل‌های زنده و ایجازهای دلنشین از ویژگی‌های سبک شعری ایرج میرزا به شمار می‌رود. عمدة شهرت وی در طنز و انتقادهای اجتماعی بود.[[ایرج میرزا# ftn8|[8]]] | ایرج میرزا از شاعران عصر قاجاریه است که شعرش به هیچ یک از شعرای معاصرش شباهتی ندارد. تسلط وی بر استخدام به‌موقع کلمات، ایهام، موسیقی‌افزایی، مناسبت‌های لفظی و معنوی، کاربردهای تشبیهات، کنایات و ضرب‌المثل‌های زنده و ایجازهای دلنشین از ویژگی‌های سبک شعری ایرج میرزا به شمار می‌رود. عمدة شهرت وی در طنز و انتقادهای اجتماعی بود.[[ایرج میرزا# ftn8|[8]]] | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۸: | ||
بعد از پسر دل پدر آماج تیغ شد آتش زدند لانۀ مرغ پریده را[[ایرج میرزا# ftn10|[10]]] | بعد از پسر دل پدر آماج تیغ شد آتش زدند لانۀ مرغ پریده را[[ایرج میرزا# ftn10|[10]]] | ||
= ===زمینه‌های شکل‌گیری تفکرات ایرج میرزا=== = | ===<nowiki>===زمینه‌های شکل‌گیری تفکرات ایرج میرزا===</nowiki>=== | ||
ایرج میرزا در خاندانی بزرگ شده بود که همگی جزو شاعران خوش‌ذوق و از درباریان حکومت شاهان قاجار به شمار می‌رفتند. او هم وابسته به مظفرالدین شاه و از صاحب‌منصبان بود. وضعیت اقتصادي و فرهنگی وی نسبت به توده‌هاي مردم از سطح بالایی برخوردار بود و جزو طبقۀ اقلیت قدرتمند جامعة عصر مشروطه به شمار می‌آمد. به‌همین علت او از دیگر شاعران متفاوت و نظراتش با دغدغه‌های اکثر مردم فاصله داشت. او به دلیل منافع طبقاتی‌اش، در برابر سنت‌های اشرافی جامعه با احتیاط رفتار می‌کرد؛ اما نسبت به سنت‌های اجتماعی و دینی بی‌پروا بود. وی به‌خاطر تعلق به طبقة بالای جامعه از مباحث آزادی سیاسی عبور کرده و فقط بـه آزادي‌هاي اجتمـاعی پرداخته و از دیدگاه ایرج، مفهوم آزادی به‌معنای رهایی از سنت‌های جامعه و دینی است. نگاه او به این مقوله بیشتر شبیه به غربی‌ها است. بیشتر نظرات وی در باب آزادی، دربارة زن است و ریشة بسیاری ازمشکلات جامعه را در حجاب زنان می‌داند.[[ایرج میرزا# ftn11|[11]]] | ایرج میرزا در خاندانی بزرگ شده بود که همگی جزو شاعران خوش‌ذوق و از درباریان حکومت شاهان قاجار به شمار می‌رفتند. او هم وابسته به مظفرالدین شاه و از صاحب‌منصبان بود. وضعیت اقتصادي و فرهنگی وی نسبت به توده‌هاي مردم از سطح بالایی برخوردار بود و جزو طبقۀ اقلیت قدرتمند جامعة عصر مشروطه به شمار می‌آمد. به‌همین علت او از دیگر شاعران متفاوت و نظراتش با دغدغه‌های اکثر مردم فاصله داشت. او به دلیل منافع طبقاتی‌اش، در برابر سنت‌های اشرافی جامعه با احتیاط رفتار می‌کرد؛ اما نسبت به سنت‌های اجتماعی و دینی بی‌پروا بود. وی به‌خاطر تعلق به طبقة بالای جامعه از مباحث آزادی سیاسی عبور کرده و فقط بـه آزادي‌هاي اجتمـاعی پرداخته و از دیدگاه ایرج، مفهوم آزادی به‌معنای رهایی از سنت‌های جامعه و دینی است. نگاه او به این مقوله بیشتر شبیه به غربی‌ها است. بیشتر نظرات وی در باب آزادی، دربارة زن است و ریشة بسیاری ازمشکلات جامعه را در حجاب زنان می‌داند.[[ایرج میرزا# ftn11|[11]]] | ||
= ===حجاب زنان=== = | ===<nowiki>===حجاب زنان===</nowiki>=== | ||
از دیدگاه ایرج میرزا حجاب مانع حضور زن در اجتماع بود. او از طریق شعر به زنان ایران آموزش می‌داد که برای حضور در متن جامعه باید حجاب را کنار گذاشت. اشعار ضد حجاب وی نتیجه تفکر مدرنیسم و آشنایی با کشورهای غربی است: | از دیدگاه ایرج میرزا حجاب مانع حضور زن در اجتماع بود. او از طریق شعر به زنان ایران آموزش می‌داد که برای حضور در متن جامعه باید حجاب را کنار گذاشت. اشعار ضد حجاب وی نتیجه تفکر مدرنیسم و آشنایی با کشورهای غربی است: | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۶: | ||
به هر جا زن بود هم پیشه با مرد درینجا مرد باید جان کند فرد[[ایرج میرزا# ftn15|[15]]] | به هر جا زن بود هم پیشه با مرد درینجا مرد باید جان کند فرد[[ایرج میرزا# ftn15|[15]]] | ||
= ===رویکردهای انتقادی به اشعار ضد حجاب ایرج میرزا=== = | ===<nowiki>===رویکردهای انتقادی به اشعار ضد حجاب ایرج میرزا===</nowiki>=== | ||
ایرج میرزا در اشعارش، حجاب زنان را دستاورد اسلام و آن را عامل بازدارنده برای حضور زنان در جامعه می‌دانست. در حالی که پژوهش‌های تاریخی نشان می‌دهند در طول تاریخ ایران، حجاب همواره بخشی پایدار از فرهنگ و تمدن این سرزمین بوده است.[[ایرج میرزا# ftn16|[16]]] شواهد تاریخی نشان می‌دهند که زنان ایرانی، حتی پیش از اسلام، بر اساس فطرت، عقل و باورهای مذهبی خود حجاب را رعایت می‌کردند. در دورۀ ساسانیان، زنان اشراف‌زاده تنها با تخت‌روان‌های پوشیده از خانه خارج می‌شدند.[[ایرج میرزا# ftn17|[17]]] به‌طوری که پس از شکست ساسانیان، دختران شاه ایران حاضر نشدند با وجود تهدید، چهرۀ خود را در برابر مردان عرب نمایان کنند.[[ایرج میرزا# ftn18|[18]]] | ایرج میرزا در اشعارش، حجاب زنان را دستاورد اسلام و آن را عامل بازدارنده برای حضور زنان در جامعه می‌دانست. در حالی که پژوهش‌های تاریخی نشان می‌دهند در طول تاریخ ایران، حجاب همواره بخشی پایدار از فرهنگ و تمدن این سرزمین بوده است.[[ایرج میرزا# ftn16|[16]]] شواهد تاریخی نشان می‌دهند که زنان ایرانی، حتی پیش از اسلام، بر اساس فطرت، عقل و باورهای مذهبی خود حجاب را رعایت می‌کردند. در دورۀ ساسانیان، زنان اشراف‌زاده تنها با تخت‌روان‌های پوشیده از خانه خارج می‌شدند.[[ایرج میرزا# ftn17|[17]]] به‌طوری که پس از شکست ساسانیان، دختران شاه ایران حاضر نشدند با وجود تهدید، چهرۀ خود را در برابر مردان عرب نمایان کنند.[[ایرج میرزا# ftn18|[18]]] | ||
| خط ۹۷: | خط ۹۸: | ||
<nowiki>==منابع==</nowiki> | <nowiki>==منابع==</nowiki> | ||
* اسدی، فهمیه، «بررسی سبک شخصی ایرج میرزا»، نشریۀ علمی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، شماره پیاپی 78، مرداد 1402ش. | *اسدی، فهمیه، «بررسی سبک شخصی ایرج میرزا»، نشریۀ علمی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، شماره پیاپی 78، مرداد 1402ش. | ||
* رزاق‌پور، مرتضی و نوش‌آبادی، سمیه «بازتاب رئالیسم دراشعارایرج میرزا»، مجلۀ علمی-پژوهشی زبان و ادبیات فارسی، شمارة 3، زمستان 1391ش. | *رزاق‌پور، مرتضی و نوش‌آبادی، سمیه «بازتاب رئالیسم دراشعارایرج میرزا»، مجلۀ علمی-پژوهشی زبان و ادبیات فارسی، شمارة 3، زمستان 1391ش. | ||
* «شعر ایرج میرزا برای شهادت حضرت علی اکبر (ع)»، وب‌سایت مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب: 12 آبان 1394ش. | *«شعر ایرج میرزا برای شهادت حضرت علی اکبر (ع)»، وب‌سایت مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب: 12 آبان 1394ش. | ||
* شهبازی، داریوش، «وب‌سایت تهران نامه»، تاریخ بازدید: 30 مهر 13403ش. | *شهبازی، داریوش، «وب‌سایت تهران نامه»، تاریخ بازدید: 30 مهر 13403ش. | ||
* جزائری، سیده مریم و شادی‌گو، شهریار «بررسی مضامین تعلیمی در شعر فرخی یزدی و ایرج میرزا»، مطالعات ادبیات تطبیقی، شمارة 58، تابستان 1400ش. | *جزائری، سیده مریم و شادی‌گو، شهریار «بررسی مضامین تعلیمی در شعر فرخی یزدی و ایرج میرزا»، مطالعات ادبیات تطبیقی، شمارة 58، تابستان 1400ش. | ||
* حائری، سیدهادی (کورش)، آثار و افکار ایرج میرزا، بی‌جا، جاویدان، چاپ دوم،1366ش. | *حائری، سیدهادی (کورش)، آثار و افکار ایرج میرزا، بی‌جا، جاویدان، چاپ دوم،1366ش. | ||
* دورانت، ویلیام جیمز، تاریخ تمدن، ترجمه احمد آرام، تهران، چاپخانه اقبال، 1343ش | *دورانت، ویلیام جیمز، تاریخ تمدن، ترجمه احمد آرام، تهران، چاپخانه اقبال، 1343ش | ||
* رئیس السادات، تهمینه، «بررسی اشعار شاعران دوره مشروطه در مخالفت باحجاب زنان (ایرج میرزا، عارف قزوینی، میرزاده عشقی)»، نشریه تاریخ روایی، بهار و تابستان 1399ش. | *رئیس السادات، تهمینه، «بررسی اشعار شاعران دوره مشروطه در مخالفت باحجاب زنان (ایرج میرزا، عارف قزوینی، میرزاده عشقی)»، نشریه تاریخ روایی، بهار و تابستان 1399ش. | ||
* صفائی قهفرخ، پروانه و حاتمی، سعید، «مقام زن در شعر ابوالقاسم لاهوتی»، فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، شمارة دوازدهم، تابستان 1391ش. | *صفائی قهفرخ، پروانه و حاتمی، سعید، «مقام زن در شعر ابوالقاسم لاهوتی»، فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، شمارة دوازدهم، تابستان 1391ش. | ||
* حاتمی، سعید و عبادی، معصومه، «بررسی تطبیقی درون مایه‌های آثار نمایشی عشقی، ایرج و عارف»، پژوهش‌نامه نقد ادبی و بلاغت، شمارة 4، زمستان 1399ش. | *حاتمی، سعید و عبادی، معصومه، «بررسی تطبیقی درون مایه‌های آثار نمایشی عشقی، ایرج و عارف»، پژوهش‌نامه نقد ادبی و بلاغت، شمارة 4، زمستان 1399ش. | ||
* حلبی شافعی، علی‌بن‌ابراهیم، السیره الحلبیه، بیروت، المکتبه الاسلامیه، بی‌تا. | *حلبی شافعی، علی‌بن‌ابراهیم، السیره الحلبیه، بیروت، المکتبه الاسلامیه، بی‌تا. | ||
* قاسمی‌زاده، حسین و اسدالهی، خدابخش، «مطالعه و بررسی شگردهای طنزپردازی در اشعار ایرج میرزا»، شمارة 4، زمستان 1402ش. | *قاسمی‌زاده، حسین و اسدالهی، خدابخش، «مطالعه و بررسی شگردهای طنزپردازی در اشعار ایرج میرزا»، شمارة 4، زمستان 1402ش. | ||
* محجوب، محمدجعفر، تحقیق در احوال و آثار و افکار و اشعار ایرج میرزا و خاندان و نیاکان او، بی‌جا، افست گلشن، چاپ سوم، 1353ش. | *محجوب، محمدجعفر، تحقیق در احوال و آثار و افکار و اشعار ایرج میرزا و خاندان و نیاکان او، بی‌جا، افست گلشن، چاپ سوم، 1353ش. | ||
* میرعلی، حسن‌زاده و دیگران، «تأثیر طبقۀ اجتماعی بر شعر شاعران دورة مشروطه با تمرکز بر اشعار «ایرج میرزا» و «فرخی یزدي»»، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی «پژوﻫﺶ زﺑﺎن ادﺑﯿﺎت ﻓﺎرسی»، شمارة 39، زﻣﺴﺘﺎن1394ش. | *میرعلی، حسن‌زاده و دیگران، «تأثیر طبقۀ اجتماعی بر شعر شاعران دورة مشروطه با تمرکز بر اشعار «ایرج میرزا» و «فرخی یزدي»»، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی «پژوﻫﺶ زﺑﺎن ادﺑﯿﺎت ﻓﺎرسی»، شمارة 39، زﻣﺴﺘﺎن1394ش. | ||
* مؤذنی و دیگران، «بررسی تطبیقی درون مایه‌های آثار نمایشی عشقی، ایرج و عارف»، پژوهشگاه نقد ادبی و بلاغت، شمارة 4، زمستان 1399ش. | *مؤذنی و دیگران، «بررسی تطبیقی درون مایه‌های آثار نمایشی عشقی، ایرج و عارف»، پژوهشگاه نقد ادبی و بلاغت، شمارة 4، زمستان 1399ش. | ||
* «همه چیز دربارۀ ایرج میرزا»، وب‌سایت نشاط آوران، تاریخ درج مطلب: 24 اردبیهشت، 1399ش. | *«همه چیز دربارۀ ایرج میرزا»، وب‌سایت نشاط آوران، تاریخ درج مطلب: 24 اردبیهشت، 1399ش. | ||
<nowiki>[[ویکی‌رز]]</nowiki> | <nowiki>[[ویکی‌رز]]</nowiki> | ||
