ایرج میرزا: تفاوت میان نسخه‌ها

'''<big>ایرج میرزا</big>'''؛ شاعرطنزپرداز، شاهزاده و تجددگرای دورة مشروطه.  

ایرج میرزا، شاعر برجستۀ ایرانی، با سه واسطه به فتحعلی‌شاه قاجار می‌رسد. قریحة شعری او در سن چهارده سالگی شکوفا شد. از آثار معروف او می‌توان به مثنوی‌های «مادرنامه»،  «زهره و منوچهر» و «عارف‌نامه» اشاره کرد. سفرهای ایرج میرزا به قفقاز و اروپا باعث شد به‌اندیشه‌های غربی گرایش پیدا کند و تفکر تجددگرایی در او نهادینه شود. بخش عمدۀ شهرت او به‌دلیل طنزهای اجتماعی و انتقادهای او از وضعیت جامعه است. ایرج میرزا به‌عنوان یکی از پیشگامان مخالفت با حجاب زنان شناخته می‌شود. او آزادی زنان را ضروری می‌دانست و حجاب را مانعی اساسی برای این آزادی تلقی می‌کرد.  

ایرج میرزا از شاعران عصر قاجاریه است که شعرش به هیچ یک از شعرای معاصرش شباهتی ندارد. تسلط وی بر استخدام به‌موقع کلمات، ایهام، موسیقی‌افزایی، مناسبت‌های لفظی و معنوی، کاربردهای تشبیهات، کنایات و ضرب‌المثل‌های زنده و ایجازهای دلنشین از ویژگی‌های سبک شعری ایرج میرزا به ‌شمار می‌رود. عمدة شهرت وی در طنز و انتقادهای اجتماعی بود.<ref>[https://www.bahareadab.com/pdf/1473.pdf . اسدی، «بررسی سبک شخصی ایرج میرزا»،  1402ش، ص69.]</ref>

ایرج میرزا در خاندانی بزرگ شده بود که همگی جزو شاعران خوش‌ذوق و از درباریان حکومت شاهان قاجار به ‌شمار می‌رفتند. او هم وابسته به مظفرالدین شاه و از صاحب‌منصبان بود. وضعیت اقتصادی و فرهنگی وی نسبت به توده‌های مردم از سطح بالایی برخوردار بود و جزو طبقۀ اقلیت قدرتمند جامعة عصر مشروطه به شمار می‌آمد. به‌همین علت او از دیگر شاعران متفاوت و نظراتش با دغدغه‌های اکثر مردم فاصله داشت. او به دلیل منافع طبقاتی‌اش، در برابر سنت‌های اشرافی جامعه با احتیاط رفتار می‌کرد؛ اما نسبت به سنت‌های اجتماعی و دینی بی‌پروا بود. وی به‌خاطر تعلق به طبقة بالای جامعه از مباحث آزادی سیاسی عبور کرده و فقط بـه آزادی‌های اجتمـاعی پرداخته و از دیدگاه ایرج، مفهوم آزادی به‌معنای رهایی از سنت‌های جامعه و دینی است. نگاه او به این مقوله بیشتر شبیه به غربی‌ها است. بیشتر نظرات وی در باب آزادی، دربارة زن است و ریشة بسیاری ازمشکلات جامعه را در حجاب زنان می‌داند.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20170219045349-9459-163.pdf . میرعلی، و دیگران، «تاثیر طبقۀ اجتماعی بر شعر شاعران دورة مشروطه با تمرکز بر اشعار «ایرج میرزا» و «فرخی یزدی»»،  1394ش، ص50-51 و 54-56.]</ref>

ایرج میرزا باور خود به آزادی زنان را در اشعار نمایشی‌اش نشان می‌دهد. او در منظومة نمایشی «عارف‌نامه» در داستانی تمایل خود را به کشف حجاب ابراز می‌کند. وی در این قطعة نمایشی به نام «تصویر زن» با زبان طنز از حجاب و مدافعان آن انتقاد می‌کند:  

برای نخستین بار بحث از کشف حجاب را به‌صورت منظوم ایرج میرزا وارد ادبیات مشروطه کرد. سفر به اروپا و دیدن زندگی مردم غرب باعث اثرگذاری بر روحیة وی و ایجاد آزاد‌اندیشی و تجددخواهی در او شد. ایرج میرزا از زندگی مردم انتقاد می‌کرد؛ سینه‌زنی و قمه‌زنی، عشق‌بازی و رابطة جنسی، سیاست و حجاب زنان را به انتقاد و سخره می‌گرفت. او در بیان عقایدش هیچ ملاحظه‌ای نداشت. او برای خرسندی دوستان و رنجاندن دشمنان شعر می‌گفت. یکی از معایب بزرگ شعر ایرج میرزا وجود مضامین و محتوای غیراخلاقی بود. در دیوان او مطالب فراوانی دربارة عیب‌جویی از زن و حجابش وجود دارد:  

*رزاق‌پور، مرتضی و نوش‌آبادی، سمیه «بازتاب رئالیسم دراشعارایرج میرزا»،  مجلۀ علمی-پژوهشی زبان و ادبیات فارسی، شمارة 3، زمستان 1391ش.

*جزائری، سیده مریم و شادی‌گو، شهریار «بررسی مضامین تعلیمی در شعر فرخی یزدی و ایرج میرزا»،  مطالعات ادبیات تطبیقی، شمارة 58، تابستان 1400ش.

*صفائی قهفرخ، پروانه و حاتمی، سعید، «مقام زن در شعر ابوالقاسم لاهوتی»،  فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، شمارة دوازدهم، تابستان 1391ش.

*حاتمی، سعید و عبادی، معصومه، «بررسی تطبیقی درون مایه‌های آثار نمایشی عشقی، ایرج و عارف»،  پژوهش‌نامه نقد ادبی و بلاغت، شمارة 4، زمستان 1399ش.

*قاسمی‌زاده، حسین و ‌اسدالهی، خدابخش، «مطالعه و بررسی شگردهای طنزپردازی در اشعار ایرج میرزا»،  شمارة 4، زمستان 1402ش.

*میرعلی، حسن‌زاده و دیگران، «تاثیر طبقۀ اجتماعی بر شعر شاعران دورة مشروطه با تمرکز بر اشعار «ایرج میرزا» و «فرخی یزدی»»،  فصلنامۀ علمی‌پژوهشی «پژوﻫﺶ زﺑﺎن ادﺑﯿﺎت ﻓﺎرسی»،  شمارة 39، زﻣﺴﺘﺎن1394ش.

*مؤذنی و دیگران، «بررسی تطبیقی درون مایه‌های آثار نمایشی عشقی، ایرج و عارف»،  پژوهشگاه نقد ادبی و بلاغت، شمارة 4، زمستان 1399ش.