دالان: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

دیداریویکی‌متن

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 <big>'''دالان'''</big>؛ فضایی سرپوشیده در معماری سنتی برای حفظ حریم خصوصی از طریق مسیری طولانی.<br>
-دالان، یکی از عناصر مهم در معماری سنتی ایرانی است. این فضا نقش مهمی در ایجاد [[حریم خصوصی]] و سلسله‌مراتب فضایی خانه‌ها دارد. دالان به‌عنوان یک عنصر کاربردی و نماد فرهنگ و ارزش‌های ایرانی، بخش مهمی از هویت معماری ایرانی است. در خانه‌های سنتی، دالان به‌عنوان فضایی چندمنظوره، با ویژگی‌هایی همچون زیبایی بصری، حفظ حریم خصوصی، تنظیم جریان هوا و ایجاد حس آرامش و مهمان‌نوازی شناخته می‌شود. همچنین در هدایت مسیر و ارتباط بین فضاهای مختلف نقش مهمی دارد.
+دالان، یکی از عناصر مهم در معماری سنتی ایرانی است. این فضا نقش مهمی در ایجاد [[حریم خصوصی]] و سلسله‌مراتب فضایی خانه‌ها دارد. دالان به‌عنوان یک عنصر کاربردی و نماد فرهنگ و ارزش‌های ایرانی، بخش مهمی از هویت معماری ایرانی است. در خانه‌های سنتی، دالان به‌عنوان فضایی چندمنظوره، با ویژگی‌هایی همچون زیبایی بصری، حفظ حریم خصوصی، تنظیم جریان هوا و ایجاد حس آرامش و مهمان‌نوازی شناخته می‌شود. همچنین در هدایت مسیر و ارتباط بین فضاهای مختلف نقش مهمی دارد. افزون بر این، دالان یکی از جلوه‌های عینی رعایت [[حیا]] و [[عفاف]] در ساختار فضایی خانه‌های ایرانی است.
 ==تعریف دالان==
@@ خط ۱۳: / خط ۱۳: @@
 ==اهمیّت پیش‌ورودی در طراحی بناهای سنتی==
-فضای ورودی، وظیفه ایجاد ارتباط میان درون و بیرون بنا را بر عهده دارد. نظام ورودی که از عناصر سردر، [[هشتی]] و دالان تشکیل می‌شود، نخستین بخش بنا است که ویژگی‌های کلی فضا، آداب ورود و تمایز میان حریم خصوصی و عمومی را نمایان می‌سازد.<ref>. [https://frh.sccsr.ac.ir/article-1-375-fa.html مرادی‌نسب و منان‌رئیسی، «تحلیل ابعاد وجودی نظام ورودی خانه‌های سنتی ایران بر پایة علل اربعة سینوی نمونة موردی: خانه‌های قاجاری یزد»، 1400ش، ص149 و 155.]</ref>  در جوامع سنتی، با شکل‌گیری نگاه عمیق‌تر به مفهوم سکونت، تدابیر ویژه‌ای برای طراحی فضای ورودی در نظر گرفته شد.<ref>. [http://4sooarc.com/%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D8%B4%D8%AA%DB%8C «انواع معماری هشتی»، وب‌سایت چارسو.]</ref>
+فضای ورودی، وظیفه ایجاد ارتباط میان درون و بیرون بنا را بر عهده دارد. نظام ورودی که از عناصر سردر، [[هشتی]] و دالان تشکیل می‌شود، نخستین بخش بنا است که ویژگی‌های کلی فضا، آداب ورود و تمایز میان حریم خصوصی و عمومی را نمایان می‌سازد.<ref>. [https://frh.sccsr.ac.ir/article-1-375-fa.html مرادی‌نسب و منان‌رئیسی، «تحلیل ابعاد وجودی نظام ورودی خانه‌های سنتی ایران بر پایة علل اربعة سینوی نمونة موردی: خانه‌های قاجاری یزد»، 1400ش، ص149 و 155.]</ref> در جوامع سنتی، با شکل‌گیری نگاه عمیق‌تر به مفهوم سکونت، تدابیر ویژه‌ای برای طراحی فضای ورودی در نظر گرفته شد.<ref>. [http://4sooarc.com/%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D8%B4%D8%AA%DB%8C «انواع معماری هشتی»، وب‌سایت چارسو.]</ref>
 در آموزه‌های اسلامی نیز با بهره‌گیری از پیکربندی فضایی و تفکیک فضا به دو بخش اندرونی و بیرونی، به این بخش هویت خاصی بخشیده شد. به‌منظور جلوگیری از دید مستقیم به فضاهای داخلی، در معماری سنتی از سلسله‌مراتبی در طراحی فضا استفاده می‌شد.<ref>. [https://www.sid.ir/paper/177423/fa پیوسته‌گر و همکاران، «بازشناسی اصول پنج‌گانة استاد پیرنیا در معماری خانه‌های سنتی ایران و تحلیل آن با استناد به منابع اعتقادی اسلامی مطالعة موردی: خانه‌های شهر یزد»، 1396ش، ص56.]</ref>
+==فلسفه طراحی دالان در معماری ایرانی==
+[[دالان]] گذرگاهی که در آن، انسان به‌تدریج از صداها، رنگ‌ها و حرکت‌های بیرونی فاصله می‌گیرد و به آرامش درونی نزدیک می‌شود. این فضا رابطی است میان بشریت (میدان برون) و روحانیت (شبستان درون)، که انسان را از بند حواس می‌رهاند، به بازشناسی ظواهر و درک خویشتن می‌رساند و زمینه‌ساز اتصال به حقیقت و بازگشت به فطرت می‌شود.<ref>[https://anthropologyandculture.com/%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D9%88-%D8%AE%D9%84%D9%88%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C/ حسین‌یزدی، «محرمیت و خلوت در معماری ایرانی»، وب‌سایت انسان‌شناسی و فرهنگ.] </ref>
 ==نقش دالان در حفاظت از حریم خصوصی و تأمین امنیت==
-ساماندهی و ترکیب فضاها براساس کالبد و کارکرد آنها، موجب پدیدآمدن سلسله‌مراتبی شد که بیشترین تأثیر را در شکل‌گیری محرمیت داشت.<ref>. [https://civilica.com/doc/449680/ جوراب‌چیان و عرفان، «بررسی عوامل مؤثر بر احساس محرمیت در مجتمع‌های مسکونی به‌عنوان یکی از نمودهای اصلی معماری و شهرسازی سنتی و اسلامی (نمونة موردی: مجتمع‌های مسکونی شهر شیراز)»، 1394ش، ص8.]</ref> اصل سلسله‌مراتب در جنبه‌های گوناگون معماری نمود می‌یابد و یکی از برجسته‌ترین جلوه‌های کالبدی آن، مفهوم محرمیت است. این اصل با بهره‌گیری از ساختارهای منظم و هدفمند، زمینه‌ساز شکل‌گیری ارزش‌های پایدار در طراحی فضا می‌شود.<ref>. [https://civilica.com/doc/449680/ جوراب‌چیان و عرفان، «بررسی عوامل مؤثر بر احساس محرمیت در مجتمع‌های مسکونی به‌عنوان یکی از نمودهای اصلی معماری و شهرسازی سنتی و اسلامی (نمونة موردی: مجتمع‌های مسکونی شهر شیراز)»، 1394ش، ص8.]</ref> ورودی خانه به‌واسطۀ قرارگیری در محل پیوند عرصۀ خصوصی و عمومی، نقش اساسی در ایجاد محرمیت را بر عهده داشت.‌<ref>. [https://jria.iust.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-182-1&sid=1&slc_lang=fa علی‌الحسابی و قربانی، «بررسي ويژگي‌هاي فضای ورودی به‌عنوان مفصل و حريم بصری در عرصه‌های عمومي مجاور؛ نمونة موردی: بندر لافت»، 1393ش، ص88.]</ref>
+ساماندهی و ترکیب فضاها براساس کالبد و کارکرد آنها، موجب پدیدآمدن سلسله‌مراتبی شد که بیشترین تأثیر را در شکل‌گیری محرمیت داشت.<ref>. [https://civilica.com/doc/449680/ جوراب‌چیان و عرفان، «بررسی عوامل مؤثر بر احساس محرمیت در مجتمع‌های مسکونی به‌عنوان یکی از نمودهای اصلی معماری و شهرسازی سنتی و اسلامی (نمونة موردی: مجتمع‌های مسکونی شهر شیراز)»، 1394ش، ص8.]</ref> اصل سلسله‌مراتب در جنبه‌های گوناگون معماری نمود می‌یابد و یکی از برجسته‌ترین جلوه‌های کالبدی آن، مفهوم [[محرمیت]] است. این اصل با بهره‌گیری از ساختارهای منظم و هدفمند، زمینه‌ساز شکل‌گیری ارزش‌های پایدار در طراحی فضا می‌شود.<ref>. [https://civilica.com/doc/449680/ جوراب‌چیان و عرفان، «بررسی عوامل مؤثر بر احساس محرمیت در مجتمع‌های مسکونی به‌عنوان یکی از نمودهای اصلی معماری و شهرسازی سنتی و اسلامی (نمونة موردی: مجتمع‌های مسکونی شهر شیراز)»، 1394ش، ص8.]</ref> ورودی خانه به‌واسطۀ قرارگیری در محل پیوند عرصۀ خصوصی و عمومی، نقش اساسی در ایجاد محرمیت را بر عهده داشت.‌<ref>. [https://jria.iust.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-182-1&sid=1&slc_lang=fa علی‌الحسابی و قربانی، «بررسي ويژگي‌هاي فضای ورودی به‌عنوان مفصل و حريم بصری در عرصه‌های عمومي مجاور؛ نمونة موردی: بندر لافت»، 1393ش، ص88.]</ref>
-معماران نیز با ایجاد بیشترین فاصله در بخش اندرونی نسبت به ورودی، محرمیّت فضایی را در خانه‌ها افزایش می‌دادند.<ref>. [https://www.sid.ir/paper/177423/fa پیوسته‌گر و همکاران، «بازشناسی اصول پنج‌گانة استاد پیرنیا در معماری خانه‌های سنتی ایران و تحلیل آن با استناد به منابع اعتقادی اسلامی مطالعة موردی: خانه‌های شهر یزد»، 1396ش، ص57-56.]</ref> نظام ورودی در ایجاد قلمرو مستحکم، خلوت مناسب و حفاظت فیزیکی از اهل خانه نقش اساسی داشت.<ref>. [https://frh.sccsr.ac.ir/article-1-375-fa.html مرادی‌نسب و منان‌رئیسی، «تحلیل ابعاد وجودی نظام ورودی خانه‌های سنتی ایران بر پایة علل اربعة سینوی نمونة موردی: خانه‌های قاجاری یزد»، 1400ش، ص159.]</ref> یکی از مهمترین بخش‌های تأثیرگذار در محرمیت فضای ورودی، کنترل نفوذپذیری بصری است<ref>. [https://jria.iust.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-182-1&sid=1&slc_lang=fa علی‌الحسابی و قربانی، «بررسي ويژگي‌هاي فضای ورودی به‌عنوان مفصل و حريم بصری در عرصه‌های عمومي مجاور؛ نمونة موردی: بندر لافت»، 1393ش، ص94.]</ref> که بنا بر اصل نهی از اشراف و دسترسی بصری،<ref>. [https://smb.yazd.ac.ir/article_1639.html حیدری و تقی‌پور، «تحلیل محرمیت در خانه‌های سنتی بر اساس نسبت توده به فضا (نمونة موردی: خانه‌های تک‌حیاط در اقلیم گرم و خشک)»، 1397ش، ص94.]</ref> با یک چرخش در ورودی انحراف دید ایجاد می‌کردند.<ref>. [https://www.sid.ir/paper/92093/fa#downloadbottom ولی‌زادة‌اوغانی، «نمود اندیشه‌های اخلاقی- حقوقی در طرح معماری خانه‌های سنتی ایران»، 1397ش، ص35.]</ref> بر همین اساس، مسئلۀ محرمیت را در ورودی برخی مساجد و خانه‌های تاریخی با تغییر مسیر حل می‌کردند.<ref>. [https://www.isna.ir/news/1402092215913/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%86%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87 «بازخوانی معماری خانه‌هایی فراتر از سکونت‌گاه»، خبرگزاری ایسنا.]</ref>
+معماران نیز با ایجاد بیشترین فاصله در بخش اندرونی نسبت به ورودی، محرمیّت فضایی را در خانه‌ها افزایش می‌دادند.<ref>. [https://www.sid.ir/paper/177423/fa پیوسته‌گر و همکاران، «بازشناسی اصول پنج‌گانة استاد پیرنیا در معماری خانه‌های سنتی ایران و تحلیل آن با استناد به منابع اعتقادی اسلامی مطالعة موردی: خانه‌های شهر یزد»، 1396ش، ص57-56.]</ref> نظام ورودی در ایجاد قلمرو مستحکم، خلوت مناسب و حفاظت فیزیکی از اهل خانه نقش اساسی داشت.<ref>. [https://frh.sccsr.ac.ir/article-1-375-fa.html مرادی‌نسب و منان‌رئیسی، «تحلیل ابعاد وجودی نظام ورودی خانه‌های سنتی ایران بر پایة علل اربعة سینوی نمونة موردی: خانه‌های قاجاری یزد»، 1400ش، ص159.]</ref> یکی از مهمترین بخش‌های تأثیرگذار در محرمیت فضای ورودی، کنترل نفوذپذیری بصری است<ref>. [https://jria.iust.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-182-1&sid=1&slc_lang=fa علی‌الحسابی و قربانی، «بررسي ويژگي‌هاي فضای ورودی به‌عنوان مفصل و حريم بصری در عرصه‌های عمومي مجاور؛ نمونة موردی: بندر لافت»، 1393ش، ص94.]</ref> که بنا بر اصل نهی از اشراف و دسترسی بصری (دید مستقیم [[نامحرم]])،<ref>. [https://smb.yazd.ac.ir/article_1639.html حیدری و تقی‌پور، «تحلیل محرمیت در خانه‌های سنتی بر اساس نسبت توده به فضا (نمونة موردی: خانه‌های تک‌حیاط در اقلیم گرم و خشک)»، 1397ش، ص94.]</ref> با یک چرخش در ورودی انحراف دید ایجاد می‌کردند.<ref>. [https://www.sid.ir/paper/92093/fa#downloadbottom ولی‌زادة‌اوغانی، «نمود اندیشه‌های اخلاقی- حقوقی در طرح معماری خانه‌های سنتی ایران»، 1397ش، ص35.]</ref> بر همین اساس، مسئلۀ محرمیت را در ورودی برخی مساجد و خانه‌های تاریخی با تغییر مسیر حل می‌کردند.<ref>. [https://www.isna.ir/news/1402092215913/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%86%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87 «بازخوانی معماری خانه‌هایی فراتر از سکونت‌گاه»، خبرگزاری ایسنا.]</ref>
 این تغییر جهت، نقشی مؤثر در کاهش شدت صدا ایفا می‌کرد<ref>. [https://frh.sccsr.ac.ir/article-1-375-fa.html مرادی‌نسب و منان‌رئیسی، «تحلیل ابعاد وجودی نظام ورودی خانه‌های سنتی ایران بر پایة علل اربعة سینوی نمونة موردی: خانه‌های قاجاری یزد»، 1400ش، ص158.]</ref> و به منظور تأمین آرامش و امنیت ساکنان، مسیر ورود به خانه را به‌گونه‌ای طولانی و پیچ‌درپیچ طراحی می‌کردند<ref>. [https://magirans.com/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87-%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%8A-%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%86%DB%8C-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C.htm فروزان‌فر، اسماعیلی، «مفهوم حریم در معماری مسکونی سنتی و احیای آن در معماری مدرن ایران»، وب‌سایت مگیران.]</ref> تا هم دید مستقیم به فضای داخلی از میان برود و هم میزبان فرصت کافی برای آماده شدن و استقبال از مهمان داشته باشد.<ref>. [https://magirans.com/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AE%D9%84%D9%88%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-2.htm عزیزیان و کنعانیان، «نقش خلوت در معماری ایرانی»، وب‌سایت سیویلیکا.]</ref>
@@ خط ۸۰: / خط ۸۳: @@
 ==پیامد‌ حذف ورودی دالان در طراحی خانه‌های معاصر==
-سلسله‌مراتب ورودی در خانه‌های معاصر به یك در تبدیل شده كه مشخص‌کنندۀ مرز بین فضای عمومی و خصوصی خانواده‌ها است. حذف سلسله‌مراتب ورود، با نقض حریم خانواده‌ها باعث آشفتگی در فضای خصوصی و اختلاط در عملکرد سایر فضاها شده است.<ref>. [https://psp.journals.pnu.ac.ir/article_4399.html غفوریان و همکاران، «گونه‌شناسي سازمان فضايي و سلسله‌مراتب ورود در خانه‌هاي ايراني با تأكيد بر محرميت»، 1396ش، ص130-141.]</ref>
+سلسله‌مراتب ورودی در خانه‌های معاصر به یك در تبدیل شده كه مشخص‌کنندۀ مرز بین فضای عمومی و خصوصی خانواده‌ها است. حذف سلسله‌مراتب ورود، با نقض [[حریم خانواده‌ها]] باعث آشفتگی در فضای خصوصی و اختلاط در عملکرد سایر فضاها شده است.<ref>. [https://psp.journals.pnu.ac.ir/article_4399.html غفوریان و همکاران، «گونه‌شناسي سازمان فضايي و سلسله‌مراتب ورود در خانه‌هاي ايراني با تأكيد بر محرميت»، 1396ش، ص130-141.]</ref>
 با ورود به خانه، تمام فضاهای درون خانه در معرض اشراف قرار می‌گیرند. در ساختمان‌سازی‌های معاصر و در اغلب موارد، فضاهای بینابینی از میان رفته و مسیرها با یکدیگر تداخل پیدا کرده و هدایت افراد توسط اشیاء و عادات صورت می‌گیرد.<ref>. [https://www.sid.ir/paper/856929/fa چلونگریان و همکاران، «بررسی الگوهای معماری ورودی درخانه‌های سنتی ایرانی و ارائة راهبرد در بقای ورودی خانه‌های معاصر (خانه‌های شهر اصفهان)»، 1394ش، ص14.]</ref>
@@ خط ۱۱۴: / خط ۱۱۷: @@
 *
 *چلونگریان، رامین و همکاران، «بررسی الگوهای معماری ورودی درخانه‌های سنتی ایرانی و ارائۀ راهبرد در بقای ورودی خانه‌های معاصر (خانه‌های شهر اصفهان)»، دومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در عمران، معماری و شهرسازی، 1394ش.
-*
+*حسین‌یزدی، مریم، «محرمیت و خلوت در معماری ایرانی»، وب‌سایت انسان‌شناسی و فرهنگ، تاریخ درج مطلب: 4 آذر 1392ش.
 *حیدری و تقی‌پور، «تحلیل محرمیت در خانه‌های سنتی بر اساس نسبت توده به فضا (نمونۀ موردی: خانه‌های تک‌حیاط در اقلیم گرم و خشک)»، دوفصلنامۀ معماری اقلیم گرم و خشک، شمارۀ 8، دورۀ 6، 1397ش.
 *