صفحه‌ای تازه حاوی «'''<big>دیهیم</big>'''؛ قطعه‌ای از پوشاک باستان به نشان فرّ ایزدی شاهان. مطالعات و مستندات تاریخی، دیهیم را به‌عنوان قطعه‌ای مهم از پوشاک سلطنتی در فرهنگ یونانیان، مصریان و رومیان معرفی می‌کنند که با همواری فرهنگی ایرانیان با یونانیان، دیهیم از...» ایجاد کرد
 
سلیمانی (بحث | مشارکت‌ها)
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:1.jpg|جایگزین=دیهم |بندانگشتی|سنگ نگاره پیروزی شاپور بر امپراطوران روم یکی از آثار به جانده از دوره ساسانی است ،در این سنگا نگاره یکی از امپراطوران روم که زانو زده ،دیهم به سر بسته است]]
'''<big>دیهیم</big>'''؛ قطعه‌ای از پوشاک باستان به نشان فرّ ایزدی شاهان.  
'''<big>دیهیم</big>'''؛ قطعه‌ای از پوشاک باستان به نشان فرّ ایزدی شاهان.  


خط ۱۳: خط ۱۴:


==دیهیم در عصر اشکانیان==
==دیهیم در عصر اشکانیان==
[[پرونده:GotarzesII.jpg|جایگزین=سکه اشکانیان|بندانگشتی|سکه گودرز دوم]]
‌در نقوش حک‌شده در پشت سکة پارتی<ref>از شاهنشاهی اشکانی در ادبیات غرب با نام امپراتوری پارت‌ها یاد می‌شود.</ref> فرشته‌ سر‌بندی را حمل می‌کند که این همان دیهیم یا فّر‌ایزدی است.<ref>[https://www.jaco-sj.com/article_3689_c2372679d950eba3fd259eab723b66d8.pdf اورزمانی، «راز گشایی نمادهای آیینی در پوشش شهریاران ساسانی»،  1392ش، ص36.]</ref> سکه‌های اشکانی از ارشک تا مهرداد یکم تصویر پادشاه را با تاجی به‌همراه دیهیمی به دور آن، به تصویر کشیده‌اند. پس از تبدیل شدن حکومت اشکانی به یک حکومت مقتدر، این مدل سرپوش به‌همراه دیهیم مشخص کنندة جایگاه و اعتبار این دولت به‌عنوان جانشین هخامنشیان و سلوکیان بر روی سکه حک شد و تا پایان دورة اشکانی باقی ماند.<ref>[https://jhss.ut.ac.ir/article_74930_0b808d98ef489587a5921b1da2628bae.pdf افکنده وافشاری، «خاستگاه سر‌پوش در نخستین سکه‌های اشکانی (از ارشک یکم تا مهرداد یکم)»،  1398ش، ص23-22.]</ref>
‌در نقوش حک‌شده در پشت سکة پارتی<ref>از شاهنشاهی اشکانی در ادبیات غرب با نام امپراتوری پارت‌ها یاد می‌شود.</ref> فرشته‌ سر‌بندی را حمل می‌کند که این همان دیهیم یا فّر‌ایزدی است.<ref>[https://www.jaco-sj.com/article_3689_c2372679d950eba3fd259eab723b66d8.pdf اورزمانی، «راز گشایی نمادهای آیینی در پوشش شهریاران ساسانی»،  1392ش، ص36.]</ref> سکه‌های اشکانی از ارشک تا مهرداد یکم تصویر پادشاه را با تاجی به‌همراه دیهیمی به دور آن، به تصویر کشیده‌اند. پس از تبدیل شدن حکومت اشکانی به یک حکومت مقتدر، این مدل سرپوش به‌همراه دیهیم مشخص کنندة جایگاه و اعتبار این دولت به‌عنوان جانشین هخامنشیان و سلوکیان بر روی سکه حک شد و تا پایان دورة اشکانی باقی ماند.<ref>[https://jhss.ut.ac.ir/article_74930_0b808d98ef489587a5921b1da2628bae.pdf افکنده وافشاری، «خاستگاه سر‌پوش در نخستین سکه‌های اشکانی (از ارشک یکم تا مهرداد یکم)»،  1398ش، ص23-22.]</ref>


‌در تندیس یافته شدۀ لرستان نوعی سربند بر سر پادشاه به نمایش درآمده که به شکل نواری به دور سر شاه پیچیده شده است. این دیهیم را با شرابه‌هایی<ref group="یادداشت"> به رشته و منگوله‌هایی که به یک چیز بیاویزند شرابه‌دوزی اطلاق می‌شود </ref><ref>[https://vista.ir/w/a/16/1wvj3/%D9%87%D9%86%D8%B1-%D8%B4%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D9%87-%D8%AF%D9%88%D8%B2%DB%8C «هنر شرابه دوزی»،  وب‌سایت مجله فرنگ و هنر صنایع دستی.]</ref> که در برخی مواقع تا سر شانه‌ها می‌رسید تزیین می‌کردند.<ref>شهشهانی، تاریخچة پوشش سر در ایران، 1374ش، ص42.</ref>‌ دیهیم اشکانی از سربند مشابهی که یونانیان آن را به دور سر خود می‌بستند و دیادِم می‌خواندند اقتباس شده است.<ref>سودآور، ‌ ‌فره‌ایزدی در آیین پادشاهی ایران باستان، 1383ش، ص36.</ref>
‌در تندیس یافته شدۀ لرستان نوعی سربند بر سر پادشاه به نمایش درآمده که به شکل نواری به دور سر شاه پیچیده شده است. این دیهیم را با شرابه‌هایی<ref group="یادداشت"> به رشته و منگوله‌هایی که به یک چیز بیاویزند شرابه‌دوزی اطلاق می‌شود </ref><ref>[https://vista.ir/w/a/16/1wvj3/%D9%87%D9%86%D8%B1-%D8%B4%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D9%87-%D8%AF%D9%88%D8%B2%DB%8C «هنر شرابه دوزی»،  وب‌سایت مجله فرنگ و هنر صنایع دستی.]</ref> که در برخی مواقع تا سر شانه‌ها می‌رسید تزیین می‌کردند.<ref>شهشهانی، تاریخچة پوشش سر در ایران، 1374ش، ص42.</ref>‌ دیهیم اشکانی از سربند مشابهی که یونانیان آن را به دور سر خود می‌بستند و دیادِم می‌خواندند اقتباس شده است.<ref>سودآور، ‌ ‌فره‌ایزدی در آیین پادشاهی ایران باستان، 1383ش، ص36.</ref>
[[پرونده:دیهم.png|جایگزین=سنگ نگاره اردشیر دوم در تاق بستان|بندانگشتی|سنگ نگاره اردشير دوم در تاق بستان - اهورامزدا ديهيم شاهي را به او ميدهد]]


==دیهیم در عصر ساسانیان==
==دیهیم در عصر ساسانیان==
بر سکه‌های عصر ساسانی، دیهیم قابل مشاهده است. این محتوای تصویری در ظروف سیمین ساسانیان و به‌عنوان نقش برجسته، تصویری از حضور الهة آناهیتا به‌همراه یکی از پادشاهان ساسانی که دیهیمی بر گردن آویخته، دیده می‌شود. ساسانیان دیهیم را نماد شهریاری می‌دانستند و اغلب فرماندهان ساسانی با دیهیم تصویر شده‌اند. دیهیم فّر ایزدی بود که فرمانروا را از مردم عادی جدا و او را سزاوار سروری و حکمرانی می‌کرد. ساسانیان با به تصویر کشیدن صحنه‌هایی از اهدای دیهیم توسط اهورامزدا (نقش برجستة نقش رستم)،  (مراسم تاج‌گذاری بهرام اول) و (مراسم تاج‌گیری نرسی از الهة آناهیتا) خود را نمایندة او و برگزیدۀ ایزد بزرگ معرفی می‌کردند.<ref>[https://www.jaco-sj.com/article_3689_c2372679d950eba3fd259eab723b66d8.pdf اورزمانی، «راز گشایی نمادهای آیینی در پوشش شهریاران ساسانی»،  1392ش، ص37-36.]</ref>
بر سکه‌های عصر ساسانی، دیهیم قابل مشاهده است. این محتوای تصویری در ظروف سیمین ساسانیان و به‌عنوان نقش برجسته، تصویری از حضور الهة آناهیتا به‌همراه یکی از پادشاهان ساسانی که دیهیمی بر گردن آویخته، دیده می‌شود. ساسانیان دیهیم را نماد شهریاری می‌دانستند و اغلب فرماندهان ساسانی با دیهیم تصویر شده‌اند. دیهیم فّر ایزدی بود که فرمانروا را از مردم عادی جدا و او را سزاوار سروری و حکمرانی می‌کرد. ساسانیان با به تصویر کشیدن صحنه‌هایی از اهدای دیهیم توسط اهورامزدا (نقش برجستة نقش رستم)،  (مراسم تاج‌گذاری بهرام اول) و (مراسم تاج‌گیری نرسی از الهة آناهیتا) خود را نمایندة او و برگزیدۀ ایزد بزرگ معرفی می‌کردند.<ref>[https://www.jaco-sj.com/article_3689_c2372679d950eba3fd259eab723b66d8.pdf اورزمانی، «راز گشایی نمادهای آیینی در پوشش شهریاران ساسانی»،  1392ش، ص37-36.]</ref>




==ارتباط دیهیم و دستار در عصر ساسانی==
==ارتباط دیهیم و دستار در عصر ساسانی==
در سنگ‌نگارة مشهور نقش رستم که صحنة تایید سلطنت اردشیر اول ساسانی را به نمایش می‌گذارد، اهورامزدا و اردشیر سوار بر اسب با ترکیب‌بندی متقارن در پیشاروی هم قرار گرفته‌اند و حلقة تاییدِ دستارداری را اهورامزدا به اردشیر اعطا می‌کند. ساسانیان به جای دیهیم از دستاری ضخیم‌تر و بلند‌تر در زیر تاج خود استفاده می‌کردند.<ref>سودآور، ‌ ‌فره‌ایزدی در آیین پادشاهی ایران باستان، 1383ش، ص38-37.</ref>
در سنگ‌نگارة مشهور نقش رستم که صحنة تایید سلطنت اردشیر اول ساسانی را به نمایش می‌گذارد، اهورامزدا و اردشیر سوار بر اسب با ترکیب‌بندی متقارن در پیشاروی هم قرار گرفته‌اند و حلقة تاییدِ دستارداری را اهورامزدا به اردشیر اعطا می‌کند. ساسانیان به جای دیهیم از [[دستار|دستاری]] ضخیم‌تر و بلند‌تر در زیر تاج خود استفاده می‌کردند.<ref>سودآور، ‌ ‌فره‌ایزدی در آیین پادشاهی ایران باستان، 1383ش، ص38-37.</ref>
 




خط ۵۳: خط ۵۴:
   
   
==یادداشت‌ها==
==یادداشت‌ها==
<references group="یادداشت"/>  
<references group="یادداشت" />  
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==
==منابع==
* افکنده، احسان و افشاری، فاطمه، «خاستگاه سر‌پوش در نخستین سکه‌های اشکانی (از ارشک یکم تا مهرداد یکم)»،  فصلنامة علمی پژوهش‌های تاریخی دانشگاه تهران، شمارة 2، 1398ش.
*افکنده، احسان و افشاری، فاطمه، «خاستگاه سر‌پوش در نخستین سکه‌های اشکانی (از ارشک یکم تا مهرداد یکم)»،  فصلنامة علمی پژوهش‌های تاریخی دانشگاه تهران، شمارة 2، 1398ش.
* اورزمانی، فریدون، «راز‌ گشایی نمادهای آیینی در پوشش شهریاران ساسانی»،  فصلنامة هنر و تمدن شرق، شمارة اول پاییز، 1392ش.
*اورزمانی، فریدون، «راز‌ گشایی نمادهای آیینی در پوشش شهریاران ساسانی»،  فصلنامة هنر و تمدن شرق، شمارة اول پاییز، 1392ش.
* دادور، ابوالقاسم و مکوندی، لیلا، «بررسی طرح تاج شاهان درسکه‌های ایرانی از دورة هخامنشی تا ساسانی»،  نشریة هنرهای زیبا - هنر‌های‌تجسمی، ‌ تابستان1391ش.
*دادور، ابوالقاسم و مکوندی، لیلا، «بررسی طرح تاج شاهان درسکه‌های ایرانی از دورة هخامنشی تا ساسانی»،  نشریة هنرهای زیبا - هنر‌های‌تجسمی، ‌ تابستان1391ش.
* رودکی، «قصاید و غزلیات»،  وب‌سایت گنجور، تاریخ درج مطلب: 17 دی 1402ش.
*رودکی، «قصاید و غزلیات»،  وب‌سایت گنجور، تاریخ درج مطلب: 17 دی 1402ش.
* سودآور، ابوالعلاء، فرّه ایزدی در آیین پادشاهی ایران باستان، میرک، ایالات متحدة امریکا، 1383ش.
*سودآور، ابوالعلاء، فرّه ایزدی در آیین پادشاهی ایران باستان، میرک، ایالات متحدة امریکا، 1383ش.
* شهشهانی، سهیلا، تاریخ پوشش سر در ایران، تهران، مدبر، چاپ اول، 1374ش.
*شهشهانی، سهیلا، تاریخ پوشش سر در ایران، تهران، مدبر، چاپ اول، 1374ش.
* «کلاه‌هایی‌که ایرانیان برسر می‌گذاشتند»،  وب‌سایت ویستا نیوز‌هاب، تاریخ درج مطلب: 24 آذر 1402ش.
*«کلاه‌هایی‌که ایرانیان برسر می‌گذاشتند»،  وب‌سایت ویستا نیوز‌هاب، تاریخ درج مطلب: 24 آذر 1402ش.
* گودرزی، سیمین دخت، «ستیز میان مهریان و میترائیان»،  دومین کنفرانس بین‌المللی علوم رفتاری و مطالعات اجتماعی، 1394ش.
*گودرزی، سیمین دخت، «ستیز میان مهریان و میترائیان»،  دومین کنفرانس بین‌المللی علوم رفتاری و مطالعات اجتماعی، 1394ش.
* «نگاهی به کلاه پارسیان»،  وب‌سایت مگ ایرانز، تاریخ درج مطلب: 24آذر 1402ش.
*«نگاهی به کلاه پارسیان»،  وب‌سایت مگ ایرانز، تاریخ درج مطلب: 24آذر 1402ش.
* ««ورقه و گلشاه: »  عاشق و معشوقی که به دست پیغامبر (صلی‌الله‌علیه‌‌و‌آله‌وسلّم) زنده شدند»،  وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 3 مرداد 1396ش.  
*««ورقه و گلشاه: »  عاشق و معشوقی که به دست پیغامبر (صلی‌الله‌علیه‌‌و‌آله‌وسلّم) زنده شدند»،  وب‌سایت مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 3 مرداد 1396ش.  


[[رده: ویکی‌رز]]
[[رده: ویکی‌رز]]