قانون حجاب در فرانسه: تفاوت میان نسخه‌ها

مساله حجاب مسلمانان در فرانسه پس از خودداری چند دانش‌آموز دختر از برهنه کردن موهای سرشان، یکی از جنجالی‌ترین مسائل از سال 1989م تاکنون بوده است. قانون «ممنوعیت استفاده از نشانه‌های مذهبی در مدارس فرانسه» در 15 مارس 2004م در مجلس فرانسه به تصویب رسید. مواردی که در این قانون ممنوع اعلام شده است، اگرچه شامل نمادهای مذهبی همۀ ادیان است؛ اما در عمل، فقط ممنوعیت استفاده از نشانه‌های دینی مسلمانان اجرایی می‌شود. در سال 2010م نیز قانون ممنوعیت پوشش صورت در فضاهای عمومی در این کشور تصویب شد. بر اساس این قانون، زنانی که از پوشش برقع و نقاب در مکان‌های عمومی استفاده ‌کنند، علاوه بر برهنه‌سازی صورت از سوی پلیس، باید در کلاس‌های شهروندی شرکت و جریمۀ 190 دلاری پرداخت کنند.  

بحث گسترده پیرامون پوشش اسلامی در فرانسه در 18 سپتامبر 1989م با تعلیق سه دختر دانش‌آموز از تحصیل به‌دلیل خودداری از کشف حجاب در مدرسه راهنمایی گابریل‌هاوز آغاز شد. جنجال بر سر حجاب اسلامی با تعلیق تحصیلی سه دختر مسلمان در ژانویه 1990م، در مدرسه راهنمایی اوئیز پاستور ادامه یافت. در سپتامبر 1994م، فرانسیس بایرو وزیر فرهنگ وقت فرانسه، طی یادداشتی خواستار ممنوعیت نمادهای مذهبی «جلب‌توجه‌کننده» در نهادهای عمومی شد. از سال‌ 1994 تا 2003م، حدود 100 نفر از دانش‌آموزان محجبه در واحدهای آموزشی فرانسه تعلیق یا اخراج شدند. شیراک در دسامبر 2003م خواهان ممنوعیت قانونی نمادهای مذهبی در مدارس شد<ref> [https://www.mashreghnews.ir/news/624318/%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87 «داستان حجاب در فرانسه»،  وب‌سایت مشرق‌نیوز.]</ref> و در نهایت قانون «ممنوعیت استفاده از نشانه‌های مذهبی در مدارس فرانسه» شامل صلیب، حجاب اسلامی و کلاه‌های مخصوص در سال 2004م به تصویب رسید.<ref> [https://www.mashreghnews.ir/news/1526188/%D9%BE%D8%B4%D8%AA-%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D9%87-%D8%B7%D8%B1%D8%AD-%D8%A8%DB%8C-%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA «پشت پرده طرح بی‌حجابی اجباری در فرانسه چیست؟»،  وب‌سایت مشرق‌نیوز.]</ref>

مجلس سنای فرانسه در سال 2019م لایحه‌‌ای را تصویب کرد که بر اساس آن، مادران باحجاب از همراهی فرزندان‌شان در فعالیت‌های خارج از مدرسه منع می‌شوند و این لایحه شامل ممنوعیت [[بورکینی]] در استخرها نیز می‌شود.<ref> [https://www.irna.ir/news/85212612/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87-%D9%BE%D9%88%D8%B4%DB%8C%D8%AF%D9%86-%D8%B9%D8%A8%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3-%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9-%DA%A9%D8%B1%D8%AF «فرانسه پوشیدن عبای اسلامی را برای دختران در مدارس ممنوع کرد»،  خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref> سپس در ژانویه 2022م مجلس سنای فرانسه اصلاحیه‌ای را با اکثریت آراء تصویب کرد که بر اساس آن «پوشیدن حجاب در مسابقات ورزشی» ممنوع می‌شود.<ref> [https://www.mashreghnews.ir/news/1328972/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87-%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D9%82%D8%A7%D8%AA-%D9%88%D8%B1%D8%B2%D8%B4%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9-%DA%A9%D8%B1%D8%AF «فرانسه حجاب در مسابقات ورزشی را ممنوع کرد»،  وب‌سایت مشرق.]</ref> کمیته بین‌المللی المپیک (IOC) پس از اعلام فرانسه مبنی بر ممنوعیت حضور ورزشکاران محجبه این کشور در بازی‌های المپیک 2024م پاریس، اظهار داشت محدودیتی برای داشتن لباس مذهبی در دهکدۀ المپیک وجود ندارد.<ref> [https://aftabnews.ir/fa/news/863769/%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87-%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%BE%DB%8C%DA%A9-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D9%85%D9%86%D8%B9-%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D8%AC%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87-%D8%B1%D8%A7-%D8%B1%D8%AF-%DA%A9%D8%B1%D8%AF «کمیته بین‌المللی المپیک قانون منع حجاب اجباری دولت فرانسه را رد کرد»،  پایگاه خبری آفتاب.]</ref>

اندیشمندان فرانسوی برای رفع چالش حجاب در فرانسه سه راهکار پیشنهاد می‌کنند: پذیرش اصول لائیتسه و فرهنگ فرانسوی از طرف مسلمانان، کناره‌گیری مسلمانان از متن جامعه و یا گزینش هویت ترکیبی اسلامی-غربی از سوی مسلمانان.<ref>[https://iiwfs.com/%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%82%D8%B6-%D9%84%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D8%AA%D9%87-%D9%88-%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86/ مذهبی، «تناقض لائیسیته و حجاب زنان مسلمان در فرانسه»،  وب‌سایت مرکز آینده پژوهی جهان اسلام.]</ref>

در پاسخ به این پرسش که چرا در موضوع پوشش اسلامی زنان مسلمان، فرانسه بیش از دیگر کشورهای اروپایی دچار چالش شده است، برخی‌اندیشمندان معتقدند که نظام سیاسی لائیک و فرهنگ لائیسیته در فرانسه مهم‌ترین دلیل این تعارض است. بر اساس مفهوم لائیسیته، دولت و حوزۀ عمومی، نباید از هیچ دینی پیروی کند و هیچ دینی نیز اجازه اعمال قدرت سیاسی‌ در جامعه مدنی فرانسه را ندارد. پیروان لائیسیته در فرانسه بر این باورند که نماد حجاب موجب شکل‌گیری بنیادگرایی دینی می‌شود که تهدیدی برای ارزش‌های جمهوری فرانسه، مانند لائیسیته و هویت فرانسوی تلقی می‌شود.<ref>[https://iiwfs.com/%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%82%D8%B6-%D9%84%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D8%AA%D9%87-%D9%88-%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86/ مذهبی، «تناقض لائیسیته و حجاب زنان مسلمان در فرانسه»،  وب‌سایت مرکز آینده‌پژوهی جهان اسلام.]</ref>

حضور دین اسلام در اروپا به سدۀ هشتم میلادی باز می‌گردد.<ref> [https://shouba.ir/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87%D8%9B-%D8%AA%D9%81%D8%B1%D9%82%D9%87/ «نگاهی به وضعیت مسلمانان فرانسه. تفرقه و سلطه دولت مسلمانان را ضعیف کرده»،  وب‌سایت شعوبا.]</ref> دستیابی به آمار دقیق مسلمانان در اروپا به‌دلیل ممنوعیت سرشماری بر مبنای مذهب مطابق با قانون اساسی برخی کشورهای اروپایی امکان‌پذیر نیست.<ref> [https://www.asriran.com/fa/news/966394/%D9%BE%DB%8C%D8%B4-%D8%A8%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87-%D8%AA%D8%A7-%DB%B1%DB%B5%DB%B0-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D8%AF%DB%8C%DA%AF%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87-%D9%88-%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3-%D9%88-%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%AF-%D8%B4%D8%AF «پیش بینی الجزیره. تا 150 سال دیگر فرانسه و انگلیس و آلمان مسلمان خواهند شد»،  وب‌سایت تحلیلی خبری عصر ایران.]</ref> بر اساس برخی از پیش‌بینی‌های آینده‌پژوهانه، تا اواسط قرن جاری یک‌پنجم جمعیت اتحادیه اروپا متعلق به مسلمانان خواهد بود. در میان کشورهای اروپایی، فرانسه به‌دلیل روابط تاریخی‌اش با بخشی از جهان عرب بیشترین جمعیت مسلمان را در خود جای داده است.<ref> [https://www.irna.ir/news/85212612/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87-%D9%BE%D9%88%D8%B4%DB%8C%D8%AF%D9%86-%D8%B9%D8%A8%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3-%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9-%DA%A9%D8%B1%D8%AF «فرانسه پوشیدن عبای اسلامی را برای دختران در مدارس ممنوع کرد»،  خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران.]</ref> طبق گزارشی که مؤسسه آمار و مطالعات اقتصادی فرانسه که در ژوئن 2023م منتشر کرد، نشان می‌دهد10درصد از جمعیت فرانسه را مسلمان‌ها تشکیل می‌دهند. همچنین بر اساس برآوردهای مرکز تحقیقاتی پیو (Pew) آمریکا تعداد مسلمانان در فرانسه تا سال2050م، به 18درصد خواهد رسید. <ref> [https://www.asriran.com/fa/news/966394/%D9%BE%DB%8C%D8%B4-%D8%A8%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87-%D8%AA%D8%A7-%DB%B1%DB%B5%DB%B0-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D8%AF%DB%8C%DA%AF%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87-%D9%88-%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3-%D9%88-%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%AF-%D8%B4%D8%AF «پیش بینی الجزیره. تا 150 سال دیگر فرانسه و انگلیس و آلمان مسلمان خواهند شد»،  وب‌سایت تحلیلی خبری عصر ایران.]</ref>علاوه بر حضور گسترده مسلمانان در فرانسه، گرایش روز افزون مردم این کشور به اسلام نیز موجب شده است تا دولت فرانسه با تحت فشار قرار دادن مسلمانان و اعمال محدویت‌های بی‌سابقه بر آنان، مانع رشد روزافزون مسلمانان در این کشور شود. <ref> [https://www.mehrnews.com/news/5885059/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%DB%8C%DA%A9-%D8%A8%D8%A7%D9%85-%D9%88-%D8%AF%D9%88-%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C-%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B3%D8%A6%D9%84%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86 «سیاست یک بام و دو هوای غربی‌ها در مسئله «زنان»»، خبرگزاری مهر.]</ref>

زنان مسلمان فرانسوی معتقدند پایبندی حجاب الهام‌گرفته از ارزش‌های دینی‌ آنان است و اصول لائیسیته باید ارزش‌های سایر ادیان را در حوزۀ عمومی به ‌رسمیت بشناسد. آنان برای این مدعای خود به مادۀ 9 توافق اروپا در حوزۀ حقوق بشر استناد می‌کنند که آزادی ادیان در اروپا را تضمین کرده است.<ref>[https://iiwfs.com/%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%82%D8%B6-%D9%84%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D8%AA%D9%87-%D9%88-%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86/ مذهبی، «تناقض لائیسیته و حجاب زنان مسلمان در فرانسه»،  وب‌سایت مرکز آینده‌پژوهی جهان اسلام.]</ref> بر اساس گزارش «میدل ایست مانیتور»، کمیته «حقوق بشر سازمان ملل» در سال 2016م نیز قانون «ممنوعیت پوشش اسلامی در مدارس فرانسه» را نقض معاهده بین‌المللی حقوق بشر تلقی کرد.<ref> [https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86-62/3888296-%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%B4-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%84%D9%84-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D9%86%D8%B9-%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87 «واکنش سازمان ملل به منع حجاب در فرانسه»،  روزنامه دنیای اقتصاد.]</ref>

[[پرونده:ممنوعیت-حجاب.jpg|بندانگشتی|مخالفت جوانان فرانسه با ممنوعيت حجاب]]

برخی از سیاست‌مداران فرانسوی نیز قانون ممنوعیت پوشش عبا در مدارس را اهانت به آزادی‌های اساسی دانسته و با آن مخالفت کردند. این سیاست‌مداران بر این باورند که حتی با فرض پشتیبانی این قانون از سکولاریسم، همبستگی اجتماعی در فرانسه بعد از اجرا شدن این قانون به‌شدت آسیب دیده است.<ref> [https://www.iribnews.ir/fa/news/3967724/%DA%86%D8%A7%D9%84%D8%B4-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4-%D8%B9%D8%A8%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3 «چالش حقوقی دولت فرانسه برای ممنوعیت پوشش عبا در مدارس»،  خبرگزاری صداوسیما.]</ref>

بسیاری از والدین و کارشناسان حوزۀ آموزش و پرورش فرانسه ضمن انتقاد از رویکرد جنجال برانگیز دولت فرانسه در رابطه با پوشش اسلامی، هدف این جنجال‌آفرینی از سوی سیاست‌مدارن فرانسوی را به حاشیه بردن بحران‌های آموزشی و پوشاندن مشکلات واقعی مانند آزار و اذیت جنسی و قلدری در مدارس فرانسه عنوان می‌کنند.<ref> [https://www.iribnews.ir/fa/news/3967724/%DA%86%D8%A7%D9%84%D8%B4-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4-%D8%B9%D8%A8%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3 «چالش حقوقی دولت فرانسه برای ممنوعیت پوشش عبا در مدارس»،  خبرگزاری صداوسیما.]</ref>

[[پرونده:ممنوعیت-حجاب2.jpg|بندانگشتی|اعتراض به ممنوعیت حجاب در مدارس فرانسه]]