لباس زنان بختیاری: تفاوت میان نسخه‌ها

لباس زنان بختیاری از اصالت و تنوع بالایی برخوردار است. مهم‌ترین بخش از پوشاک زنان بختیاری، سرپوش است؛ زیرا خصوصیات قومی و نژادی زنان این منطقه را نشان می‌دهد. لچک، مَینا، کُلَوِی، شَده و تُرکِی‌بند از جمله سرپوش‌های مهم زنان بختیاری است. رنگ لباس زنان بختیاری متنوع و شاد است و متناسب‌با فصل‌های سال انتخاب می‌شوند. رنگ‌های شاد به زنان حس آرامش و امنیت می‌دهد. پوشش کامل و سرتاسری بدن از ویژگی‌های اصلی لباس زنان بختیاری است. تولید لباس سنتی توسط زنان بختیاری جزء یکی از اصلی‌ترین مشاغل زنان این قوم به شمار می‌رود و نقش مهمی در توسعۀ گردشگری، فرهنگی و تاریخی منطقه دارد.

برخی محققین بر این باورند که پوشش زنان بختیاری بیشترین شباهت را به لباس زنان ایران در دوران ساسانی دارد. این دیدگاه‌ها نشان‌دهندۀ پیوند عمیق این پوشش با تاریخ، فرهنگ و زبان قوم بختیاری است؛ لباسی که به‌سبب قدمت و جایگاه ویژه‌اش در میان مردم این قوم، ظرفیت معرفی به دیگر نقاط کشور به‌عنوان یک پوشش ملی را نیز داراست.<ref>[http://www.manahonar.com/Blog/?p=438#:~:text=%DB%8C%DA%A9%DB%8C%20%D8%A7%D8%B2%20%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85%20%DA%A9%D9%87%D9%86,%D8%A8%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C%20%D8%A8%D9%87&text=%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%20%D8%A8%D9%87%20%D8%AE%D8%A7%D8%B7%D8%B1%20%D8%A8%D8%B1%D8%AE%DB%8C,%D8%A8%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C%20%D8%A8%D9%87&text=%D8%8C%20%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86%29%20%D9%85%DB%8C%20%D8%A8%D8%A7%D8%B4%D8%AF,%D8%A8%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C%20%D8%A8%D9%87&text=%D9%85%D8%B9%D8%B1%D8%B6%20%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%20%D9%88%D8%AA%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D8%A8%20%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1,%D8%A8%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C%20%D8%A8%D9%87 صادقیان، «لباس محلی بختیاری»، وب‌سایت مانا هنر ایرانیان.]</ref>

ایل بختیاری یکی از اقوام اصیل ایران است که در استان‌های خوزستان، چهارمحال و بختیاری، لرستان و مناطقی از اصفهان سکونت دارند. پوشاک در فرهنگ این ایل جایگاهی برجسته دارد و به‌عنوان یکی از عناصر متمایزکنندۀ هویت بختیاری شناخته می‌شود. پوشش بختیاری‌ها ریشه در اصالت این قوم و فرهنگ غنی آن دارد و نه‌تنها از زیبایی چشم‌نوازی برخوردار است؛ بلکه تنوع در پوشش را نیز به نمایش می‌گذارد.<ref>[https://journals.iau.ir/article_691525.html نصیری، «بررسی مردم‌شناختی پوشاک زنان و دختران در قوم بختیاری»، 1401ش، ص120.]</ref>

لَچَک شباهت زیادی با دیهیم دارد که در دوران باستان به‌عنوان نمادی از افتخار و مقام بر سر می‌گذاشتند.<ref>[https://ganj.irandoc.ac.ir/#/search?keywords=%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%20%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%20%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9%20%D8%AF%D8%B1%20%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%DB%80%20%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1%DB%8C%20%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%8C%20%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF%20%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87:%20(%D8%A7%DB%8C%D9%84%20%D8%A8%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C)&basicscope=1 اسدی فارسانی، «نظام ساختاری پوشاک در جامعۀ عشایری ایران، مورد مطالعه: (ایل بختیاری)»، 1398ش، ص172.]</ref> لچک زنان بختیاری جزء مهم‌ترین پوشاک زنان این منطقه است؛ چرا که بیشترین تزیینات را از آن خود کرده است.<ref>[https://ganj.irandoc.ac.ir/#/search?keywords=%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%20%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%20%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9%20%D8%AF%D8%B1%20%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%DB%80%20%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1%DB%8C%20%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%8C%20%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF%20%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87:%20(%D8%A7%DB%8C%D9%84%20%D8%A8%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C)&basicscope=1 اسدی فارسانی، «نظام ساختاری پوشاک در جامعۀ عشایری ایران، مورد مطالعه: (ایل بختیاری)»، 1398ش، ص172.]</ref> سرپوش زنان بختیاری از دو تکه پارچۀ مستطیل‌شکل و رنگارنگ با جنس‌های گوناگون تشکیل شده است که برای پوشاندن سر و موها استفاده می‌شود. قسمت جلوی این سرپوش از جنس مخمل و به شکل نیم‌دایره است؛ جنس پارچۀ دیگر نازک‌تر بوده و به کلاهک متصل می‌شود. لچک‌ها دارای انواع مختلفی هستند که شامل لچک منجوق‌دوزی، لچک الماس‌نما و لچک ریالی می‌شود. در دو سر لچک بندهایی قرار دارد که زنان آن را در زیر چانه گره می‌زنند.<ref>داودی حموله، دانشنامۀ قوم بختیاری، 1393ش، ص373 و 374.</ref>

مَینا، پارچه‌ای مستطیل‌شکل از جنس تور حریر است که در رنگ‌های متنوع تهیه می‌شود. بلندی آن به گونه‌ای است که شانه‌ها، آرنج، سینه و کمر زنان بختیاری را می‌پوشاند؛ ویژگی‌ای که فراتر از جنبه ظاهری، نشان از توجه به عفاف و پوشیدگی در سنت پوشاک این قوم دارد.<ref>داودی حموله، دانشنامۀ قوم بختیاری، 1393ش، ص374 و 375.</ref>  

در فرهنگ بختیاری، پوشیدن لچک و مینا پس از ازدواج نمادی از ورود زن به مرحله‌ای مقدس و پذیرش نقش‌هایی چون مادری، خانه‌داری و همراهی با همسر است. در این مرحله، حرمت و شرافت همسرداری بخشی از قدسیت زندگی زناشویی اوست.

شَده از روسری‌های چهارگوش و به‌رنگ مشکی زنان بختیاری است که اطراف آن با خطوط سبز و آبی و قرمز تزیین شده است. این روسری از جنس ابریشم بوده و مخصوص زنان میانسال است.<ref>[https://ganj.irandoc.ac.ir/#/search?keywords=%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%20%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%20%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9%20%D8%AF%D8%B1%20%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%DB%80%20%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1%DB%8C%20%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%8C%20%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF%20%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87:%20(%D8%A7%DB%8C%D9%84%20%D8%A8%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C)&basicscope=1 اسدی فارسانی، «نظام ساختاری پوشاک در جامعۀ عشایری ایران، مورد مطالعه: (ایل بختیاری)»، 1398ش، ص177.]</ref>

زنان بختیاری هنگام عروس شدن، شال یا کمربندی از جنس چلوار را، به دور کمر می‌بندند؛ شالی که به دست یکی از مردان خانواده همچون پدر، برادر، عمو یا دایی بسته می‌شود. این رسم دیرینه، نمادی است از پیوندی عمیق و پایدار که تنها مرگ می‌تواند آن را بگسلد. در نگاه مردم این دیار، شال عروس نشانه‌ای از تعهد و وفاداری است.<ref>[https://journals.iau.ir/article_691525.html نصیری، «بررسی مردم‌شناختی پوشاک زنان و دختران در قوم بختیاری»، 1401ش، ص134 و 135.]</ref>

تومبون زنان بختیاری دامن چین‌دار و بلندی است که روی پیراهن پوشیده می‌شود. قسمت بالای این دامن لیفه‌ای است که با عبور دادن بند از داخل آن، در قسمت کمر جمع شده و دامن را چین‌دار می‌کند. اغلب پارچه‌هایی که برای دوخت تومبون استفاده می‌شود؛ کودری، چیت و پارچه‌های پنبه‌ای است. رنگ این دامن آبی، سبز یا قرمز و طرح پارچۀ آن به‌صورت ساده یا گل‌دار انتخاب می‌شود. زنان بختیاری در زیر تومبون از زیرشلواری که تا مچ پا را می‌پوشاند، استفاده می‌کنند.<ref>[https://www.tabiat.ir/page/9521/%d9%84%d8%a8%d8%a7%d8%b3-%d8%b2%d9%86%d8%a7%d9%86-%d8%a8%d8%ae%d8%aa%db%8c%d8%a7%d8%b1%db%8c «پوشاک زنان بختیاری»، وب‌سایت مؤسسۀ آموزش و تحقیقات جهانگردی طبیعت.]</ref>