پیش‌نوس:اختلال خودزشت‌انگاری: تفاوت میان نسخه‌ها

'''شناسه:''' اختلال خودزشت‌انگاری، وسواس فکری درباره نقص ظاهری

اختلال خودزشت‌انگاری نوعی اختلال روانی است که با اشتغال ذهنی شدید و رفتارهای تکراری نسبت به نقص‌های واقعی یا خیالی در ظاهر مشخص می‌شود. این اختلال معمولاً در نوجوانی آغاز می‌گردد و عوامل ژنتیکی، زیستی، روان‌شناختی و اجتماعی در بروز آن نقش دارند. فشارهای فرهنگی و رسانه‌ای، استانداردهای زیبایی غیرواقعی و تجربیات منفی دوران کودکی در شکل‌گیری این اختلال مؤثرند. پیامدهای آن شامل نشخوار فکری، اضطراب اجتماعی، اجتناب از ارتباطات، خودکم‌بینی، رفتارهای جبرانی، گرایش به جراحی‌های زیبایی و افزایش خطر افسردگی و خودکشی است. تشخیص مبتنی بر مصاحبه بالینی و معیارهای DSM-5 بوده و درمان شامل طرح‌واره‌درمانی، مواجهه و جلوگیری از پاسخ (ERP)، درمان شناختی‌رفتاری و دارودرمانی است.

اختلال خودزشت‌انگاری<ref>Body Dysmorphic Disorder یا BDD</ref> نوعی اختلال روانی است که در آن فرد به‌شکلی وسواس‌گونه و افراطی، خود را دارای نقص یا ایرادی در ظاهر جسمانی خود می‌داند؛ این نقص اغلب یا وجود خارجی ندارد یا بسیار جزئی‌تر از آن است که فرد تصور می‌کند. تشخیص این اختلال زمانی مطرح می‌شود که اشتغال ذهنی فرد با این نقص‌ها، به حدی شدید باشد که عملکرد اجتماعی، شغلی یا سایر جنبه‌های زندگی او را مختل کند.<ref>گنجی، «آسیب شناسی روانی براساس dsm-5-tr»، 1402، ج1، ص622-623.</ref>

‎ در اختلال خودزشت‌انگاری، فرد در واکنش به نگرانی‌های مفرط درباره ظاهر خود، رفتارهای تکراری مانند وارسی مکرر در آینه، آرایش افراطی، درخواست اطمینان از دیگران و مقایسه مداوم خود با دیگران را انجام می‌دهد. این اشتغال ذهنی با ظاهر، با نگرانی درباره وزن یا چربی بدن در اختلالات خوردن متفاوت است؛ چراکه اختلالات خوردن عمدتاً با الگوهای ناسالم تغذیه و تصور تحریف‌شده از وزن بدن همراه‌اند. در مقابل، افراد مبتلا به اختلال خودزشت‌انگاری، نسبت به نقص جزئی یا خیالی در ظاهر خود باورهای نادرست و راسخی دارند<ref>[https://jams.arakmu.ac.ir/article-1-7359-fa.html اعظم رجبیان و دیگران، «بررسی علل اختلال بدریخت‌انگاری بدن در زنان: تحلیل محتوا»، 1401ش، ص487؛] [https://psychstudies.alzahra.ac.ir/article_2880.html دمرچلی و دیگران، « تدوین مدل ارتباط اضطراب اجتماعی با اختلال بدریخت انگاری بدن: نقش میانجی ترس از ارزیابی مثبت و منفی»، 1396ش، ص114.]</ref> و اغلب به‌دنبال جراحی‌های زیبایی برای رفع این نقص هستند. تشخیص این اختلال مبتنی بر وجود نگرانی شدید و مداوم درباره یک نقص ظاهری است که عملکرد فرد را مختل می‌کند.<ref>گنجی، «آسیب شناسی روانی براساس dsm-5-tr»، 1402، ج1، ص623.</ref>

اختلال خودزشت‌انگاری سابقه‌ای طولانی در روان‌پزشکی دارد و طی دهه‌های اخیر شناخت و طبقه‌بندی آن به‌طور قابل‌توجهی پیشرفت کرده است.<ref>احمدوند و بشارت، «اختلال بدشکلی بدنی: مطالعه موردی»، 1400ش، ص181.[https://frooyesh.ir/article-1-2489-fa.html]</ref> این اختلال برای نخستین‌بار در سال ۱۸۸۶ میلادی توسط انریکو مورسلی با عنوان «خودزشت‌انگاری» مطرح شد.<ref>یزدان، «چرا بعضی ها خود را زشت می بینند؟»، خبرگزاری قدس آنلاین.[https://www.qudsonline.ir/news/248509/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%B9%D8%B6%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D8%B1%D8%A7-%D8%B2%D8%B4%D8%AA-%D9%85%DB%8C-%D8%A8%DB%8C%D9%86%D9%86%D8%AF]</ref> در سال ۱۹۸۰، در سومین نسخه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-III) این اختلال به‌عنوان نمونه‌ای از اختلالات شبه‌جسمانی با نام «هراس بدشکلی بدنی» معرفی گردید. در نسخه چهارم این راهنما (۲۰۰۰)، نام آن به‌طور رسمی به «اختلال بدشکلی بدنی» تغییر یافت.<ref>احمدوند و بشارت، «اختلال بدشکلی بدنی: مطالعه موردی»، 1400ش، ص181.[https://frooyesh.ir/article-1-2489-fa.html]</ref>

اختلال خودزشت‌انگاری معمولاً در دوران نوجوانی آغاز شده و هر دو جنس زن و مرد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. بر اساس مطالعات مختلف، شیوع این اختلال در جمعیت عمومی بین ۱ تا ۳ درصد است؛ به‌طوری‌که در زنان حدود ۲.۵ درصد و در مردان ۲.۲ درصد گزارش شده است.<ref>اعظم رجبیان و دیگران، «بررسی علل اختلال بدریخت‌انگاری بدن در زنان: تحلیل محتوا»، 1401ش، ص488.[https://jams.arakmu.ac.ir/article-1-7359-fa.html]</ref> در ایران نیز شیوع این اختلال حدود ۱.۷ درصد برآورد شده است.<ref>اعظم رجبیان و [https://jams.arakmu.ac.ir/article-1-7359-fa.html دیگران]، «بررسی علل اختلال بدریخت‌انگاری بدن در زنان: تحلیل محتوا»، 1401ش، ص488.</ref>

ایران در زمینه تعداد جراحی‌های زیبایی بینی در جهان رتبه نخست را دارد. پژوهش‌ها نشان‌ می‌دهد که بیشترین متقاضیان این جراحی در گروه سنی ۲۰ تا ۵۰ سال قرار دارند و ۲۰.۷ درصد افراد مبتلا به اختلال خودزشت‌انگاری سابقه مراجعه به مراکز روانشناسی یا روان‌پزشکی دارند.<ref>احسانی و دیگران، «شیوع اختالل بدریخت انگاری بدن در بیماران مراجعه کننده با شکایت زیبایی به بیمارستان پوست رازی»، 1392ش، ص.172-[https://tumj.tums.ac.ir/article-1-5253-fa.html 164]</ref> همچنین، زنان و دختران ۱۴ تا ۴۱ سال بیش از نیمی (۵۱ درصد) از متقاضیان جراحی بینی را تشکیل می‌دهند. میزان جراحی‌های پلاستیک و زیبایی در ایران حدود هفت‌برابر کشورهای غربی است که در بسیاری از موارد نیازی به انجام این جراحی‌ها وجود ندارد.<ref>موسوی و دیگران، «اثر بخشی مداخله فراشناختی براضطراب، تصویر بدن و سایرعلائم مبتلایان به بدشکلی بدن»، 1394ش، ص82.[https://cpap.shahed.ac.ir/article_2762.html]</ref>

خودزشت‌انگاری مفهومی پیچیده است که شامل عوامل زیستی، روان‌شناختی، زیست‌شناختی، اجتماعی و فرهنگی می‌شود. در این میان، عوامل اجتماعی تأثیر مستقیم و عمیقی بر عوامل روان‌شناختی دارند.<ref>فروهر مقام و آل یاسین، « اثربخشی طرحواره درمانی بر اضطراب اجتماعی، ترس از ارزیابی منفی و شرم از تفسیر بدن در دختران مبتلا به اختلال بدریخت انگاری بدن»، 1402، ص3.[https://jacp.scu.ac.ir/article_19255.html]</ref>

از دیدگاه روان‌شناسی اجتماعی، اختلال خودزشت‌انگاری ناشی از تغییرات در ارزش‌های جامعه، یادگیری مشاهده‌ای، تأثیر شبکه‌های اجتماعی و تبلیغات رسانه‌ای است که بر «بدن اجتماعی» به‌جای «بدن طبیعی» تأکید می‌کند.<ref>اعظم رجبیان و دیگران، «بررسی علل اختلال بدریخت‌انگاری بدن در زنان: تحلیل محتوا»، 1401ش، ص488.[https://jams.arakmu.ac.ir/article-1-7359-fa.html]</ref> بر اساس مدل اجتماعی-فرهنگی این اختلال، افراد تحت‌تأثیر تبلیغات رسانه‌ای نسبت به بخش‌هایی از بدن که ازنظر فرهنگی برجسته‌تر هستند، حساسیت بیشتری نشان می‌دهند.<ref>فرشباف دوستار و معتمدی، «رابطه اختالل خودزشت انگاری با اعتیاد اینترنتی و احساس تنهایی در میان نوجوانان دختر شهر تهران»، 1393، ص39.[https://www.socialpsychology.ir/article_121838.html]</ref>

بر اساس نظریه شیء‌انگاری، در جوامع توسعه‌یافته، بدن زنان و به‌طور فزاینده‌ای بدن مردان، به‌عنوان اشیایی غیرانسانی دیده‌ می‌شود. در این جوامع، افراد به‌تدریج یاد می‌گیرند که نگاه شخص ثالث به بدن خود را درونی کنند و آن را با معیارهای ایده‌آل جامعه مقایسه و قضاوت نمایند. این خودشیءانگاری اغلب منجر به احساس نارضایتی و شرم از بدن می‌شود، زیرا بسیاری قادر به دستیابی به این معیارهای ایده‌آل نیستند. هرچند تحقیقات<ref>Fredrickson, B. L., & Roberts, T. A. (1997). Objectification theory: Toward understanding women's lived experiences and mental health risks. Psychology of women quarterly, 21(2), 173 -206</ref> در این زمینه هنوز در مراحل اولیه است، شواهد نشان‌ می‌دهد که خودشیءانگاری با نگرانی‌های نوجوانان درباره ظاهرشان و تأثیر آن در بزرگسالی ارتباط دارد.<ref>احمدوند و بشارت، «اختلال بدشکلی بدنی: مطالعه موردی»، 1400ش، ص178.[https://frooyesh.ir/article-1-2489-fa.html]</ref>

در جوامع امروز، رسانه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام با نمایش تصاویر ایده‌آل و فیلتر شده، استانداردهای زیبایی غیرواقعی را ترویج می‌دهند. این امر باعث می‌شود به‌ویژه نوجوانان و جوانان، خود را با این الگوها مقایسه کرده و دچار نارضایتی از ظاهر شوند. از دیدگاه شناختی-رفتاری، خودزشت‌انگاری ناشی از باورهای ناسازگارانه درباره ظاهر است که تحت تأثیر رسانه‌ها شکل می‌گیرد.<ref>شفیعی و عطریان، «پدیدارشناسی تجربه زیسته نوجوانان کاربر از خودزشت انگاری متأثر از اینستاگرام»، 1401ش، ص162.[https://scsj.ricac.ac.ir/article_168376.html]</ref>

گروه مرجع یکی از مهم‌ترین عوامل شکل‌دهنده هویت، ارزش‌ها و رفتار افراد است. نسل جوان امروز دیگر خود را بر اساس هنجارهای گذشته تعریف نمی‌کند و ارزش‌ها و نگرش‌هایش در برخی زمینه‌ها تغییر یافته است. تحولات اقتصادی و اجتماعی باعث شکل‌گیری فرهنگی جهانی در میان جوانان شده است. در این میان، سلبریتی‌ها به‌عنوان گروه‌های مرجع محبوب، تأثیر زیادی بر نگرش و رفتار جوانان دارند و بسیاری تلاش می‌کنند ظاهر و سبک زندگی آن‌ها را تقلید کنند. مشاهده مکرر تصاویر و فیلم‌های سلبریتی‌ها، فشار اجتماعی برای رسیدن به استانداردهای زیبایی را افزایش داده و جوانان را به جستجوی روش‌های مختلف برای بهبود ظاهر خود واداشته است.<ref>«نقش سلبریتی‌ها و فضای مجازی در موج گرایش به جراحی‌ها و خدمات زیبایی»، باشگاه خبرنگاران جوان.[https://www.yjc.ir/fa/news/8713704/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%B3%D9%84%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D9%81%D8%B6%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%AC-%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%A8%D9%87-%D8%AC%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA-%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C]</ref> در این میان، زنان فعال در حوزه مدلینگ، زیبایی و آرایش نسبت به سایر حوزه‌ها محبوب‌تر بوده و نقش مهمی در شکل‌دهی نگرش پیروان خود نسبت به زیبایی و جراحی‌های زیبایی ایفا می‌کنند.<ref>تمنایی، فاطمه؛ نجات، پگاه، «اثر مشاهده تصاویر خویش‌انداز زنان تأثیرگذار اینستاگرام بر نگرش و گرایش خانم‌ها به انجام جراحی‌های زیبایی با میانجیگری نارضایتی چهره‌ای»، 1402ش، 146.[https://apsy.sbu.ac.ir/article_102856.html]</ref>

امروزه در حوزه مد و زیبایی، سوداگران از طریق محصولات و خدماتی مانند لوازم‌آرایش، سالن‌های زیبایی و لاغری، و جواهرات، میلیاردها دلار درآمد کسب می‌کنند. آن‌ها دریافته‌اند که زیبایی مفهومی انعطاف‌پذیر است و با معرفی محصولات یا روش‌های جدید، می‌توانند زنان را متقاعد کنند که به آن‌ها نیاز دارند. برای حفظ این بازار پرسود، این سوداگران به خلق افسانه‌ها و تبلیغات گسترده می‌پردازند تا تقاضا را افزایش دهند. درنتیجه، بسیاری از زنان به‌دلیل فشارهای هنجاری، نگاه شیءانگارانه به بدن و فرهنگ مصرفی جامعه سرمایه‌داری، به‌ویژه تحت‌تأثیر رسانه‌ها، احساس نارضایتی بیشتری نسبت به ظاهر خود پیدا می‌کنند.<ref>دانش، یونس، «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر گرایش به جراحی زیبایی بین دانشجویان دختر در دانشگاه هرمزگان»، 1395ش.[https://jpsd.hormozgan.ac.ir/browse.php?a_id=52&sid=1&slc_lang=fa]</ref>

پایین نگه‌داشتن وزن یکی از چالش‌های رایج در میان مدل‌ها، مانکن‌ها و صنعت مد و پوشاک است. این افراد برای رسیدن به سایز صفر و حفظ آن، علاوه بر انجام تمرینات ورزشی سخت، مجبور به پیروی از رژیم‌های غذایی بسیار محدود و سخت‌گیرانه می‌شوند؛ رژیم‌هایی که اغلب شامل مصرف تنها سالاد است. این فشارها گاه تا حدی پیش می‌رود که سلامت جسمانی آنان به خطر می‌افتد.<ref>[[سایز صفر|«سایز صفر«، ویکی رز.]]</ref>

برخی افراد تلاش می‌کنند شریک زندگی خود را با تغییراتی مانند رنگ و مدل مو، شکل ابرو، سایز بدن یا چهره به تصویری نزدیک کنند که در ذهن دارند؛ این نشان‌دهنده عدم پذیرش کامل و رضایت از همسر واقعی است. حتی اگر این تغییرات زیبایی انجام شود، فرد هرگز نمی‌تواند جایگاه تصویر خیالی همسر را پر کند. علاوه بر این، برخی زوجین به‌دلیل تنوع‌طلبی یا پیروی از مد و چشم‌وهم‌چشمی، خواهان تغییر در ظاهر همسرشان هستند تا با داشتن همسری زیباتر، اعتمادبه‌نفس خود را در جامعه افزایش دهند. این نگرش‌ها مجموعه‌ای از باورهای نادرست و غیرواقعی است که در ذهن برخی زوجین شکل گرفته است.<ref>«افراط در جراحی زیبایی نشانه اختلال روانی است؟»، فرارو.[https://fararu.com/fa/news/585478/%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B7-%D8%AF%D8%B1-%D8%AC%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C-%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%84-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA]</ref>

نگرش فرد نسبت به ارزیابی دیگران از ظاهرش نقش مهمی در ایجاد اضطراب اجتماعی دارد که این اضطراب می‌تواند در شکل‌گیری و تشدید اختلال خودزشت‌انگاری مؤثر باشد. در دوره مدرن، بدن‌ها تحت‌تأثیر تغییرات اجتماعی به‌سمت فردی‌شدن حرکت کرده‌اند و برای برقراری روابط اجتماعی موفق، افراد نیازمند نظارت مداوم و مؤثر بر چهره و بدن خود هستند.<ref>شفیعی و عطریان، «پدیدارشناسی تجربه زیسته نوجوانان کاربر از خودزشت انگاری متأثر از اینستاگرام»، 1401ش، ص168.[https://scsj.ricac.ac.ir/article_168376.html]</ref>

تعاملات اجتماعی تمسخرآمیز درباره ویژگی‌های ظاهری در دوران کودکی و بلوغ می‌تواند به‌تدریج بر افکار و احساسات فرد تأثیر بگذارد. در این فرایند، شرطی‌سازی کلاسیک نقش مهمی ایفا می‌کند؛ به‌گونه‌ای که تجارب منفی مانند تمسخر به‌عنوان محرک غیرشرطی موجب واکنش‌های غیرشرطی نظیر اضطراب و شرم می‌شوند و هر چیزی که با این محرک همراه شود، به‌صورت منفی ارزیابی می‌گردد. این روندها در شکل‌گیری و تشدید اختلال خودزشت‌انگاری مؤثر هستند.<ref>فروهر مقام و آل یاسین، « اثربخشی طرحواره درمانی بر اضطراب اجتماعی، ترس از ارزیابی منفی و شرم از تفسیر بدن در دختران مبتلا به اختلال بدریخت انگاری بدن»، 1402، ص3.[https://jacp.scu.ac.ir/article_19255.html]</ref>

عزت‌نفس فرد به میزان توجه و حمایت دریافتی از خانواده بستگی دارد. کمبود عاطفی و کاهش عزت‌نفس معمولاً با تلاش برای افزایش جذابیت ظاهری به‌عنوان راهکاری برای جبران این نقصان همراه است.<ref>خوشینی، اکبری و محمدخانی، «رابطه ساختاری اختالل بدریخت‌انگاری بدن با طرحواره‌های ناسازگار اولیه و بی‌اعتبارسازی هیجانی ادراک شده: نقش میانجی فراشناخت، تصویر بدن و تحمل پریشانی»، 1400ش، ص102.[https://cpap.shahed.ac.ir/article_3451.html]</ref> به‌عنوان مثال، سخنان مادر درباره زیبایی یا اندام دختر می‌تواند او را ترغیب کند تا با انجام اقدامات مختلف، اعتمادبه‌نفس ازدست‌رفته خود را از طریق جلب تأیید دیگران در شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام بازیابد.<ref>شفیعی و عطریان، «پدیدارشناسی تجربه زیسته نوجوانان کاربر از خودزشت انگاری متأثر از اینستاگرام»، 1401ش، ص187.[https://scsj.ricac.ac.ir/article_168376.html]</ref>

عوامل ژنتیکی نقش مهمی در ابتلا به اختلال خودزشت‌انگاری دارند؛ به‌طوری‌که شیوع این اختلال در بستگان درجه‌یک افراد مبتلا (حدود ۵.۸ درصد) بالاتر از جمعیت عمومی است و نشان‌دهنده الگوی خانوادگی آن است.<ref>احمدوند و بشارت، «اختلال بدشکلی بدنی: مطالعه موردی»، 1400ش، ص183.[https://frooyesh.ir/article-1-2489-fa.html]</ref> همچنین، شیوع این اختلال در بستگان درجه اول مبتلایان به اختلال وسواس جبری نیز بالاست و به نظر می‌رسد ارتباطی با سطح سروتونین مغز داشته باشد.<ref>اعظم رجبیان و دیگران، «بررسی علل اختلال بدریخت‌انگاری بدن در زنان: تحلیل محتوا»، 1401ش، ص488.[https://jams.arakmu.ac.ir/article-1-7359-fa.html]</ref> از سوی دیگر، با توجه به شروع شایع علائم در دوران نوجوانی، تغییرات هورمونی و ظاهری در این دوره ممکن است به‌عنوان عوامل محرک یا تسهیل‌کننده اختلال عمل کنند.<ref>فروهر مقام و آل یاسین، « اثربخشی طرحواره درمانی بر اضطراب اجتماعی، ترس از ارزیابی منفی و شرم از تفسیر بدن در دختران مبتلا به اختلال بدریخت انگاری بدن»، 1402، ص3.[https://jacp.scu.ac.ir/article_19255.html]</ref>

افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی و اختلال خودزشت‌انگاری تمایل به سوگیری‌های تفسیری منفی نسبت به اطلاعات اجتماعی مبهم دارند و هر دو اختلال با توجه متمرکز بر خود همراه است. در اختلال خودزشت‌انگاری، این توجه متمرکز به‌صورت افراطی بر تصویر بدنی آشفته متمرکز است. ارزیابی منفی از تصویر بدن باعث نشخوار فکری، تغییرات خلقی و به‌کارگیری رفتارهای ایمنی می‌شود.<ref>دمرچلی و دیگران، « تدوین مدل ارتباط اضطراب اجتماعی با اختلال بدریخت انگاری بدن: نقش میانجی ترس از ارزیابی مثبت و منفی»، 1396ش، ص125.[https://psychstudies.alzahra.ac.ir/article_2880.html]</ref>

حساسیت نسبت به طرد به‌ویژه به‌دلیل ویژگی‌های ظاهری، تأثیر منفی بر تمایل به تعاملات اجتماعی دارد و باعث اجتناب از ارتباط با دیگران می‌شود. نوجوانانی که نگرش منفی نسبت به بدن خود دارند، در برقراری ارتباط با دوستان و همسالان دچار اضطراب و نگرانی می‌شوند و در این زمینه کمتر موفق‌اند.<ref>شفیعی و عطریان، «پدیدارشناسی تجربه زیسته نوجوانان کاربر از خودزشت انگاری متأثر از اینستاگرام»، 1401ش، ص188.[https://scsj.ricac.ac.ir/article_168376.html]</ref>

تبلیغات اینستاگرام و تصویری که این رسانه از زیبایی ارائه می‌دهد، نقش مهمی در شکل‌گیری خودزشت‌انگاری ایفا می‌کند. دختران ممکن است به‌دلیل ایجاد حس خودکم‌بینی، رفتارهای جبرانی انجام دهند تا این احساس را جبران کنند. همچنین، بسیاری از آنان به‌دلیل عدم تطابق با معیارهای زیبایی تعریف‌شده توسط رسانه‌ها، دچار حس شرمساری از ظاهر خود می‌شوند.<ref>شفیعی و عطریان، «پدیدارشناسی تجربه زیسته نوجوانان کاربر از خودزشت‌انگاری متأثر از اینستاگرام»، 1401ش، ص188.[https://scsj.ricac.ac.ir/article_168376.html]</ref>

اختلال خودزشت‌انگاری در صورت عدم درمان به‌موقع، می‌تواند بر عملکرد اجتماعی، تحصیلی و شغلی تأثیر منفی بگذارد و در موارد شدید منجر به افسردگی، اضطراب، رفتار وسواسی و حتی اقدام به خودکشی شود.<ref>«اختلال بدشکلی بدن چیست و چه علائمی دارد؟»، درمانکده.[https://www.darmankade.com/blog/body-dysmorphic-disorder/]</ref>

اختلال خودزشت‌انگاری اغلب با اضطراب اجتماعی، اختلال افسردگی عمده و اختلال وسواس فکری-عملی، اختلال خوردوخوراک، و اختلال کنترل تکانه همراه است.<ref>[https://psychstudies.alzahra.ac.ir/article_2880.html دمرچلی و دیگران، « تدوین مدل ارتباط اضطراب اجتماعی با اختلال بدریخت انگاری بدن: نقش میانجی ترس از ارزیابی مثبت و منفی»، 1396ش، ص125؛]  گنجی، «آسیب شناسی روانی براساس dsm-5-tr»، 1402، ج1، ص626.</ref>

تشخیص اختلال خودزشت‌انگاری بر پایه مصاحبه بالینی، مشاهده رفتارهای تکراری و اشتغال ذهنی به نقص‌های ظاهری است و نیازمند ارزیابی تخصصی توسط روان‌شناس یا روان‌پزشک است.<ref>«اختلال خود زشت پنداری چیست؟ علائم و عوارض ناشی از آن»، سلامت اول.[https://salamateaval.com/body-dysmorphic-disorder/]</ref> روان‌پزشک یا روان‌شناس با مصاحبه بالینی و بررسی الگوهای تفکر، احساسات و رفتارهای فرد درباره ظاهر و بدن، اختلال را تشخیص می‌دهد. استفاده از پرسشنامه‌ها و ابزارهای غربالگری تخصصی می‌تواند به تعیین شدت و وجود اختلال کمک کند.<ref>اعظم رجبیان و دیگران، «بررسی علل اختلال بدریخت‌انگاری بدن در زنان: تحلیل محتوا»، 1401ش، ص487.[https://jams.arakmu.ac.ir/article-1-7359-fa.html]</ref> اختلال خودزشت‌انگاری باوجود رایج بودن کمتر شناخته شده است که این مسئله دلایل مختلفی دارد، از آن جمله می‌توان به شرم از افشای نگرانی‌های مربوط به ظاهر خود، ناچیز شمرده شدن مشکل از جانب دیگران، عدم آشنایی با این اختلال، تشخیص اشتباه و درمان‌های زیبایی اشاره کرد.<ref>شفیعی و عطریان، «پدیدارشناسی تجربه زیسته نوجوانان کاربر از خودزشت‌انگاری متأثر از اینستاگرام»، 1401ش، ص163.[https://scsj.ricac.ac.ir/article_168376.html]</ref>

A.    فرد به‌طور مداوم نگران یک یا چند نقص یا عیب در ظاهر فیزیکی خود است که دیگران آن را نمی‌بینند یا بسیار جزئی می‌دانند.

D.   اشتغال ذهنی درباره ظاهر خود، علت دیگری ندارد.<ref>گنجی، «آسیب شناسی روانی براساس dsm-5-tr»، 1402، ج1، ص626-627.</ref>

طرح‌واره‌درمانی رویکردی مؤثر در درمان خودزشت‌انگاری است که با اصلاح الگوهای عمیق ذهنی شکل‌گرفته در دوران کودکی، به شناسایی ریشه‌های هیجانی مشکلات و تقویت مهارت‌های سازگاری و آرامش فرد کمک می‌کند و آسیب‌پذیری او را در مواجهه با تعاملات منفی کاهش می‌دهد.<ref>فروهر مقام و آل یاسین، « اثربخشی طرحواره درمانی بر اضطراب اجتماعی، ترس از ارزیابی منفی و شرم از تفسیر بدن در دختران مبتلا به اختلال بدریخت‌انگاری بدن»، 1402، ص4.[https://jacp.scu.ac.ir/article_19255.html]</ref>

بهترین روش درمان اختلال خودزشت‌انگاری، تکنیک مواجهه و جلوگیری از پاسخ (ERP) است. افراد مبتلا معمولاً از نگاه کردن به بدن خود اجتناب کرده و نقص‌های ظاهری را در مکان‌های عمومی پنهان می‌کنند که این رفتار اضطراب را حفظ می‌کند. در درمان ERP، فرد به‌تدریج و با ترتیب از موقعیت‌های کم‌استرس به موقعیت‌های پراسترس مواجه می‌شود و از انجام رفتارهای تکراری و ایمنی که باورهای نادرست درباره ظاهر را تقویت می‌کنند، جلوگیری می‌گردد.<ref>گنجی، «آسیب شناسی روانی براساس dsm-5-tr»، 1402، ج1، ص629.</ref>

در درمان شناختی‌رفتاری، تلاش می‌شود تا مبتلایان به خودزشت‌انگاری خودآگاهی یابند که ظاهر فیزیکی تنها بخشی از هویت آن‌هاست و ذهنیت‌شان نسبت به نقص‌های جسمی را به چالش بکشند. اشتغال ذهنی مداوم به نقص‌های ظاهری باعث تحریف‌های شناختی و ناراحتی می‌شود، درحالی‌که زیبایی مفهومی نسبی است و اغلب افراد با ویژگی‌های ظاهری متوسط یا کمتر، زندگی طبیعی دارند.<ref>گنجی، «آسیب شناسی روانی براساس dsm-5-tr»، 1402، ج1، ص626.</ref>

در موارد شدید، داروهای بازجذب سروتونین برای کاهش افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی تجویز می‌شوند و به تسهیل روند روان‌درمانی کمک می‌کنند.<ref>«علل خودزشت انگاری (بدریخت انگاری) در کودکان و نوجوانان»، سلام.[https://salamsch.org/blog/body-dysmorphic-disorder-kids/]</ref>

«اختلال بدشکلی بدن چیست و چه علائمی دارد؟»، درمانکده، تاریخ درج مطلب اردیبهشت 1404 ش.

یزدان، محمدرضا، «چرا بعضی‌ها خود را زشت می‌بینند؟»، خبرگزاری قدس آنلاین، تاریخ درج: 3 آذرماه 1393 ش.