لباس مندائیان: تفاوت میان نسخه‌ها

لباس مندائیان شامل عمامه، چادر، روسری، چفیه، سدرا و ثوب است که تحت تأثیر فرهنگ بومی منطقه قرار گرفته است. غسل تعمید برجسته‌ترین و اصلی‌ترین آیین مذهبی این قوم است که مردان و زنان در طول مراسم موظف به پوشیدن لباس رسته (تن‌پوشی سفید و نخی) هستند.

مندائیان از گروه‌های مذهبی در استان خوزستان هستند که به صُبی یا صابی نیز معروف هستند. این گروه قومی- مذهبی حضرت یحیی (ع) را بزرگ‌ترین پیامبر خود می‌دانند.<ref>اشتری و دیگران، استان‌شناسی خوزستان، 1397ش، ص58.</ref>

در گذشته سرپوش روزمرۀ زنان مندائی شامل مقنا و شیله (روسری) عربی بوده که پس از قرارگیری روی سر، دور گردن پیچیده می‌شده است.

ثوب بالاپوشی ساده و گشاد با یقۀ گرد است که زنان روی سُدرا می‌پوشند. این تن‌پوش فاقد آستین است.<ref> [https://www.sid.ir/paper/1061517/fa محمدی و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی پوشش روزمره و آیینی زنان در میان اقلیت‌های مذهبی (مورد مطالعه: زرتشتیان و مندائیان)»، 1401ش، ص13.]</ref>

امروزه پوشاک روزمرۀ زنان مندائی تحت ‌تأثیر فرهنگ بومی منطقه قرار گرفته و شامل عمامه، چفیه، چادر، روسری، پیراهن، شلوار و کفش‌هایی چون گیوه و نعلین است. نمونه‌هایی از این پوشش میان مردم شهرهایی مثل شوشتر و دزفول دیده می‌شود.

امروزه برخی زنان مندائی در مواقع عادی همانند دیگر اقوام ایرانی از روسری و مانتو برای پوشش خود استفاده می‌کنند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1061517/fa محمدی و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی پوشش روزمره و آیینی زنان در میان اقلیت‌های مذهبی (مورد مطالعه: زرتشتیان و مندائیان)»، 1401ش، ص13 و 14.]</ref>

پوشش مذهبی مردم مندائی لباسی چند تکه و سفید، از جنس نخ یا پنبۀ خالص است که مرد و زن درطول مراسم مذهبی مؤظف به پوشیدن آن هستند. رنگ سفید این لباس‌ها نشانۀ پاکی، نورانیت و بی‌آلایشی قلب و روح است:<ref>آذرگشسب، آیین سدره‌پوشی زرتشتیان، بی‌تا، ص12.</ref>

از مهم‌ترین آیین‌های مذهبی مندائیان، غسل تعمید است.<ref>مشکور، «صابئین یا صبی‌ها»، 1345ش، ص42.</ref> تعمید در آیین مندائی شامل فرورفتن در آب جاری و پوشیدن لباس رَسته در حضور روحانی است.<ref>برنجی، قوم از یاد رفته (کاوشی دربارۀ قوم صابئین مندائی)، 1367ش، ص185.</ref>

به‌دلیل انجام مراسم تعمید در کنار رودخانه و خیس شدن لباس زنان، عبایی را به‌منظور حفظ پوشش بر سر یا دوش خود می‌اندازند.<ref>محب، «مروری بر مناسک صابئین مندائی با محور آب»، 1393ش، ص84.</ref>

انجام مراسم تعمید در مناسبت‌هایی چون عید پنجه، گذشتن 30 روز از تولد نوزاد، عروس و دامادی که مراسم عقد برایشان خوانده نشده و افرادی که جنازۀ متوفی را حمل می‌کنند، انجام می‌شود.<ref>برنجی، قوم از یاد رفته (کاوشی دربارۀ قوم صابئین مندائی)، 1367ش، ص199.</ref>

لباس رسته مردان و زنان مندائی از قسمت‌های زیر تقسیم شده است:

برزنقا به‌معنی عمامه با طولب به‌اندازۀ دو متر است که از سمت راست دور سر پیچیده می‌شود و اضافۀ آن از سمت چپ روی شانۀ جلو آویزان می‌شود.

برزنقا زنان مقنا یا مقنعه نام دارد و به‌کونه‌ای پوشیده می‌شود که فقط گودی صورت نمایان باشد.<ref>اسکندری، صابئین مندائی ایران (تحقیق در دین صابئین مندائی و اشتراک آنان با سایر ادیان)، 1394ش، ص68.</ref>

پیراهنی نخی و بلند شبیه دشداشه است که یقه‌ای گرد و آستین‌های بلند و ساده دارد. سمت راست این پیراهن دو جیب کوچک به‌نام «دِشِه» تعبیه شده و پوشیدن آن برای زنان و مردان به‌هنگام انجام مراسم مذهبی ضروری است.<ref>اسکندری، صابئین مندائی ایران (تحقیق در دین صابئین مندائی و اشتراک آنان با سایر ادیان)، 1394ش، ص68.</ref>

سدرا معمولاً به‌رنگ سفید و نماد پاکی تن، گفتار و کردار و دور بودن از بدی‌ها است.<ref>کیخسروی، سدره‌پوشی (چهار مجموعه مقاله)، 1379ش، ص22.</ref>

زنان مندائی روی مقنا چادری به‌سبک زنان عربی روی سر یا روی دوش خود می‌اندازند. این چادر به‌رنگ‌های سفید، کرم یا سیاه‌رنگ است.<ref>   [https://www.sid.ir/paper/1061517/fa محمدی و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی پوشش روزمره و آیینی زنان در میان اقلیت‌های مذهبی (مورد مطالعه: زرتشتیان و مندائیان)»، 1401ش، ص15.]</ref>

همیانه، کمربندی از جنس پشم گوسفند بوده و به‌رنگ‌های سفید و کرم روشن دیده می‌شود.<ref>   [https://www.sid.ir/paper/1061517/fa محمدی و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی پوشش روزمره و آیینی زنان در میان اقلیت‌های مذهبی (مورد مطالعه: زرتشتیان و مندائیان)»، 1401ش، ص15.]</ref> زنان و مردان مندائی این کمربند را روی سدرا می‌بندند و بستن آن را محافظت از خود در برابر شر و بدی‌های دنیوی می‌دانند.<ref>یکتایی، تریانا، 1340ش، ص8.</ref>

همیانه از 61 نخ تشکیل شده است. 60 نخ آن نشانۀ 60 قسمت بدن و نخ 61 نشانۀ روان است که همۀ قسمت‌های بدن را به‌هم متصل می‌کند. گره زده شده به این نخ «عُروِه» نام دارد که همۀ قسمت‌های بدن را با روان زنده نگه می‌دارد.<ref>خمیسی، آیا صابئین مندائی را می‌شناسید، 1394ش، ص129.</ref>

شروارا شلواری شبیه شلوارهای هندی، بدون جیب، راحت، بلند و گشاد است که مطابق با اصول شرعی دوخته می‌شود. قسمت کمر این شلوار گره یا بندی به‌نام «تَختا» دارد که به دور کمر محکم می‌شود.<ref>    [https://www.sid.ir/paper/1061517/fa محمدی و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی پوشش روزمره و آیینی زنان در میان اقلیت‌های مذهبی (مورد مطالعه: زرتشتیان و مندائیان)»، 1401ش، ص16.]</ref>

شال گردن مردان مندائی نصیفه نام دارد که از پارچه‌ای به‌طول دو متر تهیه شده و از پشت گردن به‌طرف راست و چپ، زیر همیانه قرار می‌گیرد.

درست پوشیدن این لباس از اهمیت بالایی برخوردار است؛ به‌طوری‌که اگر طبق قوانین پوشیده نشود، اعتباری ندارد.<ref>برنجی، قوم از یاد رفته (کاوشی دربارۀ قوم صابئین مندائی)، 1367ش، ص186.</ref>

پای‌پوش زنان و مردان مندائی کبکاب نام دارد. این کفش از گذشته تا امروز در مراسم مذهبی کاربرد داشته و دارد. این کفش دارای کفۀ چوبی و رویۀ نخی یا پنبه‌ای است؛ چراکه به‌کار بردن مواد پلاستیکی در این پای‌پوش حرام است.

از دیگر پای‌پوش‌های مورد استفادۀ زنان و مردان، نِعال، قُنداره و گیوه است.<ref>[https://www.chistorys.ir/article_203591.html فیض‌آبادی و عظیم‌زاده طهرانی، «جستاری بر پوشاک صابئین مندائی»، 1400ش، ص102 و 103.]</ref>

لباس عروس و داماد به‌هنگام انجام مراسم تعمید همان رستۀ سفیدرنگ و نخی است که در آب روان توسط روحانی انجام می‌شود.<ref>ممتحن، تحقیق در احوال و مذاهب و رسوم صابیان عراق و خوزستان، 1337ش، ص66-64.</ref>

لباس عروس عبایی سفید و پوشیده بوده که صور آن با حجابی از ابریشم پوشیده شده است.<ref>[https://www.chistorys.ir/article_203591.html فیض‌آبادی و عظیم‌زاده طهرانی، «جستاری بر پوشاک صابئین مندائی»، 1400ش، ص118.]</ref>

در آیین مندائی، غسل تعمید پیش از مرگ اهمیت ویژه‌ای دارد. زیرا مندائیان براین باورند که پس از جدا شدن روح از بدن دیگر نمی‌توان جسم را تطهیر کرد و برای همیشه ناپاک باقی می‌ماند. به‌همین دلیل هنگامی که فردی درحال نزدیک شدن به‌مرگ است با خارج کردن لباس‌هایش و با حضور یک روحانی، با آب جاری غسل داده می‌شود و لباس سفید بر تن محتضر می‌پوشانند.<ref>ممتحن، تحقیق در احوال و مذاهب و رسوم صابیان عراق و خوزستان، 1337ش، ص75 و 76.</ref>

درهنگام مراسم ترحیم مندائیان لباس سفید برتن می‌کنند چون بر این باورند که لباس سیاه یا تیره، راه متوفی را به‌سمت بهشت تاریک می‌کند.<ref>برنجی، قوم از یاد رفته (کاوشی دربارۀ قوم صابئین مندائی)، 1367ش، ص83.</ref>

برخی محققان مندائیان را بخشی از جامعۀ عرب می‌دانند که مسلمان نیستند. عده‌ای دیگر معتقدند که پوشش آن‌ها صرفاً تحت‌تأثیر منطقۀ سکونتشان است و به همین دلیل شبیه اعراب لباس می‌پوشند. با این حال لباس مندائیان شباهت‌هایی به‌لباس اعراب دارد ولب کاملاً شبیه آنان نیست.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1061517/fa محمدی و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی پوشش روزمره و آیینی زنان در میان اقلیت‌های مذهبی (مورد مطالعه: زرتشتیان و مندائیان)»، 1401ش، ص13 .]</ref>

مندائیان به‌دلیل زندگی طولانی در کنار مسلمانان و تأثیرپذیری از فرهنگ ایرانی-اسلامی، پوشش خود را با موازین اسلامی ایران هماهنگ کرده‌اند. این همسویی، به‌منظور رعایت قوانین، تبعیت از فرهنگ بومی، یکرنگ شدن با جامعه و فرار از تبعیضات قومی صورت گرفته است.

----