بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵۹: | خط ۵۹: | ||
در روابط فیلم «چهارشنبه‌سوری»، هم سرمایه درون‌گروهی ساختاری (ارتباط بین اعضای خانواده) و هم سرمایه برون‌گروهی ساختاری (ارتباط با اقوام و شبکه اجتماعی گسترده‌تر) تضعیف شده است. به گفته کارشناسان این کاهش سرمایه اجتماعی در سطح خانواده، موجب بروز بحران‌هایی مانند خیانت می‌شود.<ref>نبوی‌زاده نمازی، سید وحید و مولودی، امیرسعید، خیانت زناشویی در فیلم‌های سینمای ایران، 1398ش، ص 97.</ref> | در روابط فیلم «چهارشنبه‌سوری»، هم سرمایه درون‌گروهی ساختاری (ارتباط بین اعضای خانواده) و هم سرمایه برون‌گروهی ساختاری (ارتباط با اقوام و شبکه اجتماعی گسترده‌تر) تضعیف شده است. به گفته کارشناسان این کاهش سرمایه اجتماعی در سطح خانواده، موجب بروز بحران‌هایی مانند خیانت می‌شود.<ref>نبوی‌زاده نمازی، سید وحید و مولودی، امیرسعید، خیانت زناشویی در فیلم‌های سینمای ایران، 1398ش، ص 97.</ref> | ||
== دیدگاه‌ها دربارهٔ فیلم چهارشنبه‌سوری == | ==دیدگاه‌ها دربارهٔ فیلم چهارشنبه‌سوری== | ||
===توجیه خیانت<ref group="دیدگاه">تیتر با محتوا سازگار نیست.</ref>=== | ===توجیه خیانت<ref group="دیدگاه">تیتر با محتوا سازگار نیست.</ref>=== | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
===چادر، نمادی مشکل‌ساز=== | ===چادر، نمادی مشکل‌ساز=== | ||
در ابتدای فیلم «چهارشنبه‌سوری»، چادر روحی که همراه نامزدش با موتور در مسیر هستند؛ بین چرخ موتور گیر می‌کند و زمین می‌خورد. این چادر در بخش‌های دیگری از فیلم دوباره ظاهر می‌شود و این بار برای زنی دیگر دردسر ایجاد می‌کند. در پایان فیلم، چادر دیگر حضور فیزیکی ندارد و تنها اثر یا خاطره‌اش در ذهن شخصیت‌ها باقی می‌ماند. گادفری چِشایر که به عنوان یک روزنامه‌نگار و فیلم‌ساز مقیم شهر نیویورک، با بسیاری از نشریات معتبر مانند نیویورک‌تایمز همکاری | در ابتدای فیلم «چهارشنبه‌سوری»، چادر روحی که همراه نامزدش با موتور در مسیر هستند؛ بین چرخ موتور گیر می‌کند و زمین می‌خورد. این چادر در بخش‌های دیگری از فیلم دوباره ظاهر می‌شود و این بار برای زنی دیگر دردسر ایجاد می‌کند. در پایان فیلم، چادر دیگر حضور فیزیکی ندارد و تنها اثر یا خاطره‌اش در ذهن شخصیت‌ها باقی می‌ماند. گادفری چِشایر که به عنوان یک روزنامه‌نگار و فیلم‌ساز مقیم شهر نیویورک، با بسیاری از نشریات معتبر مانند نیویورک‌تایمز همکاری دارد<ref>[https://www.rogerebert.com/reviews/fireworks-wednesday-2016 «Fireworks Wednesday»، وب‌سایت rogerebert.]</ref>؛ معتقد است چادر در فیلم «چهارشنبه‌سوری» نقشی نمادین و دراماتیک دارد؛ اما توضیح نمی‌دهد این نماد به چه معناست و رفت‌و‌برگشت‌های مرتبط با مفهوم چادر چگونه روند داستان فرهادی را پیش می‌برد. در فرهنگ ایران، چادر نماد سنت دینی زنان است و فرهادی در این فیلم به گذار جامعه از سنت به مدرنیته می‌پردازد؛ گذاری که با دشواری و تنش همراه است. روحی و افرادی که در سنت مانده‌اند، اغلب تنها ناظر این تغییرند و شاید تأسف بخورند، اما کسانی که در این مسیر پیشگام‌اند، بیشتر با جدایی‌ها و مشکلات عاطفی مواجه می‌شون<ref group="دیدگاه">متن از گادفری چیشایر ... . گویا نیست. یه توضیحی هم درباره گادفری چیشایر داده شود.</ref>د.<ref>[https://classifilm.com/film/fireworks-wednesday-2006/?utm_source=chatgpt.com «چهارشنبه سوری 1384»، وب‌سایت سیر مشاهداتی.]</ref> | ||
===تقویت حس بی‌اعتمادی و بدبینی=== | ===تقویت حس بی‌اعتمادی و بدبینی=== | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۳: | ||
برخی منتقدان، فرهادی را "ضد خانواده" می‌نامند؛ چرا که او به نحوی از عناصر "دروغ" و "خیانت" برای نمایش فروریختن بنیان خانواده‌های ایرانی بهره می‌برد. تقریباً در تمامی آثار فرهادی، با خانواده‌هایی مواجه می‌شویم که در لفافه‌ای از پنهان‌کاری و دروغ به زندگی خود ادامه می‌دهند و اغلب یکی از زوجین به دیگری خیانت کرده یا به او دروغ گفته است. با این حال، اگر دروغ‌هایی را که شخصیت‌های فیلم‌های او بر زبان می‌آورند، با دقت مرور کنیم، درخواهیم یافت که تمامی آن‌ها یک توجیه واحد دارند: "حفظ بنیان خانواده". به‌عنوان مثال، روحی در "چهارشنبه‌سوری" به گمان خود برای حفظ خانواده‌ای از فروپاشی، دروغ می‌گوید.<ref>[https://www.rajanews.com/news/67045 «مهارت ویژه آقای "آنتی‌خانواده!" در تصویر جامعه ایران با دروغ و خیانت»، رجا نیوز.]</ref> | برخی منتقدان، فرهادی را "ضد خانواده" می‌نامند؛ چرا که او به نحوی از عناصر "دروغ" و "خیانت" برای نمایش فروریختن بنیان خانواده‌های ایرانی بهره می‌برد. تقریباً در تمامی آثار فرهادی، با خانواده‌هایی مواجه می‌شویم که در لفافه‌ای از پنهان‌کاری و دروغ به زندگی خود ادامه می‌دهند و اغلب یکی از زوجین به دیگری خیانت کرده یا به او دروغ گفته است. با این حال، اگر دروغ‌هایی را که شخصیت‌های فیلم‌های او بر زبان می‌آورند، با دقت مرور کنیم، درخواهیم یافت که تمامی آن‌ها یک توجیه واحد دارند: "حفظ بنیان خانواده". به‌عنوان مثال، روحی در "چهارشنبه‌سوری" به گمان خود برای حفظ خانواده‌ای از فروپاشی، دروغ می‌گوید.<ref>[https://www.rajanews.com/news/67045 «مهارت ویژه آقای "آنتی‌خانواده!" در تصویر جامعه ایران با دروغ و خیانت»، رجا نیوز.]</ref> | ||
=== تقدس‌زدایی از رزمنده دفاع مقدس === | ===تقدس‌زدایی از رزمنده دفاع مقدس=== | ||
فیلم «چهارشنبه‌سوری»، چند تصویر خاموش از دوران حضور مرتضی در هشت سال دفاع مقدس، به‌عنوان نشانه‌هایی از ایثار و پاکی گذشته او به نمایش می‌گذارد. همین مرد، علیرغم داشتن فرزند هفت‌ساله، با زن آرایشگر مطلقه همسایه رابطه دارد. مژده، به او مشکوک می‌شود اما مرتضی با قسم به جان تنها فرزندش و کمک دختر خدمتکار، موفق می‌شود ظاهراً شک او را برطرف کند. تماشاگر در ابتدا تحت تأثیر نشانه‌های ایثار و سوگند صادقانه می‌پندارد با انسانی پاک روبه‌روست؛ اما هنگامی که حقیقت رابطه پنهانی‌اش با زن همسایه، سیمین، آشکار می‌شود؛ این اعتماد فرو می‌ریزد. به عقیده منتقدان، همین تضاد میان تصویر آرمانی یک رزمنده و واقعیت اخلاقی تلخ زندگی شخصی مرتضی، پرسش‌های جدی درباره قضاوت مخاطب و مرز میان تقدس گذشته و خطای حال ایجاد می‌کند.<ref name=":3" /> | فیلم «چهارشنبه‌سوری»، چند تصویر خاموش از دوران حضور مرتضی در هشت سال دفاع مقدس، به‌عنوان نشانه‌هایی از ایثار و پاکی گذشته او به نمایش می‌گذارد. همین مرد، علیرغم داشتن فرزند هفت‌ساله، با زن آرایشگر مطلقه همسایه رابطه دارد. مژده، به او مشکوک می‌شود اما مرتضی با قسم به جان تنها فرزندش و کمک دختر خدمتکار، موفق می‌شود ظاهراً شک او را برطرف کند. تماشاگر در ابتدا تحت تأثیر نشانه‌های ایثار و سوگند صادقانه می‌پندارد با انسانی پاک روبه‌روست؛ اما هنگامی که حقیقت رابطه پنهانی‌اش با زن همسایه، سیمین، آشکار می‌شود؛ این اعتماد فرو می‌ریزد. به عقیده منتقدان، همین تضاد میان تصویر آرمانی یک رزمنده و واقعیت اخلاقی تلخ زندگی شخصی مرتضی، پرسش‌های جدی درباره قضاوت مخاطب و مرز میان تقدس گذشته و خطای حال ایجاد می‌کند.<ref name=":3" /> | ||
=== مردان غیرقابل اعتماد === | ===مردان غیرقابل اعتماد=== | ||
به گفته منتقدان، کارگردان در فیلم «چهارشنبه‌سوری» این پیام را به‌ویژه به زنان القا می‌کند که هیچ مردی، حتی اگر معتقد و رزمنده باشد، به‌طور کامل قابل اطمینان نیست. چنین روایتی می‌تواند اعتماد زنان به همسرانشان را متزلزل کند. پیامد چنین تلقی‌ای برای زنان این است که حتی در صورت یقین به پاکی مردان، باز هم آنان در معرض اتهام قرار دارند؛ امری که موجب کاهش احساس امنیت زنان در خانواده و به تبع آن در جامعه می‌گردد.<ref name=":3" /> | به گفته منتقدان، کارگردان در فیلم «چهارشنبه‌سوری» این پیام را به‌ویژه به زنان القا می‌کند که هیچ مردی، حتی اگر معتقد و رزمنده باشد، به‌طور کامل قابل اطمینان نیست. چنین روایتی می‌تواند اعتماد زنان به همسرانشان را متزلزل کند. پیامد چنین تلقی‌ای برای زنان این است که حتی در صورت یقین به پاکی مردان، باز هم آنان در معرض اتهام قرار دارند؛ امری که موجب کاهش احساس امنیت زنان در خانواده و به تبع آن در جامعه می‌گردد.<ref name=":3" /> | ||
=== وهن دین و سنت === | ===وهن دین و سنت=== | ||
منتقدان معتقدند که در فیلم «چهارشنبه‌سوری»، بسیاری از عناصر مرتبط با دین و سنت در قالبی منفی بازنمایی شده‌اند. مرتضی، با سابقه حضور در جبهه، به همسرش خیانت می‌کند؛ پیرمرد شیشه‌بری که از حج و صفای باطن سخن می‌گوید، هنگام حساب و کتاب دو برابر از مژده پول می‌گیرد؛ مسئولان مدرسه با بیان تصاویری از جهنم، کودکان را وحشت‌زده می‌کنند؛ در صحنه‌ای دیگر، گیر کردن چادر روح‌انگیز به زنجیر موتور و زمین خوردن او و همسرش، چادر را به نمادی بدل می‌کند که گویی مانع حرکت است؛ ناظم مدرسه، کودکان را به تکرار دعای تحویل سال به زبان عربی وامی‌دارد؛ صداوسیما به دلیل آشکار بودن چند تار موی دختر هفت‌ساله، از پخش تیزر تبلیغاتی خودداری می‌کند.<ref name=":3" /> | منتقدان معتقدند که در فیلم «چهارشنبه‌سوری»، بسیاری از عناصر مرتبط با دین و سنت در قالبی منفی بازنمایی شده‌اند. مرتضی، با سابقه حضور در جبهه، به همسرش خیانت می‌کند؛ پیرمرد شیشه‌بری که از حج و صفای باطن سخن می‌گوید، هنگام حساب و کتاب دو برابر از مژده پول می‌گیرد؛ مسئولان مدرسه با بیان تصاویری از جهنم، کودکان را وحشت‌زده می‌کنند؛ در صحنه‌ای دیگر، گیر کردن چادر روح‌انگیز به زنجیر موتور و زمین خوردن او و همسرش، چادر را به نمادی بدل می‌کند که گویی مانع حرکت است؛ ناظم مدرسه، کودکان را به تکرار دعای تحویل سال به زبان عربی وامی‌دارد؛ صداوسیما به دلیل آشکار بودن چند تار موی دختر هفت‌ساله، از پخش تیزر تبلیغاتی خودداری می‌کند.<ref name=":3" /> | ||
| خط ۱۰۳: | خط ۱۰۳: | ||
*نبوی‌زاده نمازی، سید وحید و مولودی، امیرسعید، خیانت زناشویی در فیلم‌های سینمای ایران، تهران، روزنه‌کار، چاپ اول، ۱۳۹۸ش. | *نبوی‌زاده نمازی، سید وحید و مولودی، امیرسعید، خیانت زناشویی در فیلم‌های سینمای ایران، تهران، روزنه‌کار، چاپ اول، ۱۳۹۸ش. | ||
*«نقد فیلم چهارشنبه سوری»، وب‌سایت آسمونی، تاریخ درج مطلب: ۱۴ بهمن ۱۳۹۹ش. | *«نقد فیلم چهارشنبه سوری»، وب‌سایت آسمونی، تاریخ درج مطلب: ۱۴ بهمن ۱۳۹۹ش. | ||
*«نقدی بر فیلم چهارشنبه سوری | روایتی از طبقه متوسط در حال سقوط»، وب‌سایت نما30، تاریخ درج مطلب: ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۳ش. | |||
*نوروزی، محمدامین، «تحلیل از فیلم‌های «خیانت محور» سینمای ایران/قسمت دوم،سینمای ایران و غرب زدگی فرهنگی»، وبلاگ همیار ولایت، تاریخ درج مطلب: ۱۸ آذر ۱۳۹۱ش. | *نوروزی، محمدامین، «تحلیل از فیلم‌های «خیانت محور» سینمای ایران/قسمت دوم،سینمای ایران و غرب زدگی فرهنگی»، وبلاگ همیار ولایت، تاریخ درج مطلب: ۱۸ آذر ۱۳۹۱ش. | ||
*Cheshire, Godfrey, "Fireworks Wednesday", rogerebert website,2016 | |||
