لباس مندائیان: تفاوت میان نسخه‌ها

=='''مندائیان ایران'''==

سرزمین ایران در طول تاریخ، محل سکونت اقوام گوناگونی بوده که هر کدام فرهنگ و پوشش منحصربه‌فردی دارند. مندائیان، که با نام «صابئین» نیز شناخته می‌شوند، یکی از این گروه‌ها هستند.<ref>[https://www.chistorys.ir/article_203591.html فیض‌آبادی و عظیم‌زاده طهرانی، «جستاری بر پوشاک صابئین مندائی»، 1400ش، ص99.]</ref> دین این قوم به یحیی بن زکریا (ع) تعلق دارد که با عنوان یحیی تعمیددهنده شناخته می‌شود و پیروان آن بیشتر در استان خوزستان زندگی می‌کنند. آنان در ایران با آزادی کامل به برگزاری مراسم مذهبی، جشن‌ها و آیین‌های سوگواری می‌پردازند<ref>[https://www.irna.ir/news/5508195/%D8%A7%D9%82%D9%84%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%B5%D8%A7%D8%A8%D8%A6%DB%8C%D9%86-%D8%AF%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%B2%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84#:~:text=%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B2%D8%8C%20%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%86%D8%A7:%2021%20%D8%AE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF%201382% «اقلیت دینی مندائی (صابئین) در جمهوری اسلامی از آزادی دینی کامل برخوردار اند»، خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا).]</ref> و در این مناسبت‌ها لباس ویژه‌ای بر تن می‌کنند که بیانگر باورهای دینی و هویت فرهنگی‌شان است.<ref>[https://www.cgie.org.ir/popup/fa/system/contentprint/83720 مندائیان، ناشناخته‌ترین ساکنان اهواز، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی.]</ref>  

بر اساس شواهد و یافته‌های تاریخی پوشش مذهبی مندائیان از دورۀ قاجار تاکنون دچار تغییرات قابل توجهی نشده و ساختار آن تقریبأ ثابت باقی مانده است.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1061517/fa محمدی و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی پوشش روزمره و آیینی زنان در میان اقلیت‌های مذهبی (مورد مطالعه: زرتشتیان و مندائیان)»، 1401ش، ص14.]</ref> برخی محققان مندائیان را بخشی از جامعۀ عرب می‌دانند که مسلمان نیستند. عده‌ای دیگر معتقدند که پوشش آن‌ها صرفاً تحت‌تأثیر منطقۀ سکونت‌شان است و به همین دلیل شبیه اعراب لباس می‌پوشند. با این حال لباس مندائیان شباهت‌هایی به‌لباس اعراب دارد ولی کاملاً شبیه آنان نیست.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1061517/fa محمدی و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی پوشش روزمره و آیینی زنان در میان اقلیت‌های مذهبی (مورد مطالعه: زرتشتیان و مندائیان)»، 1401ش، ص13 .]</ref>

=='''پوشاک زنان مندائی در گذشته'''==

از مهم‌ترین آیین‌های مذهبی مندائیان، غسل تعمید است.<ref>مشکور، «صابئین یا صبی‌ها»، 1345ش، ص42.</ref> تعمید در آیین مندائی شامل فرورفتن در آب جاری و پوشیدن لباس رَسته در حضور روحانی است.<ref>برنجی، قوم از یاد رفته (کاوشی دربارۀ قوم صابئین مندائی)، 1367ش، ص185.</ref> انجام این مراسم برای زن و مرد یکسان بوده و تنها تفاوت آن در چگونگی شیوۀ بستن سرپوش است؛ به‌گونه‌ای که مردان آن را به‌شکل عمامه و زنان به‌شکل مقنعه می‌پوشند.<ref>[https://www.chistorys.ir/article_203591.html فیض‌آبادی و عظیم‌زاده طهرانی، «جستاری بر پوشاک صابئین مندائی»، 1400ش، ص106.]</ref> به‌دلیل انجام مراسم تعمید در کنار رودخانه و خیس‌شدن لباس، زنان عبایی را به‌منظور حفظ پوشش بر سر یا دوش خود می‌اندازند.<ref>محب، «مروری بر مناسک صابئین مندائی با محور آب»، 1393ش، ص84.</ref> آیین تعمید در موقعیت‌های گوناگونی به‌جا آورده می‌شود، ازجمله عید پنجه، گذشت سی روز از تولد نوزاد، عروس و دامادی که عقدشان برگزار نشده و همچنین برای افرادی که پیکر متوفی را حمل می‌کنند.<ref>برنجی، قوم از یاد رفته (کاوشی دربارۀ قوم صابئین مندائی)، 1367ش، ص199.</ref>

===='''بَرزِنقا'''====

برزنقا/بَرزینقاهِوارا  به‌معنی عمامه با طولی به‌اندازۀ دو متر است که از سمت راست دور سر پیچیده می‌شود و اضافۀ آن از سمت چپ روی شانۀ جلو آویزان می‌شود. برزنقای زنان مقنا یا مقنعه نام دارد و به‌گونه‌ای پوشیده می‌شود که فقط گودی صورت نمایان باشد.<ref>اسکندری، صابئین مندائی ایران (تحقیق در دین صابئین مندائی و اشتراک آنان با سایر ادیان)، 1394ش، ص68.</ref>

همیانه از ۶۱ نخ تشکیل شده است. ۶۰ نخ آن نشانۀ ۶۰ قسمت بدن و نخ ۶۱ نشانۀ روان انسان است که همۀ قسمت‌های بدن را به‌هم متصل می‌کند.گرهی که روی این نخ زده می‌شود «عروه» نام دارد و اتصال تمامی بخش‌های بدن را با روان حفظ می‌کند.<ref>خمیسی، آیا صابئین مندائی را می‌شناسید، 1394ش، ص129.</ref>

در آیین مندائی، غسل تعمید پیش از مرگ اهمیت ویژه‌ای دارد؛ زیرا مندائیان براین باورند که پس از جدا شدن روح از بدن دیگر نمی‌توان جسم را تطهیر کرد و برای همیشه ناپاک باقی می‌ماند. به‌همین دلیل هنگامی که فردی درحال نزدیک‌شدن به‌ مرگ است با خارج کردن لباس‌هایش و با حضور یک روحانی، با آب جاری غسل داده می‌شود و لباس سفید بر تن محتضر می‌پوشانند.<ref>ممتحن، تحقیق در احوال و مذاهب و رسوم صابیان عراق و خوزستان، 1337ش، ص75 و 76.</ref> در این مرحله تا هنگامی که مرگ قطعی نشده، هِمیانه (کمربند مندائیان) را به‌طور کامل گره نمی‌زنند؛ اما پس از حتمی‌شدن مرگ و خروج روح از تن، گره همیانه را محکم می‌کنند.<ref>[https://www.chistorys.ir/article_203591.html فیض‌آبادی و عظیم‌زاده طهرانی، «جستاری بر پوشاک صابئین مندائی»، 1400ش، ص120.]</ref>

پوشیدن لباس سفید در مراسم سوگواری بین زرتشتیان و مندائیان مشترک است. زرتشتیان آن را نماد پاکی و آرامش می‌دانند و مندائیان نیز معتقدند که پوشیدن لباس تیره راه متوفی را به‌سوی بهشت تیره و تار می‌کند.<ref name=":0">محمدی و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی پوشش روزمره و آیینی زنان در میان اقلیت‌های مذهبی (مورد مطالعه: زرتشتیان و مندائیان)»، 1401ش، ص17.[https://www.sid.ir/paper/1061517/fa]</ref>

مندائیان به‌دلیل زندگی طولانی در کنار مسلمانان و اثرپذیری از فرهنگ ایرانی‌اسلامی، پوشش خود را با موازین اسلامی ایران هماهنگ کرده‌اند. این همسویی، به‌منظور رعایت قوانین، تبعیت از فرهنگ بومی، یکرنگ‌شدن با جامعه صورت گرفته است. امروزه مندائیان در مراسم‌های مذهبی خود با لباس‌های سنتی و هویتی خود ظاهر می‌شوند؛ اما در زندگی روزمره به‌عنوان یک ایرانی در جامعه حضور می‌یاند و از پوشش ملی یا لباس رسمی کشور استفاده می‌کنند.<ref>[https://www.sid.ir/paper/1061517/fa محمدی و دیگران، «تحلیل جامعه‌شناختی پوشش روزمره و آیینی زنان در میان اقلیت‌های مذهبی (مورد مطالعه: زرتشتیان و مندائیان)»، 1401ش، ص13 و 14.]</ref>