لباس زنان لرستان: تفاوت میان نسخه‌ها

<big>'''لباس زنان لرستان؛'''</big> تن‌پوش زنان لر ایران در منطقۀ لرستان.

لباس زنان لرستان دارای انواع مختلفی است که زنان این منطقه با توجه به موقعیت‌های اجتماعی و اقتصادی از آنها استفاده می‌کنند:

===پیراهن زنان لر===

از تن‌پوش‌های اصلی زنان لر پیراهنی بلند و گلدار است که به آن «کِراس» یا «جُومَه» می‌گویند.<ref>[https://research.iaun.ac.ir/pd/mojabi/pdfs/UploadFile_2463.pdf مجابی، «لباس زن لر ایران»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، ص5.]</ref>  یقۀ این پیراهن، گرد است و چاکی تا روی سینه دارد که به‌وسیلۀ دکمه‌ای بسته می‌شود.<ref>ضیاء‌پور، پوشاک ایل‌ها، چادرنشینان و روستاییان ایران، 1346ش، ص99.</ref>  در نوع قدیمی‌تر آن به‌جای دکمه از سکه برای بستن چاک پیراهن استفاده می‌کردند.<ref>[https://research.iaun.ac.ir/pd/mojabi/pdfs/UploadFile_2463.pdf مجابی، «لباس زن لر ایران»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، ص5.]</ref>  برای شیر دادن به نوزاد، این چاک بلندتر طراحی می‌شد و به‌وسیلۀ دکمه یا قیطانی بسته می‌شد.<ref>ضیاء‌پور، پوشاک ایل‌ها، چادرنشینان و روستاییان ایران، 1346ش، ص99.</ref>  آستین این پیراهن، ساده یا شکاف‌دار و بدون دکمه است که گاهی قسمت مچ و دور یقه، یراق‌دوزی می‌شود. این پیراهن در قسمت سرشانه، برشی ندارد و برای راحت‌تر حرکت دادن دست، در زیر بغل، مرغک لوزی‌شکلی دوخته‌شده که به این مرغک اصطلاحاً «سیچه» می‌گویند. این پیراهن از پارچه‌های مختلفی چون مخمل‌کرپ و ساتن گلدار تهیه می‌شوند.<ref>[https://research.iaun.ac.ir/pd/mojabi/pdfs/UploadFile_2463.pdf مجابی، «لباس زن لر ایران»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، ص5 و 6.]</ref>  

===کُلَنجه===  

نیم‌تنه‌ای است از جنس مخمل که به رنگ‌های روشن دیده می‌شود. اطراف کلنجه با یراق‌دوزی و کرمک‌دوزی تزیین شده است.<ref> [https://www.mehrnews.com/news/5914553/%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D9%84%DB%8C-%D9%84%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%88%D8%AC-%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D9%87%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%B3%D8%A «لباس‌های محلی لرستان؛ اوج زیبایی در نهایت سادگی»، وب‌سایت خبرگزاری مهر.]</ref>  

جلیقۀ زنان لر جلوباز و فاقد دکمه است و تمام جلوی آن یراق‌دوزی شده است.<ref>ضیاء‌پور، پوشاک ایل‌ها، چادرنشینان و روستاییان ایران، 1346ش، ص107.</ref>  جلیقۀ خیلی قدیم را با پارچۀ مخمل و با رنگی متفاوت از زمینۀ لباس طرحی از یقۀ برگی را روی سینۀ جلیقه ایجاد می‌کردند و قسمت جلوی آن را با سکه‌های گوشه‌دار تزیین می‌کردند؛ اما امروزه لبۀ لباس‌ها را به‌جای سکه، رشته‌ای از آویزهای مهره‌ای قرار می‌دهند.<ref>قائدرحمت، لباس‌های لرهای فِیلی در استان‌های لرستان، ایلام و کرمانشاه، 1393ش، ص48.</ref>  قد این جلیقه، تا روی کمر است و جنس پارچۀ جلو از جنس مخمل و قسمت پشت از پارچه‌های ساده و گلدار تهیه شده است. زنان لر پس از برش جلیقه داخل آن را پنبه قرار داده و چرخکاری می‌کنند. مدل چرخکاری‌ها به‌شکل زاویه‌دار است چراکه این منطقه کوهستانی است و برش‌های زاویه‌دار، فرم کوه‌ها را تداعی می‌کند. پس از دوخت جیب‌ها و سرشانه، دورتادور جلیقه را با نوار مشکی پاک‌دوزی می‌کنند. از سنگ‌هایی چون عقیق، یشم و فیروزه برای تزیین جلیقه استفاده می‌شود.<ref> [https://civilica.com/doc/1519223/ محمودی‌عالمی و موسوی، «بررسی پوشاک سنتی زنان لر منطقة لرستان»، 1401ش، ص8.]</ref>  

===کت (یل)===  

===کلاه===  

نوعی عرقچین که زیر سربند قرار می‌گیرد و در اصطلاح محلی به «کِلِو» معروف است. کلو به نگه‌داشتن سربند روی سر و همچنین گرم نگه‌داشتن سر در زمستان کمک می‌کند. زنان این نوع کلاه را با رنگ‌های مختلف، از نخ کاموا می‌بافند. گاهی‌اوقات نیز این کلاه از جنس مخمل یا تکه‌دوزی است. سطح روی کلو، لوزی‌شکل و بافت آن به‌صورت تورهای مثلثی است. رنگ سفید و ساده آن در میان زنان لر رایج است. زنان مسن از رنگ تیره آن استفاده می‌کنند. مجلل‌ترین این کلاه، نوع سکه‌دوزی شده آن است.<ref>[https://research.iaun.ac.ir/pd/mojabi/pdfs/UploadFile_2463.pdf مجابی، «لباس زن لر ایران»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، ص1.]</ref>   

در اصطلاح محلی به آن «سَروَن» می‌گویند که نوع ابریشمی آن به گُلونی معروف است. ابعاد سرون از یک در یک تا دو در دو متر متفاوت است.<ref> [https://research.iaun.ac.ir/pd/mojabi/pdfs/UploadFile_2463.pdf مجابی، «لباس زن لر ایران»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، ص2.]</ref>  این پارچۀ چهارگوش که به‌شکل عمامه روی سر بسته می‌شود، به رنگ‌های مختلفی برای دختران جوان و عروس‌خانم‌ها دیده می‌شود. گاهی‌اوقات برای ابهت نشان دادن، زنان سه تا چهار عدد از این پارچه‌ها را روی سر می‌بندند. طریقۀ بستن آن به این صورت است که ابتدا پارچۀ چهارگوش را از قطر تاه کرده تا به‌شکل مثلثی درآید؛ سپس وسط این پارچه را روی پیشانی گذاشته و دو گوشۀ آن را در طرفین، تاب داده و در قسمت جلوی پیشانی گره می‌زنند. ادامۀ دنباله را نیز با زدن دو گره در پشت سر رها می‌کنند. برای بستن سربند دوم و سوم نیز پارچۀ مثلثی را تاه کرده تا به‌شکل مستطیل باریکی درآید، سپس آن را به‌صورت اریب روی سربند قبلی می‌بندند. بلندی این سربند گاه تا پشت زانو می‌رسد.<ref>قائدرحمت، لباس‌های لرهای فِیلی در استان‌های لرستان، ایلام و کرمانشاه، 1393ش، ص34 و 35. </ref>   

سرون لری روی کلاه قرار می‌گیرد؛ اما امروزه در برخی مناطق، آن را بدون کلاه استفاده می‌کنند. به‌هیچ عنوان سربند و زیرسربند با هم استفاده نمی‌شوند. این نوع سربند فقط قسمتی از موها را می‌پوشاند و گیسوان زنان در کنارۀ صورت، روی شانه‌ها آویزان است.<ref>[https://research.iaun.ac.ir/pd/mojabi/pdfs/UploadFile_2463.pdf مجابی، «لباس زن لر ایران»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، ص2 و 3.]</ref>  در گذشته نیز زنان جلوی سرون را با مهره‌های زیبا و قطعه‌های طلا و نقره تزیین می‌کردند؛ اما امروزه زیورآلات بدلی جایگزین آن شده است.<ref>[https://borna.news/fa/news/1483055/%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D9%84%DB%8C-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA%D9%87-%D8%AA%D8%A7-%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%88%D «لباس‌های محلی اقوام ایرانی از گذشته تا امروز»، وب‌سایت خبرگزاری برنا.]</ref>   

===کَت===  

از مرسوم‌ترین سرپوش‌های زنان لر که بزرگ‌تر از تره است. جنس کت از حریر یا ابریشم است و گاهی روی آن را با سکه‌ها و پولک‌هایی تزیین می‌کنند. اطراف این چارقد گل‌دار را حاشیه‌های رنگی دربرگرفته و دور تا دور آن ریشه‌هایی دوخته شده است. تره و کت با هم به‌کار می‌روند. نحوۀ بستن کت نیز بسیار مهم است؛ زیرا هر زنی که روسری زیباتری ببندد، معروف می‌شود.<ref>[https://research.iaun.ac.ir/pd/mojabi/pdfs/UploadFile_2463.pdf مجابی، «لباس زن لر ایران»، وب‌سایت دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، ص4.]</ref>  

تره نوعی روسری است که زنان لر در روزهای عادی روی سر می‌بندند و اصطلاحاً به آن «ساوه» می‌گویند. در جشن و عروسی‌ها، زنان سرپوشی رنگی و زیبا را با گره‌ای خاص روی تره می‌بندند که مابقی آن از پشت سر آویزان است و به گلونی معروف است. رنگ گلونی متناسب با سن و سال زنان لر انتخاب می‌شود؛ برای مثال زنان مسن‌تر، گلونی‌های تیره‌‌رنگ با طرح‌های ساده را ترجیح می‌دهند.<ref>[https://www.beytoote.com/art/city-country/localclothes-people2-lorestan.html «آشنایی با لباس محلی مردم لرستان»، وب‌سایت بیتوته.]</ref>  گلونی از سربند‌های قدیمی زنان لر به‌شمار می‌رود و قدمتی به‌طول 3000 سال دارد.<ref>[https://borna.news/fa/news/1483055/%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D9%84%DB%8C-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA%D9%87-%D8%AA%D8%A7-%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%88%D «لباس‌های محلی اقوام ایرانی از گذشته تا امروز»، وب‌سایت خبرگزاری برنا.]</ref>  

رنگ گلونی در مراسم‌های شادی به رنگ‌های شاد و بلندی آن در قسمت پشت بیشتر است؛ اما در عزاداری‌ها، گلونی به رنگ تیره‌تر و طول کمتری دیده می‌شود. در روستاها، زنان گلونی بلندتری نسبت به شهرها می‌پوشند. نحوۀ بستن آن نیز در بین طوایف لرستان متفاوت است. مثلاً سربند زنان شهرستان دلفان بزرگ‌تر از دیگر مناطق لرستان بسته می‌شود.

*«معرفی صنایع دستی  و سوغات هنری استان لرستان»، وب‌سایت نمناک، تاریخ بازدید: 30 خرداد 1403ش.