لباس مردم ارامنه جلفا: تفاوت میان نسخه‌ها

ارامنه جلفا با کوچ تاریخی خود به اصفهان، پوشاکی فاخر و هنرمندانه را به همراه آوردند که با هنر عهد صفوی درآمیخته است. لباس‌های مردان و زنان این جامعه، آینه‌ای از فرهنگ، موقعیت اجتماعی و شرایط اقلیمی آن‌ها است. زنان با سرپوش‌های متنوع و لباس‌های رنگین و ظریف که پر از نقش و نگارهای سنتی است، جلوه‌ای زیبا و خاص به پوشش خود می‌دهند. مردان نیز با کلاه‌های خاص، عباها و تن‌پوش‌های مقاوم و کاربردی، ترکیبی از اصالت و کارآمدی را در لباس‌شان نشان می‌دهند. این پوشاک، روایتگر تاریخ، هنر و هویت مردم ارامنه جلفا است که در دل فرهنگ ایران جای گرفته است.

ارمنیان جلفا در دوران شاه عباس اول صفوی از مناطق آرارات، نخجوان و جلفای قدیم به جلفای نو در اصفهان کوچانده شدند. آن‌ها پوشش سنتی خود را به‌همراه آوردند و در فضای فرهنگی نسبتاً آزادی، آن را حفظ کردند. پوشاک آنان در دوره صفوی تحت تأثیر ویژگی‌های فاخر آن عصر نظیر پارچه‌های پرنقش، تزیینات ظریف و دوخت‌های دقیق قرار گرفت.<ref>[https://paymanonline.ir/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/ «پوشاک ارمنیان چند منطقۀ ایران»، وب‌سایت پیمان، (فصلنامۀ فرهنگی ارمنیان).]</ref>

لباس‌های مردم ارامنۀ این منطقه با دوخت‌هایی بسیار ظریف تهیه می‌شود و برای تهیه آن‌ها از پارچه‌هایی فاخر، گران‌قیمت و دارای نقوش متنوع و چشم‌نواز بهره گرفته می‌شود.<ref>[https://paymanonline.ir/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/ «پوشاک ارمنیان چند منطقۀ ایران»، وب‌سایت پیمان، (فصلنامۀ فرهنگی ارمنیان).]</ref>

برخی از عوامل تأثیرگذار بر پوشاک مردم جلفا عبارتند از:

'''شغل و موقعیت اجتماعی:''' تن‌پوش مردان جلفا متناسب ‌با شغل و موقعیت اجتماعی آنان انتخاب می‌شود.<ref> [https://paymanonline.ir/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%AC%D9%84%D9%81%D8%A7/ خاچاطور، «پوشاک ارمنیان جلفا»، وب‌سایت فصل‌نامۀ فرهنگی پیمان.]</ref>

'''تأثیر مذهب و سنت:''' ادیان و مذاهب با ایجاد پیوندهای دینی و اعتقادات مذهبی، پیروان خود را ملزم به رعایت اصول خاصی می‌کنند که این اصول بر ظاهر و رنگ لباس آن‌ها تأثیر می‌گذارد.<ref>[https://paymanonline.ir/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%AC%D9%84%D9%81%D8%A7/ خاچاطور، «پوشاک ارمنیان جلفا»، وب‌سایت فصل‌نامۀ فرهنگی پیمان.]</ref>

همان‌طور که در بیشتر جوامع وظایف مراقبت از کودکان و دوشیدن دام‌ها بر عهدۀ زنان بوده و مردان بیشتر به فعالیت‌هایی مانند دامداری، کشاورزی و کارهای سنگین می‌پرداختند، نوع پوشش آنان نیز با توجه به ماهیت کارها و ویژگی‌های جسمانی‌شان تفاوت داشته است. علاوه بر این، رسم تهیۀ لباس جهیزیه توسط دختران در خانواده‌های ارمنی، به حفظ تنوع لباس‌ها و تداوم سبک پوشش زنان ارمنی کمک کرده است.<ref>[https://paymanonline.ir/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%AC%D9%84%D9%81%D8%A7/ خاچاطور، «پوشاک ارمنیان جلفا»، وب‌سایت فصل‌نامۀ فرهنگی پیمان.]</ref>  

زنان ارمنی بسته به موقعیت، از پنج نوع سرپوش استفاده می‌کنند که از نظر اندازه به‌ترتیب از کوچک به بزرگ عبارت‌اند از:<ref>[https://civilica.com/doc/2034519/ سلطانی، «بررسی و معرفی لباس ارامنۀ جلفای نو اصفهان»، 1403ش، ص4.]</ref>

'''لاچیک یا لاچاک:''' نوعی روسری بزرگ ابریشمی، به‌رنگ قرمز و مزین به نقوش طلایی است. زنان این روسری را به‌صورت سه‌گوش روی سر انداخته و سپس دنباله‌های آن را در پشت سر به‌صورت ضربدری در آورده و در بالای سر گره می‌زنند. با گذشت زمان لاچیک‌ها زیبایی خود را از دست دادند و به‌رنگ سفید درآمدند.<ref>ضیاء‌پور، پوشاک ایل‌ها، چادرنشینان و روستاییان ایران در روزگار شاهنشاهی، 1355ش، ص272.</ref>

'''تاگالا:''' تن‌پوشی بلند و جلوباز با یقۀ هفت که قد آن تا زیر زانو می‌رسد. تاگالا، آستین‌هایی بلندتر از حد معمول دارد که انتهای آن به‌صورت نوک‌تیز طراحی شده است. دامن این لباس در قسمت پهلو چاک دارد و کمر آن به‌وسیلۀ کمربندی محکم می‌شود.

شلوار زنان ارمنی از دو تکۀ بالا (تا سر زانو) و پایین (از زانو تا مچ پا) تشکیل شده است. قسمت بالا معمولاً سفیدرنگ است و از پارچۀ چیت، متقال یا کرباس تهیه شده و تکۀ پایین دارای تزیینات و حاشیه‌های بسیاری است.<ref> [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/2473ed09d2e084d419d1fce7ce2696c4 داوودی، «تحلیل مردم‌شناختی پوشاک نزد گروه‌های قومی ارامنه، زرتشتی، کلیمی، آشوری و مسلمانان از کشف حجاب تا زمان حاضر در تهران»، 1390ش، ص89.]</ref>

زنان جلفا از پای‌پوش‌های متنوعی استفاده می‌کنند، از جمله:

'''ماشیک:''' از کفش‌های چرمی و پاشنه‌کوتاه زنان جلفا است که نخستین بار از روسیه وارد ایران شد. ماشیک با رنگ‌های عنابی، قرمز، مشکی و قهوه‌ای در جلفا دوخته می‌شود.<ref>[https://paymanonline.ir/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/ «پوشاک ارمنیان چند منطقۀ ایران»، وب‌سایت پیمان، (فصلنامۀ فرهنگی ارمنیان).]</ref>

از مهم‌ترین اجزای لباس مردان جلفا، کلاه است که ارج و منزلت آن متناسب با جنس، شکل و نوع کلاه انتخاب می‌شود. به‌دلیل گران‌بودن کلاه، مردان در حفظ و نگهداری آن دقت بسیاری می‌کنند و حتی پس از فرسوده شدن نیز به دنبال تعمیر آن هستند:<ref>[https://civilica.com/doc/2034519/ سلطانی، «بررسی و معرفی لباس ارامنۀ جلفای نو اصفهان»، 1403ش، ص9.]</ref>

'''پاپاخ:''' کلاهی استوانه‌ای‌شکل و بدون لبه است که معمولاً در دو رنگ مشکی یا قهوه‌ای دوخته می‌شود. نام دیگر این کلاه بخارایی است که از پوست بره تهیه می‌شود. مرغوبیت پاپاخ به چند تکه بودن بستگی دارد؛ به‌طوری که از باکیفیت‌ترین قسمت‌های چند پوست بره برای دوختن آن استفاده می‌شود.<ref>عاصمی، ایران در یکصد و سیزده سال پیش، 1355ش، ص191.</ref>

'''هابا یا عبا:''' عبای مردان جلفا گشاد و جلوباز بوده و اغلب در فصل سرما از آن استفاده می‌شود. این عبا قدی تا زیر زانو دارد و معمولاً از فاستونی و ترمه در رنگ‌های مشکی، شتری و قهوه‌ای تیره تهیه می‌شود. دورتادور عبا توسط زنان محلی حاشیه‌دوزی می‌شود.<ref>[https://paymanonline.ir/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/ «پوشاک ارمنیان چند منطقۀ ایران»، وب‌سایت پیمان، (فصلنامۀ فرهنگی ارمنیان).]</ref>

'''داباد:''' در اصطلاح محلی به شلوار «داباد» گفته می‌شود. شلوار مردان ارمنی دمپایی نسبتاً گشاد با کمر لیفه‌ای دارد. شلوار مردان اغلب با پارچه‌های فاستونی، کرباس و متقال با رنگ‌های تیره دوخته می‌شود.<ref>[https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/2473ed09d2e084d419d1fce7ce2696c4 داوودی، «تحلیل مردم‌شناختی پوشاک نزد گروه‌های قومی ارامنه، زرتشتی، کلیمی، آشوری و مسلمانان از کشف حجاب تا زمان حاضر در تهران»، 1390ش، ص92.]</ref>

'''ماشیک:''' نوعی کفش پشت‌بسته، از جنس چرم است و افرادی که از توان مالی بالایی برخوردار بودند، از آن استفاده می‌کردند.<ref>[https://paymanonline.ir/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/ «پوشاک ارمنیان چند منطقۀ ایران»، وب‌سایت پیمان، (فصلنامۀ فرهنگی ارمنیان).]</ref>

==منابع==

[[رده: ویکی‌رز]]