گشت ارشاد ۲ (فیلم سینمایی)

گشت ارشاد 2؛ فیلم سینمایی با محوریت بی‌بند و باری ‌اخلاقی.

گشت ارشاد ۲ که بیش‌تر با عنوان گشت ۲ شناخته می‌شود یک فیلم سینمایی در ژانر کمدی اجتماعی است. گشت ارشاد ۲ با عنوان اثری مردمی اکران شده است، با این حال به‌نوعی تقلید از فیلم‌های هندی در محتوا و داستان فیلم سینمایی گشت ارشاد ۲ صورت گرفته است. بنابرنظر منتقدین گشت ارشاد ۲ دارای فیلم‌نامه‌ای بدون انسجام می‌باشد که ارتباط مستقیمی با موضوع فیلم ندارند.

معرفی فیلم و عوامل آن:

گشت ارشاد ۲؛ فیلم سینمایی گشت ارشاد ۲ ساخت کشور ایران، دومین قسمت از فیلم سینمایی گشت ارشاد در ژانر کمدی اجتماعی است. سعید سهیلی کارگردانی و تهیه‌کنندگی این فیلم را بر عهده داشته است. مهدی محمدنژادیان و سعید سهیلی نیز نویسندگان مشترک این فیلم بوده‌اند. گشت ارشاد ۲ در سال ۱۳۹۵ش تولید شد و پس اکران فیلم توسط هدایت فیلم در سینما، توانست مبلغ ۱۹٬۳۰۳٬۵۴۶،000 را در سال ۱۳۹۶ش به‌عنوان آمار فروش به ثبت برساند.

بازیگران:

حمید فرخ نژاد، ساعد سهیلی، پولاد کیمیایی، بهاره افشاری، ترلان پروانه کسانی هستند که به ایفای نقش‌های اصلی پرداخته‌اند. بازیگرانی چون سارا سهیلی، ساناز طاری، مهدی ماهانی، امید روحانی، اسدالله یکتا، صفر کشکولی، فاطمه شکری و محمد الهی از دیگر افرادی هستند که در این فیلم نقش داشته‌اند.

شخصیت‌های فیلم:

عباس: حاج عباس با بازی حمید فرخ نژاد، مردی میانسال سردسته یک گروه سه نفرۀ خلافکار است. او به اصطلاح خودش مهربان و خوش‌قلب است و نامردی در ذات او نیست؛ اما این مهربانی در پشت زبان تندی که از الفاظ نامناسب استفاده می‌کند، پنهان شده است. او به روش خاص خود یعنی ضربه زدن به پشت سر دیگران نسبت به‌ آن‌ها محبت می‌کند.

حسن: حسن با بازی ساعد سهیلی نیز یکی از سه نفر اعضای گروه خلافکار است، که مانند بقیه اعضای گروه دارای تناقضات شخصیتی است. هم خلافکار و هم بامعرفت و بامرام است و برای کسب درآمد مردم را سرکیسه می‌کند.

عطا: عطا با بازی پولاد کیمیایی که در ابتدای فیلم حافظه‌اش را از دست داده بود، نفر سوم این گروه خلافکار است. او دارای نیروی عجیبی است که توانایی خواندن گذشته افراد و دیدن اندکی از آینده را دارد.

طلا و نقره: طلا و نقره دو خواهر هستند. آن‌ها هر دو دانشجوی موسیقی هستند که در همسایگی این گروه خلافکار به‌همراه سه تن از دوستان خود به‌صورت مجردی در حال زندگی هستند. هم‌چنین برادر آن‌ها به‌خاطر تصادفی که منجر به قتل شده است در زندان به‌سر می‌برد که در صورت عدم پرداخت دیه، اعدام خواهد شد.

داستان فیلم گشت ارشاد ۲:

عطا در قسمت اول گشت ارشاد تصادف کرده بود و به‌ظاهر از دنیا رفته بود؛ اما اکنون در قسمت دوم فیلم بعد از مدتی در کما بودن، اکنون به هوش آمده است. بعد از ۵ سال حسن و عباس نیز از زندان آزاد می‌شوند و به سراغ عطا می‌روند. حال این سه نفر قصد دارند گروه سه نفره خود را دوباره تشکیل بدهند و به‌دنبال شغلی هستند.

پوستر گشت ارشاد 2:

علی‌رغم منقرض شدن تدریجی پوسترها به دلیل پیشرفت سایر رسانه‌ها، پوستر یک فیلم بیان‌گر معنای آن و به‌نوعی ویترین فیلم است.

در پوستر گشت ارشاد ۲، سه شخصیت اصلی این فیلم در پس‌زمینه‌ای مبهم با پوششی از لباس‌های تاریخی به همراه سلاح‌های خیلی قدیمی و یک میکروفن به سمت مخاطب در حال قدم زدن هستند. این تصویر نمایان‌گر آن است که در گشت ارشاد ۲ نوعی سرگردانی از این خیابان به آن خیابان رفتن است. در واقع از این سکانس به آن سکانس رفتن و یک گشت بدون ارشاد است.

بخشی از مفهوم پوستر در نام و عنوان فیلم جای دارد. در پوستر فیلم، خط خوردن کلمه «ارشاد» نشان‌دهنده بی‌میلی مخاطب به روش‌های قدیمی ارشاد است. این خط‌زدگی بیان‌گر پرسه‌زنی بی‌هدف در شهر و آزادی برداشت بر اساس سلیقه و هوش بیننده است، درحالی‌که هنوز سایه‌ای از مفهوم ارشاد در عنوان باقی مانده است.

از طرف دیگر حذف کلمه ارشاد از عنوان فیلم به‌نوعی به وضعیت بی‌ثبات قانون‌گذاری و سرگردانی جامعه و نهادهای اجرایی مختلف در مقوله ارشاد اشاره دارد. به‌گونه‌ای که باتوجه به خط خوردگی بیان می‌کند که گشت ارشادی که هم هست و هم نیست.

دلیل دنبال شدن گشت ارشاد ۲ توسط مخاطب:

از آن‌جایی که سرمایه‌دارن و تهیه‌کنندگان به‌دنبال فیلم‌های کم‌ریسک و هم‌هزینه برای ساخت می‌گردند و پرفروش‌ترین فیلم در سینمای ایران طبق شواهد کمدی‌های مبتذل هستند. از طرف دیگر از نظر عموم مردم سینما مکانی برای خندیدن و تفریح است. لذا تمایل بیش‌تری برای تماشای این‌گونه فیلم‌ها وجود دارد.

هم‌چنین به‌دلیل نبود یک داستان منسجم در فیلم، اغلب بینندگان بعد از فیلم که چیزی از محتوای فیلم دریافت نکرده‌اند مجبور خواهند شد برای ارضای حس رضایت‌مندی خود به شوخی‌های مبتذل و سخیف بپردازند و کارگردان را بابت جسارت در استفاده از این دیالوگ‌ها تحسین کنند.

از طرف دیگر کارگردان بعد از فروش قابل‌توجه سری قبل، دریافت اعتبار به‌عنوان فیلم‌ساز، مشهور شدن فیلم و از همه مهم‌تر این‌که بداند مخاطب چرا به سینما می‌آید، بدون درنگ و بدون داشتن قصه‌ای جذاب برای فیلم و با همان ایده‌های کهنه و سخیف سری موفق قبلی شروع به ساخت قسمت بعدی می‌کند. در این میان مخاطبینی که برای تماشای آن می‌آیند بیش‌ترین کمک را به ماندن ابتذال در سینما می‌کنند.

انتقادات به فیلم سینمایی گشت ارشاد ۲:

فیلم سینمایی « گشت ارشاد ۲» با انتقادهای مختلفی از سوی کارشناسان و منتقدین حوزه سینما مواجه شده است، ازجمله:

پول‌سازی به جای فیلم‌سازی؛

گشت ارشاد ۲ فیلمی است که برای پول‌سازی و کسب درآمد برای عوامل تولید آن ساخته شده است. همه سکانس‌های فیلم نیز با توجه به این موضوع انتخاب شده‌اند و در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند.

اگر سراغ فیلم‌های هندی برویم، در اغلب موارد یک پسر جوان که شیفته و شیدا است و خواهان دختری است. از طرف دیگر به‌دلیل وضعیت مالی نامناسب درگیر اتفاقات خطرناکی می‌شود که به‌خاطر دختر مورد علاقه‌اش یا پول تا مرز مرگ کتک می‌خورد. در آخر هم یا به عشق خود می‌رسد یا نمی‌رسد. در فیلم گشت ارشاد نیز چنین الگوبرداری از فیلم‌های هندی وجود دارد. الگویی که هدفی جز پول‌سازی ندارد.

هم‌چنین باتوجه به نام فیلم با عنوان گشت ۲ فیلم تنها فضایی را برای پرسه زدن کاراکترهای فیلم به‌تصویر کشده است. فضایی سردرگم که فاقد یکنواختی برای طرح قصه است. داستانی که بر طرح و ایده خاصی استوار نیست که هدف بیش‌ترین فروش بلیط را با مطرح کردن مسائل روز سیاسی دارد.

فیلم‌نامه فاقد انسجام؛

گویا عوامل تولید گشت ارشاد ۲ با تکیه بر فصل اول فیلم «گشت ارشاد» و مواردی که احساس کردند برای مخاطب جلوه ایجاد می‌کند و او را به تماشای فیلم وادار می‌کند، بدون داشتن طرح و برنامه خاصی برای آن تولید کرده‌اند. مواردی چون اسم فیلم، تکه‌پرانی‌های سیاسی، گریم‌ها و لباس‌های عجیب و غریب و شوخی‌های جنسی تنها مواردی هستند که برای فریب و ترغیب مخاطب و کشاندن او به سینما برای ساخته جدید سهیلی ‌است.

مهمل گویی و پراکنده گویی است مهم‌ترین دست‌آویزه‌ای است که سهیلی برای خنداندن بیننده از آن استفاده کرده است. به‌طور تقریبی هیچ موقعیت خنده‌داری در فیلم وجود ندارد و ‌بیننده مجبور است به لباس‌های عجیب و غریب، دیالوگ‌های بی سرو ته و قیافه شخصیت‌ها بخندد.

قسمت دوم بدتر از قسمت اول؛ قاعده‌ای نانوشته‌ در سینما وجود دارد که همیشه سری دوم و سوم فیلم‌های چندقسمتی همواره ناموفق‌تر از قسمت‌های قبلی هستند. دلیل این موضوع خیال‌پردازی راحت فیلم‌نامه‌نویس است و هم‌چنین داستان بسته فیلم دانست. هم‌چنین با این فرض که ببینده با داستان و شخصیت‌پردازی آشنا است فقط به ادامه داستان پرداخته می‌شود، غافل از این‌که نقطه ضعف این‌گونه فیلم‌ها همین نکته است.

در گشت ارشاد ۲ سوژه‌های مختلفی به‌صورت بریده بریده گفته می‌شوند از جمله پرداختن شخصیت‌ها به شغل‌های مختلف، انتقام گرفتن از زندانی، غیب‌گو شدن عطا بعد از بیرون آمدن از کما و خانم‌های همسایه بدون هیچ‌گونه خلاقیتی و به‌صورت پراکنده کنارهم چیده شده‌اند. در واقع گشت ارشاد ۲ چیزی جز به‌تصویر کشیدن بی‌بندوباری کلامی نیست.

قبح شکنی و ترویج مشروبات الکلی؛

به‌نمایش گذاشتن سرو مشروب الکلی در صحنه‌ای از فیلم نمایان‌گر این است که فیلم‌ساز قصد دارد علاوه بر ترویج مصرف مشروبات الکلی ایران را به‌عنوان کشوری معرفی کند که مصرف این موارد در آن‌ها آزاد است و منعی ندارد.

ترویج خرافه‌گرایی؛

شخصیت‌های اصلی فیلم بعد از کسب درآمد از راه‌های مختلف و عدم موفقیت در آن‌ها، در نهایت با استفاده از استعداد عطا در ذهن‌خوانی، به رمالی و جادوگری روی می‌آورند.

استفاده ابزاری از زنان؛

در گشت ۲ دیگر بازیگران مخصوصاً هنرپیشه‌های زن فیلم در حد یک شی ویترینی باقی می‌مانند. علاوه بر سه شخصیت اصلی تعدادی زن اضافه شده‌اند که فقط برای رد و بدل شدن شوخی های سخیف در فیلم حضور دارند. شوخی‌هایی که ارتباطی به روند فیلم و داستان ندارند و تنها می‌خواهند مخاطب را به هر ترفندی بخندانند. گویا خود کارگردان می‌داند که تماشاگر فقط با مشاهده اشاره‌های جنسی می‌خندد و فیلم هیج‌گونه موقعیت خنده‌داری ندارد.

دخترانی با شمایل امروزی اما تنها و مظلوم که با مشکلات مالی دست و پنجه نرم می‌کنند. در این میان سه قهرمان اصلی داستان برای کمک و رفع مشکل مالی ‌آن‌ها از هیچ کمکی مضایقه نمی‌کنند. از کلاه‌برداری گرفته تا فال‌گیری و شرکت کردن در مسابقات غیرقانونی. درحقیقت کارگردان این مفهوم را به بیننده القا می‌کند که برای رسیدن به هدف، که در این‌جا هدف نجات زنان از دست مردان بوقلمون صفت و پست‌فطرت است، انجام دادن هرکاری اعم از کار غیرقانونی و غیر شرعی مجاز است.

ضدخانواده بودن فیلم؛

نکته منفی که در این فیلم وجود دارد، نامعین بودن تعریف خانواده در آن است. زندگی مجردی به جای زندگی با خانواده، به ازدواج ختم نشدن روابط، بی‌مسئولیت نشان دادن شخصیت‌های اصلی، مجرد نشان دادن شخصیت های اصلی فیلم، عدم تمایل شخصیت‌های زن به ازدواج از مواردی هستند که نشان‌دهنده ضدخانواده بودن فیلم است.

ترویج نوازندگی و خوانندگی خانم‌ها؛

به نمایش گذاشتن تکرار صحنه دخترانی که برای امرار معاش خود نوازندگی می‌کنند، بیان‌گر این است که باید منتظر ورود دختران به عرصه خوانندگی باشیم. عرصه‌ای که نابودی تمدن حاصل عادی شدن نوازندگی و خوانندگی خانم‌ها و از بین رفتن تدریجی حیا است.

مدعی انتقادات اجتماعی؛

فیلم از اساس داعیه انتقادات اجتماعی دارد. از زندانیانی که صاحب منصب و مفسد اقتصادی به شمار می‌روند و عباس با آن‌ها شوخی می‌کند، بگیرید تا اینکه دانشجویان برای امرار معاش و درآوردن هزینه زندگی شان باید در جای بدی زندگی کنند و به دوره ‌گردی روی بیاورند. فیلمساز می‌خواهد اعتراض کند اما اعتراض را بلد نیست و بدون هیچ تأثیری فراموش می‌شود. اعتراض سطحی مثل عربده‌های عباس پس از دستگیری است که؛ «ما مگه چی کار کردیم و برید دونه گنده‌هایی را بگیرید که…»

عبور از خطوط قرمز فرهنگی و دینی؛

فیلم گشت ارشاد ۲ در مقایسه با قسمت اول که فاقد انسجام در فیلم‌نامه بود ، پس‌رفت قابل توجهی داشته است. فیلم‌نامه این اثر، ترکیبی از شوخی‌های سخیف و بدون‌پرده اجتماعی است که سازنده فیلم تمام تا حد امکان سعی کرده است آن‌ها را به‌تصویر بکشد. شوخی‌هایی که نه تنها در روند داستان نقشی ایجاد نمی‌کنند، بلکه تنها به‌عنوان یک دیالوگ به شخصیت‌های فیلم تحمیل شده‌اند که شاید مخاطب را از روی اجبار به خنده وادار کند. به‌این ترتیب گشت ارشاد ۲ نتوانسته است روند انسجام کیفی نخست خود را حفظ کند و در گرداب ابتذال گرفتار شده است.

نکته مهم قابل‌توجه دیگر در فیلم گشت ارشاد ۲، میزان پیش‌روی فیلم از محدویت‌ها و خط قرمزهای فرهنگی و دینی است. چگونه از اکران فیلم گشت ارشاد ۱ با جنجال‌های فراوان جلوگیری شد، اما گشت ارشاد ۲ که به‌مراتب دارای شوخی‌های زننده‌تر و بیش‌تری نسبت به قسمت اول آن است به سادگی روی پرده سینما رفته است.

سازنده «گشت ارشاد ۲» با دست بردن به همه نشانه های سخیف در پی ایجاد خنده در تماشاگر بوده و ابائی ندارد که همه مدت زمان فیلم خود را از طریق نشانه های جنسی به پیش ببرد. چنان که بازگویی دیالوگ ها و بیان رفتار شخصیت های فیلم «گشت ارشاد ۲» حتی در قالب نوشتار هم همراه با شرم خواهد بود. گویی فیلمساز چند جوک و کلیپ های جنسی اسفناک در فضای مجازی را به هم وصل کرده و چیزی با عنوان جعلی «فیلم» ساخته است!

اشتباه سینمایی

در گشت ارشاد ۲ شاهد آن هستیم که گویا کارگردان به‌صورت ناگهانی و از روی دل‌تنگی فیلم را ساخته است. فیلمی که تنها با الفاظ رکیک کوچه‌بازاری و زیرپاگذاشتن شئونات اخلاقی به اجبار قصد خنداندن مخاطب را دارد. از طرفی دیگر باتوجه به‌اینکه روال داستان فیلم فاقد نظم خاصی است و کارگردان با حرص از پدیده‌های روز مانند داعش، زیرآب‌زنی، آرایش جلف و زننده به‌تصویر کشیده است. عاملی تجاری که کارگردان با استفاده از آن و نزدیک شدن به خطوط قرمز رسانه‌ای خواستار آن بوده است که یک نقد اجتماعی همه‌جانبه را به‌تصویر کشیده باشد.

فیلمی با محتوای شوخی مبتذل

گشت ارشاد ۲ فیلمی که به‌عنوان اثر مردمی وارد سینما شد، در حقیقت یک کمدی با سطح بسیار پایین است. در این کمدی سازندگان آن استفاده از شوخی‌های جنسی و سخیف را تنها راه خنداندن مخاطب تلقی می‌کنند و اثری از کوچک‌ترین هوشنمندی در ساخت آن مشاهده نمی‌شود. در این میان تنها بازنده اکران این‌گونه فیلم‌ها مردم هستند که سلیقۀ آن‌ها در نظر یک فیلم‌ساز آن‌قدر تنزل پیدا کرده است که چنین فیلم فاقد ارزشی با برچسب فیلم مردمی روانه سینما شده است.

زیاده‌روی در استفاده از شوخی‌های جنسی

استفاده از شوخی‌های سخیف در گشت ارشاد ۲ با شدت بیش‌تری به تصویر کشیده شده است و بیش‌تر شوخی‌ها در این فیلم بر‌پایه شوخی‌های مبتذل نوشته شده است. فیلم در مواردی توانسته است مخاطب را شگفت‌زده کند و بخنداند، اما در چند سکانس زیاده‌روی در این شوخی‌ها نه تنها موجب خنده نشده است، بلکه نتیجه‌ای عکس گرفته است.

توهین به شعور مخاطب

فیلم گشت ارشاد ۲ از سطحی‌ترین الگوهای مطرح سینما استفاده می‌کند که بی‌ارزش‌ترین غرایز مخاطب را نشانه گرفته است. از طرف دیگر برخی از این آثار این ادعا را دارند که حاوی پیام‌های اخلاقی هستند، در صورتی که به هیچ‌چیز از جمله اخلاق، سینما و و نه شعور مخاطب پای‌بند نیست.

توهین به ارزش‌های جامعه ایرانی

یکی از هم‌خانه‌های طلا با نام سارا، بعد از دیدن قدرت خارق‌العاده عطا از او درخواست می‌کند که او را از سرنوشت پدرش مطلع کند و محل او را نشانش دهد. عطا نیز بعد از چند روز تمرکز و با دقت بسیار محل پدر سارا را به او می‌گوید که پدرش در جوار شهدای گمنام و در چه قسمتی دفن شده است. لحظه دیدار سارا با قبر پدرش، انداختن چادر روی سر و گریه‌کردن فاقد کوچک‌ترین تاثیرگذاری برای بیینده است و در حقیقت نوعی اهانت و بی‌حرمتی به ارزش‌های جامعه به‌حساب می‌آید. این امر نشان‌دهنده آن است که کارگردان برای گرفتن مجوز انواع فحش‌های مشکل‌دار، یک سکانس از مزار شهدای گمنام را در فیلم جای داده است و به خیال خود فیلم‌اش را تطهیر می‌کند.

منابع

• «انتقاد تند روزنامه رسالت از «گشت۲»:ملغمه‌ای از تمام شوخی‌های رکیک اجتماعی»، وب‌سایت سینما سینما، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۶ش.
• ترابنده، نفیسه؛ «فیلمی سخیف در خدمت پولسازی»، وب‌سایت منظوم، تاریخ درج مطلب: ۸ خرداد ۱۳۹۶ش.
• سیدآبادی، م؛ «منقار کج مرغ انجیرخوار; نقدی کوتاه بر فیلم گشت ۲»، وب‌سایت فیلمنوشت، تاریخ درج مطلب: ۱۷ فروردین ۱۳۹۶ش.
• پیامی، زهرا؛ «اشارات سیاسی و اجتماعی با چاشنی طنز برای گیشه»، وب‌سایت منظوم، تاریخ درج مطلب: ۲ فروردین ۱۳۹۶ش.
• حسنی، «نقد فیلم گشت ارشاد ۲ و پروژه استحاله بسیج»، تاریخ درج مطلب: ۳ خرداد ۱۳۹۶ش.
• حجتی، «نقد و بررسی فیلم گشت ۲»، وب‌سایت کدومو، تاریخ بازدید: ۲۳ تیر ۱۴۰۴ش.
• «جنسیتی غیر قابل ارشاد!»، وب‌سایت منظوم»، تاریخ درج مطلب: ۲۰ بهمن ۱۳۹۵ش.
• شریفی، فاطمه؛ «سو هاضمه سینمایی»، وب‌سایت منظوم؟»، وب‌سایت منظوم، تاریخ درج مطلب: ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۶ش.
• فرقانی، علی؛ «می‌گردم و می‌گردم و می‌گردم; چرا گشت ارشاد ۲ چنین سرگردان است؟»، وب‌سایت منظوم، تاریخ درج مطلب: ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۶ش.
• ظهرابی، محسن؛ «نقد فیلم گشت ۲»، وب‌سایت زومجی، تاریخ درج مطلب: ۱۴ فروردین ۱۳۹۶ش.
• کریمی، میثم؛ ««گشت ۲» مغلطه‌ای از شوخی‌های رکیک اجتماعی»، وب‌سایت منظوم، تاریخ درج مطلب: ۱۷ فروردین ۱۳۹۶ش.
• کریمی، میثم؛ «نقد و بررسی گشت ۲»، وب‌سایت مووی مگ، تاریخ درج مطلب: ۲۸ اسفند ۱۳۹۵ش.
• «‏گشت ۲‏ (۱۳۹۵)»، وب‌سایت منظوم، تاریخ بازدید مطلب: ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
• محرابیان، وحید؛ «پولسازی با نام فیلم توقیفی»، وب‌سایت منظوم، تاریخ درج مطلب: ۲۷ بهمن ۱۳۹۵ش.
• «ملغمه ای از لودگی با چاشنی اعتراض اجتماعی»، وب‌سایت سلام سینما، تاریخ درج مطلب: ۱۷ بهمن ۱۳۹۵ش.
• منتقم، موحد؛ «یک آشِ شله قلمکارِ بسیار بی نمک! نقد و بررسی فیلم «گشت۲»»، وب‌سایت پرده سینما، تاریخ بازدید: ۲۳ تیر ۱۴۰۱ش.
• «نقد و بررسی فیلم گشت ۲»، وب‌سایت کدومو، تاریخ بازدید مطلب: ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۴ش.
• «نقد و بررسی فلم «گشت ارشاد ۲»»، وب‌سایت افغانستان ما، تاریخ درج مطلب: ۶ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.