پیش‌نوس:اختلال خودزشت‌انگاری

اختلال خودزشت‌انگاری

اختلال خودزشت‌انگاری؛ وسواس فکری درباره نقص ظاهری

اختلال خودزشت‌انگاری نوعی اختلال روانی است که با اشتغال ذهنی شدید و رفتارهای تکراری نسبت به نقص‌های واقعی یا خیالی در ظاهر مشخص می‌شود. این اختلال معمولاً در نوجوانی آغاز می‌گردد و عوامل ژنتیکی، زیستی، روان‌شناختی و اجتماعی در بروز آن نقش دارند. فشارهای فرهنگی و رسانه‌ای، استانداردهای زیبایی غیرواقعی و تجربیات منفی دوران کودکی در شکل‌گیری این اختلال مؤثرند. پیامدهای آن شامل نشخوار فکری، اضطراب اجتماعی، اجتناب از ارتباطات، خودکم‌بینی، رفتارهای جبرانی، گرایش به جراحی‌های زیبایی و افزایش خطر افسردگی و خودکشی است. تشخیص مبتنی بر مصاحبه بالینی و معیارهای DSM-5 بوده و درمان شامل طرح‌واره‌درمانی، مواجهه و جلوگیری از پاسخ (ERP)، درمان شناختی‌رفتاری و دارودرمانی است.

تعریف اختلال خودزشت‌انگاری

اختلال خودزشت‌انگاری نوعی اختلال روانی است که در آن فرد به‌شکلی وسواس‌گونه و افراطی، خود را دارای نقص یا ایرادی در ظاهر جسمانی خود می‌داند؛ این نقص اغلب یا وجود خارجی ندارد یا بسیار جزئی‌تر از آن است که فرد تصور می‌کند. تشخیص این اختلال زمانی مطرح می‌شود که اشتغال ذهنی فرد با این نقص‌ها، به حدی شدید باشد که عملکرد اجتماعی، شغلی یا سایر جنبه‌های زندگی او را مختل کند.

نشانه‌ها و واکنش‌های روانی در اختلال خودزشت‌انگاری

‎ در اختلال خودزشت‌انگاری، فرد در واکنش به نگرانی‌های مفرط درباره ظاهر خود، رفتارهای تکراری مانند وارسی مکرر در آینه، آرایش افراطی، درخواست اطمینان از دیگران و مقایسه مداوم خود با دیگران را انجام می‌دهد. این اشتغال ذهنی با ظاهر، با نگرانی درباره وزن یا چربی بدن در اختلالات خوردن متفاوت است؛ چراکه اختلالات خوردن عمدتاً با الگوهای ناسالم تغذیه و تصور تحریف‌شده از وزن بدن همراه‌اند. در مقابل، افراد مبتلا به اختلال خودزشت‌انگاری، نسبت به نقص جزئی یا خیالی در ظاهر خود باورهای نادرست و راسخی دارند و اغلب به‌دنبال جراحی‌های زیبایی برای رفع این نقص هستند. تشخیص این اختلال مبتنی بر وجود نگرانی شدید و مداوم درباره یک نقص ظاهری است که عملکرد فرد را مختل می‌کند.

پیشینه اختلال خودزشت‌انگاری

اختلال خودزشت‌انگاری سابقه‌ای طولانی در روان‌پزشکی دارد و طی دهه‌های اخیر شناخت و طبقه‌بندی آن به‌طور قابل‌توجهی پیشرفت کرده است. این اختلال برای نخستین‌بار در سال ۱۸۸۶ میلادی توسط انریکو مورسلی با عنوان «خودزشت‌انگاری» مطرح شد. در سال ۱۹۸۰، در سومین نسخه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-III) این اختلال به‌عنوان نمونه‌ای از اختلالات شبه‌جسمانی با نام «هراس بدشکلی بدنی» معرفی گردید. در نسخه چهارم این راهنما (۲۰۰۰)، نام آن به‌طور رسمی به «اختلال بدشکلی بدنی» تغییر یافت.

شیوع اختلال خودزشت‌انگاری

اختلال خودزشت‌انگاری معمولاً در دوران نوجوانی آغاز شده و هر دو جنس زن و مرد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. بر اساس مطالعات مختلف، شیوع این اختلال در جمعیت عمومی بین ۱ تا ۳ درصد است؛ به‌طوری‌که در زنان حدود ۲.۵ درصد و در مردان ۲.۲ درصد گزارش شده است. در ایران نیز شیوع این اختلال حدود ۱.۷ درصد برآورد شده است.

ایران در زمینه تعداد جراحی‌های زیبایی بینی در جهان رتبه نخست را دارد. پژوهش‌های انجام شده در مورد شیوع اختلال خودزشت‌انگاری در بیماران مرجعه کننده با شکایت زیبایی به بیمارستان پوست رازی نشان‌ می‌دهد که بیشترین متقاضیان جراحی زیبایی در گروه سنی ۲۰ تا ۵۰ سال قرار دارند و ۲۰.۷ درصد افراد مبتلا به اختلال خودزشت‌انگاری سابقه مراجعه به مراکز روانشناسی یا روان‌پزشکی دارند. همچنین، زنان و دختران ۱۴ تا ۴۱ سال بیش از نیمی (۵۱ درصد) از متقاضیان جراحی بینی را تشکیل می‌دهند. میزان جراحی‌های پلاستیک و زیبایی در ایران حدود هفت‌برابر کشورهای غربی است که در بسیاری از موارد نیازی به انجام این جراحی‌ها وجود ندارد.

عوامل ایجاد اختلال خودزشت‌انگاری

خودزشت‌انگاری مفهومی پیچیده است که شامل عوامل زیستی، روان‌شناختی، زیست‌شناختی، اجتماعی و فرهنگی می‌شود. در این میان، عوامل اجتماعی تأثیر مستقیم و عمیقی بر عوامل روان‌شناختی دارند.

1. فشارهای فرهنگی و اجتماعی

از دیدگاه روان‌شناسی اجتماعی، اختلال خودزشت‌انگاری ناشی از تغییرات در ارزش‌های جامعه، یادگیری مشاهده‌ای، تأثیر شبکه‌های اجتماعی و تبلیغات رسانه‌ای است که بر «بدن اجتماعی» به‌جای «بدن طبیعی» تأکید می‌کند. بر اساس مدل اجتماعی-فرهنگی این اختلال، افراد تحت‌تأثیر تبلیغات رسانه‌ای نسبت به بخش‌هایی از بدن که ازنظر فرهنگی برجسته‌تر هستند، حساسیت بیشتری نشان می‌دهند.

مدیریت بدن و نگرانی در مورد ظاهر

بر اساس نظریه شیء‌انگاری، در جوامع توسعه‌یافته، بدن زنان و به‌طور فزاینده‌ای بدن مردان، به‌عنوان اشیایی غیرانسانی دیده‌ می‌شود. در این جوامع، افراد به‌تدریج یاد می‌گیرند که نگاه شخص ثالث به بدن خود را درونی کنند و آن را با معیارهای ایده‌آل جامعه مقایسه و قضاوت نمایند. این خودشیءانگاری اغلب منجر به احساس نارضایتی و شرم از بدن می‌شود، زیرا بسیاری قادر به دستیابی به این معیارهای ایده‌آل نیستند. هرچند تحقیقات در این زمینه هنوز در مراحل اولیه است، شواهد نشان‌ می‌دهد که خودشیءانگاری با نگرانی‌های نوجوانان درباره ظاهرشان و تأثیر آن در بزرگسالی ارتباط دارد.

استانداردهای زیبایی غیرواقعی و تحریف‌های شناختی

در جوامع امروز، رسانه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام با نمایش تصاویر ایده‌آل و فیلتر شده، استانداردهای زیبایی غیرواقعی را ترویج می‌دهند. این امر باعث می‌شود به‌ویژه نوجوانان و جوانان، خود را با این الگوها مقایسه کرده و دچار نارضایتی از ظاهر شوند. از دیدگاه شناختی-رفتاری، خودزشت‌انگاری ناشی از باورهای ناسازگارانه درباره ظاهر است که تحت تأثیر رسانه‌ها شکل می‌گیرد.

تأثیر گروه‌های مرجع در نگرش مردم به زیبایی

گروه مرجع یکی از مهم‌ترین عوامل شکل‌دهنده هویت، ارزش‌ها و رفتار افراد است. نسل جوان امروز دیگر خود را بر اساس هنجارهای گذشته تعریف نمی‌کند و ارزش‌ها و نگرش‌هایش در برخی زمینه‌ها تغییر یافته است. تحولات اقتصادی و اجتماعی باعث شکل‌گیری فرهنگی جهانی در میان جوانان شده است. در این میان، سلبریتی‌ها به‌عنوان گروه‌های مرجع محبوب، تأثیر زیادی بر نگرش و رفتار جوانان دارند و بسیاری تلاش می‌کنند ظاهر و سبک زندگی آن‌ها را تقلید کنند. مشاهده مکرر تصاویر و فیلم‌های سلبریتی‌ها، فشار اجتماعی برای رسیدن به استانداردهای زیبایی را افزایش داده و جوانان را به جستجوی روش‌های مختلف برای بهبود ظاهر خود واداشته است. در این میان، زنان فعال در حوزه مدلینگ، زیبایی و آرایش نسبت به سایر حوزه‌ها محبوب‌تر بوده و نقش مهمی در شکل‌دهی نگرش پیروان خود نسبت به زیبایی و جراحی‌های زیبایی ایفا می‌کنند.

صنعت زیبایی و شاخص‌سازی‌های کاذب شکل گرفته در دنیای سرمایه‌داری

امروزه در حوزه مد و زیبایی، سوداگران از طریق محصولات و خدماتی مانند لوازم‌آرایش، سالن‌های زیبایی و لاغری، و جواهرات، میلیاردها دلار درآمد کسب می‌کنند. آن‌ها دریافته‌اند که زیبایی مفهومی انعطاف‌پذیر است و با معرفی محصولات یا روش‌های جدید، می‌توانند زنان را متقاعد کنند که به آن‌ها نیاز دارند. برای حفظ این بازار پرسود، این سوداگران به خلق افسانه‌ها و تبلیغات گسترده می‌پردازند تا تقاضا را افزایش دهند. درنتیجه، بسیاری از زنان به‌دلیل فشارهای هنجاری، نگاه شیءانگارانه به بدن و فرهنگ مصرفی جامعه سرمایه‌داری، به‌ویژه تحت‌تأثیر رسانه‌ها، احساس نارضایتی بیشتری نسبت به ظاهر خود پیدا می‌کنند.

سایزگرایی و عوارض ناشی از آن

پایین نگه‌داشتن وزن یکی از چالش‌های رایج در میان مدل‌ها، مانکن‌ها و صنعت مد و پوشاک است. این افراد برای رسیدن به سایز صفر و حفظ آن، علاوه بر انجام تمرینات ورزشی سخت، مجبور به پیروی از رژیم‌های غذایی بسیار محدود و سخت‌گیرانه می‌شوند؛ رژیم‌هایی که اغلب شامل مصرف تنها سالاد است. این فشارها گاه تا حدی پیش می‌رود که سلامت جسمانی آنان به خطر می‌افتد.

خواسته‌های غیرواقعی و تنوع‌طلبی همسر

برخی افراد تلاش می‌کنند شریک زندگی خود را با تغییراتی مانند رنگ و مدل مو، شکل ابرو، سایز بدن یا چهره به تصویری نزدیک کنند که در ذهن دارند؛ این نشان‌دهنده عدم پذیرش کامل و رضایت از همسر واقعی است. حتی اگر این تغییرات زیبایی انجام شود، فرد هرگز نمی‌تواند جایگاه تصویر خیالی همسر را پر کند. علاوه بر این، برخی زوجین به‌دلیل تنوع‌طلبی یا پیروی از مد و چشم‌وهم‌چشمی، خواهان تغییر در ظاهر همسرشان هستند تا با داشتن همسری زیباتر، اعتمادبه‌نفس خود را در جامعه افزایش دهند. این نگرش‌ها مجموعه‌ای از باورهای نادرست و غیرواقعی است که در ذهن برخی زوجین شکل گرفته است.

اضطراب اجتماعی و تشدید اختلال خودزشت‌انگاری

نگرش فرد نسبت به ارزیابی دیگران از ظاهرش نقش مهمی در ایجاد اضطراب اجتماعی دارد که این اضطراب می‌تواند در شکل‌گیری و تشدید اختلال خودزشت‌انگاری مؤثر باشد. در دوره مدرن، بدن‌ها تحت‌تأثیر تغییرات اجتماعی به‌سمت فردی‌شدن حرکت کرده‌اند و برای برقراری روابط اجتماعی موفق، افراد نیازمند نظارت مداوم و مؤثر بر چهره و بدن خود هستند.

2. تجربیات منفی دوران کودکی

تعاملات اجتماعی تمسخرآمیز درباره ویژگی‌های ظاهری در دوران کودکی و بلوغ می‌تواند به‌تدریج بر افکار و احساسات فرد تأثیر بگذارد. در این فرایند، شرطی‌سازی کلاسیک نقش مهمی ایفا می‌کند؛ به‌گونه‌ای که تجارب منفی مانند تمسخر به‌عنوان محرک غیرشرطی موجب واکنش‌های غیرشرطی نظیر اضطراب و شرم می‌شوند و هر چیزی که با این محرک همراه شود، به‌صورت منفی ارزیابی می‌گردد. این روندها در شکل‌گیری و تشدید اختلال خودزشت‌انگاری مؤثر هستند.

3. کاهش عزت‌نفس و کمبود عاطفی

عزت‌نفس فرد به میزان توجه و حمایت دریافتی از خانواده بستگی دارد. کمبود عاطفی و کاهش عزت‌نفس معمولاً با تلاش برای افزایش جذابیت ظاهری به‌عنوان راهکاری برای جبران این نقصان همراه است. به‌عنوان مثال، سخنان مادر درباره زیبایی یا اندام دختر می‌تواند او را ترغیب کند تا با انجام اقدامات مختلف، اعتمادبه‌نفس ازدست‌رفته خود را از طریق جلب تأیید دیگران در شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام بازیابد.

4. تأثیر ژنتیکی و زیستی

عوامل ژنتیکی نقش مهمی در ابتلا به اختلال خودزشت‌انگاری دارند؛ به‌طوری‌که شیوع این اختلال در بستگان درجه‌یک افراد مبتلا (حدود ۵.۸ درصد) بالاتر از جمعیت عمومی است و نشان‌دهنده الگوی خانوادگی آن است. همچنین، شیوع این اختلال در بستگان درجه اول مبتلایان به اختلال وسواس جبری نیز بالاست و به نظر می‌رسد ارتباطی با سطح سروتونین مغز داشته باشد. از سوی دیگر، با توجه به شروع شایع علائم در دوران نوجوانی، تغییرات هورمونی و ظاهری در این دوره ممکن است به‌عنوان عوامل محرک یا تسهیل‌کننده اختلال عمل کنند.

پیامدها

نشخوار فکری ناشی از ارزیابی منفی

افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی و اختلال خودزشت‌انگاری تمایل به سوگیری‌های تفسیری منفی نسبت به اطلاعات اجتماعی مبهم دارند و هر دو اختلال با توجه متمرکز بر خود همراه است. در اختلال خودزشت‌انگاری، این توجه متمرکز به‌صورت افراطی بر تصویر بدنی آشفته متمرکز است. ارزیابی منفی از تصویر بدن باعث نشخوار فکری، تغییرات خلقی و به‌کارگیری رفتارهای ایمنی می‌شود.

مشکل در برقراری ارتباط و گوشه‌گیری

حساسیت نسبت به طرد به‌ویژه به‌دلیل ویژگی‌های ظاهری، تأثیر منفی بر تمایل به تعاملات اجتماعی دارد و باعث اجتناب از ارتباط با دیگران می‌شود. نوجوانانی که نگرش منفی نسبت به بدن خود دارند، در برقراری ارتباط با دوستان و همسالان دچار اضطراب و نگرانی می‌شوند و در این زمینه کمتر موفق‌اند.

خودکم‌بینی و رفتارهای جبرانی ناشی از آن

تبلیغات اینستاگرام و تصویری که این رسانه از زیبایی ارائه می‌دهد، نقش مهمی در شکل‌گیری خودزشت‌انگاری ایفا می‌کند. دختران ممکن است به‌دلیل ایجاد حس خودکم‌بینی، رفتارهای جبرانی انجام دهند تا این احساس را جبران کنند. همچنین، بسیاری از آنان به‌دلیل عدم تطابق با معیارهای زیبایی تعریف‌شده توسط رسانه‌ها، دچار حس شرمساری از ظاهر خود می‌شوند.

مدیریت بدن از طریق جراحی زیبایی و عوارض ناشی از آن

شیوع بالای جراحی‌های ترمیمی و تلاش بیماران مبتلا به اختلال خودزشت‌انگاری برای انجام جراحی‌های پلاستیک و زیبایی، نشان‌دهنده نارضایتی عمیق آنان از ظاهر جسمانی است. در این شرایط، متخصصان می‌توانند در دوره پیش از جراحی، انگیزه‌های روان‌شناختی و انتظارات متقاضیان را بررسی کنند تا افراد دارای علائم واقعی از مبتلایان به این اختلال تمییز داده شوند. این رویکرد به جلوگیری از انجام جراحی‌های غیرضروری و کاهش نتایج نامطلوب کمک می‌کند. اثرات جانبی بیهوشی، داروهای ضد درد، محدودیت‌های فیزیکی دوران نقاهت و نشانه‌های ظاهری مانند کبودی و بخیه‌ها در جراحی‌های زیبایی می‌تواند موجب استرس و اضطراب فرد شود. بسیاری از این افراد به ظاهر خود وسواس دارند و برای رفع این نگرانی‌ها به جراحی زیبایی روی می‌آورند، اما این اقدامات نه‌تنها به بهبود حال روانی نمی‌انجامد، بلکه اضطراب و وسواس را تشدید می‌کند و فرد را در چرخه معیوب گرفتار می‌سازد. علاوه بر این، جراحی‌های پلاستیک ارزان‌قیمت اغلب نتایج ناخوشایندی به‌همراه دارند و بیماران بسیاری در طول سال‌ها با عوارضی مانند زخم‌های باز، عفونت و بدشکلی‌های چهره ناشی از عمل نزد افراد غیرمتخصص مواجه شده‌اند. در برخی موارد، این جراحی‌ها حتی خطرناک بوده و به مرگ بیمار منجر شده‌اند.

افسردگی و اقدام به خودکشی

اختلال خودزشت‌انگاری در صورت عدم درمان به‌موقع، می‌تواند بر عملکرد اجتماعی، تحصیلی و شغلی تأثیر منفی بگذارد و در موارد شدید منجر به افسردگی، اضطراب، رفتار وسواسی و حتی اقدام به خودکشی شود.

اختلالات روانی همراه با اختلال خودزشت‌انگاری

اختلال خودزشت‌انگاری اغلب با اضطراب اجتماعی، اختلال افسردگی عمده و اختلال وسواس فکری-عملی، اختلال خوردوخوراک، و اختلال کنترل تکانه همراه است.

تشخیص اختلال خودزشت‌انگاری

تشخیص اختلال خودزشت‌انگاری بر پایه مصاحبه بالینی، مشاهده رفتارهای تکراری و اشتغال ذهنی به نقص‌های ظاهری است و نیازمند ارزیابی تخصصی توسط روان‌شناس یا روان‌پزشک است. روان‌پزشک یا روان‌شناس با مصاحبه بالینی و بررسی الگوهای تفکر، احساسات و رفتارهای فرد درباره ظاهر و بدن، اختلال را تشخیص می‌دهد. استفاده از پرسشنامه‌ها و ابزارهای غربالگری تخصصی می‌تواند به تعیین شدت و وجود اختلال کمک کند. اختلال خودزشت‌انگاری باوجود رایج بودن کمتر شناخته شده است که این مسئله دلایل مختلفی دارد، از آن جمله می‌توان به شرم از افشای نگرانی‌های مربوط به ظاهر خود، ناچیز شمرده شدن مشکل از جانب دیگران، عدم آشنایی با این اختلال، تشخیص اشتباه و درمان‌های زیبایی اشاره کرد.

معیارهای تشخیصی اصلی بر اساس DSM-5 عبارتند از:

A.    فرد به‌طور مداوم نگران یک یا چند نقص یا عیب در ظاهر فیزیکی خود است که دیگران آن را نمی‌بینند یا بسیار جزئی می‌دانند.

B.    در مرحله‌ای از این اختلال، فرد در واکنش به نگرانی‌های خود درباره ظاهرش، رفتارهای تکراری داشته یا اعمال ذهنی تکراری انجام داده است.

C.    این اشتغال ذهنی باعث ناراحتی روانی یا اختلال قابل‌توجه در عملکرد اجتماعی، شغلی یا سایر جنبه‌های زندگی شده است.

D.   اشتغال ذهنی درباره ظاهر خود، علت دیگری ندارد.

درمان اختلال خودزشت‌انگاری

طرح‌واره درمانی

طرح‌واره‌درمانی رویکردی مؤثر در درمان خودزشت‌انگاری است که با اصلاح الگوهای عمیق ذهنی شکل‌گرفته در دوران کودکی، به شناسایی ریشه‌های هیجانی مشکلات و تقویت مهارت‌های سازگاری و آرامش فرد کمک می‌کند و آسیب‌پذیری او را در مواجهه با تعاملات منفی کاهش می‌دهد.

ERP

بهترین روش درمان اختلال خودزشت‌انگاری، تکنیک مواجهه و جلوگیری از پاسخ (ERP) است. افراد مبتلا معمولاً از نگاه کردن به بدن خود اجتناب کرده و نقص‌های ظاهری را در مکان‌های عمومی پنهان می‌کنند که این رفتار اضطراب را حفظ می‌کند. در درمان ERP، فرد به‌تدریج و با ترتیب از موقعیت‌های کم‌استرس به موقعیت‌های پراسترس مواجه می‌شود و از انجام رفتارهای تکراری و ایمنی که باورهای نادرست درباره ظاهر را تقویت می‌کنند، جلوگیری می‌گردد.

CBT

در درمان شناختی‌رفتاری، تلاش می‌شود تا مبتلایان به خودزشت‌انگاری خودآگاهی یابند که ظاهر فیزیکی تنها بخشی از هویت آن‌هاست و ذهنیت‌شان نسبت به نقص‌های جسمی را به چالش بکشند. اشتغال ذهنی مداوم به نقص‌های ظاهری باعث تحریف‌های شناختی و ناراحتی می‌شود، درحالی‌که زیبایی مفهومی نسبی است و اغلب افراد با ویژگی‌های ظاهری متوسط یا کمتر، زندگی طبیعی دارند.

دارودرمانی

در موارد شدید، داروهای بازجذب سروتونین برای کاهش افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی تجویز می‌شوند و به تسهیل روند روان‌درمانی کمک می‌کنند.

منابع

• «اختلال بدشکلی بدن چیست و چه علائمی دارد؟»، درمانکده، تاریخ درج مطلب اردیبهشت 1404 ش.
• «اختلال خودزشت‌پنداری چیست؟ علائم و عوارض ناشی از آن»، سلامت اول، تاریخ درج مطلب: مارس 25, 2021 م.
• «افراط در جراحی زیبایی نشانه اختلال روانی است؟»، فرارو، تاریخ مطلب 18 آبان 1401 ش.
• «خطرات پنهان جراحی زیبایی بر سلامت روان»، مشرق، تاریخ  درج مطلب: 19 مهر1402.
• «علل خود زشت انگاری (بدریخت انگاری) در کودکان و نوجوانان»، سلام، تاریخ درج مطلب 18 فروردین 1403 ش.
• «نقش سلبریتی‌ها و فضای مجازی در موج گرایش به جراحی‌ها و خدمات زیبایی»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب 29 فروردین 1403.
• «واقعیت جالب و ناخوشایند در مورد صنعت زیبایی و محصولات آرایشی که نمی‌دانستید»، خبر فوری، تاریخ درج مطلب: 16 خرداد 1401.
• احسانی، امیرهوشنگ؛ فکور، یوسف؛ غلامعلی، فاطمه؛ مختاری، لیلا؛ حسینی، محبوبه سادات؛ خسروان‌مهر، نجمه؛ نورمحمدپور، پدرام، «شیوع اختلال بدریخت‌انگاری بدن در بیماران مراجعه کننده با شکایت زیبایی به بیمارستان پوست رازی»، مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، دوره 71، شماره 2، بهار 1392 ش.
• احمدوند شاهوردی، محمد؛ بشارت، محمدعلی، «اختلال بدشکلی بدنی: مطالعه موردی»، رویش روانشناسی، شماره 61، تابستان 1400 ش.
• اعظم رجبیان، علی؛ اصغری ابراهیم‌آباد، محمدجواد؛ آقا محمدیان شعرباف، حمیدرضا؛ رسول‌زاده طباطبایی، سیدکاظم، «بررسی علل اختلال بدریخت‌انگاری بدن در زنان: تحلیل محتوا» مجله دانشگاه علوم پزشکی اراک، شماره 3، تابستان 1401 ش.
• تمنایی، فاطمه؛ نجات، پگاه، «اثر مشاهده تصاویر خویش‌انداز زنان تأثیرگذار اینستاگرام بر نگرش و گرایش خانم‌ها به انجام جراحی‌های زیبایی با میانجیگری نارضایتی چهره‌ای»، شماره 3، پاییز 1402.
• خوشینی، فاطمه؛ اکبری، مهدی؛ محمدخانی، شهرام، «رابطه ساختاری اختلال بدریخت‌انگاری بدن با طرحواره‌های ناسازگار اولیه و بی‌اعتبارسازی هیجانی ادراک‌شده: نقش میانجی فراشناخت، تصویر بدن و تحمل پریشانی»، روانشناسی بالینی و شخصیت، شماره 37، زمستان 1400 ش.
• دانش، یونس، «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر گرایش به جراحی زیبایی بین دانشجویان دختر در دانشگاه هرمزگان»، مشارکت و توسعه اجتماعی، شماره 2، تابستان 1395ش.
• دمرچلی، نسیم؛ کاکاوند، علیرضا؛ جلالی، محمدرضا «تدوین مدل ارتباط اضطراب اجتماعی با اختلال بدریخت انگاری بدن: نقش میانجی ترس از ارزیابی مثبت و منفی»، مطالعات روان‌شناختی، شماره 47، تابستان 1396 ش.
• شفیعی، زهرا؛ عطریان، نرگس، «پدیدارشناسی تجربه زیسته نوجوانان کاربر از خودزشت‌انگاری متأثر از اینستاگرام»، مطالعات راهبردی فرهنگ، شماره 4، اسفند 1401 ش.
• فرشباف دوستار، سعیده، معتمدی، عبدالله، «رابطه اختلال خودزشت‌انگاری با اعتیاد اینترنتی و احساس تنهایی در میان نوجوانان دختر شهر تهران»، پژوهش‌های روانشناسی اجتماعی، شماره 16، زمستان 1393 ش.
• فروهر مقام، افسانه؛ آل‌یاسین، سیدعلی، «اثربخشی طرح‌واره درمانی بر اضطراب اجتماعی، ترس از ارزیابی منفی و شرم از تفسیر بدن در دختران مبتلا به اختلال بدریخت‌انگاری بدن»، دستاوردهای روانشناسی بالینی، شماره 3، آذر 1402 ش.
• کلاشلو، حسن؛ عقیلی، فریده، «تغییرات نگرشی جوانان به گروه‌های مرجع»، مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، شماره 45، پاییز 1398 ش.
• گنجی، مهدی، «آسیب‌شناسی روانی براساس dsm-5-tr»، تهران، ساوالان، 1402 ش.
• موسوی، سیده حکیمه؛ رستمی، رضا؛ غلامعلی لواسانی، مسعود، «اثربخشی مداخله فراشناختی بر اضطراب، تصویر بدن و سایر علائم مبتلایان به بدشکلی بدن»، روانشناسی بالینی و شخصیت، شماره 26، تابستان 1394 ش.
• یزدان، محمدرضا، «چرا بعضی‌ها خود را زشت می‌بینند؟»، خبرگزاری قدس آنلاین، تاریخ درج: 3 آذرماه 1393 ش.
• Fredrickson, B. L., & Roberts, T. A. (1997). Objectification theory: Toward understanding women's lived experiences and mental health risks. Psychology of women quarterly,