استایل پانک

استایل پانک؛ سبکی بی‌نظم و نامتعارف در مد برای بیان خشونت و نافرمانی.

استایل پانک به‌عنوان بیانیه‌ای در مد مطرح است که صرفاً یک پوشش ساده نیست؛ بلکه با مجموعه‌ای از رفتارها و باورها آمیخته شده است که بیانگر خشونت، آشفتگی، هیاهو و بی‌ثباتی است. این استایل برخلاف آداب‌و‎رسوم رایج در جامعه بوده و بر فردگرایی تأکید دارد.

مفهوم‌شناسی

پانک به‌معنای آزادی در خلق کردن و آزادی در رسیدن به موفقیت یا شکست است. در گذشته، اصطلاح پانک بیشتر به خلاف‌کاران خرده‌پا و افرادی با سابقه‌ای نامناسب در زندان اطلاق می‌شد. طرف‌داران خرده‌فرهنگ پانک نیز شباهت‌هایی به همان خلاف‌کاران خرده‌پا داشتند. آنها در برابر جریان غالب اجتماعی ایستادگی کرده و هنجارهای پذیرفته‌شده جامعۀ آمریکا را به چالش می‌کشیدند یا حتی به سخره می‌گرفتند. استایل پانک ترکیب بی‌نظمی از اکسسوری‌ها و لباس‌ها است؛ اما بیش از آنکه سبکی در مد باشد، بیانیه یا سبک زندگی ارائه می‌دهد و صرفا یک سبک پوشش نیست.

تاریخچه

خرده‌فرهنگ پانک در اواسط دهۀ ۱۹۷۰م در ایالات متحده شکل گرفت. در آن دوره، شرایط نامناسب اقتصادی جامعه را به دو قطب متفاوت تقسیم کرده بود و مشکلات شغلی، بحران‌های اجتماعی و سیاسی نظیر مصرف مواد مخدر، قاچاق انسان و تبعیض نژادی، مردم را تحت فشار قرار داده بود. پانک در چنین فضایی به‌عنوان واکنشی به فرهنگ محافظه‌کار و سنتی زمان خود ظهور کرد و به نمادی از شورش علیه ظلم و هنجارهای جامعه بدل شد. این خرده‌فرهنگ نمایانگر خشونت علیه ساختارهای قدرت بود و بر آزادی، فردیت و برابری تأکید داشت.

تأثیر گروه‌های موسیقی بر استایل پانک

مطالعه تاریخ مد پانک بدون در نظر گرفتن ارتباط آن با صنعت موسیقی امکان‌پذیر نیست. پانک‌ها از هنر برای بیان پیام استفاده می‌کردند. موسیقی پانک راک به‌عنوان یک مخالفت عمدی با موسیقی و فرهنگ جریان اصلی پدید آمد. گروه‌های موسیقی مانند The Clash،Siouxsie Sioux وSex Pistols این سبک را با موسیقی آشفته، نامنظم و پرهیاهوی خود به جریان غالب تحمیل کردند. طراحان مد نیز برخی از جنجالی‌ترین استایل‌های مد پانک را در کنار گروه Sex Pistols پدید آوردند و طراحی‌هایی پرحاشیه برای آنها ارائه دادند. این گروه محرک اصلی جنبش پانک در این دوره بود؛ زیرا استایل آنها در این دهه بر دنیای مد غلبه یافت و بازتابی از آشفتگی‌های اجتماعی و سیاسی و نمایشی از بی‌نظمی و هرج‌ومرج ارائه کرد. گروه Siouxsie Sioux نیز به زیرشاخه‌ای دیگر از استایل پانک روی آورد که به ظاهر عجیب و غیرطبیعی گوتیک متمایل بود. یکی دیگر از نمادهای جنبش پانک، گروه The Ramones است که سبک خاص خود را در آشفتگی مد پانک به نمایش گذاشت؛ به‌جای لباس‌ها و اکسسوری‌های بی‌نظم و نامرتب، استایل آنها شامل استفاده از شلوارهای جین پاره، کت‌های چرمی و کفش‌های کتانی بود.

پیشگامان مد پانک

اولین افرادی که راه را برای پانک هموار کردند، «تدی‌بوی‌ها» بودند. این سبک در اواخر دهۀ 1940م به دنیای مد وارد شد و لباس‌های کلاسیک و سنتی را به سبکی مدرن تبدیل کرد. مد تدی‌بوی معمولاً شامل لباس‌های ادواردین از جمله کت‌های بلند بود که با تغییرات کمی در یقه‌ها، جیب‌ها و تزئینات سرآستین طراحی می‌شد. هرکدام این تغییرات در کنار هم ظاهری خشن‌تر به این سبک می‌بخشیدند. از همین‌جا نگرش منفی نسبت به استایل پانک شکل گرفت؛ زیرا سبک تدی‌بوی با رفتارهای خلاف عرف و غیرقانونی درهم آمیخته بود.

خرده‌فرهنگ پانک

خرده‌فرهنگ پانک جنبشی است که بر موسیقی پانک راک متمرکز بوده؛ اما شامل مجموعه گسترده‌ای از ایدئولوژی‌ها و اشکال مختلف بیان، مانند هنرهای بصری، ادبیات، فیلم‌ها یا حتی رقص است. این خرده‌فرهنگ به‌عنوان دیدگاه ضد نهادهای حکومتی شناخته می‌شود و آزادی فردی را نیز ترویج می‌کند. مدت‌‌زمان طولانی پانک به‌عنوان فرم سیاسی چپ‌گرا شناخته می‌شد؛ اما در واقع این جنبش تمام طیف سیاسی را پوشش می‌دهد. ایدئولوژی پانک مردم را تشویق می‌کند که زندگی خود را به دست خود بگیرند و اخلاق خودساخته و نافرمانی از هنجارها را ترویج می‌کند. پانک فراتر از یک جنبش مد یا سبک موسیقی و برای طرفدارانش، نمایانگر طرز فکر، اعتقادی عمیق و سبکی از زندگی بود و مجموعه‌ای از باورها، رفتارها، شیوه‌های خاص لباس پوشیدن و صحبت کردن را در بر می‌گرفت. پانک راک فراتر از حد انتظار مورد توجه قرار گرفت و به یکی از جریان‌های اصلی موسیقی و حتی فرهنگی تبدیل شد. هنرمندان این سبک، با رویکرد ضد مادی‌گرایی سعی داشتند از ظواهر رایج فاصله بگیرند. پافشاری این هنرمندان بر مقابله با جریان‌های زمانه و ارائۀ مجموعه‌ای از عقاید، اشعار، موسیقی و ظاهری بحث‌برانگیز به آنها کمک کرد تا تفکر پانک را توسعه دهند و به‌عنوان یک خرده‌فرهنگ معرفی کنند.

اهداف استایل پانک

استایل پانک با هدف ارائۀ بستری هنری برای اعتراض به ساختارهای اجتماعی‌اقتصادی شکست‌خورده و ناکارآمدی‌های سیاسی شکل گرفت. به همین دلیل، طرف‌داران این سبک از هیچ کوششی برای نمایش جنبه‌های ترسناک، افسرده‌کننده و خشن این وضعیت دریغ نمی‌کردند. مخالفت با نمادهای سلطنتی و نژادپرستانه و اهمیت دادن به آزادی‌های فردی از دیگر اهداف استایل پانک است.

نمادها

خرده‌فرهنگ پانک در غرب اغلب نماد خشونت علیه ساختارهای قدرت است و بر آزادی، فردیت و برابری تأکید دارد و به‌عنوان سبکی مخالف با هم‌رنگی و پیروی از قواعد مرسوم شناخته می‌شود.

عناصر استایل پانک

مد پانک از بسیاری از ترندهای مد دیگر عناصر را به‌ کار می‌برد. دختران جوراب‌های توری پاره را با دست‌بندهای میخ‌دار یا جواهرات حاوی میخ می‌پوشند. پیرسینگ‌ها و دست‌بندهای نقره‌ای انتخاب‌های رایج برای استایل روزمره هم برای مردان و هم برای زنان است. در این سبک پسران هم مانند دختران آرایش می‌کنند. پانک‌ها برای اینکه نشان دهند که به ظاهرشان اهمیتی نمی‌دهند، معمولاً لباس‌های خود را پاره کرده یا اشیاء روزمره را به لباس‌های خود اضافه می‌کنند. تمام این عناصر با سنجاق‌های قفلی یا چسب به هم متصل می‌شوند. گاهی نیز کیسه‌های زباله تبدیل به لباس می‌شوند و زنجیرها یا چرم در تمام لباس‌ها حضور دارند. پانک در گذشته بر ساخت و استفاده از لباس‌ها و اکسسوری‌هایی تأکید داشت که از وسایل اضافی خانه ساخته می‌شدند تا استقلال و خلاقیت فردی را برجسته کنند. برخی از پانک‌ها نیز برای انعکاس پیام‌های اجتماعی سیاسی از انواع تاتو استفاده می‌کردند.

ویژگی‌های استایل پانک

ویژگی اصلی سبک پانک در لباس پوشیدن، حرکت در خلاف جهت آداب‌ورسوم متداول جامعه است؛ البته نه به‌صورت کاملاً بی‌قانون و بی‌قاعده. برای مثال، در استایل پانک دخترانه، تلاش می‌شود تا تیپ دختران به‌نوعی با سبک‌های مردانه تلفیق شده؛ اما همچنان ظرافت‌های زنانه نیز حفظ شود.

ویژگی‌های این استایل عبارت است از:

لباس‌هایی با رنگ‌های تیره؛ رنگ‌های تیره مانند مشکی، خاکستری و سرمه‌ای از رنگ‌های برجسته در مد پانک هستند. این رنگ‌ها ظاهری مرموز به فرد می‌بخشند. رنگ‌های تیره، فرد را از دیگران جدا می‌کند و باعث می‌شود که استایلی غیرمعمول بسازد.

استفاده از چرم؛ چرم از مهم‌ترین عناصر استایل پانک است که در لباس‌ها، کفش‌ها، نیم‌بوت‌ها و اکسسوری‌ها به کار می‌رود. این ماده به استایل ظاهری خشن می‌بخشد.

جین پاره؛ شلوار جین‌های پاره به‌عنوان یکی از نمادهای استایل پانک شناخته می‌شوند. این نوع جین‌ها با پارگی‌هایی در بخش‌های مختلف، مانند زانو یا ران، ظاهری غیرمعمول و خشن به افراد می‌دهند. پارگی‌ها ممکن است کوچک و سطحی یا بزرگ و نمایان باشند. این سبک از جین، که بازتابی از روحیه سرکشی است، میان جوانانی که به‌دنبال بیان متفاوت خود هستند، محبوب است.

زیورآلات فلزی؛ زنجیرها، گردنبندها، دستبندها و دیگر زیورآلات فلزی از عناصر کلیدی مد پانک هستند. این اکسسوری‌ها با ظاهر خشن و فلزی خود، بیانیه‌ای از اعتراض و سرکشی ارائه می‌دهند.

موهای رنگ‌شده؛ یکی از ویژگی‌های برجسته استایل پانک زنانه، انتخاب رنگ‌های جسورانه و غیرمعمول برای مو است. رنگ‌هایی مانند قرمز، آبی، بنفش، سبز و حتی رنگ‌های فلورسنت به‌طور گسترده استفاده می‌شوند. ترکیب چند رنگ و ایجاد جلوه‌های رنگین‌کمانی نیز در این سبک بسیار محبوب است.

آرایش چشم‌های تیره؛ خط چشم مشکی ضخیم و سایه‌های تیره مانند مشکی، خاکستری یا آبی تیره از ویژگی‌های برجسته آرایش پانک هستند. کفش‌های سنگین یا کتانی؛ کفش‌های کتانی یا بوت‌های سنگین، مانند پوتین‌های نظامی، از عناصر مهم استایل پانک به شمار می‌روند. این کفش‌ها با طراحی خشن و زمخت خود، حس مقاومت و قدرت را به استایل اضافه می‌کنند.

عینک آفتابی بزرگ؛ عینک‌های آفتابی با قاب‌های بزرگ نیز از اکسسوری‌های محبوب پانک هستند. این عینک‌ها با ظاهری عجیب و خشن، نشانه‌ای از مخالفت با استانداردهای رایج زیبایی محسوب می‌شوند.

تی‌شرت‌های شعاری؛ تی‌شرت‌هایی با چاپ شعارها یا لوگوهای مرتبط با گروه‌های موسیقی پانک، از مهم‌ترین روش‌های بیان عقاید و علاقه‌ها در این سبک هستند.

لباس‌های وصله‌دار؛ لباس‌های دارای وصله که معمولاً از جین یا پارچه‌های دیگر تهیه می‌شوند، در مد پانک به‌عنوان نمادی از مخالفت با هنجارهای اجتماعی رایج استفاده می‌شوند. این لباس‌ها با ظاهر ناهموار و غیرمعمول خود، روحیۀ اعتراض‌آمیز این سبک را به نمایش می‌گذارند.

استفاده از زنجیر؛ زنجیرها در استایل پانک به‌عنوان اکسسوری یا تزئین لباس، مانند شلوار جین یا کت چرمی، استفاده می‌شوند.

پارچه‌های چهارخانه؛ استفاده از این پارچه‌ها با طرح‌های درشت و رنگ‌های تیره، جلوه‌ای خشن و معترضانه به استایل می‌بخشد.

سنجاق قفلی؛ سنجاق قفلی‌ها به‌عنوان نماد مخالفت با هنجارهای اجتماعی، در استایل پانک جایگاه ویژه‌ای دارند. استفاده از این اکسسوری‌ها، بخشی از روحیۀ سرکش و ساختارشکن این سبک است.

شلوارهای زاپ‌دار؛ شلوارهای زاپ‌دار که اغلب از جنس جین و با پارگی‌های بزرگ طراحی می‌شوند، ظاهری خشن و غیرمتعارف دارند و نشانه‌ای از روحیه اعتراض‌آمیز این سبک هستند.

مدل موهای عجیب؛ مدل موهای بلند و ژولیده، کوتاه و تراشیده یا غیرمتعارف از ویژگی‌های بارز استایل پانک هستند.

مقایسۀ استایل پانک زنانه و مردانه

در مقایسه با بسیاری از سبک‌های دیگر، استایل پانک میان زنان و مردان تفاوت چندانی ندارد و اغلب به هم شباهت دارند. دلیل این امر، استفادۀ گسترده از عناصر یونیسکس در این سبک است. در استایل پانک، عناصر زنانه‌ای مانند میکاپ، لاک ناخن و رنگ‌های جسورانۀ مو، تنها به بانوان محدود نیست و مردان نیز به‌طور رایج از این عناصر استفاده می‌کنند. اشتراکات باعث شده است که مرز میان استایل پانک زنانه و مردانه کم‌رنگ شود. با این حال، تفاوت‌هایی هرچند محدود وجود دارد؛ مانند استفاده از عناصری نظیر جوراب‌شلواری و دامن که در استایل بانوان دیده می‌شود.

پیامدهای استایل پانک

تعارض و گسست روابط اجتماعی و خانوادگی؛ استایل پانک به‌دلیل ویژگی‌های هنجارشکنانه و ناسازگاری با ارزش‌ها و هنجارهای جامعۀ ایران، معمولاً با واکنش‌های اجتماعی و خانوادگی مواجه می‌شود. در فرهنگ ایرانی که تأکید زیادی بر ظاهر و پوشش هماهنگ با هنجارهای جمعی دارد، این استایل اغلب به‌عنوان نمادی از سرکشی و مخالفت با ارزش‌های رایج جامعه تلقی می‌شود. چنین دیدگاهی به واکنش‌های منفی از سوی افراد جامعه و اطرافیان منجر می‌شود. بسیاری از خانواده‌ها در ایران، استایل پانک را تهدیدی برای وجهۀ اجتماعی و اعتبار خانوادگی خود تلقی کرده و این موضوع زمینه‌ساز ایجاد تعارض‌ها و تنش‌هایی میان والدین و فرزندان می‌شود. در مواردی، فشارهای اجتماعی و خانوادگی ناشی از این نگرش‌ها می‌تواند به انزوای فرد، کاهش ارتباطات عاطفی و گسست در روابط خانوادگی و اجتماعی بینجامد.

تشکیک هویت جمعی؛ مد پانک به همان اندازه که دربارۀ بیان فردی است، هویت جمعی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ به‌گونه‌ای که پانک‌ها از طریق ظاهر و لباس خود بیانیه‌های جسورانه‌ای صادر می‌کنند.

ترویج شعارهای آنارشیستی؛ لباس‌هایی که با شعارها، پچ‌ها و دکمه‌ها تزئین می‌شوند، به‌عنوان وسیله‌ای برای بیان خود و اعلام مواضع سیاسی عمل می‌کنند. این اقلام اغلب دارای پیام‌های آنارشیستی و ضد سیستم یا لوگوهای گروه‌ها هستند و فردی با استایل پانک را به تابلویی برای بیان ایدئولوژی‌های آن تبدیل می‌کنند.

حمایت از LGBTQ+؛ پانک راک سلاحی مؤثر در مبارزه برای تغییر اجتماعی است. هنرمندان پانک از پلتفرم خود در کنسرت‌ها برای جمع‌آوری کمک مالی یا ارائۀ آلبوم‌های حمایتی، برای حمایت از LGBTQ+ استفاده می‌کنند.

حذف مرزهای جنسیتی؛ پانک‌ها مد آندروژنی را پذیرفته‌اند و مرزهای هنجارهای جنسیتی را در لباس، مدل مو و انتخاب آرایش خود حذف کرده‌اند.

منابع

• «استایل پانک (Punk Style) چیست؟»، وب‌سایت مجلۀ کمد سارک، تاریخ بازدید: 27 آبان 1403ش.
• «استایل پانک چیست؟+ 20 ایده برای داشتن استایل پانک»، وب‌سایت کادنزا، تاریخ بازدید: 27 آبان 1403ش.
• اکبری، بهزاد، «استایل پانک»، وب‌سایت پیچازی، تاریخ درج مطلب: 15 آذر 1402ش.
• «پانک چیست و مد پانک از کجا آمده است؟ (بخش اول)»، وب‌سایت رزمد، تاریخ بازدید: 27 آبان 1403ش.
• «همه چیز در مورد استایل پانک (Punk)»، وب‌سایت مجلۀ هپی لند، تاریخ بازدید: 27 آبان 1403ش.
• Cuzzanti, FLOR, “THE RENAISSANCE OF PUNK ROCK: RESURGENCE AND RELEVANCE IN CONTEMPORARY CULTURE”, rockandart website, Date of Upload: 1 April 2024.
• Dzhingarov, Boris,“PUNK FASHION STYLE OVERVIEW”, fashionologymag website, Date of Upload: 27 May 2023.
• Hodgson, Stewart, “Punk and disorderly: The enduring impact of punk culture on brands today”, medium website, Date of Upload: 9 May 2018.
• Keegan, Alice, “Punk’s Impact in Fashion”, universityobserver website, Date of Upload: 25 January 2024.
• “Punk Style: A Comprehensive Guide to This Edgy Aesthetic”, fashionbeans website, Date of Upload: 5 May 2024.
• “The History of Punk Style & How to Wear it in a Modern Way”, ragstock website, Date of Upload: 8 August 2023.
• Tokens, Eve, “What Is Punk Style?”, thecreativecurator website, Date of Published: 3 March 2023.