افسردگی

بی‌حالی و کسالت از نشانه‌های افسردی است.

افسردگی؛ نوعی اختلال روانی همراه با احساس غم شدید.

افسردگی یک بیماری خلقی است که بر عملکرد افراد در زمینه‌های مختلف تاثیر منفی دارد. این بیماری دارای انواع مختلفی است و در زنان و مردان نشانه‌های متفاوتی دارد. افسردگی رضایت زناشویی را کاهش می‌دهد. در دین اسلام روش‌های مختلفی برای پیشگیری از افسردگی بیان شده است و باور و اعتقادات مذهبی بر کاهش افسردگی در افراد اثرگذار است.

اختلال افسردگی

افسردگی در لغت به‌معنای اندوهگین بودن است و در پزشکی به یک بیماری روانی گفته می‌شود که با احساس ناامیدی، گناه و ترس همراه است. این بیماری خلقی از رایج‌ترین اختلالات روانی و نوعی سرماخوردگی روانی محسوب می‌شودکه بر احساسات و چگونگی انجام اعمال روزانه تاثیر منفی دارد.همه افراد نوسان‌های خلقی را تجربه می‌کنند؛ اما افسردگی نوعی اندوه بیش از حد است که حداقل دو هفته ادامه پیدا کند و باعث کاهش عملکرد شغلی، اجتماعی، تحصیلی و خانوادگی افراد می‌‌شود.

نشانه‌های افسردگی

طبق کتاب دی‌اس‌ام-۵، اگر فردی پنج مورد یا بیشتر از پنج مورد از نشانه‌های زیر را به مدت حداقل دو هفته داشته باشد مبتلا به افسردگی است:

احساس غم، گناه و بی‌ارزشی؛

از دست‌دادن انگیزه برای انجام فعالیت‌های روزانه؛

تغییر در اشتها و ساعت خواب؛

از دست‌دادن انرژی، بی‌حالی و کسالت؛

نبودِ تمرکز و تصمیم‌گیری؛

تصمیم برای مرگ یا خودکشی؛

خشم، اضطراب و بی قراری؛

رفتارهای خطرناک مانند مصرف مواد مخدر؛

دردهای جسمی بدون دلیل مانند سردرد، کمردرد و درد عضلات؛

احساس پوچی و اهمیت ندادن به ظاهر؛

استفاده بیش از حد از فضای مجازی.

دلایل بروز افسردگی

برخی بیماری‌های جسمی مانند تیروئید، تنهایی و فقدان حمایت اجتماعی، مشکلات خانوادگی و زناشویی، قرار گرفتن در شرایط استرس‌زا مانند طلاق و بیکاری، داشتن بیماری‌های مزمن مانند سرطان، سابقه خانوادگی و ژنتیک، مصرف مواد مخدر، آسیب‌های دوران کودکیو ساختار مغز از مهم‌ترین عوامل ابتلا به بیماری افسردگی محسوب می‌شود.

انواع افسردگی

اختلال افسردگی اساسی: شدیدترین نوع افسردگی محسوب می‌شود که بدون درمان برطرف نمی‌شود.

اختلال افسردگی مداوم: نوعی افسردگی همیشگی، اما خفیف است که که در زنان بیشتر وجود دارد. نشانه‌های این نوع افسردگی باید حداقل دو سال ادامه پیدا کند.

اختلال افسردگی دو قطبی: دارای دوره‌های شیدایی و افسردگی است. دوره شیدایی حداقل هفت روز طول می‌کشد. این نوع اختلال می‌تواند باعث ایجاد توهم در فرد شود.

افسردگی دوران بارداری و پس از زایمان: تغییرات هورمونی زنان در دوران بارداری و زایمان، می‌تواند باعث ایجاد افسردگی شود.

افسردگی قبل از قاعدگی: افراد مبتلا به ملال قبل از قاعدگی، غم و اندوه شدید را تجربه می‌کنند که بر عملکرد روزمره آنها تاثیر منفی دارد.

افسردگی فصلی: نوعی اختلال افسردگی اساسی است که در فصل‌های خاصی بروز پیدا می‌کند. علائم این نوع افسردگی بیشتر در پاییز شروع می‌شود و این نوع اختلال در فصل زمستان شیوع بیشتری دارد.

افسردگی موقعیتی: این نوع اختلال به‌دلیل یک موقعیت یا رویداد خاص ایجاد می‌شود مانند مشکل در روابط عاطفی و یا از دست دادن یک عزیز.

اختلال افسردگی سایکوتیک: افراد مبتلا به این اختلال نشانه‌های افسردگی اساسی را همراه با نشانه‌های روان‌پریشی مانند توهم، خیالات واهی و بدبینی نسبت به دیگران و نیت‌های آنان دارند.

افسردگی غیر معمول: این نوع افسردگی با افسردگی عادی تفاوت دارد و خلق فرد مبتلا به افسردگی غیر معمول یا آتیپیکال با یک رویداد مثبت ناگهان بهتر می‌شود.

تفاوت افسردگی در زنان و مردان

افسردگی در زنان با شکایت از خود همراه است

علائم افسردگی در مردان شامل مشکلات خوابیدن، احساس خستگی مزمن، احساس خشم و زود عصبانی‌شدن، حساسیت بیش از حد نسبت به رفتار دیگران و علاقه نداشتن نسبت به کارهای سرگرم‌کننده است. مردان افسرده معمولاً کمتر از خود شکایت می‌کنند و بیشتر به پرخاشگری، مصرف مواد مخدر و رفتارهای خطرناک روی می‌آورند؛ اما در زنان افسردگی با احساس گناه و شکایت از خود، احساس خواب‌آلودگی، پرخوری، افزایش وزن و حمله عصبی همراه است. به‌طور کلی زنان بیش از مردان به افسردگی مبتلا می‌شوند و دوران قاعدگی، بارداری و زایمان، یائسگی و تغییرات هورمونی زمینه را برای افسردگی خفیف در آنها ایجاد می‌کند.زنان سه برابر مردان اقدام به خودکشی می‌کنند؛ اما میزان مرگ‌ومیر در اثر خودکشی در مردان بیشتر است که به‌دلیل بکارگیری شیوه‌های متفاوت برای خودکشی است.

تاثیر افسردگی بر ارتباط زناشویی

افسردگی باعث از بین رفتن صمیمیت بین زن و مرد،. خستگی مداوم و کاهش انرژی می‌شود که این موارد بر کیفیت رابطة جنسی و لذت بردن از آن تاثیر منفی می‌گذارد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که با افزایش افسردگی در زنان و مردان رضایت زناشویی در آنها کاش می‌یابد. افسردگی کیفیت زندگی مشترک افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. زن و شوهر افسرده نمی‌توانند با هم ارتباط خوب برقرار کنند. همچنین، نبودِ ارتباط مناسب بین زوجین و فاصله گرفتن آنها از هم نیز منجر به افسردگی می‌شود. ارتباط صمیمانه بین زن و شوهر از بروز افسردگی جلوگیری می‌کند. آسیب افسردگی در هریک از زوجین به کل زندگی مشترک آسیب می‌رساند و آن را تهدید می‌کند.

تأثیر باورهای مذهبی بر افسردگی

مطالعات نشان می‌دهد که بین افسردگی و داشتن اعتقادات مذهبی رابطة معنادار وجود دارد. باور و اعتقادات دینی بر سلامت روانی افراد تاثیر مثبت دارد و زمینه بروز افسردگی را از بین می‌برد.بسیاری از مشکلات رفتاری در زندگی به خاطر خلا روحی و معنوی در انسان‌ها، نداشتن اطمینان به آینده، ترس از دست دادن امکانات و وابستگی بیش از حد به دنیای مادی است که باور و اعتقاد به خدا، فرد را از این مشکلات دور می‌کند. دعا، نیایش و تسلیم بودن در برابر قضا و قدر الهی از نشانه‌های تجلی ایمان در زندگی افراد است. افراد با ایمان مشکلات زندگی را به‌عنوان امتحان‌های الهی در نظر می‌گیرند و در سختی‌ها مقاومت بیشتری از خود نشان می‌دهند و کمتر دچار افسردگی می‌شوند. روان‌درمانی به کمک دین یک رویکرد جدید در درمان بیماری‎های روانی است و به ارتباط دین و سلامت روان در افراد تأکید می‌کند. در روان‌درمانی دینی یاد خدا باعث آرامش انسان می‌شود و به پیشگیری و درمان افسردگی کمک می‌کند.

روش‌های پیشگیری از افسردگی بر اساس آموزه‌های دینی

روش‌های شناختی: توجه به فطرت انسان، خوش‌بینی و توکل به خداوند، اعتقاد به قضا و قدرالهی، کسب اطلاعات لازم درباره این بیماری و توجه به توان فردی و از دست‌ندادن روحیه خود در هنگام شکست از روش‌های شناختی در دین اسلام برای پیشگیری از افسردگی محسوب می‌شود.

روش‌های رفتاری: ورزش، خواب کافی، صله رحم، به دست‌آوردن امنیت خاطر فردی در سایه ازدواج صحیح و پرهیز از طلاق، تغذیه مناسب مانند مصرف ویتامین‌های گروه ب و انگور، استفاده از رنگ‌های شاد برای پوشش و محیط زندگی و نماز از روش‌های رفتاری محسوب می‌شود که می‌تواند از افسردگی جلوگیری کند.

روش‌های عاطفی: صبر در برابر عوامل استرس‌زا، یاد خدا و دعا کردن، گذشت و امیدواری نسبت به تلاش‌های خود و کمک خداوند از روش‌هایی محسوب می‎شود که عواطف را کنترل و از افسردگی پیشگیری می‌کند.

رابطه افسردگی و مواد اعتیادآور

پژوهش‌ها نشان می‌دهد که بین سیگار کشیدن و افسردگی رابطه متقابل وجود دارد و نوجوانانی که زیاد سیگار می‌کشند، بیشتر به افسردگی دچار می‌شوند و همچنین نوجوانانی که افسردگی شدید دارند نیز بیشتر سیگار می‌کشند. به طور کلی افسردگی یکی از عواملی محسوب می‌شود که افراد به مصرف مواد مخدر روی می‌آورند. افرادی که به افسردگی دچار می‌شوند برای کم‌کردن درد و ناراحتی خود و به دست آوردن آرامش به مصرف مواد اعتیاد آور مانند الکل روی می‌آورند و مصرف مواد محرک اعتیاد در طول زمان باعث شدید شدن افسردگی در فرد می‌شود. علائم افسردگی و اعتیاد باهم مشابهت دارند بنابراین بسیاری از افرادی که مواد مخدر مصرف می‌کنند متوجه افسردگی خود نمی‌شوند مگر زمانی که مصرف مواد را کنار بگذارند. افسردگی بعد از ترک اعتیاد نیز در بین افراد تحت درمان اعتیاد بسیار شایع است و بعضی افراد به‌دلیل ناآگاهی از این موضوع دوباره دچار اعتیاد می‌شوند.

ارتباط دوسویه افسردگی و استفاده از اینترنت

استفاده افراطی از اینترنت باعث کم شدن ارتباطات فرد در دنیای واقعی، احساس تنهایی و بروز افسردگی در افراد می‌شود. از طرف دیگر، بیماری افسردگی باعث تمایل افراد به استفاده زیادتر از اینترنت می‌شود.

رابطه حجاب و افسردگی زنان

برخی از فمینیست‌ها معتقدند که تحمیل حجاب به زنان نوعی ظلم به آنها محسوب می‌شود و حجاب بر سلامت روان تاثیر منفی دارند و موجب بروز افسردگی می‌شود، این درحالی است که زنان مسلمان داشتن حجاب را نوعی احترام نسبت به خود و نماد هویت دینی خود می‌دانند که نه تنها ظلم به آنها محسوب نمی‌شود؛ بلکه باعث غرور و افتخار در زنان شده و از بروز افسردگی در آن‌ها جلوگیری می‌کند. نتایج تحقیقات روی زنان مسلمان آمریکایی نشان می‌دهد زنانی که حجاب داشتند، کمتر علائم افسردگی را از خود نشان دادند و با وجود وزن زیادتر رضایت بیشتر و حس بهتری نسبت به وضعیت بدنی خود داشتند.

نتایج تحقیقاتی که در مرکز نوروبیولوژیک دانشگاه بقیه الله انجام شده نشان می‌دهد که بعضی از افرادی که به اضطراب، افسردگی و استرس زیاد دچار می‌شوند نسبت به پوشش خود توجه لازم را ندارند.

تأثیر خانواده بر افسردگی

سابقۀ خانوادگی افسردگی می‌تواند باعث شود بیماری افسردگی از طریق وراثت به کودکان خانواده نیز منتقل شود. همچنین والدین دچار افسردگی ناخودگاه باور و افکار منفی خود را به فرزندان نیز منتقل می‌کنند. خانواده می‌تواند در افزایش یا کاهش افسردگی در افراد اثرگذار باشد. زندگی در خانواده‌ای که خشونت و توهین و تنش در آن زیاد است یا زندگی در خانوادۀ کمال‌گرایی که خواسته‌های فراتر از توانایی افراد خانواده دارد احتمال بروز افسردگی را در افراد بالا می‌برد. فرزندان والدین افسرده از محبت و توجه والدین خود محروم هستند و به‌دلیل زندگی در خانواده پرتنش با مشکلات بیشتری مواجه می‌شوند.

تأثیر چارچوب اسلام در ارتباط با نامحرم بر افسردگی

کارشناسان بر این باورند نگاه دین اسلام در ارتباط با جنس مخالف، نگاه تعادلی است. کنترل نگاه زن و مرد که اسلام بر آن تأکید دارد باعث آرامش روانی در افراد می‌شود؛ زیرا فردی که به‌دنبال لذت بردن با نگاه به نامحرم است درصورت نرسیدن به هدف خود دچار افسردگی و پریشانی می‌شود. ایجاد دلبستگی در دختران با ارتباط با جنس مخالف سبب می‌شود زمانی که ارتباط قطع شد، فرد دچار آسیب روحی و افسردگی شود. به طور کلی توجه به چارچوب اسلام برای ارتباط با جنس مخالف موجب حفظ سلامت روانی و دوری از افسردگی در افراد می‌شود.

درمان افسردگی

برای درمان افسردگی سه نوع درمان وجود دارد که شامل درمان دارویی، درمان با تحریک مغناطیسی و ‌روان‌درمانی است. ممکن است به تشخیص پزشک ترکیبی از این درمان‌ها استفاده شود. تغییر سبک زندگی، مثبت‌اندیشی، تعیین هدف برای زندگی، ورزش، خواب کافی، پذیرش مسئولیت، داشتن تفریح، دوری از مواد مخدر، گسترش ارتباطات اجتماعی، موسیقی، رژیم غذایی مناسب، دوش آب گرم و مصرف میوه و سبزیجات از راه‌های درمان افسردگی خفیف بدون دارو است. در طب سنتی نیز برای درمان افسردگی مصرف گیاهان دارویی مانند زرشک، بهارنارنج، ریحان، چای زعفران، اسطوخودوس، گل گاو زبان، علف چای، چای سبز و زنجبیل، زردچوبه، سیر و جو دوسر توصیه می‌شود.

منابع

• اتکینسون، ریتا ال و دیگران، زمینه روان‌شناسی هیلگارد، ترجمه براهنی و دیگران، تهران، رشد، 1396ش.
• «اثبات رابطه افسردگی و بدحجابی در تحقیقات نوروبیولوژیکی»، وب‌سایت رادیو گفت‌وگو، تاریخ درج مطلب: 19 دی 1397ش.
• بیانی، علی‌اصغر و دیگران، «بررسی رابطه جهت‌گیری مذهبی با اضطراب و افسردگی در دانشجویان»، نشریه اصول بهداشت روانی، دوره 10، شماره 3 (پیاپی 39)، 1387ش.
• «افسردگی چه تاثیری در روابط زناشویی دارد؟» وب‌سایت دکتر سعید انصاری، تاریخ بازدید: 10 دی 1402ش.
• «افسردگی چیست؟ عوامل، نشانه‌ها و راه‌های درمان»، وب‌سایت مجله سلامتی دکتردکتر، تاریخ درج مطلب: 21 شهریور 1402ش.
• «افسردگی در زندگی زناشویی چه اثراتی دارد؟»، وب‌سایت پزشک خوب، تاریخ بازدید: 10 دی 1402ش.
• «افسردگی در زندگی مشترک»، وب‌سایت ذهن موفق، تاریخ درج مطلب: 23 فوریه 2023م.
• «افسردگی را در خانه درمان کنیم»، وب‌سایت فارس من، تاریخ درج مطلب: 30 مرداد 1402ش.
• «افسردگی نتیجه رعایت نکردن اعتدلال اسلامی در روابط با نامحرم»، خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا، تاریخ درج مطلب: 13 اسفند 1392ش.
• «افسردگی، با علائم و درمان آن آشنا شویم؟»، وب‌سایت پذیرش 24، تاریخ درج مطلب: 13 شهریور 1401ش.
• «انواع افسردگی؛ علائم و روش‌های درمان هرکدام»، وب‌سایت پزشک خوب، تاریخ بازدید: 11 دی 1402ش.
• بخشی، حمید و دیگران، «ارتباط رضایت از روابط زناشویی با افسردگی زوجین»، 1386مجلة علمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین، دوره 11، شماره 2 (پیاپی 43)، 1386ش.
• «بررسی رابطه حجاب و افسردگی زنان مسلمان توسط استاد آمریکایی»، وب‌سایت پایگاه خبری تحلیلی جهان بانو، تاریخ بازدید: 29 دی 1402ش.
• «به سرعت سرماخوردگی روانی را شناسایی کنید»، وب‌سایت دکتربیات، 30 تیر 1401ش.
• «پاسخ‌های علمی به بیان غیر علمی یک روانشناس درباره حجاب»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 31 خرداد 1402ش.
• حقیقت، طلوع، «درمان افسردگی بدون دارو چگونه ممکن است؟»، وب‌سایت دکترتو، تاریخ درج مطلب: 9 آبان 1402ش.
• خرم‌آبادی، فاطمه، «افسردگی چیست و راه درمان آن کدام است؟ با دلایل و علائم افسردگی آشنا شوید»، وب‌سایت دکترتو، تاریخ درج مطلب: 16 آبان 1402ش.
• «دلایل مهم افسردگی چیست؟ چه علائمی دارد؟»، وب‌سایت دکترکربلایی، تاریخ بازدید: 10دی 1402ش.
• «رابطه افسردگی و اعتیاد»، وب‌سایت کلینیک ترک اعتیاد آکسون، تاریخ درج مطلب: 29 تیر 1398ش.
• رادمنش، دریا، «افسردگی چیست؟ تشخیص و درمان آن در چند دقیقه»، وب‌سایت درمانکده، تاریخ درج مطلب: 10 دی1402ش.
• رماس، حامد، «بررسی رابطه افسردگی با نگرش دانش‌آموزان مقطع متوسطه شهر تهران به سوء مصرف موادمخدر»، دوره 1، شماره 2، 1382ش.
• سرودی، ستاره و دیگران، «تاثیر استفاده از شبکه‌های اجتماعی بر افسردگی دانشجویان دانشکده علوم پیراپزشکی مشهد»، مجله افق توسعه آموزش علوم پزشکی، دوره 12، شماره 1، 1400ش.
• صدرالدینی، سارا، «تاثیر افسردگی بر خانواده / آیا افسردگی مسری است؟»، وب‌سایت چمدان، تاریخ بازدید: 29 دی 1402ش.
• کوشش، مژده، «افسردگی چیست؟»، وب‌سایت توان درمان، تاریخ بازدید: 11 دی 1402ش.
• کهنوجی، «اختلال افسردگی عمده و آموزه‌های قرانی»، نشریه طب و تزکیه، دوره 24، شماره 2، 1394ش.
• میعادی، زهرا، «خانواده چه نقشی در ایجاد افسردگی دارد و یا افسردگی چه تاثیری بر خانواده دارد؟»، خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا، تاریخ درج مطلب: 26 بهمن 1399ش.
• یحیی‌زاده جلودار، سلیمان و لطفی گودرزی، فاطمه، «درمان افسردگی با دعا و نیایش»، 1391مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی بابل، دوره 15، شماره 1، 1391ش.