الیاف طبیعی

الیاف طبیعی، تار و پود البسه با منشأ طبیعی.

الیاف، مواد اولیۀ ساخت منسوجات پارچه‌ای و کامپوزیتی است و در یک تعریف ساده، الیاف، همان تار و پودی است که در البسه دیده می‌شود. الیاف، مهم‌ترین مادۀ اولیّۀ صنعت نساجی و تولید نخ و پارچه است.

مفهوم‌شناسی

الیاف، در واقع جمع کلمۀ لیف و مجموعه‌ای از رشته‌های نازک و درهم‌تنیده است که به‌صورت طولی در کنار هم قرار گرفته‌اند.

انواع الیاف طبیعی

الیاف طبیعی، الیافی هستند که منشأ طبیعی داشته و در ساخت آنها از مواد شیمیایی استفاده نمی‌شود. از جمله الیاف‌ طبیعی می‌توان به الیاف گیاهی و حیوانی اشاره کرد.

الیاف حیوانی

الیاف حیوانی از جنس پوشش بدن حیوانات بوده و مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از پشم و مو (مثل کشمیر، آلپاکا و موی خرگوش). این پارچه‌ها خیلی سبک و براق هستند. علاوه بر آن، این نوع از الیاف‌ها دارای کشش بالا و مقاومت زیاد در برابر پارگی و چروک‌پذیری هستند.

پشم گوسفند قبل از فرآوری

1. پشم: پارچه‌های تهیه‌شده از پشم، به‌دلیل ذخیره‌کردن هوا در بین الیاف، عایق هستند. همچنین، به‌دلیل خاصیت رطوبت‌پذیری و داشتن منافذ و سوراخ‌های ریز، عرق بدن را جذب کرده و آن را به‌آرامی تبخیر می‌کنند. به‌همین دلیل در زمستان شخص کمتر احساس سرما می‌کند.
2. موهر: الیاف موهر از موی بز تهیه می¬شوند. این الیاف‌، دارای ویژگی‌هایی همچون لطیف و براق بودن، خواص کشسانی، مقاوم در برابر چروک‌شدن و نگه‌داشتن گرما در خود هستند. الیاف موهر نسبت به سایر الیاف‌های حیوانی، از قیمت بالایی برخودار است.
3. کشمیر: الیاف کشمیر از پشم بز ساخته شده و به‌صورت معمول، در رنگ‌های مشکی، خاکستری و سفید موجود هستند. این الیاف، بافت سبک و ظریفی دارند. همچنین، برای شست‌وشوی این الیاف لازم است که از آب سرد استفاده شود. این الیاف‌ نیز از جمله الیاف‌ گران‌قیمت هستند.
4. الیاف ابریشمی: برخی از الیاف‌ از بزاق خشک‌شدۀ حشرات در طول تنیدن پیله به دست می‌آیند؛ مانند پیلۀ کرم ابریشم.
5. الیاف ماکیان: این نوع از الیاف‌، از پر ماکیان و پرندگان مختلف تهیه می‌شوند.

الیاف گیاهی

پنبه

الیاف گیاهی شامل مهم‌ترین الیاف نساجی یعنی پنبه و تعداد دیگری از الیاف‌ها مانند کتان، کنف و چتایی است که از طریق کاشت گیاه و فرآوری الیاف سلولزی تهیه می‌شود. این دسته از الیاف‌ بر اساس این‌که از کدام قسمت گیاه تهیه می‌شوند، نام‌گذاری شده‌اند.

1. الیاف دانه‌ای: این الیاف از دانه گیاهان مختلف به‌ دست می‌آیند؛ مانند پنبه.
2. الیاف برگی: این الیاف از برگ گیاهان مختلف به ‌دست می‌آیند؛ مانند گیاه سیسال یا آگاوه.
3. الیاف تنه گیاهان: این الیاف از پوست تنۀ درختان و گیاهان مختلف به ‌دست می‌آیند. ضخامت این گروه از الیاف‌ بیشتر از الیاف‌ دیگر بوده و برای تولید محصولات مختلفی کاربرد دارند؛‌ برای نمونه محصولاتی که برای بسته‌بندی مواد گوناگون استفاده می‌شوند. پوست تنه درخت موز، کنف و کتان از آن دسته هستند.
4. الیاف میوه‌ای: این الیاف از میوه‌ها به ‌دست می‌آیند؛ مانند میوۀ نارگیل.
5. الیاف ساقه‌ای: این الیاف از ساقۀ گیاهان گوناگون به‌ دست می‌آیند؛ مانند برنج، گندم و بامبو.

مزایای الیاف طبیعی

مهم‌ترین ویژگی‌های پوشاک تهیه شده از الیاف طبیعی، حفاظت و دوستی با محیط‌زیست است که سبب شده تا مصرف‌کنندگان و فعالان محیط‌زیست با احساس راحتی و آرامش از این محصولات استفاده نمایند. از دیگر مزایای الیاف طبیعی می‌توان به وزن سبک آنها اشاره کرد. در حالتی دیگر، همین الیاف در زمان گرما منبسط می‌شوند؛ یعنی با تغییر رفتاری خود سبب می‌شوند تا عبور جریان هوا از میان مولکول‌های الیاف به‌راحتی صورت بگیرد و فرد احساس خنکی نماید. الیاف طبیعی همانند همۀ موجودات، به‌دلیل داشتن حیات نیاز به استراحت دارند و باید در پوشیدن و استفاده از آنها وقفه ایجاد شود تا این الیاف به حالت طبیعی و اولیۀ خود بازگردند. الیاف طبیعی، با سرمایه‌گذاری و هزینۀ کم تولید شده و همین موضوع باعث می‌شود تولید این محصولات برای کشورهای با دستمزد کم، جذاب باشد. در این نوع الیاف، بازیافت حرارتی امکان‌پذیر بوده و یک منبع تجدیدپذیر به شمار می‌روند که تولید آن به انرژی کمی نیاز دارد.

معایب الیاف طبیعی

الیاف طبیعی، دارای معایبی نیز هستند؛ مانند:

1. این الیاف‌ با توجه به نتایج برداشت محصول یا سیاست‌های کشاورزی، می‌تواند نوسان قیمت داشته باشد.
2. جذب رطوبت، که باعث تورم فیبرها می‌شود.
3. استحکام کمتر.

الیاف مصنوعی

الیاف مصنوعی، الیافی هستند که با استفاده از مواد شیمیایی ساخته می‌شوند؛ مانند الیاف شیشه، الیاف کربن، پنبۀ نسوز و الیاف فلزی که منشأ آنها کانی‌ها بوده و جزء الیاف مصنوعی به شمار می‌آیند. از آن‌جا که الیاف طبیعی جذب آب بیشتری نسبت به الیاف مصنوعی دارند و همچنین عایق حرارتی بهتری نسبت به الیاف بشرساخت هستند؛ لذا در تولید الیاف مصنوعی، از الیاف طبیعی الگوبرداری شده و الیاف مصنوعی را با توجه به نزدیک‌تر شدن خصوصیات آنها به الیاف طبیعی تولید می‌کنند.

منابع

• «الیاف طبیعی»، وب‌سایت ایاز، تاریخ بازدید: ۲۰ اذر ۱۴۰۱ش.
• «الیاف طبیعی»، وب‌سایت نساجی، تاریخ بازدید: 14 آذر 1401ش.
• «انواع الیاف طبیعی و الیاف مصنوعی»، وب‌سایت لاوان بافت، تاریخ درج مطلب: 21 آذر 1400ش.
• بایندور، محمدعلی، «معرفی پارچه الیاف طبیعی»، وب‌سایت سپیتا، تاریخ درج مطلب: 4 خرداد 1401ش.
• «تحقیق درباره الیاف طبیعی و مصنوعی»، وب‌سایت مجله اینترنتی ماگرتا، تاریخ بازدید: ۲۰ آذر ۱۴۰۱ش.
• تحقیق مختصر الیاف طبیعی و مصنوعی، وب‌سایت دانش‌چی، تاریخ بازدید: 14 آذر 1401ش.
• حاجی بابایی، آرزو، «شناخت الیاف و ویژگی‌های آنها»، وب‌سایت فروشگاه اینترنتی سارک، تاریخ بازدید: 14 آذر 1401ش.
• مزایای الیاف طبیعی،وب‌سایت فروشگاه اینترنتی پپا استایل، تاریخ بازدید: ۲۰ آذر ۱۴۰۱ش.
• مهدوی، نگار، «الیاف چیست»، وب‌سایت نمناک ، تاریخ درج مطلب: 29 مهر 1400ش.
• نقشبندی، زانا، «انواع الیاف»، وب‌سایت اخبار نمایشگاه‌ها، تاریخ درج مطلب: 20 مهر 1399ش.