ایدز
ایدز؛ سندرم نقص ایمنی اکتسابی.
ایدز یک ویروس آسیب‌رسان به سیستم ایمنی بدن است که تقریباً همۀ ابعاد اجتماعی و اقتصادی فرد بیمار از این بیماری تأثیر می‌پذیرد. این بیماری اکنون، چهارمین عامل مرگ‌و‌میر در جهان است.این ویروس آخرین و جدی‌ترین مرحلة عفونت اِچ‌آی‌وی (HIV) است که از طریق خون، شیر مادر، بزاق دهان، مایعات واژن و منی انتقال پیدا می‌کند. راه تشخیص اچ‌آی‌وی، آزمایش خون است و درمان قطعی برای این بیماری یافت نشده است. انگاره‌های نادرست فراوانی در مورد ایدز در جهان وجود دارد.
مفهوم‌شناسی
ایدز بیماری ویروسی است که سبب اختلال در ساختار دفاعی بدن شده و می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا به بیماری‌های دیگر شود.[۱]
تاریخچه
در دهة 1930م در غرب آفریقا، اچ‌آی‌وی از طریق ویروسی مخصوص در شامپانزه‌ها به وجود آمد. دانشمندان معتقدند که این ویروس در شامپانزه‌ها به نام اس‌آی‌وی بوده است و وقتی از طریق شکار و استفاده از گوشت آن به انسان انتقال پیدا کرد به اچ‌آی‌وی جهش یافت. این ویروس به‌تدریج در سراسر آفریقا و سپس به سایر نقاط جهان گسترش پیدا کرد.[۲]
ورود ایدز به ایران
اوایل دهة 1360ش ابتلا به ویروس ایدز در بین بیماران هموفیلی که فراورده‌های خونی از اروپای غربی دریافت کرده بودند، به‌طور پنهانی آغاز شد و پس از آن در میان افراد معتاد به مواد مخدر که از سرسوزن مشترک استفاده می‌کردند، شیوع پیدا کرد؛[۳] اما اولین مورد ثبت‌شدۀ ابتلا به این ویروس به یک کودک شش‌سالۀ مبتلا به بیماری هموفیلی در سال 1366ش مربوط است که از فراورده‌های خونی آلوده به ایدز و هپاتیت c وارد شده از فرانسه استفاده کرده بود.[۴]
تفاوت ایدز با اچ‌آی‌وی
این ویروس بر گلبول‌های سفید به‌خصوص لنوفیست‌ها که عامل مهم مبارزه با عفونت‌ها است، اثر می‌گذارد و مقاومت بدن در برابر بیماری‌ها را از بین می‌برد.[۵] ویروس اچ‌آی‌وی متصل به سلول‌های سیستم ایمنی بدن است و این سیستم را ضعیف می‌کند.[۶] با کاهش تعداد سلول‌های CD4 در هر میلی‌متر مکعب خون به کمتر از 200 سلول، سیستم ایمنی بدن ضعیف می‌شود و فرد در معرض بیماری اچ‌آی‌وی قرار می‌گیرد[۷] و در صورت درمان نشدن، این بیماری به ایدز تبدیل می‌شود. ایدز در واقع آخرین مرحلة اچ‌آی‌وی است.[۸]
روز جهانی مبارزه با ایدز
در سال 1988م، اول دسامبر به‌عنوان روز جهانی بیماری ایدز نام‌گذاری[۹] و در سال 1991م روبان قرمز به‌عنوان نماد بین‌المللی آگاهی‌رسانی و حمایت از بیماران مبتلا به ایدز انتخاب شد. در این روز برخی از افراد روبان قرمز می‌بندند تا بدین وسیله مراقبت در برابر HIV را به دیگران تذکر دهند.[۱۰]
راه انتقال ویروس HIV
- رابطة جنسی: از طریق واژن، مقعد یا دهان، ورود مایع منی یا ترشحات خونی از فرد آلوده به فرد دیگر؛
- به اشتراک گذاشتن وسایل مشترک: مثل سوزن و سرسرنگ (و سایر ابزار مواد مخدر تزریقی)؛
- انتقال خون؛
- بارداری و زایمان: مادران آلوده می‌توانند ویروس را به جنین خود منتقل کند؛[۱۱]
- دوران شیردهی؛
- از طریق پیش جویدن: مادری غذا را بجود و در دهان فرزندش بگذارد.
- در آغوش گرفتن، بوسیدن یا دست دادن باعث انتقال ایدز نمی‌شود.[۱۲]
راه تشخیص اچ‌آی‌وی و ایدز
انجام آزمایش، مراجعه به پزشک عفونی یا مراکز مشاورة رایگان و محرمانة بیماری‌های رفتاری.[۱۳]
آزمایش‌های اچ‌آی‌وی
- تست آنتی‌ژن؛
- تست آنتی‌بادی؛
- تست نوکلئیک اسید؛
- در صورت مثبت شدن جواب آزمایش‌های بالا، انجام آزمایش‌های دیگری همچون:
- تست شمارش خون کامل؛
- پاپ اسمیر؛
- شمارش CD4؛
- تصویربرداری کجازی هپاتیت؛
- X-Ray از قفسة سینه؛
- توبرکلوزیس.[۱۴]
علائم بیماری ایدز
علائم این بیماری با توجه به شدت و نوع عفونت متفاوت است:
علائم اولیه ایدز (اچ‌آی‌وی حاد)
اگر این ویروس تازه وارد بدن فرد شده باشد، دو تا چهار هفته علائمی شبیه به
- آنفلانزا دارد؛
- خستگی؛
- تب؛
- اسهال؛
- کاهش وزن؛
- سردرد؛
- زونا؛
- ناراحتی پوستی؛
- تورم غدد لنفاوی؛
- درد ماهیچه و مفصل.
اچ‌آی‌وی مزمن:
این ویروس در بدن و گلبول‌های سفید آلودة خون باقی می‌ماند.[۱۵] در این مرحله اکثر افراد نشانه‌ای نمی‌بینند یا احساس نمی‌کنند. این مرحله را دورة نامنظم یا بالینی پنهان می‌نامند. درحالی که می‌توانند ویروس را منتقل کنند. اگر ویروس درمان نشود، سیستم ایمنی بدن نابود می‌شود.[۱۶]
علائم ایدز:
- خستگی شدید؛
- تب بالا، مکرر و تعریق شبانه؛
- ایجاد زخم در دهان، اندام تناسلی و مقعد؛
- تورم غدد لنفاوی در ناحیه گردن، زیر بغل و کشالۀ ران؛
- کاهش وزن شدید؛
- اسهال طولانی مدت؛
- بثورات پوستی داخل دهان، روی بینی و پلک؛
- افسردگی، اختلالات عصبی و از دست دادن حافظه.[۱۷]
انواع اچ‌آی‌وی
- HIV-1
- HIV-2
که هر یک شباهت و تفاوت‌هایی دارند:
شباهت:
یکی بودن مدل انتقال هر دو نوع.
تفاوت:
- غالب بودن نوع یک در جهان؛
- سخت‌تر بودن انتقال بیماری نوع دوم نسبت به نوع اول؛
- طولانی‌تر شدن فاصله زمانی بین آلوده شدن تا ایجاد بیماری در نوع دوم؛
- یکی بودن ساختار ژنتیکی هر دو مدل اما متفاوت بودن این دو مدل در گلیکوپروتئن‌های پوششی؛
- آهسته‌تر بودن میزان پیشرفت در نوع دوم.[۱۸]
تفاوت مکان و زیرگونه‌های ویروس اچ‌آی‌وی
- در کشورهای گوناگون زیرگونه‌های مختلف وجود دارد مانند زیرگونه B اغلب در آمریکا، ژاپن، کارائیب، استرالیا و اروپا؛ زیرگونه C آفریقای جنوبی و هند؛ زیرگونه F در برزیل و رومانی.[۱۹]
آسیب‌پذیری بیماران ایدز
اگر این بیماری پیشرفت کند، سیستم ایمنی بدن فرد آسیب‌پذیر می‌شود و بدن در برابر طیف زیادی از بیماری‌ها مانند عفونت قارچی در مغز، برفک دهانی، انگل روده، سل، ذات‌الریه، سرطان، تبخال و بیماری ناشی از انگل مغز آسیب‌پذیر می‌شود.[۲۰]
درمان اچ‌آی‌وی
تا الآن درمان قطعی برای این بیماری یافت نشده است. دارویی که وجود دارد، ضد ویروس (ART) است. افراد مبتلا به این ویروس، به‌محض تشخیص باید مصرف دارو را شروع کنند.[۲۱] استفاده از دارو تنها مانع تکثیر سریع ویروس اچ‌آی‌وی می‌شود و درمان قطعی نیست.[۲۲]
مراقبت خانگی ایدز
برخی مراقبت‌های خانگی مانند مصرف نکردن مواد غذایی نیم‌پز، غیرپاستوریزه و خام، شست‌و‌شوی دست‌ها بعد از تماس با حیوانات یا زباله و رژیم غذایی سالم، می‌توانند برای بیماران مبتلا به ایدز کمک‌کننده باشند.[۲۳]
راه‌های پیشگیری از ایدز
افزایش آگاهی از بیماری و روش‌های انتقال آن به‌خصوص در رسانه‌های ارتباط جمعی، مهم‌ترین و مؤثرترین راه کنترل این بیماری است.[۲۴]
- پیروی از سبک زندگی سالم؛
- رابطة جنسی محافظت شده؛[۲۵]
- عدم اشتراک سرسوزن تزریق؛
- عدم انتقال بزاق یا خون فرد آلوده بر فرد دیگر نیز ازجمله راه‌های پیشگیری از این بیماری است.[۲۶]
آسیب‌های روانی ایدز
افراد مبتلا به ایدز علاوه بر بیمار بودن، تحت فشار روانی و پیش‌داوری‌های اجتماعی قرار می‌گیرند و برای ازدواج و پیدا کردن شغل دچار محدودیت می‌شوند. افراد مبتلا به این ویروس در اذهان عمومی خطاکار و گناهکار تلقی می‌شوند و فرزندان و همسران آنها نیز در معرض اتهام هستند.[۲۷]
رابطۀ معنویت و بیماری ایدز
طبق مطالعات برخی پژوهشگران غربی، بالا بودن ابعاد معنوی مثل اعتقاد به خدا و اعتقاد به حمایت الهی در میان نوجوانان غربی، با فعالیت‌های جنسی کمتر و در نتیجه کاهش ابتلا به بیماری‌های مقاربتی همراه بوده است.[۲۸]
نقش رهبران و نهادهای مذهبی
رهبران و نهادهای مذهبی می‌توانند از طریق حمایت بدون قضاوت از افراد در معرض خطر و همچنین به‌عنوان منابع اطلاعاتی قابل اعتماد برای مسائل مربوط به سلامت در جوامع، نقش مؤثری در پیشگیری از ابتلا به این بیماری داشته باشند.[۲۹]
نقش حکومت اسلامی در رابطه با ایدز
بر مبنای احکام فقهی،[۳۰] حکومت اسلامی مسئولیت‌هایی را در قبال کاهش آسیب‌های ناشی از این بیماری بر عهده دارد که ازجمله می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- بناکردن نهادها و سازمان‌های مؤثر جهت جلوگیری از گسترش این ویروس؛
- تأسیس نهادهای نظارتی و حمایتی برای افراد مبتلا و پشتیبانی از نهادهای غیردولتی؛
- وضع قوانین و رعایت حقوق بیماران جهت مدیریت این بیماری؛
- ایجاد مراکز پزشکی پیشرفته جهت کاستن سرعت انتشار؛
- مجازات افراد منتقل‌کننده آگاهانۀ این ویروس.[۳۱]
رویکرد فقه به مسئلة ایدز
در قوانین فقهی احکامی برای فرد مبتلا به ایدز مشخص شده است؛ مانند اینکه طبق قاعدۀ لاضرر، انتقال آگاهانۀ ویروس ایدز حرام است و فرد خطاکار به‌عنوان مفسد معرفی می‌شود. در مقابل، حفظ کرامت انسانی بیمار و برخورداری کامل از حقوق شهروندی از حقوق این‌گونه افراد در فقه اسلامی است.[۳۲]
پانویس
- ↑ معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژة ایدز، وب‌سایت واژه‌یاب.
- ↑ «HIV/AIDS چیست؟»، وب‌سایت مرکز تحقیقات ایدز ایران.
- ↑ «ایدز کی و چگونه وارد ایران شد؟»، وب‌سایت خبرنگاران جوان.
- ↑ «ایدز چگونه وارد ایران شد؟»، وب‌سایت رجانیوز.
- ↑ «HIV/AIDS چیست؟»، وب‌سایت دانشگاه علوم پزشکی تهران.
- ↑ رادمنش، «بیماری ایدز چیست؟ علائم، راه‌های انتقال و جدیدترین درمان ویروس hiv»، وب‌سایت درمانکده.
- ↑ «ایدز چیست؟ + دانستنی‌های مهم در مورد ویروس HIV»، وب‌سایت هومکا.
- ↑ رادمنش، «بیماری ایدز چیست؟ علائم، راه‌های انتقال و جدیدترین درمان ویروس hiv»، وب‌سایت درمانکده.
- ↑ «HIV/AIDS چیست؟»، وب‌سایت مرکز تحقیقات ایدز ایران.
- ↑ «روز جهانی مبارزه با ایدز»، وب‌سایت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی اراک.
- ↑ «بیماری ایدز چیست و چه نشانه‌هایی دارد؟»، وب‌سایت آزمایشگاه مندل.
- ↑ رادمنش، «بیماری ایدز چیست؟ علائم، راه‌های انتقال و جدیدترین درمان ویروس hiv»، وب‌سایت درمانکده.
- ↑ «تفاوت اچ‌آی‌وی (HIV) مثبت و ایدز در چیست؟»، وب‌سایت اسنپ دکتر.
- ↑ «ایدز چیست؟ تفاوت ایدز و HIV به همراه نشانه‌ها و مراحل آن»، وب‌سایت آسان تست.
- ↑ رادمنش، «بیماری ایدز چیست؟ علائم، راه‌های انتقال و جدیدترین درمان ویروس hiv»، وب‌اسیت درمانکده.
- ↑ «ایدز و راه‌های انتقال آن!»، وب‌سایت غفاری دایت.
- ↑ «بیماری ایدز چیست؟ علائم، راه‌های انتقال و جدیدترین درمان ویروس hiv»، وب‌سایت درمانکده.
- ↑ «انواع اچ ای وی کدام اند؟ بررسی تفاوت HIV1 و HIV2»، وب‌سایت ایران اچ‌آی‌وی.
- ↑ «انواع اچ ای وی کدام اند؟ بررسی تفاوت HIV1 و HIV2»، وب‌سایت ایران اچ‌آی‌وی.
- ↑ «آیا ایدز درمان دارد؟»، وب‌سایت پزشک خوب.
- ↑ «آیا ایدز درمان دارد؟»، وب‌سایت پزشک خوب.
- ↑ رادمنش، «بیماری ایدز چیست؟ علائم، راه‌های انتقال و جدیدترین درمان ویروسhiv» ، وب‌سایت درمانکده.
- ↑ رادمنش، «بیماری ایدز چیست؟ علائم، راه‌های انتقال و جدیدترین درمان ویروس hiv»، وب‌سایت درمانکده.
- ↑ قدیمی و اسلامی، «تحلیل جامعه شناختی بیماری ایدز و عوامل مؤثّر بر آن با تاکید بر نقش رسانه های ارتباط جمعی»، 1393ش، ص 133.
- ↑ «آیا بیماری ایدز قابل درمان است؟»، وب‌سایت داروخانه آنلاین.
- ↑ «بیماری ایدز | علل و علائم ابتلا، پیشگیری و درمان»، وب‌سایت پذیرش 24.
- ↑ قدیمی و اسلامی، «تحلیل جامعه شناختی بیماری ایدز و عوامل مؤثّر بر آن با تاکید بر نقش رسانه های ارتباط جمعی»، 1393ش، ص 134.
- ↑ معماریان، «راهنمای مداخلات معنوی در پیشگیری از ایدز»، 1397ش، ص 10.
- ↑ معماریان، «رهنمای مداخلات معنوی در پیشگیری از ایدز»، 1397ش، ص 9.
- ↑ طبق قاعدة لاضرر و لاضرار، بیماری ایدز ضرر بزرگی به جامعه وارد می‌کند. «بررسی فقهی ایدز»، وب‌سایت ویکی فقه.
- ↑ «بررسی فقهی ایدز»، وب‌سایت ویکی‌فقه.
- ↑ «بررسی فقهی ایدز»، وب‌سایت ویکی‌فقه.
منابع
- «انواع اچ‌آی‌وی کدام‌اند؟ بررسی تفاوت HIV1 و HIV2»، وب‌سایت ایران اچ‌آی‌وی، تاریخ بازدید: 19 تیر 1402ش.
- «ایدز چگونه وارد ایران شد؟»، وب‌سایت رجانیوز، تاریخ درج مطلب: 2 آذر 1392ش.
- «ایدز چیست؟ تفاوت ایدز و HIV به همراه نشانه‌ها و مراحل آن»، وب‌سایت آسان تست، تاریخ بازدید: 19 تیر 1402ش.
- «ایدز چیست؟ + دانستنی‌های مهم در مورد ویروس HIV»، وب‌سایت هومکا، تاریخ بازدید: 19 تیر 1402ش.
- «ایدز کی و چگونه وارد ایران شد؟»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 8 مرداد 1395ش.
- «ایدز و راه‌های انتقال آن»، وب‌سایت غفاری دایت، تاریخ درج مطلب: 8 مرداد 1401ش.
- «آیا ایدز درمان دارد؟»، وب‌سایت پزشک خوب، ترجمة نغمه عثمانپور، تاریخ بازدید: 19 تیر 1402ش.
- «آیا بیماری ایدز قابل درمان است؟»، وب‌سایت داروخانه آنلاین، تاریخ درج مطلب: 6 آبان 1399ش.
- «بررسی فقهی ایدز»، وب‌سایت ویکی‌فقه، تاریخ بازدید: 7 مرداد 1402ش.
- «بیماری ایدز چیست و چه نشانه‌هایی دارد؟»، وب‌سایت آزمایشگاه مندل، تاریخ درج مطلب: 13 دی 1399ش.
- «بیماری ایدز/ علل و علائم ابتلا، پیشگیری و درمان»، وب‌سایت پذیرش 24، تاریخ درج مطلب: 16 شهریور 1401ش.
- «تأثیر حجاب در سلامت جسمی»، وب‌سایت حجاب و عفاف، تاریخ بازدید: 4 مرداد 1402ش.
- «تفاوت اچ‌آی‌وی (HIV) مثبت و ایدز در چیست؟»، وب‌سایت اسنپ دکتر، تاریخ درج مطلب: 10 آذر 1400ش.
- «تیم تحریریه آسان تست، «ایدز چیست؟ تفاوت ایدز و HIV به همراه نشانه‌ها و مراحل آن»، وب‌سایت آسان تست، 7 دی 1401ش.
- رادمنش، دریا، «بیماری ایدز چیست؟ علائم، راه‌های انتقال و جدیدترین درمان ویروس hiv»، وب‌سایت درمانکده، تاریخ بازدید: 19 تیر 1402ش.
- فردین، «تاریخچۀ ایدز و HIV در ایران (1)»، وب‌سایت کیت اچ‌آی‌وی، تاریخ بازدید: 19 تیر 1402ش.
- قدیمی، مهدی، اسلامی، زهرا، «تحلیل جامعه‌شناختی بیماری ایدز و عوامل مؤثر بر آن با تأکید بر نقش رسانه‌های ارتباط جمعی»، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایران، زنجان، 1393ش.
- معماریان، نادره، «راهنمای مداخلات معنوی در پیشگیری از ایدز»، 1397ش.
- معین، محمد، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 19 تیر 1402ش.
- « HIV/AIDS چیست؟»، وب‌سایت مرکز تحقیقات ایدز، تاریخ بازدید: 19 تیر 1402ش.