حجاب در اندیشه سید علی خامنه‌ای

حجاب دختر دهه نودی در دیدار با رهبر انقلاب

حجاب در اندیشه سید علی خامنه‌ای؛ دیدگاه سیدعلی خامنه‌ای درمورد پوشش زنان مسلمان.

سیدعلی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، پوشاندن تمام بدن غیر از گردی صورت و مچ تا انگشتان دست‌ها را در برابر مردان نامحرم، برای دختران و زنان مسلمان واجب و یکی از عوامل حفظ مقام والای زنان و فعالیت آزادانۀ آنها در عرصه‌های گوناگون اجتماعی و سیاسی می‌داند.

مفهوم‌شناسی

سید علی خامنه‌ای عقیده دارد، حجاب به‌مفهوم حفظ پوشش شرعی در برابر نامحرم، برای دختران و زنان مسلمان واجب است. او حجاب را یک ضرورت شرعی می‌داند که در وجوب آن تردیدی وجود ندارد.

حدود واجب پوشش شرعی

از دیدگاه این فقیه ایرانی واجب است زنان مسلمان تمام بدن خود، غیر از گردی صورت و مچ تا نوک انگشتان دست‌ها را از نگاه مردان نامحرم بپوشانند.

کیفیت پوشش شرعی

آیت‌الله خامنه‌ای چادر را پوششی کامل و برتر برای زنان می‌داند. وی عقیده دارد، اجباری در استفاده از چادر برای زنان نیست و آنها می‌توانند از لباس‌های دیگری که پوشش مناسب و کاملی فراهم می‌آورد، استفاده کنند؛ ولی این لباس‌ها نباید به‌گونه‌ای باشد که در جامعه موجب جلب توجّه شود. به اعتقاد او، هر زن مسلمانی که با لباسی غیر از چادر، پوشش کاملی برای خود ایجاد کند، کار خلاف احکام اسلامی انجام نداده است؛ ولی خود را از حجاب کامل‌تر و برتر محروم کرده است.

دیدگاه خامنه‌ای درمورد گوناگونی انواع پوشش شرعی

پوشش دختران نوجوان با لباس محلی در دیدار با رهبری

این اندیشمند ایرانی عقیده دارد، دین اسلام نوع پوشش زنان را معین نکرده ‌است؛ بلکه هدف از رعایت حجاب را تبیین کرده است. اسلام می‌خواهد زنان و مردان در جامعه معاشرتی سالم و به‌دور از محرک‌های جنسی داشته باشند؛ بنابراین اگر یک زن از چادری استفاده کند که پوشش کاملی برایش ایجاد نکند و یا با وجود پوشیدن چادر، با آرایش صورت در جامعه حاضر شود؛ حدود پوشش شرعی و هدف اصلی آن را رعایت نکرده است. به اعتقاد خامنه‌ای اصل مهم، رعایت حدود واجب حجاب اسلامی است؛ ولی این اصل می‌تواند به شکل‌های گوناگون و متناسب با فرهنگ هر کشور و منطقه ظاهر شود. در برخی کشورهای مسلمان آفریقایی و آسیایی، زنان برای رعایت حدود واجب پوشش شرعی از لباس‌هایی استفاده می‌کنند که در فرهنگ ما ناشناخته است؛ ولی حجاب مورد نظر اسلام را تأمین می‌کند.

فلسفه حجاب در نگاه آیت‌الله خامنه‌ای

به عقیدۀ آیت‌الله خامنه‌ای، حجاب یکی از نعمت‌های خداوند و ارزشی مطابق با فطرت انسان است. طبیعت انسان‌ برهنگی و اختلاط بدون حدّ و مرز با دیگران را نمی‌پذیرد. حیا یک فضیلت انسانی است و یکی از مظاهر آن در لباس و وضعیت ظاهری نمود دارد. خداوند، انسان و ویژگی‌هایش را به‌خوبی می‌شناسد. اسلام دینی کامل و مبتنی بر نیازهای فردی و اجتماعی انسان‌ها است. وقتی احکام دین، حجاب را واجب و از معاشرت بدون حدّ و مرز زن و مرد ممانعت می‌کند؛ مصلحت انسان و جامعۀ بشری را در نظر گرفته است.

حجاب، عامل حفظ کرامت زن

این اندیشمند مسلمان معتقد است، حجاب موجب حفظ وقار و شخصیت انسانی زنان است. اگر زن، بدون رعایت پوشش اسلامی در جامعه حاضر شود، علاوه بر مخالفت با حکم خداوند؛ ارزش خود را در حدّ جذابیت‌ها و ویژگی‌های ظاهری کاهش می‌دهد. در نگاه اسلام، زن موجودی ارزشمند است که نقش مهمی در شکل‌گیری و موفقیت خانواده و جامعه برعهده دارد. دین اسلام از طریق واجب کردن حجاب، به دنبال حفظ این جایگاه والا است و می‌خواهد به زن همچون انسانی محترم و کارآمد نگریسته شود و از تحقیر او در حدّ وسیله‌ای برای تأمین خواسته‌های شهوانی مردان نامحرم جلوگیری کند.

حجاب، عامل پیشرفت جامعه

دکتر مریم اسلامی؛ تنها زن مخترعی ایرانی دارای دو مدال پیاپی از سازمان جهانی مالکیت‌های فکری ملل متحد

به عقیدۀ آیت‌الله خامنه‌ای، اسلام، دینی مترقّی است که برای پیشرفت فرد و جامعه اهمیت زیادی قائل است. پویایی هر جامعه در درجۀ اول متکی به نیروهای انسانی است و زنان نیمی از نیروی مؤثر هر کشور هستند. او معتقد است، در آموزه‌های اسلامی، جامعه به یک اندازه عرصۀ فعالیت زنان و مردان است و در این مورد هیچ تفاوتی میان آنها وجود ندارد. به اعتقاد او، برای اینکه نیروی انسانی فعالیت مفید و مؤثری در جهت تولید و پیشرفت داشته باشد؛ لازم است فضای فکری جامعه از امنیت و سلامت کافی برخوردار باشد، تا توجّه جوانان به مسائل بیهوده معطوف نشود. دین اسلام با همین هدف، قوانینی برای فعالیت‌های اجتماعی تعیین کرده است که رعایت پوشش شرعی یکی از آنها است. خداوند، حجاب را برای زنان واجب کرد تا از این طریق هم امنیت آنها تأمین شود و هم تمام تلاش‌ها و اندیشه‌ها به سمت فعالیت‌های مفید معطوف شود.

حجاب، عامل حفظ بنیان خانواده

این اندیشمند مسلمان معتقد است، یکی از مهم‌ترین نتایج رعایت پوشش شرعی در جامعه، پیشگیری از تضعیف بنیان خانواده است. به عقیدۀ وی، اسلام با در نظر گرفتن اصول خاصّی در معاشرت‌های اجتماعی، می‌خواهد تمایلات جنسی به شکل مشروع و در خانواده تأمین شود.

حجاب، عامل حفظ عفّت عمومی

آیت‌الله خامنه‌ای، رعایت پوشش شرعی را یکی از مهم‌ترین عوامل سلامت اخلاقی در جامعه می‌داند. از نظر او، برداشتن حجاب، مقدمه‌ای برای از بین رفتن عفّت عمومی و ترویج فساد است. وی معتقد است، در فرهنگ اسلام، پاک‌دامنی و عفاف، موضوعی عمومی است که در سرنوشت جامعه مؤثر است و تلاش برای حفظ آن ضرورت دارد.

حجاب، مانع مدگرایی افراطی در جامعه

این اندیشمند مسلمان معتقد است، تازه‌طلبی، مدگرایی و افراط در استفاده از لباس‌های متنوع و لوازم آرایش، علاوه بر رواج ظاهرگرایی و انحراف جامعه؛ زنان را از ارزش‌های حقیقی و اهداف مهم دور می‌کند. به عقیدۀ آیت‌الله خامنه‌ای، رعایت پوشش شرعی علاوه بر اینکه کمک می‌کند زنان توان خود را جهت اهداف بزرگ و متعالی صرف کنند؛ از جنبۀ اقتصادی نیز از مصرف‌گرایی افراطی در حوزۀ پوشاک، زیور آلات و لوازم آرایش جلوگیری می‌کند.

رابطۀ حجاب و آزادی

این فقیه ایرانی بر این باور است، اسلام مدافع آزادی انسان‌ها است. در نگاه آیت‌الله خامنه‌ای، شرایطی که غربی‌ها با عنوان آزادی زن ایجاد کرده‌اند؛ درحقیقت آزادی مردان و افراد هوس‌باز برای سوءاستفاده از جذابیت‌های زنان است. او عقیده دارد، آنچه در کشورهای غربی از زن و ویژگی‌های او در عرصه‌های گوناگون پررنگ شده است، زیبایی‌های ظاهری است. این متفکر مسلمان معتقد است، اسلام نمی‌خواهد در جامعه زنان صرفاً به سبب جذابیت‌های جسمی مورد توجه قرار بگیرند. آزادی که اسلام برای زنان می‌خواهد، پرورش استعدادها و نقش‌آفرینی مفید در جامعه، همراه با حفظ کرامت و زندگی مطابق با فطرت خدادای است.

دیدگاه سید علی خامنه‌ای درمورد لزوم رعایت حجاب در جامعه

آیت‌الله خامنه‌ای معتقد است حجاب در ایران، حکمی شرعی و قانونی است و تمام سازمان‌های دولتی وظیفه دارند بر رعایت صحیح این موضوع نظارت داشته باشند. به اعتقاد او، مردم باید بدانند که حجاب، حکمی نیست که جمهوری اسلامی آن را واجب کرده باشد؛ بلکه ضرورتی شرعی و از احکام واجب دین اسلام است. وی معتقد است، در شرایط کنونی، کشفِ حجاب هم از لحاظ شرعی و هم از جنبۀ سیاسی حرام است؛ زیرا توطئه و برنامه‌ریزی دشمنان پشتِ پردۀ این موضوع قرار دارد و همراهی با آن، موجب ضربه زدن به امنیت و سلامت جامعه می‌شود. به اعتقاد خامنه‌ای، بی‌حجابی در ملأ عام، یک خطای اجتماعی است که باعث از بین رفتن زشتی گناه می‌شود؛ بنابراین حکومت اسلامی وظیفه دارد از عمل حرامی که آشکارا انجام می‌شود ممانعت کند. علاوه برآن، هر کشوری اصول و قوانینی دارد که بر اجرای آنها تأکید دارد و حجاب، یکی از قوانین کشور ما است که تمام دستگاه‌های دولتی باید بر رعایت آن نظارت داشته باشند.

نحوۀ برخورد با بانوان ضعیفُ‌الحجاب

حجاب متفاوت دختر غرفه‌دار در حال گفتگو با رهبر انقلاب

این فقیه سیاستمدار مسلمان معتقد است، نباید خانم‌هایی که در امر رعایت حجاب ضعیف هستند را به ضد انقلاب بودن یا بی‌دینی متهم کنیم. این افراد هم‌وطنان و فرزندان ما هستند که در یکی از واجبات دین نقص دارند و باید برای برطرف نمودن این نقص به آنها کمک کنیم.

وظیفۀ شوهر در مقابل بدحجابی همسر

این اندیشمند مسلمان عقیده دارد، اگر خانمی پوشش شرعی را رعایت نکند، همسرش فقط مجاز است با ملایمت تذکر شفاهی بدهد و حقّ درگیری لفظی یا برخورد فیزیکی ندارد.

دیدگاه خامنه‌ای درمورد شیوه‌های ترویج حجاب

تبلیغات

آیت‌الله خامنه‌ای معتقد است، یکی از روش‌های ترویج حجاب، تبلیغات مبتنی بر آگاهی و تحقیق است. تبلیغ یکی از ابزارهای دشمن برای تضعیف حجاب است و همۀ افرادی که دغدغۀ حفاظت از این حکم شرعی را دارند، باید در این مورد تحقیق کنند و از ابزارها و روش‌های درست، در راه تبلیغ حجاب در جامعه بهره ببرند. وی عقیده دارد، همان‌گونه که دشمنان برای مقابله با این حکم شرعی برنامه‌ریزی می‌کنند؛ مسئولان فرهنگی و رسانه‌ها هم باید برای ترویج حجاب، هدفمند و با برنامه کار کنند.

حضور بانوانِ باحجاب در میادین ورزشی

تیم ملی والیبال بانوان ایران، نایب قهرمان بازی‌های کشورهای اسلامی ۲۰۲۲

این فقیه مسلمان بر این باور است، یکی از بهترین اقدامات فرهنگی برای تبلیغ حجاب در عرصۀ داخلی و بین‌المللی، حضور دختران و زنان مسلمان ایرانی با پوشش شرعی در میادین ورزشی و کسب عناوین و مدال‌های ارزشمند است. تمام مردم دنیا می‌بینند که حجاب مانعی برای فعالیت ورزشی و موفقیت در این عرصه نیست.

آموزش و آگاهی

آیت‌الله خامنه‌ای بر این باور است، برخی دخترها و زنان مسلمان از فلسفه‌ و فواید رعایت حجاب آگاهی ندارند. حتی برخی از خانم‌های محجبه نیز از دلایل این حکم بی‌اطلاع هستند و به‌خاطر اجرای فرمان خداوند، حجاب را رعایت می‌کنند. به اعتقاد او، اگر جامعه درمورد آثار و ضرورت‌های وجوب این حکم الهی آگاه باشد؛ اغلب خانم‌ها با علاقه و ارادۀ خود، پوشش شرعی را رعایت می‌کنند.

امر به معروف و نهی از منکر

این سیاستمدار مسلمان معتقد است، در برخورد با پدیدۀ بدحجابی، امر به معروف و نهی از منکر همراه با محبت و مدارا مؤثر خواهد بود.

الگوی سوم؛ زنِ مسلمانِ ایرانی

آیت‌الله خامنه‌ای در سخنان خود، به وجود سه الگو و سبک زندگی برای زنان در عصر کنونی اشاره کرده است؛ زن شرقی، زن غربی و الگوی سوم؛ زنِ مسلمان. برخی پژوهشگران معتقد هستند، این سه الگو مبتنی بر افراط، تفریط و رعایت تعادل در حضور اجتماعی زنان است. در فرهنگ اغلب کشورهای غربی، زن تمام وقت و انرژی خود را به فعالیت‌های اجتماعی اختصاص می‌دهد و به بهانۀ آزادی، هیچ حدّ و حدودی برای روابط انسان‌ها وجود ندارد. دست‌آورد این امر، تضعیف خانواده و گسترش فساد است. در برخی کشورهای شرقی نیز، زنان در حاشیه هستند و نقشی در اجتماع برعهده ندارند؛ اما زن مسلمان ایرانی نشان داد که می‌تواند با پوشش شرعی، عفّت و حیا، علاوه بر حفظ کانون خانواده و تربیت فرزندان موفق، در متن جامعه و فعالیت‌های سیاسی و اقتصادی نیز حضور داشته باشد و به موفقیت‌های بزرگ دست پیدا کند. در نگاه خامنه‌ای، شاخصه‌های الگوی زن مسلمان ایرانی، خانواده‌محوری همراه با نقش‌آفرینی مؤثر در عرصه‌های اجتماعی، با رعایت عفاف و پوشش شرعی است.

حجاب، نماد هویت اسلامی- انقلابی

در جهان معاصر، پوشش زنان علاوه بر بحث اعتقادی و مذهبی، به‌عنوان سمبل هویت اسلامی فرد و جامعه مطرح است. در فرهنگ کشورهای غربی، حجاب زنان به عنوان آشکارترین نماد اسلام و جوامع اسلامی شناخته می‌شود. آنها برای مقابله با دین اسلام و تسلط بر کشورهای مسلمان، با این ویژگی هویتی مبارزه می‌کنند و درصدد تنزل جایگاه آن هستند. در کشور ایران، دستور «کشفِ حجاب» در دوران سلطنت پهلوی، موجب شد پوشش زنان علاوه بر مسئله‌ای اعتقادی، به‌عنوان موضوعی سیاسی مطرح شود. در آن دوره رعایت حجاب، از یک سو به‌عنوان نماد هویت اسلامی و از سوی دیگر، به نشانۀ مقاومت مردم دربرابر حکومت پهلوی و عدم مشروعیت آن تبدیل شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، حجاب علاوه بر بُعد ایمانی، به یک ارزش و تجلّی رعایت احکام دین در جامعۀ اسلامی تبدیل شد. در نگاه آیت‌الله خامنه‌ای، پوشش شرعی علاوه بر ضرورتی دینی، نشان‌دهندۀ هویت انقلابی و وفاداری به نظام جمهوری اسلامی است. به عقیدۀ وی، رعایت حجاب، نهادینه شدن احکام اسلام در جامعه را نشان می‌دهد و همچون رسانه‌ای ارزشمند، در انتقال هویت حقیقی زن مسلمان به دیگر جوامع نقش اساسی دارد.

منابع

• آبیار، زهرا و کرمی‌پور، الله‌کرم و شریفی، سعید، «چالش‌های نظری حجاب در ایران پسا انقلاب: تحلیلی بر رویکردهای موجود از حجاب و عفاف»، دوفصلنامۀ علمی- پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی، سال 12، شمارۀ 23، بهار و تابستان 1399ش.
• بانکی‌پور فرد، امیرحسین، نقش و رسالت زن: عفاف و حجاب در سبک زندگی ایرانی - اسلامی، تهران، مؤسسۀ پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی، انتشارات انقلاب اسلامی، 1393ش.
• «ببینید| نظر رهبری دربارۀ خانم‌های بدحجاب؛ نهی از منکر با زبان خوش نه ایجاد نفرت!»، خبر آنلاین، تاریخ درج مطلب: 15تیر 1401ش.
• «بیانات در ابتدای درس خارج فقه درباره مسئلۀ حیا»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله‌ سیدعلی خامنه‌ای، 13 اسفند 1397ش.
• «بیانات در اجتماع زنان خوزستان»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله‌ سیدعلی خامنه‌ای، 20 اسفند 1375ش.
• «بیانات در جلسه پرسش و پاسخ دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله‌ سیدعلی خامنه‌ای، 22 اردیبهشت 1382ش.
• «بیانات در جلسه پرسش و پاسخ مدیران مسئول و سردبیران نشریات دانشجویی»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله‌ سیدعلی خامنه‌ای، 4 اسفند 1377ش.
• «بیانات در دیدار اقشار مختلف بانوان»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله‌ سیدعلی خامنه‌ای، 14 دی 1401ش.
• «بیانات در دیدار جمعی از بانوان نخبه»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله‌ سیدعلی خامنه‌ای، 1 خرداد 1390ش.
• «بیانات در دیدار جمعی از پرستاران»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله‌ سیدعلی خامنه‌ای، 20 مهر 1373ش.
• «بیانات در دیدار جمعی از زنان»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله‌ سیدعلی خامنه‌ای، 25 آذر 1371ش.
• «بیانات در دیدار جمعی از مداحان سراسر کشور»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله‌ سیدعلی خامنه‌ای، 23 اردیبهشت 1391ش.
• «بیانات در دیدار رؤسای دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله‌ سیدعلی خامنه‌ای، 20 آبان 1394ش.
• «بیانات در دیدار رئیس‌جمهور و اعضاى هیأت دولت»‌، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله‌ سیدعلی خامنه‌ای، 4 شهریور 1394ش.
• «بیانات در دیدار قهرمانان المپیک و پارالمپیک ایران در بازی‌های ۲۰۲۰ توکیو»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله‌ سیدعلی خامنه‌ای، 27 شهریور 1400ش.
• «پیام به کنگرۀ «هفت هزار زن شهید کشور»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله‌ سیدعلی خامنه‌ای، 16 اسفند 1391ش.
• دانش، اسماعیل، «نقش حجاب در فعالیت‌های اجتماعی زن در اندیشۀ مقام معظم رهبری»، در مسیر استنباط؛ فصلنامۀ انجمن علمی- پژوهشی فقه و اصول مجتمع آموزش عالی فقه، سال نهم، شمارۀ 21 و 20، بهار و تابستان 1398ش.
• دانش، اسماعیل و دانش، رخسانه، «چگونگی و گونه‌های حجاب از دیدگاه حضرت آیت‌الله‌العظمی امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی)»، مجموعه مقالات همایش ملی نگرش علمی و کاربردی به عفاف و حجاب (مقالات حوزۀ الهیات و مبانی معرفتی)، 1396ش.
• «دیدار رمضانی مسئولان نظام با رهبر انقلاب»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله‌ سیدعلی خامنه‌ای، 15 فروردین 1402ش.
• «دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیئت دولت با رهبر انقلاب»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله‌ سیدعلی خامنه‌ای، 30 مرداد 1398ش.
• سوزنچی، حسین و امامی، سید مجتبی و لطفی، سجاد، «چگونگی تحقق الگوی معیار در نظریۀ سیاستی آیت‌الله خامنه‌ای در حوزۀ زنان؛ راهبردها و اقدامات»، دو فصل‌نامۀ علمی پژوهشی دین و سیاست فرهنگی، شمارۀ پانزدهم، پاییز و زمستان 1399ش.
• «فتاوای آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله) در مورد پوشش و حجاب»، وب‌سایت تابناک، تاریخ بازدید: 25 اردیبهشت 1403ش.
• «نگاهی به زندگی‌نامۀ حضرت آیت‌‌الله‌ سید علی حسینی خامنه‌ای»، پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری، تاریخ بازدید: 27 اردیبهشت 1403ش.
• هدایت‌نیا، فرج‌الله، الگوی سوم: الگوی رفتاری زن در جامعه و خانواده، تهران، سازمان بسیج جامعۀ زنان کشور، انتشارات لشگر فرشتگان، 1395ش.