حجاب در یهودیت

حجاب دو زن یهودی

حجاب در یهودیت؛ نوع پوشش زنان در دین یهود.

حجاب در یهودیت به‌عنوان حکم برخواسته از طبیعت و فطرت به‌‌صورت جدی و سرسختانه دنبال می‌شد. زنان یهودی تا قبل از رنسانس موهای خود را می‌پوشاندند و حتی از روبند در مقابل نامحرم استفاده می‌کردند.

خاستگاه عفاف و حجاب در آیین یهود

حجاب و عفاف امری فطری و در تمام ادیان الهی مورد توجه بوده است. منشأ حجاب زنان یهودی، وجوب حجاب در شریعت موسی و سنت و سیره پیامبران بنی‌اسرائیل بوده است. طبق گفتۀ ویل دورانت در صورت نقض قانون حجاب توسط زن یهودی مرد می‌توانست بدون پرداخت مهریه او را طلاق دهد.

زیست عفیفانه در یهودیت

پوشش یک زن یهودی در مراسم عروسی

در زبان عبری واژۀ «صنیعوت» (צְנִיעוּת(Tz'ni'ut)) به‌معنای حریم خصوصی و عفت و پاکدامنی، برای اشاره به پوشش و رفتار اجتماعی یهودیان، به‌ویژه در مورد مسائل جنسی، استفاده می‌شود. در کتاب مقدس، این لفظ در کنار الفاظی آمده که به رفتار درونی افراد اشاره دارد و از انسان‌ها می‌خواهد که در محضر خدا با عفت و حیا رفتار کنند. عمق معنای این واژه بیانگر فرایندی است که طی آن فرد خود را می‌پوشاند تا دیگران به جای توجه به ظاهر، باطن و ارزش وجودی او را ببینند.

رفتار عفیفانه با پوشیدن لباس‌ها یا انجام رفتارهایی که توجه دیگران را به ظاهر جلب می‌‌کند، در تقابل است. یکی از بزرگترین هدایای الهی به حضرت آدم و حوا نیز همین توجه کامل به باطن و جوهرۀ وجودی بود که با ارتکاب خطا، آن را از دست دادند و متوجه ظاهر خود شدند و از بهشت به زمین رانده شدند. خدا می‌خواهد انسان از همۀ ظرفیت وجودی خود بهره ببرد. توجه به ظاهر انسان را از باطن خود غافل می‌کند. تلمود در کنار معنای باطنی، معنای ظاهری را هم در نظر دارد و از این واژه برای پوشاندن صورت و ماندن زن در خانه در برابر غریبه‌ها استفاده کرده است.

حجاب زنان و مردان یهودی

در دین یهود رعایت حجاب و عفاف برای زن و مرد توصیه شده و برای هر کدام وظایفی ذکر شده است. بنا بر آنچه در تورات بیان شده، مرد و زن نباید خود را با پوشیدن لباس یا استفاده از کالای یکدیگر شبیه دیگری کند؛ زیرا چنین عملی نزد خداوند، منفور دانسته شده است.

تکالیف مردان یهودی دربارۀ حجاب و عفاف

1. حفظ نگاه و چشم‌چرانی نکردن؛ در تلمود وارد شده است که مردان چشم‌چران تبهکارند و کیفر جهنم خواهند داشت.
2. پرهیز از هم‌کلامی با زنان؛ زیاده‌روی در هم‌صحبتی با زنان موجب غلبۀ شر بر مردان می‌شود.
3. پرهیز از خلوت با زنان؛ این مسئله یکی از قوانین یهودی است که تحت عنوان ییحود از آن یاد می‌شود.
4. پرهیز از راه‌رفتن با زنان؛ در تلمود مردی که پشت‌سر همسرش راه می‌رود، مورد نکوهش قرار گرفته تا جایی که گفته می‌شود مرد پشت‌سر شیر راه برود، بهتر است تا اینکه پشت‌سر زن راه برود.
5. پرهیز از زنا؛ فرمان هفتم خداوند به موسی پرهیز از زناکردن است. در یهود مجازات سخت در دنیا و آخرت برای زناکننده در نظر گرفته شده است. یهودیانی که با محارم خود مرتکب زنا می‌شوند، به نقاط دور تبعید و افراد دیگر به‌جای آنها ساکن می‌شوند. فرمان هفتم و دهم تورات به حفظ عفت و پاکدامنی جنسی اشاره می‌کند.

تکالیف زنان یهودی درباره حجاب و عفاف

1. حفظ پوشش؛ در یهود همۀ بدن زن باید پوشیده شود. اگر کسی از سر زنی پوشش بردارد، مجازات می‌شود.
2. پرهیز از خودنمایی و تبرج؛ در تلمود علت تخریب معبد اول، فساد دختران صهیون بیان شده است. صدای پاشنۀ زنان نیز به زهرمار تشبیه شده است.
3. پرهیز از خلوت با مردان؛ از توصیه‌های تلمود به زنان این است که هیچ‌وقت با مردان حتی ده مرد با‌اخلاق تنها نباشند.
4. پرهیز از زنا؛ پرهیز از بی‌عفتی یکی دیگر از توصیه‌های یهود به زنان و دختران است که به‌ هیج بهانه‌ای قابل قبول نیست.

حدود پوشش زنان در یهود

پوشش زنان و دختران یک خانواده یهودی

حداقل میزان پوشش زنان و دختران در یهود هنگام نماز و دعا، پوشش موی سر و پوشش دست‌ها تا زیر آرنج و پاها تا مچ در مقابل نامحرم است. تهیۀ پوشش برای سر زنان از جمله مواردی است که خرید آن توسط مرد ضروری است. استفاده از چادر و روبند برای زنان، تفکیک محل عبادت زنان از مردان، ممنوعیت فعالیت اجتماعی زنان و نکوهش اشعار در مورد بانوان از جمله مواردی هستند که دلالت بر سخت‌گیری حدود پوشش زنان در یهود دارد.

در دین یهود حضور زن در اجتماع فقط با در نظر داشتن موارد زیر ممکن است:

• سر زن پوشیده باشد؛
• زن در گفت‌و‌گو با نامحرم سبک‌سری نکند؛
• زن با صدای بلند از مسائل زناشویی خود سخن نگوید؛
• زن با مردان نامحرم خلوت و زنا نکند؛
• زن در مقابل نامحرم تبرج نکند.

مستندات فقهی حجاب در یهود

اصلی‌ترین کتاب فقهی یهودیان تلمود است که در آن سخن از لزوم پوشاندن سر از نامحرمان، لزوم سکوت زن و پرهیز از آرایش براي مردها، پرهیز از نگاه زن به مردان بیگانه و لزوم پرهیز از هر امر تحریک‌کننده بیان شده است. طبق قوانین یهود، فرد بی‌حجاب سبب مجازات و نزول عذاب الهی می‌شود. در کتاب مقدس یهودیان وجوب پوشاندن موی سر، لزوم پرهیز از زنان فریبکار و بیگانه، نهی از لمس و تماس و واژه چادر، نقاب و برقع وارد شده است. ==گونه‌‌های حجاب یهودی

1. حجاب پوششی؛ استفاده از چادر و برقع (روبند) که در کتاب مقدس یهود آمده نشانگر حجاب پوششی نزد یهود است.
2. حجاب رفتاری؛ در یهود زنانی که با رفتارشان حدود الهی را مراعات نمی‌کنند، به ارتکاب عذاب الهی تهدید شده‌اند؛ مثلا زنانی که از عطر و آرایش در جامعه استفاده می‌کنند، نفرین به سوختگی شده‌اند.
3. حجاب گفتاری؛ در یهود مردان می‌توانند زنانی را که مراعات عفت در کلام را نمی‌کنند، طلاق دهند؛ مانند زنی که با مردان بیگانه به سبکی گفت‌و‌گو می‌کند و یا به همسر خود و خانوادۀ او بی‌احترامی می‌کند و با صدای بلند در مورد امور زناشویی سخن می‌گوید.

سیرۀ عملی زنان یهود در طول تاریخ

سیرۀ عملی زنان یهودی در عهد عتیق حاکی از رعایت عفاف و حجاب است. برخی زنان یهود به پوشش سر اکتفا و برخی نیز صورت خود را با روبند می‌پوشاندند. در قرون وسطی نیز علی‌رغم پوشش فاخر زنان یهودی سر آنها عریان نبود. پوشش موی سر برای زنان عبرانی نشانۀ عفت و پاکدامنی بود. برداشتن پوشش سر زنان نشانۀ تحقیر زن و بی‌عفتی او تلقی می‌شد. در دورۀ تلمودی ـ مدراشی مردان اختیار داشتند سر خود را بپوشانند که به آنها «سرسیاه» می‌گفتند. در این دوره از یهود زنان ملزم به ماندن در خانه و پوشاندن موی سر در خانه بودند. در سفر عروبين از تلمود زن باید مانند یک عزادار محبوس در خانه بوده و خود را می‌پوشاند. در این دوره زنان از فعالیت‌های اجتماعی و حضور در اجتماع هم محروم بودند. فلسفۀ پوشش موی زن در این دوران شرم از گناه حوا برای خروج آدم از بهشت بود. در دوره‌هایی از تاریخ پوشش یهود، وارد شده که پوشش موی زن مختص زنان شوهردار بوده و الزامی برای دختران تا قبل از عروسی نبوده است. انجام عبادات و مناسک دینی بدون پوشش سر باطل و در حضور زن سر برهنه ممنوع بوده است.

حجاب یک زن یهودی در فلسطین اشغالی

پوشش بانوان یهود در دوران معاصر

بانوان یهودی تا قرن 19م یعنی قبل از احاطه و سیطرۀ فرهنگ غربی، دارای پوشش و حجاب بودند. امروزه اکثر بانوان یهودی به‌جز در کنیسه حجاب ندارند. برخی از زنان مؤمن براساس فتوای برخی خاخام‌های یهود از کلاه‌گیس برای پوشش سر خود استفاده می‌کنند. اگرچه هنوز برخی از بانوان یهودی ساکن در فلسطین پوشش بسیار ساده و عفیفانه‌ای دارند.

پوشش زنان یهودی در ایران

در ایران صفویه زنان یهودی از روسری برای پوشش سر خود استفاده می‌کردند و در دورۀ قاجار با چادر و روبند مشکی خود را می‌پوشاندند. در دوران معاصر، پوشش زنان کلیمی در ایران از تنوع بیشتری برخوردار است و شامل لباس‌های سنتی و مدرن غربی می‌شود. با این وجود، بسیاری از زنان کلیمی، حجاب اسلامی را بخشی از هویت فرهنگی و ایمانی خود می‌دانند و به رعایت آن پایبند هستند. حجاب از نظر زنان کلیمی در ایران منحصر در پوشش ظاهری نیست؛ بلکه شامل حجاب رفتاری و گفتاری نیز می‌شود. زنان یهودی به رعایت ادب و احترام هنگام صحبت کردن با دیگران پایبند هستند و از غیبت و دروغ دوری می‌کنند و پاکدامنی و صداقت را نشانه زیست عفیفانه تلقی می‌کنند. حجاب برای زنان کلیمی در ایران، نقش مهمی در حفظ هویت دینی و فرهنگی، محافظت در برابر وسوسه‌ها و گناهان و تقویت ایمان و تقوا دارد.

منابع

• «با پوشش زنان در دین کلیمیان ایران بیشتر آشنا شوید»، وب‌سایت خبری تحلیلی ردنا، تاریخ درج مطلب: 24 اردیبهشت 1403ش.
• پاکتچی، احمد، «حجاب»، تهران، دائرة المعارف اسلامی، 1398ش.
• حاج‌ابراهیمی، طاهره و دیگران، «عفاف و حجاب در دین یهود و اسلام شیعی؛ تحلیل و مقایسه؛ با تأکید بر تلمود بابلی و من لایحضره الفقیه»، مجلۀ معرفت ادیان، سال هشتم، شمارۀ دوم، 1396ش.
• «حجاب در ادیان الهی چگونه است؟/ لزوم پوشش چادر در دین یهود و مسیحیت»، خبرگزاری سدید، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1403ش.
• «حجاب و عفاف در دین یهود و اسلام شیعی»، وب‌سایت اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید: 5 خرداد 1403ش.
• سالاری‌فر، محمدرضا، «مبانی روان‌شناختی حجاب و عفاف با تأکید بر متون اسلامی»، دوفصلنامۀ مطالعات اسلام و روانشناسی، شمارۀ 21، 1396ش.
• علیمردی، مهناز و علیمردی، محمد‌مهدی، «حجاب و پوشش در ادیان زرتشت، مسیحیت و یهود»، مجلۀ معرفت ادیان، سال اول، شماره سوم، 1389ش.
• کاظم‌پور، الهام و دیگران، «بررسی تحلیلی حجاب از دیدگاه ادیان سامی (اسلام، یهود و مسیحیت)»، مجلۀ زن و مطالعات خانوده، شمارۀ 38، 1397ش.
• مطهری، مرتضی، مسئلۀ حجاب، تهران، صدرا، 1387ش.
• موسوی، زهره و ذبیحی، معصومه، «اشتراک حجاب در ادیان ابراهیمی»، مجلۀ مطالعات راهبردی زنان، شمارۀ 36، 1386ش.
• «نگاهی به حجاب در مسیحیت، یهودیت و زرتشت»، خبرگزاری حوزه، تاریخ درج مطلب: 21 تیر 1402ش.