زن زندگی آزادی

زن، زندگی، آزادی؛ شعار زنان در اعتراضات سیاسی در جهان.

شعار «زن، زندگی، آزادی»، در سال 1987م توسط زنان کرد، در کردستان عراق مطرح شد. این زنان سلاح به دست گرفته با شعار جین، جیان، آزادی برای دفاع از حقوق زنان مبارزه کردند. شعار زن، زندگی، آزادی در ایران، بعد از فوت مهسا (ژینا) امینی در شهریور 1401ش در مراسم تدفین او در سقز سر داده شد. به دنبال این ماجرا، معترضان این شعار را در اعتراضات خیابانی در ایران مطرح کردند.

مفهوم‌شناسی

«ژن، ژیان، ئازادی» معادل «زن، زندگی، آزادی» در زبان کردی است. واژۀ ژن در زبان کردی به‌معنای زن و واژۀ ژیان در فارسی به معنی خشمگین و خشم‌آلود و در کردی به‌معنی زندگی است. واژه ئازادی در لغت‌نامه‌های فارسی ترجمه نشده است؛ اما در لغت کردی نام کردی و به معنای وارسته است.

تاریخچه

لنین شعار کمونیستی زن، زندگی، آزادی، را در انقلاب کمونیستی ۱۹۱۸م مطرح کرد. این انقلاب کمونیستی با شعار «نان، صلح، آزادی» در روسیه آغاز و سرانجام به پیروزی رسید. عده‌ای خاستگاه این شعار را جنبش آزادی‌بخش زنان کرد می‌دانند و معتقدند این شعار اولین بار در سال 1987م توسط این جنبش مطرح شد و بعدها در شهر استانبول به‌وسیله مادرانی که فرزندان آنها ناپدید شده بود مطرح شد. عبدالله اوجالان رهبر گروه تجزیه‌طلب حزب کارگران کردستان در سال 1998م شعار «زن، زندگی، آزادی» را به‌معنای زن آزاد، سرزمین آزاد و حتی مرد آزاد دانست. او اعتقاد داشت تا زنان آزاد نشوند جامعه نیز آزاد نخواهد شد.

در سال‌های اخیر، این شعار در کوبانی سوریه سر داده شد. در ایران نیز، این شعار بعد از فوت مهسا امینی در سقز مطرح شد؛ سپس معترضان در خیابان‌ها این شعار را سر دادند و خواستار پوشش اختیاری شدند. به‌دنبال فوت مهسا امینی و اعتراضات در ایران، معترضان زن افغانستانی با تکرار شعار «زن، زندگی، آزادی» در اکتبر سال 2022م از زنان ایران حمایت کردند.

نمودها

رقص در معابر عمومی، کشف حجاب و پویش «آغوش رایگان» در چارچوب روایی شعار «زن، زندگی، آزادی»، در ایران پدیدار شد. به‌مرور شعارهای مرتبط با پوشش اختیاری به حاشیه رفت و شعارهایی با محتوای مستهجن و رکیک جنسی نه فقط در کف خیابان‌ها، بلکه حتی در مراکز آموزشی نیز سر داده شد. برخی از این شعارهای جنسی حتی زنان و مادران را هم نشانه رفتند.

بازتاب‌ها

این شعار در ایران و جهان واکنش‌های گسترده‌ای از سوی افراد و جریان‌های مختلف به‌دنبال داشت:

هنرمندان

گلشیفته فراهانی در فیلمی به نام دختران خورشید شعار «زن، زندگی، آزادی» را بازتاب داد. ترانه علیدوستی در 18 آبان عکسی بی‌حجاب در صفحۀ اینستاگرام خود منتشر کرد. ترانه علیدوستی با انتشار شعار «ژن، ژیان، ئازادی» خواهان لغو حجاب اجباری شد.

جمعی از زنان هنرمند ایرانی نیز با صدور بیانه‌ای اعلام کردند هیاهوی شعار «زن، زندگی، آزادی»، سبب شد تا صدای واقعی زن مسلمان ایرانی شنیده نشود؛ زیرا غرب نمی‌خواهد بازگشت زن به اصالت خویش در پرتو انقلاب ایران را بپذیرد.

سیاست‌مداران و اندیشمندان

محمد خاتمی رئیس دولت اصلاحات در شانزدهم آذر به‌مناسبت روز دانشجو در پیامی شعار «زن، زندگی، آزادی» را حرکت به‌سوی آینده بهتر اعلام کرد و از مقامات جمهوری اسلامی خواست صورت‌های نادرست حکمرانی را به‌درستی شناخته و پیش از دیر شدن به‌سوی حکمرانی خوب حرکت کنند. او از مسئولین خواست به‌جای برخورد با معترضان دست یاری به‌سوی آنان دراز کنند.

عبدالله گنجی مدیر مسئول روزنامه جوان اعتقاد دارد جمهوری اسلامی گام‌های بلندی را در حوزه زنان برداشته ‌است؛ اما متهم به محدود کردن زنان شده‌ است و زمان در این باره قضاوت خواهد کرد.

علی شیرازی، جانشین عقیدتی سیاسی وزارت دفاع، در مقایسه شعار «زن، زندگی، آزادی» در فرهنگ اسلامی و غربی عنوان کرد در حالت کلی دو فرهنگ اسلامی و الحادی وجود دارد. در فرهنگ غربی اگر زنی بخواهد دیده شود باید جذابیت‌های جنسی خود را به نمایش بگذارد و آرایش کند تا برای مردان جذاب باشد. در حالی که اسلام زن را به عفت، عصمت، حجاب، به عدم اختلاط و آمیزش بی‌حدومرز میان زن و مرد، به حفظ کرامت انسانی و به آرایش نکردن در مقابل مرد بیگانه دعوت می‌کند و این عزت و کرامت زن مسلمان است.

تقی آزاد ارمکی استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران شعار «زن، زندگی، آزادی» را یکی از ریشه‌دارترین شعارهای قشر متوسط جامعه دانست. از نظر آزاد ارمکی «گشت ارشاد» به نقطه پایان خود نزدیک می‌شود و اظهار تأسف کرد که چرا این تحولات به‌اجبار رخ می‌دهد و از قبل پیش‌بینی نمی‌شود.

عماد افروغ استاد دانشگاه تهران معتقد است، شعار «زن، زندگی، آزادی» در واقع یک شعار با دو روایت است و مقصد اصلی انقلاب اسلامی نیز تحقق این شعار بوده است. از نظر افروغ در سال‌های قبل از انقلاب، وجود تبعیض‌های فراوان و نادیده گرفتن زنان، باعث شد که زنان انقلابی با شعار زن، زندگی، آزادی به دنبال تحقق آزادی باشند؛ اما بعد از انقلاب عرصه برای تحصیل و آزادی زنان تا حد زیادی فراهم شد. از نظر افروغ، اعتراضات با شعار «زن، زندگی، آزادی» در واقع خشم جامعۀ شهری است و اگر مسئولان عذرخواهی می‌کردند این اعتراضات به وجود نمی‌آمد.

مهدی رضوی هدف غرب از شعار «زن، زندگی، آزادی» را عریان‌کردن زنان و تبدیل آنها به ابزار دست مردان عنوان کرد. این کارشناس سیاسی معتقد است انقلاب اسلامی به زنان هویت داده است و آمار زنان تحصیل کرده و متخصص قبل و بعد انقلاب قابل مقایسه نیست.

از نظر آيت‌الله جوادي آملي از آنجا که «زن» سرمنشأ زندگی و آزادی است، شعار «زن، زندگی، آزادی» مورد قبول است؛ اما این نکته نباید موجب شود از مبدأ و معاد خویش غافل شویم.

معصومه ابتکار معاون زنان و خانواده دولت حسن روحانی شعار «زن، زندگی، آزادی» را هم‌خوان با ارزش‌های دینی، فرهنگی و انقلاب اسلامی ایران می‌داند.

منابع

• «ئازاد»، سایت بی‌بی نیمز، تاریخ بازدید: 30 بهمن 1401ش.
• امین‌آوه، کامران، «شعار «زن، زدگی، آزادی» شعاری انحصاری نیست»، وب‌سایت کردستان مدیا، تاریخ درج مطلب: 29 مهر 1401ش.
• «ابتکار: «زن، زندگی، آزادی» با ارزش‌های ما هم‌خوانی دارد/ خزعلی: تساوی زن و مرد به معنای غربی را قبول نداریم»، خبرگزاری برنا، تاریخ درج مطلب: 9 اسفند 1401ش.
• «با «زن، زندگی، آزادی» می‌خواهند زن را عریان کنند»، خبرگزاری برنا، تاریخ درج مطلب: 19 آذر 1401ش.
• «درباره مهسا امینی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید»، خبرگزاری تابناک، تاریخ بازدید: 30 بهمن 1401ش.
• ««زن، زندگی، آزادی» اسم رمز معترضان در ایران و افغانستان»، خبرگزاری خامه‌پرس، تاریخ بازدید: 30 بهمن 1401ش.
• زن، زندگی، آزادی» در فرهنگ الهی و غربی، پایگاه اطلاع رسانی دولت، تاریخ درج مطلب: 2 آبان 1401ش.
• ««زن، زندگی، آزادی» یک شعار و دو روایت»، وب‌سایت کبنا نیوز، تاریخ درج مطلب:10 آبان 1401ش.
• «شعار «زن، زندگی، آزادی» یکی از ریشه‌دارترین خواسته‌های طبقه متوسط است»، وب‌سایت خبری دیدبان ایران، تاریخ بازدید: 30 بهمن 1401ش.
• کدیور، جمیله، «شعار «زن، زندگی، آزادی» اولین بار توسط چه کسی مطرح شد»، وب‌سایت اقتصاد نیوز، تاریخ درج مطلب: 10 دی 1401ش.
• «کلمات قدرت دارند، منشا شعار اعتراضی «زن ،زندگی، آزادی» کجاست»، وب‌سایت یورو نیوز فارسی، تاریخ بازدید: 30 بهمن 1401ش.
• «کنسرت «زن، زندگی، آزادی» با حضور هنرمندان ایرانی و خارجی در لندن»، وب‌سایت ایندیپندنت فارسی، تاریخ بازدید:10 اسفند 1401ش.
• گنجی، عبدالله، ««زن، زندگی، آزادی» را چگونه باید فهمید»، وب‌سایت همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 23 آبان 1401ش.
• «نظر آیت‌الله جوادی آملی درباره «زن، زندگی، آزادی»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: 12 آبان 1401ش.
• واژه‌نامه آزاد، ذیل واژۀ ژن، وب‌سایت واژه یاب، تاریخ بازدید: 29 بهمن 1401ش.
• واژه‌نامه آزاد، ذیل واژۀ ژیان، وب‌سایت واژه یاب، تاریخ بازدید: 29 بهمن 1401ش.
• Lazarus, Sara, woman .Life .Freedom. Female fighters of Kurdistan, edition site. 28 January 2019