زودرنجی زوجین

زودرنجی زوجین؛ واکنش بیش از حد به یک موقعیت از سوی یکی از زوجین.

زودرنجی زوجین به‌معنای حساس‌بودن یکی از زوجین در زندگی مشترک است. این ویژگی باعث می‌شود فرد نتواند در مقابل ناراحتی‌های کوچک برخورد منطقی داشته باشد. حساسیت می‌تواند به‌دلیل مجموعه‌ای از عوامل ارثی و محیطی ایجاد شود. زندگی با یک فرد زودرنج می‌تواند چالش‌های زیادی داشته باشد و بحث و اختلاف زیادی را در طول زندگی مشترک ایجاد کند. حساسیت بیش از حد حتی می‌تواند منجر به فروپاشی کانون خانواده و جدایی بین زن و مرد شود.

مفهوم‌شناسی

زودرنجی به‌معنای نشان دادن واکنش‌های شدید و سریع در رویارویی با رویدادها، موقعیت‌ها، کلمات، عملکردها و تعاملات است. همسر زودرنج و حساس کسی است که زود ناراحت می‌شود و حتی در مقابل ناراحتی‌های کوچک برخورد منطقی ندارد و خیلی سریع و ناگهانی پرخاش، گریه و قهر می‌کند. مطالعات نشان می‌دهد که زودرنجی یا احساس تحریک‌پذیری شدید یک ویژگی ذاتی است، هرچند که عوامل محیطی نیز در زیاد یا کم‌شدن این ویژگی در افراد تاثیر دارد. زودرنجی برای حفظ بقاء در حیوانات و بعضی از انسان‌ها وجود دارد. افرادی که حساسیت بالایی دارند، بسیار هوشیار هستند و زودتر از دیگران می‌توانند موقعیت‌های خطرناک را تشخیص دهند و از آن دوری کنند تا آسیب نبینند.

ویژگی‌های همسر حساس

برخی از افراد حساس فقط روی یک یا چند مسئله حساسیت دارند؛ اما برخی دیگر از موقعیت‌ها و مسائل بسیاری دلخور می‌شوند. همراه با زودرنجی علائمی مانند مشکل در تمرکز، عرق‌کردن زیاد، تنفس و ضربان قلب شدید را فرد تجربه می‌کند.

ویژگی‌های همسر حساس از سه دیدگاه قابل بررسی است:

حساسیت نسبت به خود که شامل ناتوانی در کنارگذاشتن افکار و احساسات منفی، سردردشدن و عادت‌های بد خوردن و خوابیدن به‌خاطر اتفاقات تلخ روزانه، داشتن احساس استرس، اضطراب و خشم بیش‌تر اوقات، سرزنش خود، ترس از طردشدن به‌خاطر مسائل جزئی و مقایسه خود با دیگران است. تمایل دیگران به صحبت با این افراد به‌دلیل توانایی همدلی و درک زیاد، ترس از تغییر در محیط زندگی یا کار، نداشتن توانایی دفاع از خود، زود به گریه افتادن، مهارت درکارهای نیازمند جزئیات، سرعت و دقت، مهارت در اعمال حرکتی و ثابت‌ماندن، خلاقیت، اعتمادبه‌نفس پایین، سیستم عصبی حساس، واکنش فوری نسبت به درد و نشخوار فکری از دیگر ویژگی‌های افراد زودرنج است.

حساسیت نسبت به دیگران شامل نگرانی دربارة قضاوت دیگران، شخصی تفسیرکردن همه چیز، به‌راحتی ناراحت‌شدن، پنهان‌کردن احساسات منفی خود، صحبت دربارة اتفاقات تلخ زندگی با دیگران، انتقادپذیرنبودن، تصور اینکه دیگران از قصد او را ناراحت می‌کنند، واکنش افراطی نسبت به مسائل کوچک، تحمل‌نکردن ارتباط با دیگران، پردازش عمیق اطلاعات دریافت‌شده از دیگران و تمرکز بالا روی آن و سطح بالای وظیفه‌شناسی است.

حساسیت نسبت به محیط که شامل احساس ناراحتیو عملکرد ضعیف در جمع، حساسیت نسبت به محرک‌های خارجی مانند صدا، احساس ناراحتی در هنگام روی‌دادن یک موقعیت غیرمنتظره و در زمان خواندن اخبار منفی است.

دلایل زودرنجی زوجین

• داشتن والدین سخت‌گیر یا سهل‌گیر و نوع تربیت فرد در دوران کودکی؛
• تجربه طولانی مدت اضطراب و استرس مربوط به مسائل کار و زندگی و افسردگی؛
• تجربه‌های تلخ، ضربه‌خوردن و مهارت‌نداشتن در روابط فردی؛
• کمبود ویتامین دی سه؛
• عزت نفس و اعتمادبه‌نفس پایین؛
• شخصیت فرد و عوامل ارثی؛
• نداشتن توانایی ابراز وجود و بیان نظرات خود؛
• هوش بالا، نکته سنجی و درک ظریف نسبت به مسائل؛
• بعضی از انواع اختلالات شخصیتی، فوبیا و وسواس فکری و عملی؛
• کم خوابی، قند خون پایین، تغییرات هورمونی و بیماری‌های جسمی مانند دیابت؛
• سندرم قبل از قاعدگی در خانم‌ها؛
• خیانت در روابط زناشویی و توجه‌نکردن به نیازهای عاطفی همسر.

شیوه مواجهه با زودرنجی

1-پذیرش زودرنجی: فرد حساس در قدم اول باید این ویژگی را در خودش مانند سایر ویژگی‌هایش بپذیرد و آن را انکار نکند تا بتواند در گام بعدی روی زودرنجی خود کار کند تا این ویژگی از حالت افراطی خارج شود؛

2-پیداکردن علت حساسیت و انجام تمرینات تن‌آرامی: پیداکردن ریشه زودرنجی به فرد کمک می‌کند تا بتواند به مرور زمان راه مقابله با این ویژگی را پیدا کند. برای کاهش احساسات و افکار منفی نیز انجام تمرینات ذهن‌‌آگاهی و نوشتن احساسات روی کاغذ به کنترل این افکار کمک می‌کند؛

3-تقویت اعتمادبه‌نفس و مواجه‌شدن با موقعیت‌های اجتماعی: افراد زودرنج باید یاد بگیرند در موقعیت‌های اجتماعی از شنیدن نظرات دیگران ناراحت نشوند، این افراد نباید ارتباط اجتماعی خود را کم‌ کنند چون باعث شدیدشدن حساسیت آنها می‌شود. شناخت خود، تقویت روابط اجتماعی و یادگیری مهارت‌های ارتباطی به کاهش زودرنجی کمک می‌کند؛

4-بیان ناراحتی‌ و دلخوری‌ها: صحبت‌نکردن دربارۀ ناراحتی‌ها موجب دورشدن از دیگران و کینه نسبت به آنها می‌شود. افراد زودرنج با صحبت درمورد دلخوری‌های‌شان می‌توانند سوء تفاهم‌ها در ارتباط با دیگران را از بین ببرند و اطرافیان از حساسیت‌های فرد زودرنج آگاه می‌شوند و دیگر آن را تکرار نمی‌کنند؛

5-خارج‌شدن از پوسته فرد زودرنج: با کمک‌گرفتن از مشاور و پذیرفتن این نکته که همه نمی‌دانند با یک فرد زودرنج چگونه باید رفتار کنند؛

6-پرهیز از قضاوت‌کردن دیگران و حدس‌زدن نیت آنها: همه حرف‌های دیگران را به خودشان نسبت ندهند و همیشه خود را برای بدترین رفتار دیگران آماده کنند؛

7-بررسی وضعیت جسمی با مراجعه به پزشک و دادن آزمایش خون؛

8-مشغول‌کردن خود به فعالیت‌های مورد علاقه که موجب افزایش سلامت روانی و احساسات مثبت در فرد زود رنج خواهد شد؛

9-ورزش، خواب کافی، داشتن رژیم غذایی متعادل، کنارگذاشتن خاطرات منفی و نشخوار فکری و پررنگ‌کردن جنبه‌های مثبت شخصیت افراد در ذهن.

چالش‌های زندگی با همسر زودرنج

زندگی با کسی که سریع ناراحت می‌شود و نمی‌توان پیش‌بینی کرد هر دفعه چه چیزی او را ناراحت می‌کند آسان نیست و می‌تواند منجر به اختلاف و بحث زیادی در طول زندگی مشترک شود و ممکن است سوء تفاهم‌ها به قدری زیاد شود که حتی نتوان تشخیص داد چه کسی مقصر است. لازمۀ زندگی با یک فرد زودرنج در گام اول شناخت ویژگی‌های خود و تقویت مهارت‌های ارتباطی است به عنوان مثال افراد عصبی نمی‌توانند با فرد زودرنج کنار بیایند.جدایی و از هم پاشیدن کانون خانواده از دیگر آسیب‌های این ویژگی است. زودرنجی بر روابط اعضای خانواده تاثیر منفی دارد و کودکان نیز در کنار والدین زودرنج احساس آرامش ندارند. این ویژگی می‌تواند منجر به استرس شدید شود.برای داشتن یک زندگی مشترک موفق در کنار یک فرد زودرنج باید فرد شیوۀ رفتار درست با همسرش را بیاموزد.

حساسیت در ارتباط زوجین

حساسیت در ارتباط بین زوجین در زنان بیش‌تر از مردان است. این حساسیت می‌تواند باعث شود که فرد در ارتباط با همسر زودرنج خود دچار اضطراب و ترس شود و نداند که چگونه رفتار کند. قهرکردن یکی از پیامدهای زودرنجی است که می‌تواند باعث ایجاد فاصلۀ عاطفی و دلسردی بین زوجین شود. زوجین باید مهارت برقراری ارتباط مؤثر با یکدیگر را یاد بگیرند و با صحبت و برخورد منطقی ناراحتی خود را بیان کنند.

شیوۀ رفتار با همسر زودرنج

• رفتار محبت‌آمیز و توجه زیاد نسبت به همسر که از اصلی‌ترین نکاتی است که جلوی اختلاف بین زوجین را می‌گیرد؛
• انتقادنکردن زیاد از همسر و محدودکردن نقد خود به موارد ضروری و همراه با لحن مهربان و آرام؛
• شناخت حساسیت‌‌ها و خط قرمزهای همسر خود و دوری از مواردی که باعث ناراحتی او می‌شود که به کاهش اختلاف در زندگی مشترک کمک بسیاری می‌کند؛
• شنیدن سخنان همسر همراه با صبوری و تلاش برای رفع سوء تفاهم‌ها و برآوردن خواسته‌های منطقی او و بیان دلیل قانع‌کننده برای اینکه نمی‌توانید خواسته‌اش را برآورده کنید؛
• بیان احساسات و عواطف، سرزنش‌نکردن و قضاوت‌نکردن همسر به خاطر حساس‌بودن و کمک به او برای کم‌کردن از میزان زودرنجی‌اش؛
• آموختن زبان عشق همسر: هر فردی زبان عشق مخصوص به خودش را دارد، برای اینکه همسرمان احساس امنیت کند با زبان عشق مخصوص خودش باید با او صحبت کرد؛
• کمک به رشد همسر برای شناسایی علاقه‌هایش و کسب مهارت مرتبط با آنها تا اعتماد‌به‌نفس خود را زیاد کند؛
• عذرخواهی در زمانی که اشتباهی انجام دادید و قراردادن همسر در موقعیت‌های اجتماعی که حس خوبی به او می‌دهد؛
• کنترل خود در هنگام عصبانیت و دقت در گفتار خود، پررنگ‌کردن نقاط قوت همسر و پرهیز از بحث‌کردن؛
• کمک‌گرفتن از مشاور و زوج درمانگر در صورت نیاز؛
• محبت فیزیکی به همسر و برقراری رابطة جنسی لذت‌بخش با او.

درمان زودرنجی

درمان به کمک دارو برای زودرنجی به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد. افراد دچار افسردگی و اختلالات خلقی با کمک‌گرفتن از داروهای تثبیت‌کنندۀ خلق و افسردگی می‌توانند زودرنجی خود را درمان کنند. اگر زودرنجی به‌دلیل به‌هم‌خوردن تعادل هورمونی باشد، تغییر عادات غذایی، سبک زندگی و هورمون درمانی می‌تواند مؤثر باشد.

درمان زودرنجی در طب سنتی

توجه به تنظیم مزاج و انجام توصیه‌های طب سنتی هنگام غلبۀ صفرا و سودا، مصرف سبزیجات تازه و مایعات، مصرف دمنوش زیره، زنیان، آویشن همراه با عسل، دمنوش چای کوهی، بادرنجبویه و بابویه، معاشرت با افراد خوش‌اخلاق، بیان صمیمانۀ ناراحتی‌ها به دیگران، عبادت و تقرب به خدا، پرهیز از سوء ظن، مصرف انجیر خشک، پسته، اسفناج، هلو، زردآلو، انگور، مرکبات، حبوبات، غلات، گوشت قرمز، کاهش انتظار از دیگران و پرهیز از مصرف فرآورده‌های کارخانه‌ای از جمله موارد مهم مطرح در طب سنتی است که به درمان زودرنجی کمک می‌کند.

منابع

• «با همسر زودرنج و حساس خویش چطور رفتار کنیم؟»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 8 فروردین 1402ش.
• حسین پور، روح الله، «پیامدهای قهرکردن زیاد همسران»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: 9 اسفند 1396ش.
• «خصوصیات زن یا مرد حساس و زودرنج»، وب‌سایت همیار عشق، تاریخ درج مطلب: 16 مرداد 1400ش.
• «درمان حساسیت و زودرنجی»، وب‌سایت کیمیای زندگی، تاریخ بازدید: 18 شهریور 1403ش.
• «درمان زودرنجی و حساس‌بودن و نشانه‌ها»، وب‌سایت ذهن‌آرا، تاریخ درج مطلب: 27 خرداد 1403ش.
• «راهکارهای برخورد با همسر زودرنج و حساس»، وب‌سایت رکنا، تاریخ درج مطلب: 24 آبان 1401ش.
• «زودرنجی در روابط عاطفی و کاری»، وب‌سایت مهدی آنت، تاریخ درج مطلب: 5 دی 1401ش.
• سرمدی، یاسمن و احمدی، خدابخش، «انواع آسیب‌های ناشی از خیانت زناشویی در زوجین»، نشریۀ علمی فرهنگی-تربیتی زنان و خانواده، سال 16، شماره 54، 1400ش.
• «طرز برخورد با همسر زودرنج و حساس»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 25 مرداد 1401ش.
• عباس‌زاده، شیما، «علت زودرنجی چیست؟»، خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا، تاریخ درج مطلب: 25 آبان 1395ش.
• منیری، «طرز برخورد با همسر زودرنج و حساس و رسیدن به آرامش»، وب‌سایت سیمیاروم، تاریخ درج مطلب: 4 فوریه 2020م.
• «همسر حساس و زودرنج (حساسیت بالای زن یا شوهر)»، وب‌سایت همیار عشق، 28 دی 1400ش.